نازِ تازه چین و روسیه، میوه لجبازی با FATF

روزنامه آفتاب یزد در گزارشی تحلیلی به بررسی خط قرمز چین و روسیه روی نام ایران در مبادلات بانکی پرداخته است.

در این گزارش آمده است:

منافع ملی یا جناحی؟ این دوگانه‌ای است که همواره در صحنه سیاسی ایران بوده، اما در سال‌های اخیر نقش پررنگ‌تری داشته است. از زمانی که دولت روحانی به دلیل تحریم‌های شدید بین‌المللی که پا روی اقتصاد ایران گذاشته بود به دنبال مذاکره با قدرت‌های غربی و ایالات متحده بود تا ماحصل آن برجام شود نگاه داخلی به سیاست خارجی قالب شده است.

در جایی که برخی چون هویت سیاسی خود را در ضدیت با غرب تعریف کرده‌اند تمایلی به واقع‌بینی در صحنه روابط بین‌الملل ندارند. در واقع جناح محافظه کار در ایران تا کنون نتوانسته بر مبنای سیاست‌های پراگماتیک به سیاست خارجی نگاه کند و در اکثر مواقع از زاویه‌ای احساسی-ایدئولوژیک به ماجرا پرداخته است. یکی از آخرین مواردی که به قول معروف ساخته و پرداخته نفوذ این جریان بر تصمیم سازی‌های کشور و به عبارت بهتر در دست‌اندازی به تصمیمات کشور بود ماجرای تصویب لوایح دولت در مجلس برای پیوستن به اف‌ای تی اف بود. کنوانسیونی برای شفافیت مالی که تقریبا همه کشورهای جهان مقررات آن را تصویب کرده و در دستور کار قرار داده اند.

البته در این مورد هم باید ایران و کره شمالی را استثنا گرفت. دولت روحانی این لوایح را بعد از حرف و حدیث‌های بسیار تصویب کرد و به مجلس فرستاد. مجلس دهم درحالی که نمایندگان آن با سیل پیامک‌های تهدید مواجه شدند اما بالاخره این لوایح را تصویب کرد تا یکی از مهمترین تصمیمات سیاسی و اقتصادی خود را اتخاذ کرده باشد. با این حال تصویب در دولت و مجلس چندان گویی اهمیتی نداشت و وقتی این لایحه به شورای نگهبان ارسال شد شورا آن را رد کرد تا ماجرا به مجمع تشخیص مصلحت نظام برسد.

تنها کاری که در مجمع نسبت به لوایح چهارگانه اف‌ای تی اف صورت گرفت این بود که آنها هر جلسه تاریخ جدیدی را برای بررسی این لوایح مطرح کردند و در نهایت نیز مجمع با سکوت خود عملا تصمیم به رد این لوایح گرفت تا اسفند 98 در بحبوحه اخبار کرونا ایران به لیست سیاه اف‌ای تی اف برود. لیستی که پیش از آن بسیار هشدار داده شد که اگر ایران به آن اضافه شود باید قید مبادلات بانکی با اندک کشورهای باقی مانده برای ایران یعنی چین و روسیه را هم بزند. حالا به تازگی رئیس اتاق بازرگانی ایران-چین خبر از این موضوع داده که دیگر چینی‌ها هم بانک‌های خود را به روی ایرانی‌ها بسته اند!

آنهم در روزهایی که صدای «قرارداد راهبردی بلند مدت ۲۵ ساله» با چین گوش رسانه‌ها و مخاطبین را کر کرده است! واقعیت ماجرا این است که کشورهایی همچون چین و روسیه که در واقع از نگاه واشنگتن مهمترین دشمنان ایالات متحده هستند نگاهی همچون نگاه محافظه کاران در ایران به عرصه بین‌الملل ندارند. در واقع پکن و مسکو به رغم اختلافات شدید با واشنگتن به تحولات سیاست بین‌الملل از دریچه رئالیسم نگاه می‌کنند و با احساسات منافع ملی خود را به خطر نمی‌اندازند.

حالا اما مجیدرضا حریری، رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین، می‌گوید: در حال حاضر عملا هیچ مبادله بانکی با روسیه و چین نداریم و اگر فردی با پاسپورت ایرانی در این کشورها درخواست خدمات بانکی کند، از ارائه آن خودداری می‌شود. اخیرا خبرگزاری رویترز اعلام کرد که بانک‌های چینی وادار شده‌اند به‌دلیل تحریم‌های آمریکا هر چه زودتر از سیستم پیام‌رسان سوئیفت جابه‌جا شوند و به سیستم پیام‌رسان چینی روی‌آورند. اما رئیس اتاق ایران و چین تاکید کرد: «باید توجه داشت که مشکل اصلی مبادلات ما در سوئیفت نیست، بلکه این است که هیچ بانکی حاضر به همکاری با ما نیست چون در مظان پولشویی هستیم و این منهای تحریم‌های آمریکا است که باعث فشار مضاعف روی ما شده است.»

حریری تصریح کرد: «الان دو مشکل اساسی در سیستم بانکی داریم؛ یکی تحریم‌های آمریکا است که هر کشور همکار با ما را در تور تحریم‌های خود قرار می‌دهد. مشکل دوم؛ موضوع FATF است که نپذیرفتن شرایط آن موجب این مشکل شده است. به‌طوری که در هفته اخیر از سوی این نهاد مالی مکررا به سیستم‌های بانکی دنیا بخشنامه شده مبنی بر اینکه ایران یک کشور پرریسک‌ است و باید مبادلات مالی آن به شدت کنترل شود.» حریری یادآور شد: «در حال حاضر عملا هیچ مبادله بانکی با روسیه و چین نداریم و اگر فردی با پاسپورت ایرانی در این کشورها درخواست خدمات بانکی کند، مانند بیشتر کشورهای دنیا از ارائه آن خودداری می‌شود.»

فریال مستوفی، عضو هیئت نمایندگان اتاق ایران درخصوص عدم ارائه خدمت بانکی از سوی بانک‌های چین و روسیه گفت: «این اتفاق تازه‌ای نیست، بانک‌های چینی از سال ۲۰۱۲ با ایرانی‌ها کار نمی‌کنند و تنها «کونلون بانک» چین با ایران مراوده داشته است.» به گفته مستوفی، پس از خروج آمریکا از برجام، فعالیت این بانک نیز با فعالان اقتصادی ایران محدود و تنها بر کالاهای بشردوستانه متمرکز شد. این عضو اتاق ایران معتقد است که محدودیت‌های فعلی را نمی‌توان تنها به بازگشت ایران به لیست سیاه FATF نسبت داد، اما FATF مانع محکمی برای عادی شدن روابط بانکی با ایران محسوب می‌شود؛ از نظر مستوفی حتی اگر تحریم‌های آمریکا برداشته شوند، بانک‌های چینی به دلیل وضعیت ایران در گروه ویژه اقدام مالی، حاضر به همکاری با ایران نخواهند بود. همچنین پیگیری‌ها حاکی از آن است که بانک‌های روسی نیز که پیش‌تر، برخی خدمات را به طرف ایرانی ارائه می‌دادند، پس از بازگشت ایران به لیست سیاه FATF از ارائه خدمت خودداری می‌کنند. این یعنی، روسیه و چین عملا از مبادله رسمی با ایران پرهیز می‌کنند.

اجرای اف‌ای تی اف در ایران دقیقا وارد یک لج بازی سیاسی شد. اگر نگاهی به یکی از دلایلی که مجمع تشخیص مصلحت جلسات خود را تعطیل کرد تا زمان برای بررسی لوایح اف‌ای تی اف بگذرد بیاندازیم خود گویای این است که وضعیت بررسی این لوایح چگونه بوده است. در زمستان 98 در واپسین هفته‌هایی که ایران فرصت داشت خود را از لیست سیاه نجات دهد، احمد توکلی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام از تعطیلی جلسه‌های مجمع تشخیص مصلحت نظام به دلیل «نامساعد بودن هوا» و سن بالای اعضای این نهاد خبر داد و گفت: «اعضای مجمع تشخیص مصلحت همگی بالای ۵۰ سال سن دارند و به دلیل نامساعد بودن هوا جلسات تعطیل شد.

پس این درست نیست که عده‌ای از احتمال رای‌ مثبت آوردن این موضوع خبر می‌دهند.» اصولگرایان ماجرای اف‌ای تی اف را به برجام ربط دادند و گفتند تا زمانی که اروپا اقدامات عملی برای نجات برجام انجام ندهد اف‌ای تی اف را تصویب نمی‌کنیم. این درحالی است که این دو موضوع کاملا از هم جدا بودند و حتی چین و روسیه به عنوان متحدان ادعایی از ایران خواستند به اف‌ای تی اف بپیوندد.. در بهمن 98 جاگاریان، سفیر فدراسیون روسیه در تهران در پاسخ به اینکه «باتوجه به عدم عضویت ایران در FATF چه محدودیتی میان ایران و روسیه اتفاق می‌افتد»، گفت:«ما علاقه‌مند هستیم که ایران FATF را بپذیرد وگرنه مشکلاتی در این میان ایجاد می‌شود. روسیه به عنوان یک کشورِ دوست به طور کتبی و البته مفصل، نظر خودش را به ایران اعلام کرده اما تصمیم‌گیرنده نهایی تهران است؛ چراکه این یک بحث داخلی است.»

پیش از آن در دی 98 نیز همتی رئیس کل بانک مرکزی درباره توصیه روسیه و چین برای لزوم پذیرش FATF توسط ایران، گفت:«همه بانک‌های کشورهایی که عضو FATF هستند الزاماتی دارند که این الزامات را باید رعایت کنند.وی اضافه کرد: طبیعی است که در صورت رعایت الزامات FATF توسط چین، روسیه و سایر کشورهای عضو FATF، در همکاری با آنها دچار مشکل شویم.»همتی اظهار داشت: «چین و روسیه به ما اطلاع داده‌اند که وارد شدن ایران به لیست سیاه FATF، تاثیر منفی بر مبادلات بانکی کشورمان با آنها خواهد داشت.» همه این هشدارها داده شد اما گویی برخی خود را به خواب زده بودند و از قدیم گفتند چنین کسانی را نمی‌شود بیدار کرد!

آنچه در سال‌های اخیر از سوی اصولگرایان مشاهده کردیم این است که تنها هنری که دارند به هم زدن قاعده بازی است. در ماجرای اف‌ای تی اف نیز این جریان با تعلل و لج بازی‌هایی بچگانه ایران را به لیست سیاه فرستاد و حالا هر روز در مجلس یازدهم نمایندگان اصولگرا شعار می‌دهند که می‌خواهیم وضع اقتصادی مردم را بهبود بخشیم. وقتی هیچ کشوری حاضر نیست با ایران تبادل مالی داشته باشد چگونه می‌توان به بهبود شاخص‌های اقتصادی امیدوار بود؟ مسیر شعار با عمل دو مسیر کاملا متفاوت است، اصولگرایان سال‌ها است که جاده شعار را تخت گاز در حرکت هستند و اصلا حاضر نیستند توجه کنند که این مسیر چه دستاوردی داشته است! شاید آنها بگویند که مسیر برجام هم نتیجه‌ای نداشت اما باید گفت فرق است میان خودتحریمی با تحریمی که ترامپ کرده و خارج از اراده ایران بوده است.

راه میانبری نیست

درباره این موضوع گفتگو کردیم با یک تحلیلگر مسائل بین‌الملل. فریدون مجلسی گفت:«پیش از این نیز قابل پیش‌بینی بود که روسیه و چین با ورود ایران به لیست سیاه اف‌ای تی اف همان معدود تبادلات بانکی با ایران را هم قطع خواهندکرد چرا که به هرحال بخواهیم یا نخواهیم، استدلال طرف مقابل درست باشد یا نباشد اکنون در جهان جا افتاده است که اف‌ای تی اف به عنوان مظهر شفافیت مالی کشورها است بنابراین کشوری که به لیست سیاه این کنوانسیون می‌رود خود را در مظان عدم شفافیت تبادلات مالی قرار می‌دهد. در این زمینه چین و روسیه نیز می‌دانند که اگر با ایران تبادلی داشته باشند به طور کلی مقررات بین‌المللی را نقض کرده اند.»

او افزود:«در چنین زمینه‌هایی نمی‌توانیم هوس‌ها یا افکار خود را مبنا قرار دهیم، این مقررات جهانی است که تایید شده و همه کشورها نیز آن را قبول دارند و ما نیز به عنوان یک کشور در عرصه بین‌الملل باید آن را می‌پذیرفتیم.» از او درباره راه جایگزین پرسیدیم که پاسخ داد:«اساسا راه دیگری وجود ندارد و تنها می‌توان به تهاتر کالا اشاره کرد که نمی‌تواند مسیر صحیحی باشد.

اگرچه که روند خروج مجدد از لیست سیاه اف‌ای تی اف روند کوتاهی نخواهد بود اما هرچقدر که ایران دیرتر این لوایح را تصویب کند و درخواست پذیرش اصول کنوانسیون را بدهد طبیعی است دیرتر نیز درخواست آن مورد بررسی و تایید قرار خواهد گرفت.»

حالا باید منتظر ماند و دید با ادامه این روند، سیاسیون ایران چه اقدامی را انجام خواهند داد. طبیعی است که تا انتخابات آمریکا بازهم سیاست صبر انتخاب می‌شود. با این حال آنچه مشخص است اینکه در حال حاضر توپ در زمین اصولگرایان و محافظه کاران است. دولت و مجلس اعتدالی کاری را که باید انجام می‌دادند پیش از آنکه دیر شود عملیاتی کردند اما حالا ماه‌ها است که منتظر تصمیم محافظه کاران هستیم. در چنین شرایطی سختی‌ها و فشارهای اقتصادی روز به روز بیشتر می‌شود و البته صدای شعارهای مسئولان کر‌کننده تر!