بهترین ماسک برای آلودگی هوا کدام است؟

مجله دیجی‌کالا - فرناز حیدری: کارشناسان هشدار می‌دهند که آلودگی هوا می‌تواند ضرر‌های غیرقابل جبرانی را در پی داشته باشد. منع تردد خودرو‌ها در روز‌ها و ساعت‌های مشخص، وضع مالیات بیش‌تر برای خودروها، بسترسازی حمل و نقل عمومی مناسب و بسیاری راهکار‌های دیگر همه از جمله وظایف دولت‌ها هستند.

اما ما چه کاری می‌توانیم برای حفظ سلامت خودمان انجام دهیم؟ آیا استفاده از ماسک در روز‌هایی که هوا آلوده است، به حفظ سلامت ما کمک می‌کند؟ کدام ماسک‌ها کارآیی بیش‌تری دارند؟ در این مقاله شما را با ماسک‌های مختلف و کارآیی آن‌ها در زمان آلودگی هوا آشنا خواهیم کرد.

بسته به نوع آلودگی هوا ماسک انتخاب کنید

ماسک انتخابی شما باید بر اساس نوع آلودگی هوایی باشد که در مجاورت آن قرار دارید. به عنوان مثال در شهر تهران ذرات معلق از جمله آلاینده‌های مهم هستند.

اندازه ذرات معلق بر حسب میکرومتر بیان می‌شود و دامنه تغییرات‌شان هم بین ۰.۰۰۰۲ میکرومتر تا ۵۰۰۰ میکرومتر متغیر است. ذراتی که قطر آن‌ها بیش از ۵۰ میکرون باشند را از طریق چشم عادی می‌توان دید، اما ذرات ۲.۵ میکرون یا کم‌تر نه‌تن‌ها دیده نمی‌شوند بلکه بر اساس گزارشات می‌توان آن‌ها را در رده آلاینده‌های بسیار خطرناک برای سلامت انسان تلقی کرد.

تماس مستمر با آلاینده‌ها می‌تواند منجر به مشکلات تنفسی، بیماری‌های قلبی و حتی سرطان ریه شود.

ذرات معلق کم‌تر از ۲.۵ میکرون اغلب جزو آلاینده‌های شهر تهران هستند بنابراین ماسکی که شما انتخاب می‌کنید، باید قابلیت فیلتر کردن این ذرات را داشته باشد. برخی از ماسک‌ها به حدی تخصصی عملی می‌کنند که حتی می‌توانند مانع ورود ذرات ۰.۳ میکرونی به مجرای تنفسی شما شوند. اما همیشه هم تبلیغات به معنی واقعیت نیست.

در سال ۲۰۱۴ تحقیقات محققان دانشگاه پلی‌تکنیک هنگ‌کنگ (The Hong Kong Polytechnic University) نشان داد که ماسک‌های صورت چند لایه با فیبر‌های نانو می‌توانند نقش موثری در زمان آلودگی هوا داشته باشند؛ بنابراین اگر ماسکی که شما خریداری می‌کنید، فیلتر‌های خوبی داشته باشد در زمان آلودگی هوا تاثیرگذار خواهد بود، اما قطعا معجزه نخواهد کرد.

از ماسک چه انتظاراتی باید داشت؟

همان‌طور که می‌دانید، ماسک‌ها انواع و اقسام گوناگونی دارند. ماسک‌های معمولی اغلب یک‌بار مصرف هستند. ماسک‌ها موانع فیزیکی هستند که مانع ورود آلاینده‌ها به دهان و بینی ما می‌شوند، اما همه ماسک‌ها کارآیی یکسانی ندارند. به عنوان مثال شما نمی‌توانید از یک ماسک ساده جراحی توقع داشته باشید که در زمان آلودگی هوا موثر عمل کند، هر چند که همین ماسک ساده هم در جای خود غنیمت بزرگی محسوب می‌شود.

یک ماسک ساده جراحی می‌تواند به شکل موثری جلوی باکتری‌ها و ویروس‌هایی را که ابعادشان کم‌تر از یک میکرون است، بگیرد. مطالعات هم‌اکنون به این سمت می‌رود که ماسک‌های جراحی در آینده نزدیک بتوانند جلوی ورود بسیاری از ویروس‌ها و باکتری‌های مرگبار را به مجاری تنفسی بگیرند، اما تا آن روز زمان زیادی باقی است.

تحقیقات نشان می‌دهد که اگر ذرات معلق و آلاینده‌ها توسط فیبر‌های ماسک جذب شوند، آن‌گاه می‌توان انتظار داشت که آسیب کم‌تری به ریه‌های ما وارد شود.

فراموش نکنید که هیچ ماسکی نیست که بتواند ۱۰۰ درصد سلامت شما را در برابر آلاینده‌های هوا تضمین کند. اگر ماسک شما خراب شده، آسیب دیده یا اگر تنفس با آن برای شما سخت شده می‌بایست حتما ماسک‌تان را عوض کنید. فراموش نکنید که اغلب ماسک‌ها یک‌بار مصرف هستند. در آلودگی فاجعه‌بار کنونی هوای خوزستان طبیعی است که اغلب ماسک‌ها سریع‌تر از آن چه که تصور می‌کنید، کارآیی خود را از دست می‌دهند. توصیه می‌شود که پس از تماس دست با ماسکی که از آن استفاده کرده‌اید، حتما دست‌هایتان را بشویید.

چرا ماسک‌های با فیبر نانو موثرتر هستند؟

تحقیقات نشان داده ماسک‌هایی که از جنس ترکیبات سنتزی یا طبیعی هستند، موثرتر عمل می‌کنند. نانو فیبر‌هایی که قطر آن‌ها در حدود یک‌پانصدم قطر مو (در حدود ۰.۱ میلی‌متر) است، در این میان کارآیی به سزایی دارند چرا که این نانو فیبر‌ها در عمل سطح جذب را افزایش می‌دهند و حتی این قابلیت را هم دارند که جلوی ذرات درشت‌تر را نیز بگیرند.

آزمایش‌های مختلف بر روی ماسک‌های معمولی نشان داده که آن‌ها تنها جلوی حدود ۲۵ درصد از ذرات معلق ۰.۳ میکرونی را در شرایط عادی می‌گیرند. در حالی که به گفته محققان ماسک‌های با فیبر‌های نانو که چند لایه باشند، می‌توانند دست‌کم جلوی ورود ۸۰ درصد از ذرات معلقی را که ابعادشان کم‌تر از ۰.۳ میکرون است، بگیرند.

ماسک‌های ضد گرد و غبار

نحوه استفاده از ماسک‌های معمولی

در حال حاضر وضعیت بسیاری از شهر‌های استان خوزستان از نظر آلودگی هوا نگران‌کننده و بحرانی است. متاسفانه برخی از کارشناسان هشدار می‌دهند که در برهه کنونی بسیاری از چشمه‌های ریزگرد داخلی هم فعال شده و بر وخامت آلودگی هوای استان افزوده است. طبیعی است که در این شرایط ماسک‌ها معجزه‌ای نخواهند کرد، اما به هر صورت در این شهر‌ها استفاده از ماسک الزامی است.

یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های ماسک‌های گرد و غبار این است که باید سیستم تهویه منحصر به فرد و در عین حال حفره‌های متعدد بسیاری جهت جذب گرد و خاک داشته باشند.

ماسک‌هایی که در آن‌ها فیلتر‌های کربن فعال به کار رفته باشد، این قابلیت را دارند که تا مرز ۹۸ درصد جلوی خاک، ذرات شیمیایی، ذرات معلق، گاز، گرده‌ها، دود سیگار و … را بگیرند. یکی دیگر از مهم‌ترین ویژگی‌هایی که یک ماسک ضد گرد و خاک باید داشته باشد، این است که به خوبی بر روی صورت فیکس شود. اگر ماسک شما روی صورت خوب تنظیم نمی‌شود، باید بدانید که قطعا کارآیی لازم را هم نخواهد داشت.

حروف اختصاری ماسک‌ها و معنای آن‌ها

مدیر روابط عمومی اداره کل حفاظت محیط‌زیست خوزستان اعلام کرده که حد مجاز غلظت آلاینده‌ها در هوا ۱۵۰ میکروگرم بر متر مکعب است و در حال حاضر غلظت ریزگرد‌ها در اهواز ۴.۱۸ برابر حد مجاز، در بهبهان ۱۹.۵ برابر حد مجاز، در مسجدسلیمان ۱۳.۷ برابر حد مجاز، در امیدیه ۱۱.۲۳ برابر حد مجاز، در هندیجان ۹.۸۷ برابر حد مجاز، در شوش ۹.۳۱ برابر حد مجاز و در رامشیر ۸.۱۱ برابر حد مجاز است.

ماسک‌هایی که مخصوص آلودگی هوا هستند، اغلب فیلتر‌های مشخص و متفاوتی دارند. بر روی اغلب ماسک‌های استاندارد، حروف اختصاری درج شده که نوع فیلتر‌های آن‌ها را نشان می‌دهد.

به عنوان مثال حرف (N) :به این معناست که ماسک موردنظر ضد روغن و نفت نیست. معمولا اعدادی هم در کنار حرف لاتین مذکور درج شده، فرضا N۹۵ نشان می‌دهد که فیلتر ماسک مذکور ۹۵ درصد ذرات معلقی را که پایه روغنی یا نفتی ندارند، می‌تواند جذب کند.

حرف (R): به این معناست که ماسک موردنظر در برابر ذراتی با پایه روغن و نفت به مدت حداکثر ۸ ساعت مقاوم است. اگر در یک ماسک حرف لاتین (R) و عدد ۹۵ در کنار آن درج شده باشد، به این معناست که از این ماسک می‌شود با اطمینان در هنگام نقاشی ساختمان استفاده کرد چرا که اغلب رنگ‌های ساختمانی پایه روغنی یا نفتی دارند.

حرف (P): به این معناست که ماسک موردنظر بیش از ۸ ساعت در برابرذراتی با پایه روغن و نفت مقاوم است. اگر شما به دنبال ماسکی می‌گردید که بتواند شما را در شرایط مختلف تا حداکثر ممکن بیمه کند، باید به دنبال ماسکی باشید که این عبارت بر روی آن درج شده باشد: P۱۰۰، این عبارت به این معناست که ماسک مذکور نه‌تن‌ها ذرات با پایه روغنی بلکه حتی ذرات با پایه غیرروغنی را هم تا مرز ۱۰۰ درصد فیلتر می‌کند.

ماسک‌های سوپاپ‌دار

در هنگام خرید ماسک حتما علایم اختصاری درج شده بر روی آن را مطالعه کنید.

ماسک‌های سوپاپ‌دار اغلب برای جلوگیری از ورود ذرات معلق کم‌تر از ۲.۵ میکرومتر، میکروب‌ها، ذرات گرد و غبار و برخی دیگر از آلاینده‌ها به مجرای تنفسی کاربرد دارند. ماسک‌های سوپاپ‌دار، فیلتر‌های مناسبی دارند و مدت زمان کاربرد آن‌ها نیز بین ۱۸ تا ۴۰ ساعت متفاوت است. سوپاپ این ماسک‌ها، امکان تنفس راحت‌تر را فراهم می‌کند و از جمله ماسک‌هایی هستند که حتی در شهر آلوده پکن هم به شدت به استفاده از آن‌ها توصیه می‌شود.

آیا به راستی استفاده از ماسک در زمان آلودگی هوا موثر است؟

اجزاء ماسک تنفسی از نوع سوپاپ‌دار

مهم‌ترین مساله در استفاده از ماسک این است که فیلتر مناسبی داشته باشد و طراحی آن هم به شکلی باشد که بر روی صورت شما اصطلاحا بنشیند. در حقیقت ماسکی مناسب است که بین دو فاکتور راحتی و فیلتر کردن هوا تعادل برقرار کند. سازمان بهداشت جهانی (WHO) تخمین زده است که سالانه ۳ میلیون نفر در دنیا به دلیل آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. شواهدی هست که نشان می‌دهد کودکانی که در شهر‌های آلوده بزرگ می‌شوند، نسبت به سایر کودکان کوچک‌تر هستند و اغلب هم شش‌های کوچک‌تری دارند. آلودگی هوا مهمان موذی ما است که بدن ما را آرام‌آرام بیمار می‌کند.

در دنیا دو مارک ماسک است که از سایرین بیش‌تر طرفدار دارد: Vogmask و Cambridge Mask. این دو ماسک به دلیل فیلتر‌های قابل تعویض است که طرفداران پر و پا قرص زیادی دارند. اگر شما در شهر آلوده‌ای مانند اهواز زندگی کنید، قطعا متوجه اهمیت این مساله خواهید شد چرا که با هر بار ورود و خروج از محیط دربسته ماسک شما عملا از کار می‌افتد.

تحقیقات نشان داده که قرار گرفتن در معرض هوای آلوده چه در کوتاه‌مدت و چه در بلندمدت بر شش‌ها و ریه‌ها اثر منفی خواهد داشت، بنابراین تنها راهکار موجود برای شهروندان مستاصل شهر‌های آلوده استفاده از ماسک است. طبیعی است زمانی که هوا بسیار آلوده باشد، حتی استفاده از ماسک هم تاثیری نخواهد داشت. ماسک‌ها درد‌های ناشی از آلودگی هوا را تسکین نمی‌دهند، بلکه صرفا به ما یادآوری می‌کنند که چاره‌ای جز چنگ زدن به این ریسمان برای ما باقی نمانده است.