بهترین زبان های برنامه نویسی مناسب کودکان
طبق تحقیقاتی که انجام شده است، کار با ابزارهای دیجیتال از سنین ابتدایی تولد یعنی بین سالهای ۱ تا ۳ سال به ضرر کودک است و این آسیب از نظر جسمی و روحی به کودک خواهد رسید.
به همین دلیل بسیاری از کارشناسان به والدین توصیه کردهاند که رفتار مناسبی در رابطه با زمان مناسب ارائه فناوری به کودکان خود در پیش گیرند و سعی کنند در این زمینه کنترل مناسبی روی فرزند خود داشته باشند. گذشته از این موضوع باید قبول کرد که از یک سنی به بعد، فناوری میتواند باعث رشد و شکوفایی استعدادهای کودکان شود. استفاده مناسب و صحیح از ابزارهای دیجیتال میتواند به کودکان کمک کند تا زودتر تواناییهای خود را کشف کرده و قدرت ذهنی خود را پرورش دهند.
در شمارههای قبلی بایت هم بارها گفتهایم که تحقیقاتی که روی کودکان ردهسنی دوره دبستان انجام شدهنشان داده که آن دسته از کودکانی که در طول روز بازیهای رایانهای جزو سرگرمیشان است، در مقایسه با دیگر کودکان، بهتر میتوانند ریاضیات را یاد بگیرند و همچنین قدرت خلاقیت بسیار بالاتری دارند. پس نکته مهم و با ارزشی که در این میان وجود دارد این است که ما بدانیم در چه زمانی و به چه صورتی کودکان خود را با فناوریها آَشنا کنیم. بسیار واضح و مشخص است که کامپیوترها این روزها در زندگی روزمره انسانها نقشی بنیادی و اساسی دارند.
همه اقشار، گروههای شغلی و ردههای سنی مختلف تحت تاثیر فناوری قرار گرفتهاند و در واقع هیچ کس بدون استفاده از این ابزارها، امکان تعامل، برقراری ارتباط و پیشرفت ندارد. همان گونه که در سالهای پیش پیشبینی شده بود، این روزها اگر کسی کار با ابزارهای دیجیتال را بلد نباشد مانند یک فرد بیسواد است.
قطعا در این میان، کودکان و نوجوانان یکی از ردههای سنی هستند که زندگی آنها وابستگی بیشتری به کامپیوترها و میزان مهارت استفاده از آنها دارد. بدون شک موفقیت تحصیلی و شغلی نوجوانان و کودکان امروزی، تا حد بسیار زیادی وابسته به میزان مهارت و تخصص آنها در کاربری ابزارهای دیجیتال است. مهارت کار با کامپیوتر و استفاده از آن برای اهداف مختلف، موضوعی است که به عموم مردم مربوط میشود، اما در این بین، بسیاری از موقعیتهای شغلی و تحصیلی هستند که عملا نیازمند داشتن مهارت، سابقه و استعداد در زمینه علوم کامپیوتری هستند. یکی از علوم کامپیوتری که وجود آن پایه بسیاری از پیشرفتهای امروزی بشر است، شاخه برنامه نویسی است.
اگر شما برنامه نویسی بلد باشید میتوانید بدون نیاز به دیگران بسیاری از نیازهای خود را پاسخگو باشید. به عنوان مثال، بسیاری از ابزارهایی که در رشتههای مختلف مهندسی و علوم پایه، چه در محیط دانشگاهی و چه در محیط کار کاربرد دارند، با این فرض ساخته و طراحی شدهاند که فرد استفاده کننده، تا حدودی با موضوع برنامه نویسی کامپیوتری و طرز تفکر یک دانشمند علوم کامپیوتری، آشنایی دارد.
به همین دلیل خوب است که از همان سنین پایین، کودکان و نوجوانان با مفاهیم برنامه نویسی آشنا شده و میزان خلاقیت و استعداد خود را در زمینه برنامه نویسی آزمایش کنند. اگر فکر میکنید که این کار بسیار سخت بوده و از عهده کودکان خارج است، باید به شما بگوییم که سخت در اشتباه هستید زیرا برای یادگیری کودکان زبانهای برنامه نویسی مخصوصی وجود دارد که هر کودک میتواند از سنین پایین به یادگیری آنها پرداخته و توانایی خود را در این زمینه به مرور زمان افزایش دهد. در موضوع ویژه این هفته به بررسی این مقوله خواهیم پرداخت و شما را با زبانهای برنامه نویسی مناسب برای یادگیری و آموزش کودکان آشنا خواهیم کرد.
چرا برنامه نویسی؟
شاید در ابتدای کار با خودتان فکر کنید که برنامه نویسی یک کار بسیار پیچیده است که تنها از عهده عده خاصی از افراد برمیآید و آدمهایی که این کار را انجام میدهند، حتما تواناییهای خارق العادهای دارند. اما باید بدانید که مهارت کار با کامپیوتر و استفاده از آن برای اهداف مختلف یک موضوع بسیار همگانی است. از نظر آموزشی، یاد گرفتن برنامه نویسی برای یک کودک یا نوجوان، باعث ایجاد تصویری منطقیتر از فرآیند کار گجتهای دیجیتالی میشود. به نحوی که دیگر در هنگام تفکر در مورد یک سیستم کامپیوتری، یک شبکه یا یک نرم افزار به دید یک فرآیند علت دار و کاملا منطقی آن را بررسی میکنند و تصوری غیر واقعی یا عجیب از این سیستمها در ذهن آنها ایجاد نمیشود.
در کنار این موضوع، آموزش برنامه نویسی و رویکردهای برنامه سازی، در کنار ایجاد یک تفکر منطقی و مسلط، شامل آموزش و تقویت دیگر مهارتها از جمله ریاضیات و منطق هم خواهد شد و به این ترتیب در مقایسه با رویکردهای سنتی، ماندگاری بیشتری را در ذهن دانش آموزان و دانشجویان ایجاد خواهد کرد. اگر بخواهیم به صورت ابتدایی یک آمادگی ذهنی در مورد برنامه نویسی برای شما ایجاد کنیم باید گفت که مهارت برنامه نویسی، مانند هر مهارت ریاضی و محاسباتی دیگر، عموما به دو موضوع خاص تکیه دارد.
قبل از هر چیز لازم است که در مورد آن استعداد کافی داشته باشید و اگر یک حداقل استعدادی در این زمینه دارید باید بقیه راه را به تمرین بپردازید. بدون شک اگر تمرین نداشته باشید، در هیچ کاری موفق نخواهید بود. مهارتهای برنامه نویسی هم با تمرین کامل شده و منجر به موفقیت میشوند. متاسفانه به دلیل فراهم نشدن امکانات و شرایط آموزشی برای کودکان و نوجوانان، معمولا استعداد برنامه نویسی این افراد به شکل مناسبی ظهور نمیکند. تا به حال که در سراسر جهان شرایط به این گونه بوده که وقتی فرد به سن دانشگاه یا بالاتر رسیده است، خودش به این نتیجه رسیده که در زمینه برنامه نویسی استعداد داشته یا به این شاخه علاقه مند است.
به این ترتیب استعداد فرد بسیار دیر شکوفا میشود. جایی که شاید دیگر کارایی لازم را نداشته باشد. در حال حاضر از سنین یک سالگی میبینیم که اسمارت فونها در میان دستهای کودکان قرار دارند و اگر از نظر والدین کودک به اندازهای توانایی استفاده یا بازی با این گجتها را دارد، چرا از همان سنین کودکی این امکان را هم در اختیار کودکان قرار ندهیم که بتوانند با آموزشهایی که میبینند برنامه نویسی کنند. مطمئنا در همان گامهای ابتدایی مشخص خواهد شد که آیا فرد استعدادی در این زمینه دارد یا این که به هیچ عنوان برای این کار مناسب نمیباشد.
با گسترش جهان فناوری و توسعه سیستمهای آموزش آنلاین و دیگر رویکردهای آموزش نوین، در حال حاضر ابزارها و فرصتهای متنوعی برای آموزش برنامه نویسی به کودکان و نوجوانان ایجاد شده است. این هفته از میان ابزارهایی که در حال حاضر وجود دارد چند ابزار برتر را انتخاب کرده و شما را با آنها آشنا خواهیم کرد.
زبان برنامه نویسی اسکرچ
موسسه فناوری ماساچوست یک آزمایشگاه رسانه با عنوان MIT Media Lab ایجاد کرده است که پروژههای بسیار مهمی در آن انجام میشود. از جمله آنها میتوان به پروژه Scratch اشاره کرد که توسط همین آزمایشگاه طراحی و توسعه پیدا کرده است. این پروژه تقریبا مهمترین و موفقترین ابزار آموزش برنامه نویسی به کودکان است. یکی از مهمترین ویژگیهای این زبان برنامهنویسی این است که فرآیند ایجاد برنامهها را در قالب یک پروسه گرافیکی ترسیم کرده است. در واقع کاربران که همان کودکان میباشند، یک برنامه را نمینویسند بلکه آن را ترسیم میکنند. به این ترتیب ذهن کودک بدون این که حتی خودش بفهمد با فرآیند موجود در الگوریتمها آشنایی پیدا میکند و این کاری است که در صورت وجود استعداد در کودک به سرعت باعث بروز و شکوفایی آن خواهد شد.
گذشته از این مورد این قابلیت، باعث خواهد شد که استفاده کنندگان از این زبان برنامه نویسی، که اصولا افراد مبتدی، کودکان یا نوجوانان هستند، به جای درگیر شدن با سختیهای تایپ برنامهها و دسته بندی دستورها و رعایت گرامر زبانهای برنامه نویسی بتوانند بدون هیچ واسطهای و به صورت کاملا مستقیم ایده موجود پشت برنامه را پیاده سازی کنند. مسلما در صورت انجام این کار احساس موفقیت خواهند کرد و به انجام پروژههای بیشتر علاقه مند خواهند شد.
به طور کلی اگر بخواهیم در مورد پروژه اسکرچ صحبت کنیم باید گفت که این زبان برنامه نویسی برای کودکانی طراحی شده است که بالای ۶ سال دارند و تا کنون، آزمایشهای موفقیت آمیز بسیاری در رابطه با مفید بودن این زبان برای آموزش مفاهیم پایه برنامه نویسی به کودکان، انجام شده و تمامی این آزمایشها نتیجه مثبت داشتهاند.
اگر میخواهید پروژههایی که تا به حال توسط کودکان با این زبان برنامه نویسی انجام شده را ببینید، بد نیست که سری به وب سایت اسکرچ بزنید و ببینید که پروژههای متنوع، برنامهها، بازیها و بیش از هزاران نمونه کار در آن منتشر شده است و این کارها نشان دهنده میزان تاثیرگذاری و موفقیت این پروژه تا به امروز بوده است. در رابطه با محیط برنامه نویسی و کار اسکرچ هم باید گفت که محیط کاربری آن چون برای کودکان و افراد سن پایین طراحی شده است، بسیار ساده و زیباست و در دو نسخه جداگانه به صورت آفلاین و آنلاین میتواند مورد استفاده قرار گیرد.
امکان ترجمه دستورها و بلوکها هم در این محیط قرار داده شده است. نکته مثبت ماجرا این است که ترجمه فارسی هم در میان زبانهای بین المللی این پروژه دیده میشود. البته کمی در ترجمهها ایراد وجود دارد اما مطمئنا در نسخههای بعدی این ایرادات برطرف خواهند شد. با توجه به این که همه میدانند ایرانیان از ضریب هوشی بالایی برخوردار هستند، به طور حتم اگر کودکان ایرانی از همان سنین پایین به سراغ یادگیری این مفاهیم بروند آینده بسیار موفقی را در این رشته خواهند داشت. با توجه میزان علاقهای که نوجوانان و جوانان ایرانی در زمینه فناوری و استفاده از سرویسها و وب سایتهای اینترنتی از خود نشان میدهند، اگر بتوان شرایطی را برای آنها فراهم کرد که از دوران کودکی مفاهیمی این چنینی را آموزش ببینند، بدون شک میتوان زمینه ایجاد شرکتهای موفق فناوری در کشور را فراهم کرد.
Microsoft Small Basic
خیلی کم میشود که از پروژههای مختلف موجود در جهان فناوری صحبت کنیم و در این میان نامی از مایکروسافت به میان نیاید. این شرکت همیشه حواسش به همه موارد هست و برای هر نیازی محصولی را در دست دارد. زبان برنامه نویسی مایکروسافت اسمال بیسیک، یک نسخه ساده شده از زبان برنامه نویسی بیسیک است که توسط شرکت مایکروسافت توسعه داده شده است. این زبان برنامه نویسی بیشتر برای افرادی طراحی شده که در زمینه برنامه نویسی بسیار مبتدی هستند. اگر دوست دارید با این زبان کار خود را شروع کنید باید بدانید که لازم است تنها ۱۴ کلمه کلیدی را یاد بگیرید تا بتوانید با این ابزار کار کنید.
در رابطه با محیط کاربری این زبان برنامه نویسی هم باید گفت که بسیار کاربر پسند و ساده است. مخاطبان و کاربران اصلی این زبان برنامه نویسی بیشتر افراد هستند که تازه تصمیم گرفتهاند، برنامه نویسی را یاد بگیرند و قبلا هیچ تجربهای در این رابطه نداشتهاند. به این ترتیب کودکان و نوجوانان و همچنین بزرگسالان مبتدی میتوانند به سادگی از این زبان برنامه نویسی استفاده کرده و به این جهان وارد شوند.
در میان استفاده کنندگان این زبان برنامه نویسی، حتی افرادی در سن ۸ سالگی هم مشاهده شدهاند که پس از آموزش توسط این زبان به سادگی آب خوردن توانستهاند به سمت زبانهای برنامه نویسی سطح بالاتر مانند ویژوال بیسیک بروند. در مورد تاریخچه این زبان هم باید گفت که این زبان برنامه نویسی برای نخستین بار، در ماه اکتبر سال ۲۰۰۸ میلادی و توسط مایکروسافت معرفی شد و برای استفاده نهایی، در ماه ژوئن سال ۲۰۱۱ منتشر شد.
نخستین گروهی که به صورت آزمایشی از این زبان برنامه نویسی استفاده نمودند، عدهای از دانش آموزان مقطع راهنمایی بودند، که والدین اکثر آنها، از کارمندان مایکروسافت هستند. همچنین، در یک کارگاه آموزشی عملی، از این زبان برنامه نویسی برای آموزش برنامه نویسی به ۲۵ دختر نوجوان که در مقطع دبیرستان مشغول به تحصیل بودند، استفاده شد. نتیجه همه این آزمایشها، حاکی از کارایی این زبان، برای آموزش مبانی برنامه نویسی و برنامه سازی، به کودکان و نوجوانان است و البته در نهایت باید گفت که مایکروسافت محصول بد به بازار وارد نمیکند.
آلیس در سرزمین برنامه نویسان
نام آلیس را همیشه در سرزمین عجایب شنیدهایم که یکی از شخصیتهای داستانی در ادبیات کودکان است و به نظر میرسد نام مناسبی برای یک زبان برنامه نویسی کودکان باشد. این بار آلیس در سرزمین عجایب نیست و در سرزمین علوم کامپیوتر است. این زبان برنامه نویسی به صورت سه بعدی پیاده سازی شده است و توسط دانشگاه کارنگی ملون پشتیبانی میشود. اگر کودکان شما به انیمیشنهای کامپیوتری، داستانهای سه بعدی، بازیها و فیلمهای سه بعدی علاقه نشان میدهند، انتخاب این زبان میتواند گزینه مناسبی برای شما باشد.
تیم پشتیبانی آلیس که از دانشمندان و متخصصان حوزههای مختلف علوم کامپیوتر تشکیل شدهاند، هدف اصلی خود را روی توسعه سیستمی گذاشتهاند که در آموزش مفاهیم بنیادی علوم کامپیوتر و برنامه نویسی، بتواند به عنوان کمک کار معلمان مورد استفاده قرار گیرد. شیوه برنامه نویسی با استفاده از این زبان و استفاده از دستورهای آن بسیار ساده است و دانش آموزان، به سرعت میتوانند به کسب مهارت لازم برای کار با این زبان بپردازند. پس به خاطر داشته باشید اگر شما هم در شروع کار قرار دارید و هوس کردهاید که یک انیمیشن کامپیوتری تولید کنید یا یک بازی چند بعدی بنویسید، بهترین گزینه برای یادگیری شما، زبان برنامه نویسی آلیس خواهد بود.
لگو، خلاقیت و برنامه نویسی
چه شما فرزندی داشته باشید و چه نداشته باشید بدون شک، برند لگو را میشناسید. دوران کودکی بیشتر ما با اسباب بازیهای معروف لگو سپری شده است. این شرکت برای تولید محصولات اثر بخش و تقویت کننده حافظه و قدرت خلاقیت کودکان، بسیار معروف و شناخته شده است. پروژه توفان ذهن لگو یا LEGO Mindstorms که مبداء پیدایش آن به آزمایشگاه رسانه MIT برمیگردد، یکی از بهترین ابزارها برای آموزش برنامه نویسی و روباتیک به کودکان و نوجوانان است.
همان طور که شما میروید یک جعبه بزرگ پر از ابزارهای ساختنی لگو میگیرید این پروژه را هم به همین صورت میتوانید تهیه کنید. در بستههای مربوط به این سیستم، تمامی ابزارهای لازم برای پیاده سازی پروژههای مختلف گنجانده شده است و افراد قادر هستند با استفاده از جعبههای فرمان، روباتهای لگوی خود را برنامه ریزی کنند. البته استفاده از دیگر زبانهای برنامه نویسی برای طراحی پروژههای مبتنی بر لگو هم امکان پذیر است.
پروژه کارگاهی از شگفتیها
پروژه کارگاه شگفتی یا Wonder Workshop، که تا چند سال پیش با نام غیر رسمی Play-i شناخته میشد، با معرفی دو روبات به نامهای نقطه (Dot) و خط (Dash)، کار خودش را شروع کرده است. این روباتها، دو اسباب بازی معمولی نیستند، بلکه ابزارهایی حرف گوش کن هستند که کودکان میتوانند با استفاده از ابزارهای ساده برنامه نویسی (مثلا اسکرچ)، از طریق کامپیوتر یا تبلت، برنامههای مورد نظر خود را، به عنوان دستور کار به روباتها انتقال دهند.
این روباتها، به همراه ابزارهای مکملی که در کنار آنها ارائه میشوند، امکان پیاده سازی انواع سناریوها را فراهم میآورند، که قطعا برای رشد و توسعه خلاقیت و استعدادهای کودکان و نوجوانان، میتواند بسیار موثر باشد. حتما شما هم در دوران کودکی خود دوست داشتهاید که یک آدم آهنی داشته باشید و از بازی با این اسباب بازی یک لذت وصف ناپذیر را تجربه کردهاید. همه کودکان به آدم آهنی یا اسباب بازیهایی مشابه با آن علاقه نشان میدهند به همین دلیل پروژه کارگاه شگفتی سعی کرده است که از طریق روباتهای اسباب بازی کودکان را با زبانهای برنامه نویسی آشنا کرده و قدرت خلاقیت آنها را به این شکل تقویت کند.
تا به حال ابزارهای زیادی به منظور آموزش کودکان و استعدادیابی آنها به وجود آمده است و بسیاری از شرکتها در این زمینه با یکدیگر در حال رقابت هستند. اما مواردی که در این مطلب به آنها اشاره کردیم میتوانند بهترین شروع کننده برای کودکان شما باشند تا بفهمید آیا کودکان شما اصلا به فناوریهای جدید و جهان رو به پیشرفت آن علاقهای دارند یا این که دوست دارند استعداد خود را در زمینههای دیگری شکوفا کنند. در میان اپلکیشنهای متنوعی که برای آموزش برنامه نویسی به کودکان وجود دارند، یک نمونه از آنها برنامه Move the Turtle برای سیستم عامل iOS است. ترجمه فارسی نام این نرم افزار میشود « لاک پشت را حرکت بده». از نام این برنامه مشخص است که همه چیز را از پایه شروع کرده است.
این برنامه هم یکی از جالبترین ابزارها برای آموزش برنامه نویسی به کودکان است که یادگرفتن کار کردن با آن هم به منبع خاصی نیاز ندارد و شاید بتوان گفت به دلیل سادگی بیش از حد این برنامه، این ابزار خودش یک مرجع آموزشی به حساب میآید. به هر حال هدف نهایی از این صحبتها این بود که ذهن والدین به جهتی جلب شود که شاید تا به حال در مورد آن فکر نکرده باشند. اگر شما یک کودک بالای ۵ سال دارید میتوانید از تمامی این ابزارها استفاده کنید تا بفهمید آیا کودکتان خلاقیت دارد و میتواند در جهان فناوری موفقیتی داشته باشد یا نه.
ارسال نظر