۱۹ شهریور - ۱۰ سپتامبر؛ در تاریخ چه گذشت؟

برترین ها: امروز ۱۹ شهریور برابر با ۱۰ سپتامبر تقویم میلادی است. روزی که در تاریخ آبستن وقایع و اتفاقات زیادی در ایران و جهان بوده است. به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.

رویداد ها:

۱۲۸۸ ش - انتقال محمدعلي شاه پادشاه مخلوع قاجار به روسيه

پس از شكست قواي محمدعلي شاه قاجار از مشروطه طلبان و فتح تهران توسط آزادي‏خواهان، محمدعلي شاه قاجار به سفارت روس پناهنده شد. پس از مذاكرات مفصَّل بين محمدعلي شاه قاجار پادشاه مخلوع و هيئت مديره كميسيون عالي، متشكل از نمايندگان مجلس و...، قرار بر اين شد كه شاهِ قاجار به همراه خانواده خود و همراهان، سفارت روس را به مقصد اروپا ترك كنند. از ۲۵ تيرماه ۱۲۸۸ كه محمدعلي شاه به سفارت روس پناهنده شد تا اين روز در حدود پنجاه و هفت روز طول كشيد، سرانجام شاه قاجار به همراه ۱۲۰ قزاق ايراني، به خواري از ايران رانده شد. او به روسيه رفت و در بندر اُدِسا در كنار درياي سياه، مسكن گزيد. طبق توافق و پيمان، قرار شد كه دولت ايران، ساليانه، يكصد هزار تومان به محمدعلي ميرزا و خانواده وي پرداخت كند و در عوض او هم املاكش را به دولت واگذار كرده، جواهرات سلطنتي را پس بدهد. با عزل محمدعلي شاه قاجار، احمد ميرزا به پادشاهي قاجار رسيد، هرچند به دليل اين‏كه دوازده ساله بود، تا سالياني، قدرت در دست نايب السلطنه قرار داشت و اوضاع مملكت روز به روز بدتر مي‏شد. دو سال پس از تبعيد محمدعلي شاه، وي در سر، سوداي سلطنت كرد و با تعدادي از هوادارانش وارد ايران شد. ولي اين عمل، تحقق نيافت و از آن پس، مقرري او نيز قطع شد.


1898 - پليس «هيزلتن» ايالت پنسيلوانياي آمريكا به سوي كارگران اعتصابي معدن محل كه عمدتا مهاجر اسلاو (مردم اروپاي شرقي) بودند آتش گشود و 19 نفر از آنان را كشت. بيشتر مقتولين لهستاني بودند.


1898 - ترور ملكه امپراتوري اتريش

در جريان فعاليت آنارکيست ها (آنارشيست ها) که در تلاش براي تحقق فرضيه اي بودند که شورا به جاي افراد بايد حکومت کند و فساد اداري ـ اقتصادي، استثمار و اجحاف بايد از جامعه محو شود و سنديکاها و اتحاديه ها امور کارکنان را به دست داشته باشند، هشتم سپتامبر 1898 «لوئيجي لوچنيLuigi Lucheni» يك ايتاليايي تبار متولد فرانسه، اليزابت (ارزابت) ملكه امپراتوري اتريش ـ هنگري را ترور كرد.


اليزابت دختر پادشاه باواريا و زن امپراتور فرانتس ژوزف يکم هنگام قتل 61 ساله بود. لوئيجي پس از دستگير شدن گفته بود او مي خواست يك پادشاه، شاهزاده، حكمران و دولتمند را بكشد و ديگر برايش فرق نمي كرد كه چه فردي باشد. وي افزوده بود كه موروثي بودن حكومت و يا تعيين حكمران و دولتمند با چنين انتخابات ساختگي و با اين توده بي اعتنا اهانت به بشريت است. مبارزه افرادي مانند او براي دادن هشدار است تا نحوه انتخاب دولت و حكومت كردن اصلاح شود. فرد آزمند و جاه طلب نخست با وارد شدن در چند معامله ثروتمند مي شود سپس مي خواهد وارد دولت شود و آرزوي بعدي او باقي ماندن در اين طبقه است بدون انجام خدمت صادقانه براي جامعه و بشريت. همفكران من چون از ميان برداشتن افراد بالفطره زيان آور را رد نمي كنند تروريست خوانده مي شوند حال آنكه دولتها خودشان هرمخالفي را كه بخواهند از طريق قاضي اعدام مي كنند و ....

بعدا اعلام شد كه لوئيجي در زندان (از طريق حلق آويز) خودكشي كرده است. در آن سالها بسياري از مقامات دولتي در اروپا و آمريکا ازجمله چند رئيس کشور و رئيس دولت به دست آنارکيست ها ترور شدند. يک فيلسوف روس فرضيه آنارکيسم را ارائه داده است.


1914 - آغاز نبرد مازوري ميان آلمان و روسيه در جريان جنگ جهاني اول

در پي آغاز جنگ جهاني اول و پيوستن روسيه به متفقين و نيز اعلام جنگ آلمان به اين كشور، در 10 سپتامبر 1914م يكي ديگر از صحنه‏هاي رويارويي و نبرد ميان روس و آلمان آغاز گرديد. در اين جنگ سه روزه كه در كنار درياچه مازوري ميان نيروهاي دو كشور به وقوع پيوست، آلماني‏ها با استفاده از تكنيك‏هاي جديد رزمي و سلاح‏هاي جديد پيروز شدند. در اين نبرد حدود 20 هزار سرباز روسي كشته و 45 هزار نفر اسير شدند.


۱۹۴۵ - اعدام دو نخست وزير در دو کشور در يک روز به جرم خيانت!

دهم سپتامبر سال ۱۹۴۵ در يك روز و در دو كشور، دو نخست وزير سابق به جرم همكاري با دولت آلمان در دوران جنگ جهاني دوم اعدام شدند. پيرلاوال Pierre Laval نخست وزير فرانسه كه به جوخه اعدام سپرده شده بود با آخرين نفس خود فرياد كشيد: زنده باد فرانسه.


وي به اين ترتيب ثابت كرد كه به خاطر فرانسه زير بار دولت آلمان رفته بود. ديگري، ويكون كويسلينگ Vidkun Quisling بود كه در طول اشغال نظامي نروژ توسط آلمان، نخست وزير آن کشور بود و با نازي ها همکاري داشت.


1951 - تحريم ايران توسط دولت انگلستان به اجرا در آمد. گناه ايران اين بود كه نفت خود را ملي كرده بود. اين تحريم تا پايان كار حكومت دكتر مصدق ادامه داشت.

1983 - مجموعه تلویزیونی کارآگاه گجت برای اولین بار از تلویزیون پخش شد.


۱۹۹۰ - قتل ساموئل دوئه رئيس جمهور ليبريا در يك كودتا

ساموئل كانيون دوئه جوان‏ترين رئيس جمهور قرن بيستم كه ده سال بر كشور افريقايي ليبِرْيا حكومت كرد، در سال ۱۹۵۱م به دنيا آمد. او پس از تحصيلات متوسطه وارد ارتش شد و در دوازدهم آوريل ۱۹۸۰م در سن ۲۹ سالگي با درجه استوار يكمي عليه حكومت ۹ ساله ويليام تولْبِرْتْ حاكم ليبريا دست به كودتا زد. وي با استفاده از نارضايتي مردم از فقر مطلق و تورم موجود در كشور، تولْبِرت و تمامي رهبران و سران حكومت را يك جا تيرباران كرد. اين عمل باعث عكس العمل ديگر كشورها و انزواي سياسي و اقتصادي ليبريا شد. با اين حال، حكومت دوئه بعدها مورد حمايت امريكا و اروپاي غربي قرار گرفت و وام‏ها و كمك‏هاي اقتصادي فراواني از بلوك غرب دريافت كرد.


ساموئل دوئه پس از ده سال حكومت، سرانجام، در دهم سپتامبر 1990م هنگامي كه كاخ خود را به قصد ورود به ساختمان مجاور و محل اقامت نيروهاي پاسدار صلح افريقايي ترك مي‏كرد، هدف تيراندازي شديد نيروهاي شورشي كه تا نزديكي كاخ وي پيشروي كرده بودند قرار گرفت. در اين حمله، حداقل 64 نفر از همراهان و محافظان وي كشته شدند و دوئه از ناحيه پا به شدت آسيب ديد. او سپس توسط شورشيان مسلح دستگير شد و روز بعد خبر رسيد كه جسد تكه تكه شده دوئه 39 ساله براي بازديد عموم به نمايش گذاشته شده است.

2005 - «يوليا تيموشنكو» از نخسن وزیری اوکراین برکنار شد

بانو «يوليا تيموشنكو Yulia Tymoshenko» نخست وزير وقت دولت «انقلاب نارنجي» اوكراين متهم به برخي سوء استفاده هاي مالي شد و هشتم سپتامبر 2005 بركنار و اين عمل باعث ايجاد انشعاب ميان «انقلاب نارنجي» هاي اوكراين شد. با وجود اين، وي چندي بعد دوباره نخست وزير اوكراين شد و هنوز هم اين آرزو را از دست نداده است. اختلاف او با رئيس جمهوري اوكراين كه او نيز از انقلاب ناريجي ها بود همچنان ادامه داشت. همين اختلاف سبب شد كه در جريان بحران گرجستان (آگوست 2008) يوليا حاضر نشود به خواست رئيس جمهور، سياست روسيه را محكوم كند. اين وضعيت سبب نگراني دولت واشنگتن شد به گونه اي که همان وقت چني معاون رئيس جمهور وقت آمريكا در سفر به قفقاز و اوكراين، به طور جداگانه ساعت ها با يوليا مذاكره کرد تا شايد اختلاف وي و رئيس جمهور اوکراين رفع شود و يکپارچه در برابر مسکو بايستند و انقلاب مخملي شکست نخورد (که در انتخابات بعد شکست خورد). اندكي پس از خروج چني از اوكراين، باز يوليا گفت كه حاضر نيست فعاليت ناوگان روسيه در درياي سياه را كه خواست امريكاست محدود كند. دولت آمريكا و دولتهاي اتحاديه اروپا خواهان ادامه حكومت «انقلاب نارنجي ها = مخملي ها» در اوكراين بودند كه با كمك همين دولت ها روي كار آمده بودند تا اوكراين را که قرن ها بخشي از روسيه و سپس از اعضاي جماهيريه شوروي و زادگاه بسياري از سران و مقامات دولت وقت مسکو بود از روسيه دور سازند. بسياري از اتباع بويژه در مناطق شرقي اوكراين، روس هستند كه تمايل به مسكو دارند.


يوليا همانند ساير مقامات جمهوري هاي استقلال يافته شوروي از پلكان حزب كمونيست بالا آمده بود. وي كه اقتصاد خوانده است و روحيه كسب و كار دارد اواخر دوران گورباچف و آغاز خصوصي سازي موسسات دولتي، يك موسسه ويدئو متعلق به سازمان جوانان حزب كمونيست اوكراين را غيردولتي و متعلق به خود كرد و سپس با فروش آن وارد كار معاملات گازِ خريداري شده از روسيه شد و پس از رسيدن به ثروت لازم به تاسيس حزب پرداخت و وارد سياست شد. وي پيش از نخست وزير شدن متهم به تقلب در معاملات گاز و مقررات گمرك شده و حتي چند هفته هم به زندان افتاده بود.

يوليا که دو بار و جمعا 20 ماه نخست وزير بود در انتخابات رياست جمهوري سال 2010 شکست خورد و در پي اين شکست بود که پرونده هاي اختلاس و سوء استفاده هاي او بويژه در معاملات گاز روسيه به اروپا و ... رو شد و ارقام ثروت او خبر روزنامه ها گرديد، تحت تعقيب قضايي قرار گرفت و 11 اکتبر 2011 به هفت سال زندان محکوم شد و دادگاه تجديد نظر نيز حکم را تاييد و به حبس افتاد که در تحولات سال 2014 آزاد شد. در آن ميان شوهر او هم به پراک رفت و از دولت چِک تقاضاي پناهندگي کرد که پذيرفته شد. يوليا در زندان اعلام بيماري کرده بود و چون آزاد موقت نشد از بيستم اپريل تا نهم ماه مي به مدت 19 روز اعتصاب غذا کرد ولي باز موفق به رهايي از زندان نشد تا زمان از سرگيري تحولات مخملي و تغيير دولت.

بسياري از نويسندگان خواسته اند که درباره زندگاني يوليا کتاب بنويسند تا درس عبرت باشد که ديگران از راهي که او رفت نروند. زمان و انسانهاي امروز با گذشته فرق بسيار کرده اند و نادرستي ها پنهان نمي مانند، برملاء مي شوند و شرمندگي و گرفتاري ببار مي آيد.

زادروزها

۱۶۵۹ - زادروز هنری پرسل نوازندهٔ اُرگ و آهنگساز باروک اهل انگلستان
۱۸۳۹ - زادروز چارلز سندرز پرس فیلسوف، منطق‌دان، ریاضی‌دان و دانشمند آمریکایی


۱۸۹۲ - زادروز آرتور هالی کامپتون فیزیکدان آمریکایی، برندهٔ جایزه نوبل فیزیک سال ۱۹۲۷
۱۹۴۱ - زادروز استفان جی گولد دیرین‌شناس، زیست‌شناس تکاملی و مورخ علم اهل آمریکا


۱۹۶۰ - زادروز کالین فرث بازیگر انگلیسی، برندهٔ جایزه اسکار


درگذشت‌ها

۲۱۰ پیش از میلاد -درگذشت چین شی هوانگ امپراتورچین
۹۵۴ - درگذشت لویی چهارم پادشاه فرانسه از سال ۹۳۶ تا زمان مرگش


۱۱۶۷ - درگذشت ملکه ماتیلدا ملکهٔ انگلستان
۱۷۹۷ - درگذشت مری ولستون‌کرافت نویسندهٔ انگلیسی


۱۹۴۸ - درگذشت فردیناند یکم تزار بلغارستان
۱۹۷۵ - درگذشت جرج پاجت تامسون فیزیکدان انگلیسی، برندهٔ جایزه نوبل سال۱۹۳۷، پسر جوزف تامسون


۱۹۸۳ - درگذشت فلیکس بلاک دانشمند آمریکایی سوئیسی-تبار، برندهٔ جایزه نوبل فیزیک سال ۱۹۵۲
۲۰۰۳ - درگذشت دکتر ادوارد تلر طراح بمب هیدروژنی.


۲۰۰۶ - درگذشت آگوستو پینوشه رئیس جمهور سابق شیلی
۲۰۰۷ - درگذشت جین وایمن خواننده، رقصنده و بازیگر آمریکایی


*****
منابع:

-پايگاه نوشيروان کيهاني زاده
-ویکی پدیای فارسی
-صفحه امروز در تاریخ در توئیتر
-راسخون