نوشتن با دوربین؛ آنتوان‌خان روزت مبارک

روزنامه اعتماد: چند سالي است كه روز عكاس هم به تقويم ايراني‌ها راه پيدا كرده. كاري به خوب و بد ماجرا ندارم اما در صفحه عكس‌نوشت اين هفته فكر كرديم اگر قرار باشد اين روز را تبريك بگوييم، بهتر است كه به آنتوان خان بگوييم آقاي عكاس روزت مبارك و مرسي كه به ايران آمدي و اين گنجينه بزرگ را براي مردم ايران به جا گذاشتي.

آنتوان سوريوگين، عكاس روسي-گرجي-ارمني حاضر در ايران عصر قاجار و پهلوي بود. آنتوان با ۵ دهه فعاليت حرفه‌اي عكاسي، يكي از مهم‌ترين شاهدان زندگي ايرانيان از دوران ناصرالدين‌شاه تا سلطنت رضاشاه بود. آنتوان در سفارت روسيه در تهران از پدري روس به نام واسيلي سوريوگين و مادر گرجي به نام آچين خانوم‌ زاده شد. سال‌هاي نخستين عمرش را در تهران گذراند. پدرش واسيلي خاورشناس و ديپلمات سفارت روسيه تزاري در تهران بود كه بر اثر حادثه‌اي در اسب‌سواري در تهران كشته شد، مادرش به دليل عدم تمايل به دريافت مستمري از ايران با فرزندان خود به گرجستان بازگشت.

آنتوان پس از مرگ پدر براي كمك به خانواده همراه با برادرانش امانوئل و كوليا نزد عكاس معروف روسي ديميتري ايوانويچ ژرماكوف در تفليس عكاسي آموخت. ژرماكوف مشغول سفر و عكاسي از ايران بود و سوريوگين نيز پس از آشنايي با ژرماكوف تصميم گرفت به ايران سفر كند و به عكاسي از مردم و فرهنگ و طبيعت ايران بپردازد. او همراه با برادرانش به تبريز آمد و در آنجا ساكن شد و به دستگاه وليعهد مظفرالدين ميرزا راه يافت و از او لقب «خاني» نيز گرفت.

هنگامي كه مظفرالدين ميرزا براي به دست گرفتن قدرت، عازم تهران شد آنتوان نيز در التزام ركاب او بود و تا آخرين روزهاي سلطنتش وي را همراهي كرد. آنتوان در تهران يك استوديو عكاسي در خيابان علاءالدوله (فردوسي) داير كرد. سوريوگين يكي از موفق‌ترين عكاس‌هاي عصر خود بود. او به علت اينكه توانايي صحبت كردن به زبان فارسي را مانند زبان مادري داشت، به خوبي توانست با قشرهاي فرهنگي مختلف مردم ايران ارتباط برقرار كند و شايد دليل اين تفاوت در عكس‌ها نسبت به ساير عكاسان هم‌عصرش كه به ايران آمدند و عكاسي كردند، همين باشد.