‌ علل افزایش نرخ دلار چیست؟

روزنامه شرق: روز گذشته دلار وارد كانال ۲۸ هزار‌تومانی شد‌. هرچند دلار تا ۲۸هزار‌و صد تومان نیز افزایش یافت؛ اما با كمی فروكش، به ۲۸هزار‌و ۵۰ تومان رسید.

این ارقام این نگرانی را ایجاد می‌كند كه روند صعودی افزایش نرخ دلار ادامه‌دار باشد و پول ملی بیش‌از‌پیش ضعیف شود. برخی فعالان بازار می‌گویند همیشه بانك مركزی در اوایل مهر كه تقاضا در بازار افزایش می‌یافت و با نوسانات ارزی روبه‌رو بودیم، با برنامه‌های عملیاتی خود سعی در كنترل بازار و كاهش نرخ دلار می‌كرد؛ اما اكنون به كناری نشسته و بازار ارز را نظاره می‌كند.

آنها معتقدند كه اگر بانك مركزی جلوی عبور نرخ دلار از ۲۹ هزار تومان را نگیرد و اقدامی عملی انجام ندهد، جو روانی ایجاد‌شده در پی عبور نرخ دلار از ۳۰ هزار تومان، پیامد خوبی نخواهد داشت؛ بنابراین توصیه می‌كنند كه بانك مركزی ورود كرده و جلوی عبور نرخ ارز از ۲۸ هزار تومان را بگیرد.

‌ علل افزایش نرخ دلار چیست؟

سهراب اشرفی، تحلیلگر بازار ارز با اشاره به علل افزایش نرخ دلار و عبور آن از ۲۸ هزار تومان می‌گوید: بانك مركزی در چند روز گذشته، با راه‌اندازی بازار متشكل ارزی و برداشتن سقف ارز نیمایی، تلاش كرد بازار را تا حدی كنترل كند؛ اما نتوانست موفق شود.

اشرفی با بیان اینكه ریزش بازار سرمایه و ورود نقدینگی و سرمایه‌های سرگردان به بازارهای موازی در افزایش نرخ دلار بی‌تأثیر نبود، می‌افزاید: یكی از علل افزایش تقاضا در بازار ارز به ریزش بازار سرمایه با‌زمی‌گردد؛ اما این تنها علت نیست. ادامه همه‌گیری ویروس كووید ۱۹ و همچنین رایزنی با عراق و كره جنوبی برای بازگرداندن ارزهای بلوكه‌شده به كشور، بی‌تأثیر در بازار نبوده است.

این اخبار منجر شده تا انتظارات در بازار شكل بگیرد و قیمت‌ها افزایش یابد.‌او با اشاره به انتخابات آمریكا و ادعای بایدن درباره بازگرداندن برجام در صورت انتخاب، تصریح می‌كند: در اقتصاد ایران چندان تفاوتی نمی‌كند بایدن انتخاب شود یا ترامپ؛ اما همین انتخاب بایدن سبب می‌شود تا جو روانی موجود در بازار كمی بهبود یافته و وضعیت بهتر شود.

این تحلیلگر بازار ارز با اشاره به راهكارهایی كه می‌تواند بازار ارز را تا حدودی سروسامان دهد، تصریح می‌كند:‌ برای ارتقای ارزش پول ملی و كاهش قیمت دلار، باید به بهتر‌شدن وضعیت صادرات اندیشید. اكنون بعد از ماه‌ها، برخی از مرزها گشایش یافته و منجر به بهبود وضعیت صادرات شده و انتظار می‌رود این وضعیت با سرعت بیشتری بهبود یابد. از سویی مقدار زیادی از ارزهای ایران در كشورهای دیگر به‌ویژه كشورهای دوست بلوكه‌ شده است؛ بنابراین اگر گشایش اقتصادی حاصل شود و این ارزها وارد بازار ایران شوند، انتظار می‌رود با كاهش نرخ دلار روبه‌رو شویم.

‌ بازار، چشم‌انتظار پالس مثبت

اشرفی با اشاره به وعده دوشنبه و گشایش اقتصادی كه پیش‌تر از سوی رئیس‌جمهور بیان شده بود، می‌گوید: نزدیك‌ترین تحلیل‌ها برای گشایش اقتصادی، پیوستن ایران به كارگروه ویژه مالی (FATF) بود. پیوستن ایران به FATF منجر می‌شود كه بسیاری از مشكلات ارزی كشور نیز حل شود؛ بنابراین اگر ایران به سمت این كارگروه ویژه مالی، پالس‌های مثبتی ارسال كند، می‌توان امیدوار بود تا با بهبود وضعیت صادرات كشور و بازگشت ارزهای بلوكه‌شده، بازار ارز در داخل كشور نیز سر‌و‌سامان پیدا كند و احتمالا دلار به وضعیتی بازگردد كه در سال گذشته داشت.

‌ پیوستن به FATF ضروری است

او ادامه می‌دهد: حتی اگر تحریم‌ها برداشته نشود و با انتخاب دوباره ترامپ، حتی با افزایش تحریم‌ها روبه‌رو باشیم، اگر به FATF بپیوندیم، باقی كشورهای جهان، مراوداتی كه با ایران دارند با زمانی ‌كه در FATF نیستیم، باز هم متفاوت خواهد بود. دست‌کم كشورهای دوست، منابع بلوكه‌شده ارزی كشور را آزاد می‌كنند؛ اما اكنون كشوری مانند چین، به ‌خاطر تحریم‌ها نیست كه منابع ارزی ایران را آزاد نكرده؛ بلكه نپیوستن ایران به FATF منجر شد تا این منابع در این كشور باقی بماند. حال اگر ما به FATF بپیوندیم، می‌توانیم مراودات اقتصادی خود را به سوی كشورهای دوست ببریم و در نتیجه ثبات پولی را به كشور بازگردانیم.

‌ بانك مركزی ورود كند

این تحلیلگر با اشاره به اینكه بازار روند افزایشی به خود گرفته است، می‌گوید: به نظر می‌رسد بانك مركزی بازار ارز را به حال خود رها كرده است. در چنین شرایطی نمی‌توان دورنمای خوبی برای بازار ارز در نظر داشت. هر سال در محدوده اول مهر، آغاز نوسانات ارزی را شاهد بودیم.

به جز سال 1396 كه 20 شهریور به دلیل مصوبه كاهش سود بانك، مردم منابع خود را از بانك‌ها خارج كرده و به بازار طلا و ارز آوردند كه همین امر موجب شد زودتر نوسانات ارزی شروع شود. در این زمان‌ها، عمدتا بانك مركزی ورود كرده و بازار را كنترل می‌كرد؛ اما اكنون شاهدیم كه بانك مركزی هیچ‌گونه اقدام عملی نكرده و حتی پالس مثبتی به سمت بازار روانه نمی‌كند.‌اشرفی می‌افزاید: در چنین شرایطی تا رسیدن نرخ دلار به 30 هزار تومان راهی نیست؛ درحالی‌‌كه اگر دلار از 30 هزار تومان عبور كند، جو روانی منفی ایجاد خواهد كرد؛ بنابراین بانك مركزی نباید اجازه دهد كه نرخ دلار در بازار از 29 هزار تومان عبور كند.

به گفته او، اگر بانك مركزی برنامه‌ عملیاتی داشته باشد و نه پست‌های اینستاگرامی رئیس‌كل بانك مركزی، در همین شرایط هم می‌تواند بازار را كنترل كرده و نرخ ارز را كاهش دهد. دولت حتی می‌تواند از توانمندی‌های مردم هم استفاده كند. اكنون ارز و 500 تُن طلای خانگی وجود دارد كه می‌تواند در این شرایط به كمك دولت آمده و سبب شود تا كشور از این مرحله عبور كند.

‌ رشد اندك بازار ارز نسبت به سایر دارایی‌ها

كامبیز افسری، كارشناس بازار ارز با بیان اینكه دلار اكنون در مرز التهاب قرار ندارد، می‌گوید: قیمت ارز در بازار نسبت به سایر قیمت‌ها در دیگر بازارها، بسیار عقب‌تر است. از سال 1396 كه تغییر و تحولات اقتصادی آغاز شد و اوایل سال 1397 كه رئیس‌جمهور آمریكا از برجام خارج شد، بازارهای دارایی مانند بازار مسكن، طلا، خودرو و بورس بسیار بیشتر از بازار ارز رشد كرد.

‌افسری در ادامه می‌گوید:‌ در‌حال‌حاضر به دلیل آنكه فروش نفت و درآمد ارزی حاصل از آن، كاهش چشمگیری داشته و به بازار ارز تزریق نمی‌شود، با كمبود ارز در بازار مواجهیم كه در چنین شرایطی، عرضه ارز بسیار متأثر شده و طبیعتا در شرایط كمبود عرضه، فقط ارز موجود در بازار بین خریداران دست به دست می‌شود و طبیعی است كه با افزایش قیمت مواجه باشیم.

‌این فعال بازار ارز با اشاره به تغییر و تحولات سیاسی، ادامه می‌دهد: گاهی براساس نوسانات یا تغییر جهت‌های سیاسی، خریدار بیشتر می‌شود و گاهی گشایش اقتصادی، منجر به عرضه ارز بیشتر و كنترل بازار می‌شود.‌افسری با نظاره بازار، پیش‌بینی می‌كند: هرچه پیش‌تر می‌رویم، انتظار می‌رود عرضه ارز كمتر و تقاضا برای آن افزایش یابد. با‌این‌حال نگاه بازار به آبان و انتخابات آمریكا نیز هست.

او در ادامه به تركیب مشكلات اقتصادی و سیاسی پرداخته و می‌افزاید: اتفاقاتی كه برای كشور رخ داده، سبب شده تا معایب اقتصادی بیشتر خود را نشان دهد. در نتیجه در شرایطی كه ساختارها در كشور شفاف نیست، آسیب‌پذیری اقتصاد كشور نمایان شده است. ممكن است تا حدودی خوش‌بینی اقتصادی به سبب تحولات سیاسی ایجاد شود و در پی گشایش اقتصادی حاصل از آن، قیمت‌ها تا حدودی كاهش یابد؛ اما از‌آنجا‌كه سیستم اقتصادی ایران روی ریتم درستی قرار ندارد، بعید نیست كه دوباره روند اشتباه اقتصادی ادامه یابد و در نتیجه كسی به دنبال اصلاح ساختاری و رفع مشكلات نمی‌رود.

به گفته او، اگر دولتمردان برنامه‌ریزی اقتصادی كشور را قوی‌تر و شفافیت مالی ایجاد كنند و فسادزدایی از اقتصاد صورت گیرد، آن‌گاه بسیار بهتر می‌توان اقتصاد كشور را مدیریت كرد.