چیزهایی که از مظلوم‌ترین شهر ایران نمی‌دانید

برترین‌ها: اتفاقات پنجشنبه کرج توجهات زیادی را جلب کرد، روزنامه فرهیختگان از کرج به عنوان «قتلگاه» یاد کرده. روزنامه کیهان خواستار برخورد جدی شده و مباحث زیادی هم در شبکه‌های اجتماعی پیرامون کرج به راه افتاده. به هر حال کرج از سال‌ها پیش مورد تمسخر و تخفیف برخی کاربران قرار داشت و حالا هم برخی رسانه‌های رسمی مواضع دیگری دارند. این مطلب به بهانه کرج و پنجشنبه‌ی اخیرش است:

اتفاقات دو روز گذشته به‌ویژه در بلوچستان و کرج پیام خوبی ندارد. گرچه شواهدی ولو ضعیف در برخی از مواضع دیده می‌شود که نشان‌دهنده توجه ساختار به عمیق بودن بحران است، ولی این شواهد بسیار ضعیف است و ارزش آن را ندارد که بتوان روی آنها حساب باز کرد؛ از جمله بیانیه منتشرشده در پایان راهپیمایی روز جمعه که لحن آن متفاوت از گذشته بود. صادرکنندگان این بیانیه در کنار مواضع افراد دیگر درون ساختار می‌خواهند بر دو نکته تاکید کنند؛ اول، مرز میان اغتشاش و اعتراض است و اینکه باید معترضان را به رسمیت شناخت و با اغتشاش‌گران برخورد قاطع کرد. دوم، اینکه مطالبات اصلی معترضان، اقتصادی و مربوط به معیشت مردم است. هر دو مورد محل تأمل است. ممزوج شدن اعتراض و اغتشاش ناشی از نحوه برخورد اولیه و سنتی با اعتراضات است. نمونه روشن آن همین راهپیمایی دیروز بود که آرام و بدون مجوز برگزار شد، ولی به‌صورت تبعیض‌آمیزی هیچ‌گاه برای معترضان چنین امکانی فراهم نیست و به‌سرعت با آنان مقابله شده است و این امر در طول زمان ۵۰ روز گذشته اوج گرفته و به امروز رسیده است. پس نمی‌توان با بیان یک جمله کلیشه‌ای اعتراض و اغتشاش را از یکدیگر تفکیک کرد. کسانی که این دو مقوله را با هم تلفیق و‌ ممزوج کردند، خودشان باید پاسخگو باشند و الا مردم که بیمار نیستند ابتدا به ساکن تخریب و سنگ‌پرانی کنند. 

نکته دوم یعنی معیشتی بودن مطالبات هم به عبارتی مورد تأمل است. زیرا تقریبا هیچ‌کدام از وعده‌های اصلی دولت جدید محقق نشده است. نه تورم نصف شد که برای طبقات فقیر بیشتر هم شد نه یک میلیون شغل ایجاد شد و نه از یک میلیون مسکن خبری است نه رشد اقتصادی مطلوب به‌وجود آمد و نه دلار ۵هزار تومان شد! درحالی‌که در این یک سال و اندی آرامش سیاسی برقرار بود و حتی در پائیز سال گذشته امید مردم هم به انجام وعده‌های دولت بیشتر شد، ولی در بهار امسال همه ناامید شدند. حتی پدیده غیرقانونی و مخربی چون گشت ارشاد را هم حل نکردند. همه اینها به منزله آن است که اگرچه مسائل اصلی مردم اقتصادی است و اگر حل شود اعتراض زیادی را در پی نخواهد داشت ولی جامعه به این نتیجه رسیده که عدم حل این مسائل ریشه در ناکارآمدی دارد و آن نیز مسئله‌ای سیاسی است. 

اینها گذشت تا اعتراضات اخیر به‌وجود آمد. این فرصت مهمی بود تا صدای مردم شنیده شود، ولی نه‌تنها چنین نشد که به‌راحتی آن را به توطئه بیگانگان تقلیل دادند و راه مقابله سخت‌افزاری را پیش گرفتند؛ راهی که در چنین اعتراضاتی موثر نیست. اعتراضات مهر ۱۴۰۱ و بلوچستان با آبان ۱۳۹۸ به‌کلی تفاوت دارد و این را همه متذکر شدند ولی کو‌ گوش شنوا؟ در همین ماجرای ۵۰روز هنوز یک اطلاع‌رسانی درست و درمان و پاسخگویی قانع‌کننده از حکومت شاهد نبوده‌ایم. راه‌حل‌های آنان تکراری و مبتنی بر عادت است. ساده‌ترین راه را انتخاب می‌کنند؛ راهی که همه مشکلات را میخ می‌بیند و چاره کارش چکش است.

روزنامه هم میهن در سرمقاله خود چهار مقدمه ضروری برای حل بحران را این‌گونه ذکر کرد: اول از همه بپذیرید مشکلات و بحران، ریشه‌های داخلی دارد، گرچه تردیدی در دخالت‌های خارجی نیست ولی نسبت به اصل موضوع به‌شدت فرعی است هر چند با ادامه این وضع اهمیت عامل خارجی بیشتر خواهد شد. دوم اینکه شیوه‌های موجود برای مقابله با بحران منسوخ و ناکارآمد و حتی زیان‌بار است و بیشتر شبیه ریختن بنزین روی آتش است که آن را شعله‌ور می‌کند و نه خاموش. کینه و نفرت و خشونت را بیشتر خواهد کرد.  سوم اینکه مطابق گفته امام علی فرصت‌ها چون ابر می‌گذرند. گره‌ای که امروز با دست باز می‌شود، فردا با دندان هم باز نخواهد شد. پس فرصت را دریابید و بالاخره اینکه باید اراده‌ای برای حل مشکلات شکل بگیرد و همه نیروهای سیاسی به حاشیه رانده‌شده اعم از اصولگرایان محذوف و اصلاح‌طلبان و فراتر از آنان برای کمک به این اراده مشارکت کنند. راه دیگری نه‌تنها وجود ندارد بلکه اتلاف وقت و از دست دادن فرصت است.

علی شاهی درباره اتفاقات کرج نوشت: چند روز پیش می‌خواستم‌ دوباره به این جملهٔ معروف اشاره کنم که «تخیل امروز، واقعیت فردا را می‌سازد» و بعد دربارهٔ تخیلی که این دو هفته بین مردم شایع شده و نشانه‌هایش را همه جا می‌توان دید، حرف بزنم. حالا دیگر نیازی به حرف زدن نیست. چیزی که در کرج عیان شد نیازی به بیان ندارد. فقط یک توضیح کوتاه باقی مانده: این گزاره که «تخیل امروز، واقعیت فردا را می‌سازد» تبصره‌ای دارد که روانشناس‌های بازاری یا نمی‌بینند یا پنهانش می‌کنند و آن اینکه این گزاره تنها زمانی صادق است که آن تخیل، تخیلی جمعی باشد نه فردی. دیوار سخت واقعیت از هر تخیل فردی‌ای محکم‌تر است اما اگر همان تخیل جمعی شود، هر دیواری را فرو خواهد ریخت و «واقعیت» خود را مستقر خواهد کرد. «تخیل کرج» با هر آنچه که تا امروز دیده‌اید و تجربه کرده‌اید متفاوت است.

فرشاد سنبل‌دل: حتی مرکزی‌ترین نقاط کرج هم با ایده حاشیه‌نشینی پیوند عمیقی دارد. به سیستم شهرسازی‌اش نگاه کنید. کنار هر محله یا شهرک مرفه یک محله یا شهرک کارگرنشین وجود دارد. در محله‌ای که من بزرگ شدم، پنج خیابان مرفه با خانه‌های ویلایی بزرگ وجود داشت و ما در خیابا‌ن‌هایی زندگی می‌کردیم که اگر چه موازی با همان خیابان‌ها با کمتر از چندصد متر فاصله، اما به لحاظ اقتصادی انگار دنیای دیگری بودند. کرجی بودن در واقع معنای مشخصی در اون شهر نداشت، یا منتسب به تهران بودی(به واسطه شغل یا فامیل و…) و یا شهرستانی که خانواده‌ت ازش به کرج مهاجرت کرده بودند. اغلب دوستان نزدیک من در دوران نوجوانی شاعر، نقاش، فیلم‌ساز و… بودند که کار روزانه‌شان کارگری یا کسب و کارهای کوچک محلی بود.

این توئیت امین بزرگیان هم جنجال زیادی ساخت: کرج مازاد تهران بوده است. جایی برای دور ریخته شده‌ها از زیر بار سنگین زندگی در تهران. کل شهرک‌ها و سکونتگاه‌هایی که در میانه تهران تا کرج ساخته شده‌اند محصول این اخراج طولانی است. کرج را از سالها پیش جامعه‌شناسان جای مهمی در تغییرات و اعتراضات پیش رو می‌دیدند. او مجبور به توضیح شد: دوستان و عزیزان ساکن کرج و کرجی! والا این کلمه «دور ریخته‌ها» معنای منفی در این بستر نمی‌دهد. از جمله ترم‌هایی است در مطالعات فرودستی. معنی مرسوم افواح عمومی را نباید از آن منظور کرد. لطفاً سوبرداشت نکنید