افزایش ریسک بورس در پی آزادسازی سهام عدالت

روزنامه شهروند: تا اواسط ماه جاری همه دارندگان سهام عدالت می‌توانند به ٦٠‌درصد سهام خود دسترسی داشته باشند و این سرمایه قدیمی را به روش‌های مختلف مدیریت کنند. با بزرگ و بزرگ‌ترشدن ارزش بازار سهام کم‌کم اعتماد مشتریان بازار بورس به آینده آن کمتر شده و سوال بزرگ حفظ سرمایه در بورس یا آزادسازی و نقدکردن آن برای جمعیت ٥٠میلیونی سهامداران به مسأله‌ای کلیدی تبدیل می‌شود.

کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند آزادسازی بخش بیشتری از سهام عدالت ممکن است برای یک یا دوماه تأثیر مثبتی روی بازار بورس داشته باشد ولی بعد از آن عوامل دیگری آینده بورس را رقم خواهند زد. گردش احتمالی بخشی از سهام در بازار بورس اتفاقی مثبت برای بورس خواهد بود. از سوی دیگر، امکان وثیقه‌گذاری این سهام و تبدیل آن به اعتبار راهی است که می‌تواند سرمایه سهامداران را در بازار بورس نگه دارد تا از خروج ناگهانی نقدینگی از بورس جلوگیری کند. اما اگر بورس با اتفاقی منفی مواجه شود و مالکان این سهام را به آینده بازار بدبین کند، ممکن است مانند یک دومینوی شرور، بازار بورس را به پایین بکشاند.

دولت درنظر دارد سهم بیشتری از سهام عدالت را در اختیار مالکان این سهم‌ها قرار دهد. در شرایطی که ارزش این سهام به بیش از ٢٠‌میلیون تومان رسیده است، برخی بی‌صبرانه منتظر استفاده از این سرمایه ١٥ساله خود هستند. براساس گفته‌ها، قرار است طی هفته آتی اشخاص مجوز آزادسازی ٦٠‌درصد از ارزش سهام خود را به دست بیاورند. این آزادسازی می‌تواند بخش هنگفتی از نقدینگی را از بورس به سمت وثایق بانکی بکشاند. پیشتر برخی سهامداران مدیریت مستقیم ٣٠‌درصد از این سهام را پذیرفته بودند ولی به دلیل نرخ پایین خروج سرمایه از بورس این دسترسی تأثیر منفی بر بازار نداشت.

آزادسازی یا حفظ سرمایه

در زمستان ٩٨ دستور آزادسازی سهام عدالت از سوی رهبری به نهادهای مربوط ابلاغ شد و در بهار ‌سال‌جاری صاحبان این سهام توانستند روی ٣٠‌درصد از سهام خود تسلط پیدا کنند. سازمان خصوصی‌سازی دو روش مستقیم و غیرمستقیم را برای مدیریت این بخش ٣٠‌درصدی درنظر گرفت. حالا که اختیار سهامداران می‌خواهد به ٦٠‌درصد افزایش پیدا کند، ریسک‌های حفظ سرمایه نیز بیشتر خواهد شد.

در دوره اولیه آزادسازی، حدود ٢‌درصد از صاحبان سهام سرمایه خود را به صورت مستقیم آزاد کردند. در آن دوره کارشناسان معمولا می‌توانستند تحلیلی در مورد فروش یا نگهداری این سهم‌ها داشته باشند ولی حالا به‌ حدی حجم بازار سرمایه بالا رفته است که کمتر کسی می‌تواند با اعتماد‌به‌نفس دست به ارایه تحلیل بزند. حمید میرمعینی، کارشناس حوزه بورس، در این رابطه به «شهروند» گفت: «عرضه سهام عدالت به خودی خود کار مثبتی بود و آزادسازی اولیه آن‌هم در زمان مناسبی صورت گرفت، اما الان شرایط به ‌حدی غیرقابل پیش‌بینی شده است که نمی‌توان تحلیل درستی از آینده به دست داد.

خود این آزادسازی می‌تواند به صورت کوتاه‌مدت تأثیر مثبتی بر بازار بورس بگذارد ولی پس از یکی، دوماه باید منتظر عوامل دیگری بود که ممکن است بورس به آنها واکنش مثبتی نشان ندهد.» به گفته این کارشناس، شرایط کنونی با هیچ الگویی و هیچ روش آکادمیکی قابل پیش‌بینی نیست. همین مسأله باعث شده است بسیاری از سهامداران عدالت اعتماد خود را نسبت به آینده بورس از دست بدهند.

آزادسازی ٦٠‌درصدی سهام عدالت از ٢٠ مردادماه

تا پیش از این سهامداران می‌توانستند ٣٠‌درصد از سهام خود را به صورت مستقیم آزاد کنند و آن سرمایه را خود در بازار بورس مدیریت کنند. حالا به گفته حسن قالیباف‌اصل، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار کسانی که روش مستقیم در آزادسازی سهام عدالت انتخاب کرده‌اند، بتوانند بعد از عید غدیرخم علاوه بر ۳۰‌درصد قبلی، برای ۳۰‌درصد دیگر و در مجموع ۶۰‌درصد حق فروش داشته باشند و کسانی هم که روش غیرمستقیم را در آزادسازی سهام عدالت انتخاب کرده‌اند، می‌توانند بعد از عید غدیرخم در مجموع ۶۰‌درصد سهام خود را به فروش برسانند.

از سوی دیگر حسین سلاح‌ورزی، عضو شورای‌عالی بورس خبر داده که قرار است ٦٠‌درصد از ارزش این سهام از طریق نظام بانکی به صورت اعتبار در اختیار مالکان این سهام درنظر گرفته شود. به ‌زودی صاحبان سهام عدالت مجوز تبدیل سهام به اعتبار بانکی را دریافت خواهند کرد.

کسانی که بخواهند، می‌توانند تا ارزش ٦٠‌درصد سهام خود را به وثیقه بانکی تبدیل کنند و آن مبلغ را به صورت اعتباری خرج کنند؛ البته در پایان ‌سال باید این اعتبار مصرف را تسویه کنند. در این روش سهام عدالت از بین نمی‌رود و به وثیقه‌ای برای کسب اعتبار سالانه تبدیل می‌شود. البته هنوز مشخص نیست این اعتبار استفاده‌شده شامل بهره بانکی می‌شود یا خیر. در هرصورت سهامداران تا پایان‌ سال می‌توانند صد‌درصد اختیار سهام خود را کسب کنند.

کنترل دولت بر سهام عدالت برای حفظ بازار سرمایه

ارزش مجموع سهام عدالت را نمی‌توان به درستی تخمین زد ولی ٤٩‌میلیون دارنده سهام عدالت می‌تواند به رقمی یک‌میلیون‌میلیارد تومانی برسد. چنین حجمی از سرمایه درصورت خروج ناگهانی از بازار می‌تواند لطمات سنگینی بر دیگر کل بازار بورس و دیگر سهامداران بگذارد. درچنین شرایطی میرمعینی نقش دولت و سازمان خصوصی‌سازی برای کنترل این بازار را حیاتی می‌داند. طبیعتا بسیاری از دارندگان این سهام مایلند که سرمایه ٢٠ و چندمیلیونی خود را به فروش برسانند یا از آن استفاده دیگری بکنند. ولی به قول میرمعینی، یکی از بزرگ‌ترین مشکلاتی که بازار بورس را تهدید می‌کند، رفتارهای هیجانی شرکای بورس است که می‌توانست با آموزش‌های لازم به ابزاری مفید در شرایط کنونی بدل شود.