جراحی اختلال مفصل گیجگاهی فکی(TMJ) چگونه انجام می شود؟

اختلال مفصل گیجگاهی یکی از شایع­ترین بیماری­ها محسوب می­شود. برای کنترل اختلال مفصل گیجگاهی می­بایست درک صحیحی از علائم این عارضه داشته و در صورت لزوم از درمان­های پزشکی مؤثر نظیر جراحی اختلال مفصل گیجگاهی فکی بهره­جویی صورت گیرد. هنگامی که روش­های خانگی (استفاده از کمپرس یخ، خوردن غذاهای سبک و ...) و همچنین استفاده از محافظ دندان تأثیر مطلوبی بر درمان این اختلال نداشته باشند، روش­های جراحی توصیه شده و مراحل مربوط به آن­ها دنبال می­شوند.

 اختلال مفصل گیجگاهی فکی(TMJ) چیست؟

مفصل گیجگاهی زیرواره­ای، درست مانند یک لولای لغزشی عمل کرده و استخوان فک هر شخص را به جمجمه وی متصل می­کند. در هر طرف از فک یکی از این مفاصل وجود دارد. چنانچه این مفاصل دچار اختلال شوند، فرد دردهای شدیدی را در ناحیه فک احساس می­کند. این دردها نیز معمولا در هنگام جویدن غذا و در هنگام اعمال فشار به فک­ها افزایش می­یابند.

در اغلب شرایط تشخیص اختلال مفصل گیجگاهی فکی امری دشوار بوده و تنها با مراجعه به متخصصین باتجربه می­توان ابتلا یا عدم ابتلا به این عارضه را تشخیص داد؛ لذا توصیه می­شود در صورت مشاهده علائم این عارضه به متخصصین دارای سابقه مراجعه کرده و مراحل درمانی دنبال شوند.

علت به وجود آمدن اختلال مفصل گیجگاهی فکی(TMJ) چیست؟

به طور کلی باید بدانید اختلال مفصل گیجگاهی فکیتحت تاثیر عوامل مختلفی ممکن است ایجاد شود. برخی از افراد چند علائم را به طور همزمان تجربه می‌کنند و برخی دیگر تنها با تجربه یکی از علائم متوجه ابتلا به این بیماری می‌شوند. در ادامه برخی از عواملی که باعث ایجاد اختلال مفصل گیجگاهی فکی می‌شوند را ذکر کرده‌ایم:

• اسپاسم عضلانی
• عضلات و تاندون های چسبنده به مفصل
• باز ماندن طولانی مدت دهان به خصوص حین درمان های دندانپزشکی
• عادات غذایی غلط 
• فشار های دندانی در طول شب
• کلنچینگ یا فشار دادن دندان‌ها در طول روز
• بیماری های روحی روانی، اضطراب، استرس، افسردگی
• بی دندانی در ناحیه خلفی دهان
• داشتن بیماری های روماتیسمی مثل آرئیدروماتوئید
• موقعیت نادرست دیسک نسبت به استخوان فک

اختلال مفصل گیجگاهی فکی(TMJ) چه علائمی دارد؟

برای تشخیص به موقع‌ی اختلال مفصل گیجگاهی فکی باید علائم اولیه‌ی این بیماری را بشناسید و در صورت مشاهده‌ی هر یک از این علائم سریعا به پزشک مراجعه کنیم:

• صدای تق تق کنار گوش
• خش خش در گوش
• تقه کردن فک هنگام غذا خوردن
• عدم باز شدن دهان
• سخت باز و بسته شدن دهان
• دردهای گنگ و پیچیده در فک
• جا به جایی فک پایین هنگام باز و بسته شدن
• درد در ناحیه گوش

عوارض اختلال مفصل گیجگاهی فکی چیست؟

اختلال مفصل گیجگاهی فکی می‌تواند عوارض مختلفی برای شما به همراه داشته باشد که در صورت عدم درمان می‌تواند برای شما مشکل ساز باشد. برخی از این عوارض عبارت از موارد زیر هستند:

• سردرد
• گوش درد
• صدای کلیک یا تق‌تق، هنگام باز یا بسته‌کردن دهان
• احساس درد در هنگام خمیازه کشیدن
• قفل شدن فک
• حساس شدن عضلات فک

برای درمان و تشخیص اختلال مفصل گیجگاهی فکی(TMJ) به چه پزشکی باید مراجعه کنیم؟

در ابتدا باید بدانید برای درمان و تشخیص اختلال مفصل گیجگاهی فکی باید به یک پزشک معتبر و متخصص مراجعه کنید. پزشکی که برای درمان اختلال مفصل گیجگاهی فکی می‌توانید به آن مراجعه کنید، متخصص گوش، حلق و بینی یا دندانپزشک است.

چگونه می‌توان اختلال مفصل گیجگاهی فکی را درمان کرد؟

برای درمان اختلال مفصل گیجگاهی فکی می‌توان از روش‌های مختلفی استفاده کرد. معمولا افراد در اولین قدم به سمت درمان‌های خانگی سنتی روی می‌آورند اما در صورت عدم درمان این بیماری باید روش‌های جراحی و تهاجمی را انتخاب کرد.

در چه صورتی درمان اختلال مفصل گیجگاهی فکی ضروری می‌شود؟

در صورتی که عوارض اختلال مفصل گیجگاهی فکی به حد زیر برسد، انجام جراحی برای این بیماری ضروری خواهد بود:

• التهاب مفصلی که منجر به آسیب دیدن مفصل فک شود
• در صورتی که فقط دچار انحراف فک
• وجود اختلال در کندیل که انتهای استخوان فک پایین قرار دارد
• در صورت جابه‌جایی دیسک دهان که به طور معمول باعث ایجاد فشار در مفصل فک می‌شود 

انواع روش های جراحی اختلال مفصل گیجگاهی فکی

جراحی اختلال مفصل گیجگاهی فکی شامل روش­های مختلفی می­شود. برخی از این روش­ها از میزان تهاجم کمی برخوردار بوده و برخی دیگر شامل جراحی­های پیچیده باز مفصلی می­شوند. جراحی­های TMJ به 2 گروه کلی تقسیم می­شوند که عبارتند از:

1. روش­های بسته: شامل آرتروسنتز مفصل گیجگاهی فکی و آرتروسکوپی
2. روش­های باز: شامل آرتروپلاستی و جراحی جایگزینی کامل مفصل

آرتروسنتز

آرتروسنتز یکی از کم تهاجم­ترین جراحی­های مفصل گیجگاهی به شمار می­آید. این تکنیک پزشکی شامل تزریق کردن مایعی می­شود که اصطکاک فک را کاهش داده و حرکت مفصل فک را تسهیل می­بخشد. ازجمله مزایای روش آرتروسنتز می­توان به موارد زیر اشاره داشت:

• میزان تهاجم کم
• پروسه درمان کوتاه
• بدون نیاز به اعمال برش در ناحیه درمان

آرتروسکوپی

آرتروسکوپی نیز در دسته درمان­های کم تهاجمی قرار می­گیرد؛ اما میزان تهاجم این روش کمی بیشتر از روش آرتروسنتز است. در این روش جهت صیقل دادن استخوان فک یا برای جابجا کردن دیسک دهانی از آرتروسکوپ استفاده می­شود. مزایای روش آرتروسکوپی عبارتند از:

• میزان تهاجم کم
• عدم نیاز به برش
• امکان جابجایی دیسک دهانی

 

آرتروتومی یا آرتروپلاستی

آرتروتومی یا آرتروپلاستی نوعی جراحی باز محسوب می­گردد. این روش پزشکی با استفاده از برش دادن فک و جراحی آن صورت گرفته و از میزان تهاجم بیشتری برخوردار است؛ به همین دلیل، پس از اتمام پروسه درمان، نیاز خواهد بود تا فرد مدتی بستری شود.

جایگزینی مفصل

در شرایطی که بیمار با اختلالات شدید مفصل گیجگاهی فکی مواجه بوده و از سایر روش­های پزشکی نتایج مطلوبی دریافت نکرده باشد، می­توان از ایمپلنت­ها جهت جایگزینی مفصل فک یا بخشی از آن بهره­جویی کرد. توجه داشته باشید که این روش از حساسیت بالایی برخوردار بوده و به مهارت و تجربه بالایی نیاز دارد؛ لذا برای تجویز و انجام آن می­بایست به متخصصین باتجربه در زمینه TMJ مراجعه صورت گیرد.

دوره نقاهت انواع روش های جراحی مفصل گیجگاهی فکی چقدر است؟

در یک نگاه ساده، دوره  نقاهت انواع روش های جراحی مفصل گیجگاهی فکی به شرح زیر است:

نوع جراحی	دوره نقاهت
آرتروسنتز، آرتروسکوپی	سه تا هفت روز
آرتروتومی، آرتروپلاستی	پنج تا چهارده روز
جایگزینی مفصل	سه تا هشت روز

چگونه برای جراحی اختلال مفصل گیجگاهی فکی آماده شویم؟

پیش از آغاز پروسه جراحی، لازم است تمامی سوالات و دغدغه­های خود را با پزشک معالج مطرح سازید. وی می­تواند در مورد پروسه درمان و عوارض پس از عمل اطلاعات لازم را در اختیارتان قرار داده و شما را برای روز عمل آماده سازد. در این هنگام برخی از دستورالعمل­ها و نکات مراقبتی نیز به شما توصیه می­شوند که برخی از آن­ها عبارتند از:

• عدم مصرف نوشیدنی­‌های الکلی و استعمال دخانیات در روزهای اولیه درمان
• آماده­‌سازی و مصرف غذاهای سبک و نوشیدنی‌­های انرژی­زا
• تهیه کمپرس یخ
• تهیه داروهای تجویزی (پیش از آغاز فرآیند درمان)

در چه مواردی از جراحی اختلال مفصل گیجگاهی فکی استفاده می‌شود؟

روش­های جراحی اختلال مفصل گیجگاهی فکی تکنیک­‌هایی هستند که به منظور بهبود عملکرد مفاصل فک و کاهش دردهای این ناحیه تجویز می­شوند. این شیوه­های درمانی هنگامی تجویز می­شوند که نتایج ایده‌آلی از روش­های خانگی دریافت نشود. در این صورت، بسته به نوع عارضه یکی از روش­های کم تهاجمی (آرتروسنتز یا آرتروسکوپی) یا روش­های جراحی باز تجویز شده و مراحل درمان دنبال می­شوند. با مراجعه به متخصصین باتجربه حوزه TMJ قادر خواهید بود تا اختلال مفصل گیجگاهی فک را مورد درمان قرار داده و نتایج مطلوبی را کسب کنید. 

جراحی اختلال مفصل گیجگاهی فکی با چه هدفی انجام می‌شود؟

اختلالات مفصل گیجگاهی فکی می­توانند در میزان حرکت مفاصل فک محدودیت ایجاد کرده یا دردهای مزمن را پدیدار سازند. همچنین این اختلالات می­توانند سبب شوند تا در هنگام باز و بسته کردن دهان با تولید صدا مواجه شوید. در چنین شرایطی پزشک ابتدا روش­های خانگی را توصیه می­کند؛ چنانچه روش­های خانگی نتیجه مطلوبی را ارائه ندهند، یکی از روش­های کم تهاجمی یا عمل جراحی باز تجویز می­شوند.

هدف اصلی روش­های جراحی اختلال مفصل گیجگاهی فکی کمک به حرکت طبیعی فک و کاهش درد آن است. این روش­­ها در صورتی تجویز می­شوند که:

• بر اثر التهاب مفصلی، مفصل فک آسیب دیده باشد.
• در ناحیه کندیل (که در انتهای استخوان فک پایین قرار دارد) اختلال وجود داشته باشد.
• انحراف فک یا جابجایی دیسک دهان وجود داشته باشد.

کاندیدای مناسب برای جراحی اختلال مفصل گیجگاهی فکی

انجام تمامی روش‌­های جراحی اختلال مفصل گیجگاهی فکی به دانش، مهارت و تجربه بالایی نیاز داشته و روش­های جراحی باز نیز می­توانند شامل برخی از عوارض جانبی باشند؛ به همین دلیل، پزشک متخصص تنها در صورتی این روش­ها را تجویز می­کند که فرد نتواند از روش­های خانگی نتایج مطلوبی را دریافت کند. همچنین در شرایطی که اختلال عملکرد مفصل گیجگاهی فکی، بر روی عضلات اطراف فک تأثیری نداشته باشد یا این عارضه دردهای مزمن را ایجاد نسازد، لزومی برای عمل جراحی وجود نخواهد داشت.

عوارض احتمالی جراحی اختلال مفصل گیجگاهی فکی

عوارض جانبی جراحی اختلال مفصل گیجگاهی فکی ارتباط مستقیمی با میزان تهاجم آن داشته و هرچه میزان تهاجم روش درمانی بیشتر باشد، ریسک­ بروز عوارض جانبی بیشتر خواهد بود. به همین جهت بهتر است در صورت تجویز هریک از روش­های باز، ابتدا مزایا و معایب این روش­ها را مورد بررسی قرار دهید. برخی از ریسک­ها و عوارض جراحی این اختلال به شرح زیر هستند:

1. به هم خوردن تراز دندان­های موجود در فک­های بالا و پایین
2. بروز دردهای مزمن در ناحیه درمان
3. تشدید محدودیت حرکت مفصل­ها
4. آسیب عصبی به صورت
5. ناشنوایی

مراقبت‌های لازم بعد از جراحی اختلال مفصل گیجگاهی فکی

بعد از انجام جراحی جراحی اختلال مفصل گیجگاهی فکی انجام مراقبت‌های لازم می‌تواند نتایج جراحی را برای شما بهتر کند:

• استفاده از پروتئین و ویتامین هایی نظیر کلسیم
• خودداری از انجام ورزش‌های سنگین
• عدم اعمال فشار زیاد به فک
• ترک مصرف دخانیات
• خوردن غذاهای نرم 

دوره نقاهت جراحی اختلال مفصل گیجگاهی فکی چقدر است؟

باید بدانید مدت زمان بهبودی بعد از انجام جراحی اختلال مفصل گیجگاهی فکی، در شرایط مختلف متفاوت است. با این وجود با یک نگاه تقریبی می‌توان گفت برای بهبودی اولیه‌ی بیمار به 6 هفته مراقبت نیاز دارد و بعد از 12 هفته بهبودی کامل برای بیمار ایجاد می‌شود.

سوالات متداول

تا چه مدت بعد از جراحی می‌توانید کار خود را شروع کنیم؟

برای پاسخ به این سوال باید بدانید طول دوره نقاهت شما به نوع شغل و جراحی شما ارتباط دارد که باید این موارد را مورد بررسی قرار دهید.

بعد از جراحی اختلال مفصل گیجگاهی فکی چه رژیمی رعایت کنیم؟

بهتر است بعد از انجام جراحی اختلال مفصل گیجگاهی فکی تا ده روز از مایعات و غذاهای شل استفاده کنید.

در چه مواردی بعد از جراحی  مفصل گیجگاهی باید سریعا به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر علائم شدیدی مانند مشکل در تنفس، خونریزی شدید، افزایش تورم (دو تا سه روز پس از جراحی)، مشکل در بستن چشم‌ها، درد شدید، مشکل در ادرار کردن یا تب داشتید، بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید.