تشکیل بلوکی جدید در خاورمیانه

انتخاب: متیو پتی در سایت Responsible Statecraft وابسته به اندیشکده کوئینسی نوشت: امارات متحده عربی و ایران هر روز به نوعی به هم نزدیک‌تر می‌شوند. به نظر می رسد امارات متحده عربی می خواهد به اتحادیه میهنی کردستان، یک حزب مخالف کرد عراق که دارای روابط تنگاتنگ تاریخی با ایران است، نزدیک شود. ماه گذشته، یکی از مقامات امارات در اوج شیوع کرونا با سفر به سلیمانیه عراق دیداری با اعضای این حزب داشت.

در ادامه این مطلب آمده است: به نظر می رسد کمکهای اخیر امارات به این حزب کرد برای کم کردن نفوذ ترکیه در کردستان عراق بوده باشد. بنا بر گزارش‌ها، در اوایل ماه جاری دولت کردستان عراق با حمایت ترکیه، نقل و انتقال پول از امارات را بدون تأیید ویژه ممنوع کرده بود.

این جنگ بر سر کردستان عراق بخشی از یک جنگ سرد گسترده تر بین ترکیه و بلوک پادشاهی‌های تحت رهبری عربستان سعودی است، رقابت در خاورمیانه تا امروز غالبا تحت الشعاع جنگ سعودی و ایران با محوریت آمریکا قرار داشته است. سیاستگذاران و تحلیلگران آمریکایی متمرکز بر ایران، جنگ سرد سعودی و ترکیه را یک موضوع فرعی دانسته، یا سعی کرده‌اند آن را ذیل مبارزه با تهران ببینند.

اما رقابت عربستان و ترکیه امری فرعی نیست. نیروهای تحت حمایت ترکیه در لیبی اخیراً نیروهای تحت حمایت امارات را در یک حمله نظامی خونین از بین بردند و رسانه های طرفدار ترکیه مدعی هستند که آنکارا باید توجه خود را به سمت یمن هم معطوف کند.

اگر این اختلافات عربستان و ترکیه جدی گرفته نشود، واشنگتن شاهد اتفاقات جدیدی در منطقه خواهد بود. ایران، ترکیه و بلوک طرفدار عربستان سعودی همه به شکل جداگانه مدعی تسلط بر منطقه هستند و هر سه آنها درگیری‌های جدی با دیگران دارند که می‌تواند به جنگ منجر شود.

این رقابت سه جانبه می تواند از این لحاظ دشوار باشد چرا که ظاهراً ترکیه و بلوک طرفدار سعودی هر دو طرف آمریکا هستند.

روابط نزدیک عربستان سعودی با واشنگتن بر کسی پوشیده نیست و همه می‌دانند که این کشور بزرگترین مشتری تسلیحات آمریکا است.

ترکیه همچنین به عنوان شرقی ترین متحد ناتو همواره نقش مهمی در معماری امنیتی تحت رهبری آمریکا در منطقه داشته است. فرودگاه نظامی در اینجرلیک، ترکیه از دهه 1960 میزبان سلاح‌های بازدارنده هسته‌ای آمریکا بوهد و از ابتدای سال 1991 به یک قطب اصلی لجستیک برای عملیات آمریکا در عراق تبدیل شده است.

در طول کل این دوره، حمایت آمریکا به ترکیه کمک کرد تا درگیری خونین خود با شورشیان کرد را پیش ببرد. آمریکا از 1984 تا 1999، به همراه پشتیبانی دیپلماتیک و اطلاعاتی ، 10.5 میلیارد دلار سلاح برای آنکارا فراهم کرده است.

قطر پس از جنگ 1991 به عنوان یك قطب مهم نظامی آمریكا در کنار ترکیه قرار گرفت و پایگاهی را در الودید ایجاد كرد كه از آن زمان به عنوان مقر اصلی فرماندهی مرکزی نیروهای هوایی آمریكا استفاده می‌شود.

با این حال این بلوک طرفدار آمریکا در طول بهار عربی رفته رفته متلاشی شد. قطر و ترکیه در بسیاری از کشورها با نیروهای پوپولیستی اسلامگرا همراه شدند، در حالی که عربستان سعودی و امارات از استبداد مستقر حمایت می کردند. تنش‌ها تا سال 2017 آرام گرفت، اما درست در همین سال عربستان سعودی قطر را محاصره کرد.

حمایت طولانی مدت آمریکا از هر دو طرف باعث شده كه عده‌ای در واشنگتن رقابت عربستان با ترکیه و قطر را جدی نگرفته و تنها به تقابل با ایران فکر کنند.

مایکل دوران، عضو ارشد موسسه هادسون که به نظر می‌رسد دیدگاه وی بر عملکرد دولت ترامپ هم تأثیر داشته، گفته است که وظیفه آمریکا در خاورمیانه این است که اسرائیل، عربستان سعودی و ترکیه را حول محوری برای تضعیف ایران هماهنگ کند.

به نظر می‌رسد این سیاست دولت ترامپ است که بارها و بارها سعی کرده ترکیه را به رویارویی با روسیه و ایران بر سر سوریه سوق دهد. مقامات آمریكا نیز به همین ترتیب سعی كرده‌اند رقابت عربستان و قطر را کاهش داده و ریاض را تحت فشار قرار دهند تا به محاصره چند ساله قطر پایان دهد.

با این حال تنش‌های اخیر آمریکا و ترکیه باعث شده که آنکارا دیگر به چشم یک شریک مطمئن دیده نشود. ترکیه چندی پیش اقدام به خرید فناوری حساس نظامی از روسیه کرد و سال گذشته به ائتلاف کردهای تحت حمایت آمریکا، در سوریه حمله کرد، این اقدامات باعث شد تا بسیاری در کنگره خواهان تحریم این کشور شوند.

بانکهای ترکیه همچنین از قوانین تحریمی آمریکا علیه ایران، ونزوئلا و سایر بازیگران معارض پیروی نکرده و به نوعی تحریم این کشورها را دور زدند. اخیرا ترکیه و قطر هر دو متهم به کمک مالی و پناه دادن به شبه نظامیان فلسطینی شدند که آمریکا و اسرائیل آنها را تروریست می دانند. برخی از تحلیلگران این امر را به منزله نزدیکی و همسویی ایران و ترکیه در منطقه دانسته‌اند.

بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها، که کارشناسان آن با کاخ سفید در زمینه فشار حداکثری فشار علیه ایران هم نظر هستند، این دیدگاه را که تهران و آنکارا به هم نزدیک شده‌اند بسیار درست می دانند. مارك دوبوویتس اخیرا در یك پست توئیتری اظهار كرد: جمهوری اسلامی اردوغان در ترکیه مانند جمهوری اسلامی ایران است.

با این وجود اختلافات بین ایران و ترکیه نیز کم نیست. بنا بر گزارش‌ها، نیروهای ترکیه در جریان تنش نظامی ترکیه و سوریه در ماه مارس به مواضع ایران حمله کرده‌اند. این در حالی است که در سوی دیگر متحد نزدیک ترکیه یعنی آذربایجان مدت‌ها است یک رابطه امنیتی با اسرائیل علیه ایران برقرار کرده است.

ایران و ترکیه در بعضی مواقع علیه شبه نظامیان کرد همکاری کرده‌اند، اما هر دو یکدیگر را به خاطر حملات شورشیان کرد مقصر می‌دانند. همچنین ترکیه کاملاً در آغوش روسیه قرار نگرفته چرا که آنکارا همچنان از چتر هسته‌ای آمریکا حمایت و از آن سود می برد.

در همین حال عربستان و امارات متحده عربی با همکاری روسیه و بشار اسد حاکم سوریه به دنبال خنثی کردن جاه طلبی‌های ترکیه و قطر در لیبی هستند.

همانطور که وقایع اخیر در کردستان عراق نشان می‌دهد، سعودی‌ها و اماراتی‌ها مایل‌اند از جناح‌های طرفدار ایران علیه یک تهدید مشترک به نام ترکیه حمایت کنند. نباید فراموش کرد که برای تهران نیز اگرچه ترکیه سومین شریک بزرگ صادراتی‌اش است اما امارات هم به لحاظ اهمیت دست کمی از آن ندارد.

اگرچه دموکراتهای مترقی مانند برنی سندرز تلاش زیادی برای متوقف کردن دخالت آمریکا در یمن انجام داده‌اند، اما عربستان سعودی همچنان به بمباران غیر نظامیان یمنی ادامه می‌دهد.

بسیاری از احزاب اسلامی که مورد حمایت ترکیه و قطر هستند، تقریبا مشابه پوپولیستهای ارتجاعی یا جنبشهای راست گرای ناسیونالیست اروپا هستند.

پیشنهاد امارات متحده عربی برای نفوذ در کردستان عراق نیز در حالی صورت می گیرد که ترکیه فشار منطقه‌ای خود را علیه شبه نظامیان چپ به رهبری کردها ادامه می دهد. ترکیه از دهه 1980 تاکنون حملات هوایی و زمینی را برای ریشه کن کردن این شبه نظامیان در عراق، اغلب با پشتیبانی مستقیم آمریکا، انجام داده است.

قطر و ترکیه اکنون بلوک جداگانه‌ای تشکیل داده‌اند که چندان هم با منافع آمریکا در خاورمیانه همسو نیست. نگرانی‌های این بلوک و مخالفان آن غالباً هیچ ارتباطی با مناقشه سعودی و ایران ندارند. به عبارت دیگر خاورمیانه امروز درگیر رقابتی با سه جناح شده است. در این بین استراتژی آمریكا در قبال خاورمیانه باید ایجاد تعادل بین هر 3 پایه این رقابت باشد.