‌آمریکا؛ مکانیسم ماشه، ایران؛ خروج از برجام

روزنامه همدلی نوشت: امروز و فردا موضع ایران و ‌آمریکا در تقابل برجام، رنگی از شفافیت به خود می‌گیرد. پس از ناکام ماندن ‌آمریکا در تصویب قطعنامه تمدید تحریم‌های تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران، امروز عملیلاتی شدن تصمیم این کشور برای فعال کردن مکانیسم ماشه و بازگرداندن کل تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران، محکی جدی خواهد خورد.

در حالی که حسن روحانی در آخرین جلسه هیات دولت، پیشاپیش پیروزی بزرگ و تاریخی ملت ایران در این دو روز را در به شکست انجامیدن تلاش ‌آمریکا برای فعال کردن مکانیسم ماشه تبریک گفته است، ترامپ، رئیس جمهور ‌آمریکا تاکید کرده است که هیچ راهی وجود ندارد که ما بگذاریم ایران یک سلاح هسته‌ای داشته باشد و این امر هرگز اتفاق نخواهد افتاد. بر همین اساس مایک پمپئو وزیر امور خارجه ‌آمریکا نیز رسما اعلام کرده است که امروز کلیه تحریم‌های لغو شده علیه ایران، بازمی‌گردد. با این تفاسیر، روزهای نخست این هفته تاریخ مهمی برای ایران و ‌آمریکا و دیگر شرکای برجام است. چراکه اگر ‌آمریکا مکانیسم ماشه را فعال کند، ایران هم ممکن است انگیزه و تمایلی برای ماندن در برجام نداشته باشد.

در آن صورت ایران ممکن است از برجام خارج شود و آن زمان نه تنها کلیه تحریم‌های لغو شده باز می‌گردند بلکه پیروزی جو بایدن، رقیب دونالد ترامپ در انتخابات پیش‌رو نیز اهمیت چندانی برای ایران نخواهد داشت، چرا که اصولا دیگر برجامی باقی نمانده که بایدن بخواهد به میز مذاکره آن بازگردد. با این وجود ۱۳ عضو شورای امنیت در نامه‌ای اعلام کرده‌اند که روند فعال‌سازی مکانیسم ماشه اصلا تاکنون آغاز نشده است، چرا که ‌آمریکا دیگر عضوی از برجام نیست و به همین دلیل ‌آمریکا از منظر حقوقی نمی‌تواند از مکانیزم‌های این توافق، برای اقدام علیه ایران استفاده کند. این در حالی است که هفته گذشته وزرای خارجه انگلیس، آلمان و فرانسه پس از دیداری در انگلستان اعلام کردند مخالف اجرای مکانیسم ماشه‌اند و بر سر این موضوع با هم توافق کرده‌اند و اجازه اجرای مکانیسم ماشه را به ‌آمریکا نمی‌دهند.

با این حال برخی دیگر معتقدند جدال‌ بر سر مکانیزم ماشه، بیش از آنکه حقوقی باشد سیاسی است و ‌آمریکا ممکن است بتواند با تهدید و تحریم کشورها، این سیاست را به پیش ببرد، بر این اساس ‌آمریکا با وتو کردن قطعنامه می‌تواند باعث فعال شدن خودکار تحریم‌ها ظرف مدت یک هفته شود. محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه وزیر امور خارجه ایران در توئیتی خطاب به همتای ‌آمریکایی خود نوشت:«پمپئو، بازهم اشتباه می‌کنی، هیچ اتفاق جدیدی در ۲۰ سپتامبر رخ نمی‌دهد. ‌آمریکا یک عضو برجام نیست.

کافی است قطعنامه ۲۲۳۱ را بخوانی، حتی بولتون که رئیست را قانع کرده بود تا به تو دستور دهد به مشارکت ‌آمریکا در برجام خاتمه دهی، این قطعنامه را خوانده بود.» ظریف در این توئیت ادامه داده است به تعبیر بولتون، فرایند ساده، خودکار یا سریع نیست، بلکه به صورت تعمدی، پیچیده و طولانی‌مدت طراحی شده است. این در حالی است که مایک پمپئو، وزیر خارجه ‌آمریکا در پامپئو در یادداشتی در نشریه فیگارو یادآور شده است که این تحریم‌ها به زودی بازخواهند گشت و همه کشورها مجبور به اجرای آن هستند، زیرا انجام دادن اقدامی غیر از این، اقتدار شورای امنیت را تضعیف می‌کند و ممکن است اجرای سلیقه‌ای قطعنامه‌های شورای امنیت را عادی‌سازی کند.

وزیر خارجه ‌آمریکا همچنین ادامه داده است که در سال ۲۰۱۵، همه امیدوار بودند که برنامه جامع اقدام مشترک به رفتارهای مخرب ایران و فعالیت‌های هسته‌ای غیرقانونی این کشور پایان دهد و تقویت ایران از لحاظ اقتصادی خشونت‌های غیرقانونی این کشور را کم خواهد کرد. پمپئو همچنین مدعی شده است که ترامپ می‌داند تنها فشار حداکثری علیه ایران می‌تواند باعث ایجاد تغییرات رفتاری‌ شود و ما با اعمال تحریم‌های اقتصادی بی‌سابقه به دنبال همین امر هستیم. اتفاقات امروز و فردا، پیرامون مسئله برجام در حالی انجام می‌گیرد که امضای توافق رسمی عادی‌سازی روابط اسرائیل با امارات و بحرین در کاخ سفید به عنوان برگ برنده تازه ترامپ در برابر ایران ارزیابی می‌شود.

روز گذشته مورگان اورتگاس سخنگوی وزارت امور خارجه ‌آمریکا نیز با تکرار ادعاهای خود علیه ایران مدعی شد که ترامپ به جای دادن میلیاردها دلار به ایران، متحدانمان در حوزه خلیج فارس و اسرائیل را تقویت کرد و دست به اقدامات قاطعی جهت برقراری صلح در خاورمیانه زده است اورتگاس در این مصاحبه گفت که ترامپ سیاست دولت قبلی در برابر رژیم جمهوری اسلامی را رد کرد و در عوض اقدامات قاطعی جهت برقراری صلح در منطقه انجام داد، که انتقال سفارت ‌آمریکا به اورشلیم و شناسایی بلندی‌های جولان از جمله آن اقدامات بوده است. فشارهای ‌آمریکا علیه ایران در حالی روند افزایشی خود را موازی با تصمیم این کشور برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه دنبال می‌کند که شنبه گذشته نیز وزارت خزانه‌داری ‌آمریکا در بیانیه‌ای اعلام کرد که ۴۵ فرد ایرانی و سه سازمان را به بهانه و ادعای مرتبط بودن با وزارت اطلاعات به لیست تحریم‌های خود علیه ایران اضافه کرده است.

گمانه زنی‌ها در خصوص واکنش احتمالی ایران به فعال شدن احتمالی مکانیسم ماشه نیز افزایش یافته است. سه‌شنبه گذشته ابراهیم رضایی عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس از تهیه طرح سه فوریتی در واکنش به تلاش ‌آمریکا جهت فعال سازی مکانیزم ماشه خبر داد و گفت که این طرح پاسخ قاطع مجلس به تهدیدات ‌آمریکا است. بر این اساس، تعدادی از نمایندگان طرحی با قید سه فوریت تهیه کرده‌اند که در صورت فعال‌سازی مکانیزم ماشه و تمدید تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران، اقدام مقابله به مثل صورت گرفته و بر اساس آن بخشی از محدودیت‌های برجامی را اجرا نخواهد شد که توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی بخشی از آن خواهد بود. این عضو کمیسیون امنیت ملی همچنین اشاره کرد که در این طرح به موضوع تولید و فروش آب سنگین تحقیق و توسعه و ایجاد زمینه برای فعالسازی ۱۹۰ هزار سو برق هسته‌ای هم اشاره شده است و در واقع ما در این طرح، دولت را ملزم به مقابله با مثل در واکنش به اقدام یکجانبه‌گرایانه فعال کردن مکانیزم ماشه توسط ‌آمریکا کرده‌ایم.

از طرفی دیگر رویترز در گزارشی ضمن اشاره به واکنش‌های احتمالی تهران در این خصوص اشاره کرد که به گفته برخی مقامات ایرانی، تصمیم تهران بر این است که حتی به رغم فعال شدن مکانیسم ماشه علیه ایران در شورای امنیت، تهران در برجام بماند و منتظر نتایج انتخابات ریاست جمهوری ماه نوامبر ‌آمریکا باشد. این مقامات گفتند امیدواری تهران بر این است که پیروزی بایدن بر ترامپ در انتخابات آتی، برجام را نجات خواهد داد. بر اساس این گزارش، یک مقام ایرانی که پیشتر در تیم مذاکره کننده هسته‌ای بوده درباره فعال کردن مکانیسم ماشه به رویترز گفته است که ایران هم از لحاظ فنی و هم از لحاظ سیاسی آماده خروج از برجام است، اما ما نباید از برجام خارج شویم زیرا این حربه ‌آمریکاست.

برخی دیپلمات‌ها معتقدند که روند فعال کردن مکانیسم ماشه دشوار خواهد بود زیرا روسیه، چین و سایر کشورهای عضو شورای امنیت، قانونی بودن این اقدام ایالات متحده را به چالش خواهند کشید، زیرا ترامپ به صورت یکجانبه از برجام خارج شده و اقدام به بازگرداندن تحریم‌های ایران کرده است. دولت ‌آمریکا استدلال می‌کند که هرچند دیگر یکی از طرف‌های برجام نیست اما می‌تواند تحریم‌ها را برگرداند زیرا هنوز هم بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت، ایالات متحده یکی از اعضای توافق هسته‌ای است.

در همین زمینه رئیس جمهور ‌آمریکا با دفاع از اقدام یک جانبه‌اش برای خروج از توافق هسته‌ای، آن را توافقی کوتاه مدت و رو به انقضا خواند. ترامپ در سخنرانی‌اش اخیر خود در کاخ سفید با دفاع از اقدام یک جانبه دولت ‌آمریکا در خروج از توافق هسته‌ای در ماه مه سال ۲۰۱۸، یادآور شد که من کشورمان را از توافق وحشتناک هسته‌ای ایران، آن توافق احمقانه که رئیس جمهور اوباما ۱۵۰میلیارد دلار را به خاطر هیچ چیز پرداخت کرد و ۱/۸ میلیارد دلار پول نقد را به ایران داد، خارج کردم. این توافق یک توافق کوتاه مدت بود. اکنون عملا تاریخ آن در حال پایان یافتن است.