دلایل و عوامل خطر برای لخته‌های خون

عصرایران: لخته های خون دلایل و عوامل خطر بسیار زیادی دارند که از آن جمله می توان به بیماری های مزمن مانند دیابت و فیبریلاسیون دهلیزی، داروها از جمله قرص های ضد بارداری و درمان با جایگزینی هورمون، عوامل سبک زندگی مانند سیگار کشیدن و اضافه وزن، و در موارد نادر، اختلالات لخته شدن خون ارثی اشاره کرد.

به نقل از "وری ول هلث"، آگاهی از عوامل خطر که با آنها مواجه هستید و صحبت با پزشک درباره آنها اهمیت دارد تا اقدامات لازم را برای کاهش خطر تشکیل لخته های خون خطرناک انجام دهید. لخته های خون در درجه نخست در سیاهرگ ها و سرخرگ ها شکل می گیرند که این شرایط در جریان خون اختلال ایجاد کرده و به طور بالقوه به حملات قلبی و سکته های مغزی منجر می شود. از جمله دلایل شایع تشکیل لخته های خون می توان به موارد زیر اشاره کرد:

آترواسکلروز

زمانی که رسوبات چربی به نام پلاک در دیواره داخلی سرخرگ ها شکل می گیرد، اغلب به دلیل کلسترول بالا، این شرایط به نام آترواسکلروز یا تصلب شرایین شناخته می شود. اگر پلاک در سرخرگ کرونر دچار پارگی شود موجب تشکیل لخته خون خواهد شد و به طور بالقوه آسیب دائمی به عضله قلب یا بدتر از آن، حمله قلبی را موجب می شود.

فیبریلاسیون دهلیزی

فیبریلاسیون دهلیزی یکی از شایع‌ترین اشکال آریتمی قلب است که موجب ضربان بیش از حد سریع قلب یا جا افتادن ضربان شده و در جریان خون اختلال ایجاد می کند. زمانی که این شرایط رخ می دهد، خون می تواند در قلب جمع شده و لخته های خون شکل بگیرند که لخته می تواند در نهایت به مغز وارد شده و به یک سکته مغزی منجر شود.

دیابت

دیابت موجب تغییراتی در خون فرد می شود که آن را هرچه بیشتر مستعد لخته شدن می سازد.

به گفته انجمن قلب آمریکا، حدود 80 درصد از افراد مبتلا به دیابت در معرض خطر مرگ ناشی از یک دلیل مرتبط با لخته خون قرار دارند.

بی تحرکی طولانی مدت

نشستن یا دراز کشیدن طولانی مدت، به عنوان مثال، به دلیل استراحت در تختخواب پس از بیماری یا یک سفر هوایی طولانی، می تواند موجب جمع شدن خون در پاها شده و به تشکیل ترومبوز سیاهرگی عمقی (DVT) و در بدترین حالت، با جدا شدن لخته خون و ورود آن به ریه موجب آمبولی ریوی شود.

بلند شدن از جای خود، انجام پیاده‌روی و حرکات کششی می تواند به پیشگیری از ترومبوز سیاهرگ عمقی کمک کند.

عمل جراحی

احتمال تشکیل یک لخته خون حین یا پس از انجام یک عمل جراحی بیشتر می شود. دوره های طولانی مدت بی تحرکی به واسطه دراز کشیدن در اتاق عمل و باقی ماندن در تخت طی روند بهبودی از دلایل بروز این شرایط است.

نوع عمل جراحی که داشته اید نیز می تواند خطر تشکیل لخته های خون را افزایش دهد. لخته های خون پس از جراحی های بزرگ، به ویژه آنهایی که شامل لگن، شکم، زانو و کفل می شوند، شیوع بیشتری دارند.

اگر عمل جراحی نیازمند برش یا ترمیم سرخرگ ها یا سیاهرگ ها باشد، خطر تشکیل یک لخته خون بیشتر است زیرا بدن با تشکیل لخته های خون تلاش می کند تا خونریزی را متوقف کند.

یک عمل جراحی که در آن ضربان قلب متوقف می شود، به طور معمول جراحی بای‌پس قلب، نیز این خطر را افزایش می دهد.

سرطان و روش های درمان آن

سرطان به خودی خود و همچنین برخی داروهای شیمی درمانی می توانند احتمال لخته شدن خون را افزایش دهند. بیماران مبتلا به سرطان احتمال بیشتری دارد با دوره های طولانی بی تحرکی، به عنوان مثال، حین شیمی درمانی یا زمانی که در تختخواب استراحت می کنند، مواجه شوند.

اگر تحت درمان سرطان قرار دارید، آشنایی با علائم یک لخته خون اهمیت دارد.

ژنتیک

اگرچه نسبتا نادر هستند، اما برخی اختلالات لخته شدن خون ارثی وجود دارند که می توانند فرد را در مقایسه با عامه مردم هرچه بیشتر مستعد تشکیل لخته های خون سازند.

اختلالات ژنتیکی به ندرت موجب تشکیل لخته های خون در سرخرگ ها می شوند. در عوض، احتمال این که آنها موجب ترومبوز سیاهرگی عمقی، آمبولی ریوی و تشکیل لخته های خون در روده ها و کلیه ها شوند، بیشتر است.

فاکتور پنج لیدن: در فاکتور پنج لیدن، ماده ای به نام فاکتور پنج که برای فرآیند لخته شدن خون اهمیت دارد می تواند از کنترل خارج شده و لخته های خوش خیم به مورادی خطرناک تبدیل شوند. بین سه تا هشت درصد افراد اروپایی تبار دارای جهش ژنی مرتبط با این اختلال هستند.

جهش ژنی پروترومبین: بیماران مبتلا به این اختلال دارای یک نقص ژنتیکی هستند که به افزایش بیش از حد پروترومبین، یک پروتئین لخته کننده خون، منجر می شود. حدود دو درصد سفیدپوستان در آمریکا و اروپا دارای این نوع از جهش هستند.

کمبود آنتی ترومبین، پروتئین C و پروتئین S: بیماران مبتلا به این جهش های نادر دارای مقادیر کم از ضد انعقادهای طبیعی در خون خود بوده، از این رو، مستعد لخته شدن خون هستند.

اگر یکی از اعضای خانواده شما دارای لخته های خون خطرناک بوده باشد، سابقه شخصی تشکیل مکرر لخته های خون پیش از 40 سالگی داشته باشید و یا سابقه شخصی سقط جنین بدون دلیل مشخص داشته باشید، احتمال این که دارای یک دلیل ژنتیکی برای لخته شدن بیش از حد خون خود باشید نیز بیشتر می شود.

عوامل خطر سبک زندگی

در شرایطی که اختلالات ژنتیکی و برخی بیماری های مزمن مواردی هستند که کنترل خاصی روی آنها ندارید، عوامل خطر مرتبط با سبک زندگی که در ادامه به آنها اشاره شده است، به طور کلی قابل کنترل هستند. پزشک می تواند در یافتن روش هایی برای اصلاح رفتارها و انتخاب گزینه هایی موثر در کاهش خطر تشکیل لخته خون به شما کمک کند.

سیگار کشیدن

به مرور زمان، سیگار کشیدن می تواند به دیواره داخلی رگ های خونی آسیب وارد کرده و احتمال تشکیل لخته های خون را افزایش دهد. اگر دارای یک عامل خطر دیگر مانند بارداری یا استفاده از قرص های ضد بارداری هستید، میزان خطر هرچه بیشتر افزایش می یابد.

چاقی

حمل چربی اضافه می تواند جریان خون را کند کرده و فشار بیشتری بر سیاهرگ ها وارد کند. اضافه وزن می تواند گاهی اوقات با یک سبک زندگی کم تحرک و/یا دیابت همزمان باشد که هر دو از عوامل خطر برای لخته های خون محسوب می شوند.

بارداری و دوران پس از زایمان

بارداری موجب افزایش تعداد پلاکت ها و عوامل لخته کننده خون در جریان خون می شود که احتمال تشکیل لخته ها در زنان را افزایش می دهد. همچنین، بزرگ شدن رحم می تواند به سیاهرگ ها فشار وارد کرده و جریان خون را کند سازد که می تواند به تشکیل لخته های خون منجر شود.

خطر مواجهه با لخته های خون طی شش هفته پس از زایمان نیز افزایش می یابد و این خطر برای زنانی که سزارین انجام داده اند، بیشتر است.

درمان با جایگزینی هورمون

برخی اشکال درمان با جایگزینی هورمون، به ویژه آنهایی که شامل استروژن می شوند، می توانند خطر تشکیل لخته های خون را افزایش دهند. از آنجایی که درمان با جایگزینی هورمون در اشکال مختلفی وجود دارد - استفاده از ترکیب های هورمونی مختلف از جمله پروژسترون یا شکل مصنوعی آن به نام پروژستین - صحبت با پزشک درباره انتخاب ایمن‌ترین روش اهمیت دارد.

قرص های ضد بارداری

همانند درمان با جایگزینی هورمون، داروهای ضد بارداری نیز حاوی استروژن هستند که می تواند خطر تشکیل لخته های خون را افزایش دهد. قرص های حاوی دروسپیرنون، نوعی هورمون پروژستین، ممکن است خطر تشکیل لخته های خون را در مقایسه با داروهای ضد بارداری که از پروژستین متفاوتی استفاده می کنند، افزایش دهد.

خطر کلی ایجاد لخته های خون برای زنانی که از داروهای ضد بارداری خوراکی استفاده می کنند، کم است.

اما اگر اخیرا از روش ضد بارداری حاوی دروسپیرنون استفاده کرده اید نباید دچار هراس شوید. فرمولاسیون های مختلفی وجود دارند که حاوی ترکیب های هورمونی مختلف هستند.

اگر هرگونه نگرانی یا پرسش درباره خطرات و فواید استفاده از هر نوع داروی ضد باردرای، به ویژه اگر سیگار می کشید یا دارای عوامل خطر دیگر برای لخته های خون هستید، با پزشک خود در این زمینه صحبت کنید.