فیلترینگ اینستاگرام قانونی نیست

باشگاه خبرنگاران: رضا تقی‌پور وزیر اسبق وزارت ارتباطات از چرایی تاخیر در اجرایی شدن شبکه ملی اطلاعات و فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی گفت.

شبکه ملی اطلاعات از جمله دستاوردهایی است که گزارشات و مصوبات آن دولت به دولت بین مسئولان و وزرای ارتباطات و فناوری اطلاعات از سال ۱۳۸۴ تا به امروز چرخیده است. در واقع شبکه ملی اطلاعات بستر امنی برای فعالیت‌های سایبری کشور است، بستری که تا امروز برخی از مقدمات او فراهم آمده ولی آنچنان که باید به اجرایی نشده است و تعریف درستی بین مسئولان ندارد.

تا امروز شبکه ملی اطلاعات معنی نامفهمومی بین مسئولان دارد، تعریفی که برخی نگاه امنیتی به آن دارند و برخی دیگر نیز آن را مشکل‌گشای تمام معضلات می‌دانند. اما به واقع شبکه ملی اطلاعات چیست و چه کاربردی در زندگی دارد، را از رضا تقی‌پور عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی و وزیر اسبق وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات جویا شدیم.

تقی‌پور در این گفت‌وگو به سرفصل‌هایی چون؛ اجرایی شدن شبکه ملی اطلاعات، فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی، به تعویق افتادن جلسات شورای عالی فضای مجازی، رسیدگی به پرونده فرکانس‌های ۷۰۰ و ۸۰۰ مگاهرتز صدا و سیما و .... اشاره کرد.

همچنین عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی که این روزها به عنوان یکی از نمایندگان مجلس یازدهم در خانه ملت حضور دارد، از جزئیات مصوبات جدید مجلس و نگاه مجلس یازدهم به شبکه ملی اطلاعات و فضای مجازی گفت.

** ضمن خوشامدگویی به شما برای حضورتان در مجموعه خبری باشگاه خبرنگاران جوان؛ به عنوان مطلع کلام و بی‌مقدمه اولین سوال را به شبکه ملی اطلاعات و تأخیر در اجرایی شدن آن اختصاص می‌دهیم، تا مخاطبان ما با شبکه ملی اطلاعات بیشتر آشنا شوند.

شبکه ملی اطلاعات با اینکه یک پروژه ملی است، ولی باید بگوییم که داستان آن، چیزی شبیه مثنوی هفتادمن کاغذ شده است. همه می‌دانند که اصل شبکه ملی اطلاعات جزو برنامه پنجم توسعه بود و طبق زمان‌بندی‌ که برای او در نظر گرفته بودند، قرار شد تا طی پنج سال (از سال ۱۳۸۹) ضمن فراهم آوردن تمامی زیرساخت‌های فنی آن، شبکه ملی اطلاعات نیز به مرحله اجرا هم برسد. یعنی حدود ۱۰ سال پیش وزارت ارتباطات موظف شد تا شبکه ملی اطلاعات را به سرانجام برساند.

** بعد از گذشت این همه ما شبکه‌ای رسمی به عنوان شبکه ملی اطلاعات داریم یا خیر؟

متأسفانه در بسیاری از محورها خیر! ما شبکه‌ای رسمی به عنوان شبکه ملی اطلاعات نداریم. البته شاخص‌هایی در تعیین موفقیت شبکه ملی اطلاعات وجود دارد که شورای عالی فضای مجازی آن را مورد نقد و بررسی قرار داد. یکبار در سال ۱۳۹۳ الزامات شبکه ملی اطلاعات را تعیین کرد و پس از آن در سال ۱۳۹۵ سندی پانزده صفحه‌ای تحت عنوان سند تبیین الزامات شبکه ملی اطلاعات مصوب کرد.

اما بحث اصلی اینجاست که آیا ما به این قدرت و استقلال رسیده‌ایم که اگر فردا روزی صاحبان شبکه‌های جهانی اراده کردند و بستر اینترنت بین‌الملل و دسترسی‌های امروز را برای ما مسدود کردند، بتوانیم از بستر اینترنت ملی خودمان استفاده کنیم و مستقل باشیم؟ یا خیر! در واقع اگر همین شاخصه‌ها را برای تعریف شبکه ملی اطلاعات و اینترنت ملی درنظر بگیریم، باید بگوییم که قطعاً تا امروز شبکه ملی اطلاعات محقق نشده است.

وزارت ارتباطات گزارشی را اوایل سال گذشته برای مسئولان ذی‌ربط خودش فرستاد و ادعا کرد که حدود ۸۰ درصد از الزامات شبکه ملی محقق شده است، به نظر من خود این جمله شائباتی را در پی دارد و با این بیان که بگوییم ۷۰ درصد از شبکه ملی اطلاعات ایجاد شده، متفاوت است. حتی این ادعای وزارت ارتباطات برای کارشناسان و کسانی که متخصص این حوزه هستند، باعث تعجب بود، چراکه برای اعضای حقیقی و حقوقی شورای عالی فضای مجازی که در جریان حرکت و توقف شبکه ملی اطلاعات هستند، درصد پیشرفت این شبکه مُسجل است. نتیجه ارائه گزارشات وزارت ارتباطات با انتقادهایی از سوی شورای عالی فضای مجازی همراه شد و نهایتا از سمت کارشناسان این حوزه عدد ۸۰درصد با ادله و مستندات ویژه رد شد.

اگر شبکه ملی اطلاعات بود، آبانی آرام‌تر داشتیم

**یعنی شما می‌گویید در نحوه اجرا و نمود بیرونی شبکه ملی اطلاعات در جامعه هم ضعیف عمل کردیم؟

مثال اجرایی شدن شبکه ملی اطلاعات را می‌توان به رویداد آبان ماه اشاره کرد، که اگر شبکه ملی اطلاعات بود، ما تا چه اندازه می‌توانستیم خدمات دولتی مانند بانک، بیمه، آموزش و حتی خدمات اینترنتی مانند موتور جستجو و ... را ارائه کنیم؟ آیا ما در کشور می‌توانیم مقابل چنین رخدادها و بحران‌هایی ایستادگی کنیم و استقلال کشورمان را حفظ کنیم یا خیر؟! آیا باید شبکه‌هایمان مختل شود و دسترسی‌ها همه از بین برود، یا نه باید بستری ملی و اَمن با خدماتی سریع‌تر و ارزان‌تر برای مردمان فراهم کنیم؟

**یعنی ما در اجرایی کردن و داشتن چنین قابلیت‌هایی ناتوان هستیم؟

یکی از محورهای شبکه ملی اطلاعات، ارزان بودن اینترنت است، یعنی اینترنت پهنای باند داخلی از اینترنت بین‌الملل ارزان‌تر باشد، که این موضوع تا حدودی برای برخی از سایت‌های داخلی ایران اتفاق افتاده است. اما اینکه ما به طور قطع بگوییم امروز اینترنت ما در بستر ملی قرار دارد و تمامی روزمرگی‌های سایبری ما در فضایی اَمن است، تا امروز رقم نخورده است و کماکان اطلاعات کاربران ایرانی به خارج از کشور مخابره می‌شود و امروز متأسفانه شاهد این هستیم که از اطلاعات هموطنانمان سوءاستفاده می‌شود. متأسفانه ما در این زمینه حتی از کشورهای اروپایی هم خیلی عقب‌تر هستیم. اتحادیه اروپا چند سالی می‌شود که خیلی قوی‌تر از ما از اطلاعات شهروندان خودش در مقابل شرکت‌های غول آمریکایی حفاظت می‌کند. البته برخی از شبکه‌ها و شرکت‌ها دسترسی‌هایی دارند که نمی‌توان با آن مقابله کرد، ولی در این حد که کشورهای اروپایی از دسترسی‌های خودشان دفاع کردند، قابل تحسین است، که متاسفانه در کشور ما چنین اتفاقی رقم نخورده است.

شوآف شبکه ملی اطلاعات بیشتر از رسیدن به خود شبکه است

** در جمع‌بندی اولین فصل از این گفت‌وگو می‌توانیم بگوییم که برخلاف تمام تبلیغات رسانه‌ای و صحبت‌هایی که شده، شبکه ملی اطلاعات سرانجام مدونی دارد یا خیر؟!

شبکه ملی اطلاعات تا حد زیادی در دولت یازدهم تعطیل بود و خود مجری طرح اذعان می‌کرد که اعتقادی به اجرای طرح شبکه ملی اطلاعات ندارد و به تعبیری به استقلال کشور در فضای مجازی باور نداشت و بعد از آن که چهارساله دولت یازدهم شرایط تغییر کرد و فضا برای رسیدن به شبکه ملی اطلاعات مطرح شد و تلاش‌هایی صورت گرفت که باز متأسفانه این تلاش‌ها به هیچ وجه کافی نبود و سر و صدایی که ایجاد شده و تبلیغاتی که صورت گرفته، بسیار بیشتر از آن چیزی است که به مرحله اجرا رسیده و ما به جزء می‌توانیم بگوییم که در چه زمینه‌هایی پیشرفت یا پس‌رفت داشتیم.

کم‌کاری پیام‌رسان‌های بومی، حاصل بی‌تدبیری مدیران ماست

**فیلترینگ کردن شبکه‌های اجتماعی تا چه اندازه از اختیارات دولت، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و دستگاه‌های ذی‌ربط به موضوع فیلترینگ کردن است؟

به نظر من بحث تولید محتوا به جای کنترل و نظارت بر شبکه‌های اجتماعی مغلطه‌ است، در واقع شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها جزئی از شبکه ملی اطلاعات است و عنوانی به نام خدمات پایه در شبکه ملی اطلاعات در برای موتورهای جستجو، شبکه‌های اجتماعی، پیامرسان‌ها و ... تعریف شده است و حتی کشورهایی که به موضوع استقلال در فضای مجازی اعتقاد دارند، به نحوی خدمات پایه را در کشورشان اجرایی کرده‌اند و این اتفاق فقط مختص ما نیست.

دغدغه ما فیلتر کردن چند پیام‌رسان خارجی و فلان شبکه اجتماعی نیست، بلکه روی صحبت ما با آقایان مسئولی است که امروز تا چه اندازه به استقلال کشور در فضای مجازی اعتقاد دارند و از آن حمایت می‌کنند.

** حمایت می‌کنند؟

به نظر من اینکه ما امروز پیام‌رسان مستقل بومی نداریم، حاصل بی‌تدبیری مدیران ماست. آن‌ها آمدند و از تلگرام حمایت کردند و نتیجه‌اش حملات تروریستی به اهواز، مجلس شورای اسلامی و مرقد امام راحل (ره) شد. تمام دنیا بر تروریستی بودن تلگرام اطمینان دارند و همه می‌دانند که هیچ پیام‌رسان داخلی نباید از شبکه تروریستی حمایت کند.

استقلال کشور در فضای مجازی زمانی نقض شد که همه دنیا و همه ایران اسلامی به مقام والای شهید سردار حاج قاسم سلیمانی عرض ارادت می‌کنند، اما یک نرم افزار خائن تصمیم می‌گیرد که حتی اسم سردار شهید ما را هم از صفحات خودش پاک کند. آیا این حرکت چیزی جزء نقض استقلال کشورماست؟!

ما در پی فیلتر کردن اینستاگرام یا هر شبکه دیگری نیستیم، اما می‌گوییم چگونه غیرتتان اجازه می‌دهد که یک نرم‌افزار این چنین به مقدسات شما توهین کند و به فرهنگ کشور نفوذ کند، و در مقابلش شما ساکت باشید؟! ما پاسخی درمقابل بی‌حرمتی‌ها ندیدیم و بحث این است که مسئولان ما به اعمال حاکمیت کشور در فضای مجازی اعتقاد دارند یا خیر؟! ما به دنبال پاسخ این سوال هستیم.

**تا اینجای گفت‌وگو حرف از شبکه‌ملی اطلاعات زیاد به میان آمد، شبکه‌ای که از عدم اجرایی شدن و وابستگی‌هایش صحبت شد، اما تا امروز چند درصد از این بستر ملی ایجاد شده است؟

دستاوردها و فناوری‌هایی که امروز آقایان به نام شبکه ملی اطلاعات زده‌اند، عناوینی است که اگر شبکه ملی اطلاعات هم نبود، ما باید به فراخور پیشرفت دنیای تکنولوژی و فضای مجازی به آن دست پیدا می‌کردیم، مثلا توسعه ظرفیت پهنای باند کشور.