وضعیت بورس در روز‌های آینده چه می‌شود؟

روزنامه شرق: خزان بازار سرمایه فرارسیده است؟ ریزش شاخص بورس در پنج روز گذشته -صرف‌نظر از تقویت اندک شاخص‌ها در روز قبل- نگرانی‌هایی را ایجاد کرده است. نگرانی از زیان گسترده مردمی که برای حفظ ارزش پول خود بسیاری از دارایی‌های خود را فروخته و روانه این بازار کرده‌اند.

هرچند رقم دقیقی از سرمایه‌های جذب‌شده به بازار سرمایه در دست نیست؛ اما برخی کارشناسان از ورود ۸۰ هزار میلیارد تومان به بازار سرمایه از ابتدای سال سخن می‌گویند. از سویی براساس یک ارزیابی سرانگشتی، آمارهای حجم معاملات روزانه در بورس اوراق بهادار در قیاس با حجم نقدینگی نشان می‌دهد که حجم معاملات بازار سرمایه در سال به اندازه سه برابر حجم نقدینگی است. این حجم معاملاتی در کنار رقم احتمالی جذب نقدینگی از ابتدای سال تاکنون در دوره کمتر از شش ‌ماه، آن هم فقط از طریق بازار سرمایه، بسیار زیاد است و نگرانی‌های جدی را از زیان گسترده ایجاد می‌کند؛ اما در‌این‌میان نکته درخور توجه آن است که دولت با تمام توان خود به حمایت از بازار سرمایه و ترغیب مردم برای ورود به این بازار پرریسک اقدام می‌کرد تا به گفته بسیاری از تحلیلگران با جذب نقدینگی سرگردان در جامعه، کسری بودجه را جبران کند.

به گفته برخی تحلیلگران، خطاهای دولت در دو هفته اخیر، اثر منفی روی شاخص کل بازار سرمایه گذاشته است. اقداماتی مانند امکان فروش ۶۰ درصد سهام عدالت بدون در‌نظر‌گرفتن زیرساخت‌های آن، اختلاف‌نظر بر سر عرضه صندوق دارا دوم و همچنین عرضه آبشاری مشکوک حقوقی‌ها در هفته اخیر در بازار سرمایه که هنوز نیز علت پشت پرده آن روشن نیست و ضروری است درباره آن شفاف‌سازی شود.

عوامل ریزش شاخص بورس

وحید شقاقی‌شهری، اقتصاددان، در گفت‌وگو با «شرق» با بیان اینکه آنچه در بازار سرمایه در چند روز اخیر رخ داده، به سبب خطاهای دولتی است، می‌گوید: در یکی، دو هفته اخیر، حال بازار سرمایه چندان مناسب نیست؛ اما ریزش‌های اخیر شاخص به چند عامل بازمی‌گردد؛ نخست آنکه شاخص به حدود دو میلیون واحد رسید که هم از باب روانی و هم از باب تکنیکال باید نفسی می‌کشید و کمی استراحت می‌کرد. عامل دوم، به تصمیم‌های تیم اقتصادی دولت بازمی‌گردد که آثار نامطلوبی را بر بازار تحمیل کرد. فروش ۶۰ درصدی سهام عدالت بدون وجود زیرساخت‌ها و برنامه منظم، موجب شد که حتی یکی از کارگزاری‌ها، بی‌حساب‌وکتاب سهام عدالت را به فروش برساند و هزینه‌های آن را نیز واریز نکرد. وقتی طرف عرضه، آبشاری اضافه می‌شود، طبیعتا بازار با ریزش روبه‌رو می‌شود؛ بنابراین نداشتن برنامه در فروش تدریجی سهام عدالت عاملی برای ریزش‌های اخیر بازار سرمایه بود. از سویی، ناهماهنگی تیم اقتصادی دولت در ارائه صندوق دارا دوم هرچند در نهایت حل شد؛ اما آثار منفی را در بازار به دنبال داشت.

‌‌عرضه‌ آبشاری ‌حقوقی‌ها

این اقتصاددان به عامل سوم و عجیبی اشاره می‌کند: به‌تازگی سهام‌داران حقوقی، به‌صورت گسترده آغاز به عرضه سهم کرده‌اند و از بازار حمایت نمی‌کنند. اینکه در پشت پرده چه اتفاقی در حال رخ‌دادن است، مشخص نیست و باید روشن شود. وقتی حقوقی‌ها در بزنگاه‌های عرضه سهام‌ها شاخص‌سازی را آبشاری بیشتر می‌کنند، جای سؤال است. حال اگر این شاخص‌ها حمایت می‌شدند، به‌راحتی شاخص بازمی‌گشت.
شقاقی‌شهری با بیان اینکه هم‌زمانی این اتفاقات بازار را با شوک ریزشی مواجه کرد، ادامه می‌دهد: اگر دولت حمایت نکند، سهام‌داران خردی که در ماه‌های اخیر وارد بازار سرمایه شده بودند، به‌شدت متضرر خواهند شد و تا امروز نیز بین 20 تا 30 درصد آورده خود را از دست داده‌اند. این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه بازار سرمایه یک مدیریت متعادل و عاقلانه می‌خواهد، می‌گوید: مدیریت بازار سرمایه، با رشدهای هیجانی اردیبهشت‌ و ریزش‌های اخیر همخوانی ندارد. نوسان ذات بازار سرمایه است؛ اما وقتی کل نمادها مثبت است یا کل نمادها منفی است، نشان‌دهنده ضعف مدیریت است و دیگر از جنس نوسان در بازار نیست.

ریزش بورس با انتشار اوراق سلف نفتی ارتباطی ندارد

شقاقی‌شهری در واکنش به برخی اظهارنظرها درباره احتمال هم‌زمانی ریزش شاخص بورس و راه‌اندازی بازار پیش‌فروش اوراق سلف نفتی، می‌گوید: مخاطبان این دو بازار متفاوت هستند و اوراق سلف نفتی در صورت عرضه، خریداران خاص خود را خواهد داشت و مخاطب عام ندارد. علاوه بر آنکه اصولا میزان نقدینگی موجود در سطح جامعه در اندازه‌ای است که می‌تواند چند بازار را هم پوشش دهد.
‌‌ افزایش هزار هزار میلیارد‌تومانی نقدینگی در سال جاری
این اقتصاددان می‌افزاید: موتور رشد نقدینگی آن‌قدر قوی است که به‌طور مداوم، نقدینگی را به سطح جامعه پمپاژ می‌کند. بازار سرمایه تاکنون در حدود 80 هزار میلیارد تومان جذب کرده است؛ درحالی‌که در همین سال جاری با محاسبه رشد 30 درصدی نقدینگی، چیزی بین 900 تا هزار هزار میلیارد تومان به نقدینگی کشور اضافه می‌شود. در چنین حالتی تا پایان سال جاری نهایتا بازار سرمایه 150 هزار میلیارد آن را می‌تواند جذب کند. در این‌ صورت حدود 800 هزار میلیارد تومان همچنان در بازارهای موازی جاری خواهد بود.

بورس این هفته احتمالا به تعادل می‌رسد

علی خسروشاهی‏، کارشناس بازار سرمایه، در گفت‌وگو با «شرق» با نگاهی به ریزش شاخص بورس اوراق بهادار در روزهای اخیر می‌گوید: با صعود شاخص بورس، بورس از تحلیل بنیادین خارج شده بود. علت اصلی آن هم فشار نقدینگی بود که به سمت بازار سرمایه در حرکت بود و از سوی دیگر حمایت‌هایی که بازار سرمایه از بازار بورس می‌کرد. این امر سبب شد به ‌مدت طولانی، شاهد روند رو به رشد اما غیرمنطقی شاخص بورس باشیم. اکنون نیز ریزش آن را نمی‌توان چندان با تحلیل بنیادین توضیح داد.

خسروشاهی با اشاره به اصلاح شاخص بورس در نزدیک به هشت روز اخیر، ادامه می‌دهد:‌ در این مدت به نظر می‌رسد تا حدودی اصلاحات درخور‌توجهی در صنایع و شرکت‌های مختلف رخ داده و احتمالا در همین هفته شاهد آن باشیم که یک‌سری از صنایع و شرکت‌ها به‌ویژه آنهایی که نسبت به باقی صنایع، ارزندگی بیشتری دارند، به تعادل برسند.
‌‌

این کارشناس بازار سرمایه با بیان اینکه ادامه مسیر بورس را باید در دو فاز تحلیل کرد، می‌افزاید:‌ فاز اول، فاز رسیدن به تعادل است که بخشی از بازار احتمالا در این هفته، این تعادل را تجربه خواهد کرد. فاز دوم، فاز پس از تعادل خواهد بود که مجددا با رشد شاخص بورس اوراق بهادار تا پایان شهریور روبه‌رو خواهیم بود؛ اما رشدی که بر منظر عقلانیت و با آرامش پیش خواهد رفت. خسروشاهی با بیان اینکه برای برگرداندن شاخص بورس، احتمالا اقداماتی صورت بگیرد، می‌گوید:‌ با توجه به تجربه دفعات قبل، به نظر می‌رسد سهام‌هایی که افت بیشتری را تجربه کرده‌اند و ارزندگی آنها هنوز هم پابرجاست، سهام‌داران حقوقی از این سهم‌ها حمایت کرده و با خرید آنها، جلوی روند نزولی آن را بگیرند.

جذب نزدیک به 80 هزار میلیارد تومان از ابتدای سال تاکنون

از این کارشناس درباره میزان جذب نقدینگی به بازار سرمایه از ابتدای سال تاکنون می‌پرسم. او می‌گوید رقم دقیقی در این زمینه وجود ندارد؛ اما با خطای ۱۰ ‌درصدی، از ابتدای سال تاکنون شاهد جذب نقدینگی نزدیک به ۸۰ هزار میلیارد‌تومانی به بازار سرمایه بوده‌ایم و تصریح می‌کند: دولت به‌دنبال کسری بودجه شدیدی که با آن روبه‌روست، به تأمین مالی از این بازار روی آورد، اما در صورت ادامه روند ریزش شاخص کل، دیگر نمی‌تواند روی تأمین مالی از بازار سرمایه حساب باز کند و قطعا با عدم‌النفع روبه‌رو خواهد شد.
به گفته ‌او، از سویی دولت اکنون با کسری جدی بودجه روبه‌رو است و نمی‌تواند از بازار سرمایه حمایت کند؛ مگر آنکه با ایجاد رغبت در بین یک‌سری از ارکان دولت یا حقوقی‌ها در بازار سرمایه، تلاش کند از ریزش بیشتر شاخص جلوگیری کند.

‌‌اصلاح شاخص کل ادامه خواهد داشت

میثم رادپور، کارشناس بازارهای مالی نیز در گفت‌وگو با «شرق» می‌گوید‌: آنچه اکنون در بازار سرمایه در حال رخ‌دادن است، اصلاح شاخص کل بازار است که ادامه خواهد داشت.

رادپور در ادامه می‌افزاید: به‌هر‌حال تأمین نقدینگی از سوی دولت از بازار سرمایه، تبعاتی نیز به دنبال دارد. برای جبران کسری بودجه، عموما دولت‌ها اقدام به فروش دارایی‌های خود می‌کنند؛ اما با شیوه‌ای که در بورس پیگیری شد، سهم‌های مختلف حتی از ارزش ذاتی خود بسیار گران‌تر شدند و بازار تا مدتی به ایجاد فاصله بین ارزش واقعی و ارزش ذاتی سهام ادامه داد؛ اما طبیعی است که بازار بیش از آن را تاب نخواهد آورد و بالاخره این سهم‌ها اصلاح خواهند شد.

کارشناس بازارهای مالی با بیان اینکه بازار سرمایه با هر ابزار اندازه‌گیری اکنون گران است، می‌گوید: بر‌اساس ‌این نیز معتقدم که بازار سرمایه خود را باز هم اصلاح خواهد کرد و این اصلاح سنگین خواهد بود و دوره رونق بورس به پایان رسیده است.

رادپور تصریح می‌کند: دولت چیزی جدای از اقتصاد نیست؛ بنابراین اگر در بازار سرمایه، ارزشی خلق نشود و دولت دست به جبران کسری خود از این بازار زده باشد، قطعا هم دولت و هم اقتصاد آسیب خواهند دید و تبعات آن را نیز شاهد خواهیم بود.

این کارشناس بازار سرمایه با بیان اینکه حباب بورس، بی‌تأثیر بر سایر بازارها نیست، می‌گوید: حباب بورس که از محل جبران کسری بودجه دولت ایجاد می‌شود، در نهایت آثار تورمی خود را در سایر بازارها نشان خواهد داد. هرچند تأمین مالی بورس از تأمین مالی از طریق استقراض از بانک مرکزی، سیستم بانکی یا انتشار اوراق قرضه، راحت‌تر و کمتر تورم‌زاست؛ اما نمی‌توان آثار چنین حبابی را نادیده گرفت.

رادپور در ادامه می‌گوید:‌ به نظر می‌رسد دولت دریافته است که راهکار بورس برای تأمین مالی و جبران کسری بودجه، چندان کارآمد نیست و به‌همین‌دلیل نیز دست از حمایت از آن برداشته است؛ زیرا روند رو به صعود شاخص کل بورس در نهایت منجر به گران‌شدن سایر بازارها و رشد شدید برابری دلار خواهد شد که به‌مراتب از استقراض از بانک مرکزی نیز خطرناک‌تر است. مگر آنکه نفع دولت را در بُعد اقتصاد سیاسی ببینیم که حمایت از بورس، برخی افراد یا گروه‌ها را تأمین می‌کند که بحث جداگانه‌ای است؛ اما از منظر اقتصادی نتیجه استمرار این روند، به نفع دولت نخواهد بود.
رادپور در ادامه با اشاره به جذب نزدیک به ۸۰ هزار میلیارد تومان نقدینگی به بازار سرمایه از ابتدای سال تاکنون می‌گوید: این رقم در قیاس با رقم نقدینگی کشور چندان بزرگ نیست؛ اما در نظر داشته باشید که جذب این رقم تنها در دوره کمتر از شش ‌ماه آن هم فقط از طریق بازار سرمایه، بسیار زیاد است.

این کارشناس بازار سرمایه با اشاره به نقدینگی دو‌هزارو ۶۵۱ هزار میلیارد‌تومانی تا پایان خرداد سال جاری، می‌افزاید‌: فشار خرید‌و‌فروش در هر بازاری، قیمت‌ها را جابه‌جا می‌کند؛ اما اگر به ارزش ذاتی سهام توجهی نشود، سرانجام ارزش واقعی نیز ایجاد نمی‌شود.

رادپور با بیان اینکه قیاس حجم معاملات، قیاس بهتری خواهد بود، ادامه می‌دهد: روزانه حدود ۳۰ هزار میلیارد تومان معامله صورت می‌گیرد. اگر حجم معاملات به حجم نقدینگی را در نظر بگیریم، تقریبا حجم معاملات در روز به حجم نقدینگی، ۱.۱ درصد خواهد بود. این رقم اگر برای روزهای کاری (میانگین ۲۸۰ روز) محاسبه شود، رقمی حدود ۳۰۸ درصد را نشان می‌دهد. از این زاویه اگر نگاه کنیم، حجم معاملات بازار سرمایه در سال به اندازه سه برابر حجم نقدینگی، گردش مالی دارد.

به گفته او، یکی از دلایل اصلی افزایش قیمت‌های اخیر افزایش شاخص کل بازار سرمایه بوده است؛ اما تا وقتی خلق ارزش رخ ندهد، هیچ رشدی واقعی نیست و حباب‌آفرین خواهد بود.