آتروفی واژن چیست و چگونه درمان می شود؟

آتروفی واژن یکی از مشکلاتی است که بسیاری از بانوان در دوران یائسگی آن را تجربه می‌کنند. این بیماری  به دلیل کاهش سطح استروژن ایجاد می شود و منجرب نازک شدن دیواره های واژن می‌گردد. برای آشنایی بیشتر با این بیماری، در ادامه به بررسی درمان آتروفی واژن پرداخته‌ایم.

آتروفی واژن چیست؟

به طور کلی در دانش پزشکی نازک شدن دیوار‌های واژن به دلیل کاهش تولید استروژن آتروفی واژن نام دارد. در بیان تعریف استروژن باید بدانید  استروژن که توسط تخمدان‌ها تولید می‌شود، نقشی حیاتی در روان سازی و سالم نگه داشتن بافت واژن دارد. با شروع دوره یائسگی میزان ترشح این ماده و رطوبت واژن کمتر می‌شود و فرد آتروفی واژن مواجه می‌شود.

علائم آتروفی واژن

علائم آتروفی واژن می تواند شامل موارد زیر باشد:

• خشکی واژن
• کوتاه شدن واژن
• سوزش و یا خارش واژن
• دیسپارونی (درد در حین رابطه جنسی)
• ترشح از واژن – معمولاً به رنگ زرد
• لکه بینی یا خونریزی (قاعدگی نامنظم)
• خارش اندام تناسلی خارجی
• احساس فشار

همچنین می تواند بر سیستم ادراری شما تأثیر بگذارد و علائم زیر را ایجاد کند:

• تکرر ادرار به دلیل کاهش استروژن در بافت مثانه
• داشتن درد هنگام رفتن به دستشویی
• عفونت های دستگاه ادراری (UTIs)
• بیشتر ادرار کردن
• بی اختیاری استرسی
•  ادرار دردناک (دیسوریا)
• وجود خون در ادرار (هماچوری)
• سوزش در هنگام ادرار

علل ابتلا به آتروفی واژن

بعد از پاسخ به سوال آتروفی رحم چیست باید به بررسی علل این بیماری بپردازیم. سندرم GSM این بیماری به دلیل کاهش تولید استروژن ایجاد می‌شود. استروژن کم باعث نازک شدن دیواره های واژن می‌شود در نتیجه بافت واژن نازک تر، خشک‌تر و شکننده‌تر شود و قابلیت ارتجاعی خود را نیز از دست بدهد.

کاهش سطح استروژن ممکن است به دلایل زیر رخ دهد:

• در طی شیردهی
• پس از جراحی برداشتن تخمدان ها پیش از رسیدن به سن طبیعی یائسگی که ممکن است همراه با هیسترکتومی (برداشتن رحم) انجام شود.
• درمان با داروهایی که برای کاهش میزان استروژن در زنانی به کار می روند که مبتلا به فیبروم رحمی یا آندومتریوز هستند.
• پس از شیمی درمانی برای درمان سرطان
• پس از پرتودرمانی ناحیه لگن برای درمان سرطان
• یائسگی زودهنگام که معمولا قبل از ۴۰ سالگی رخ می دهد
• پس از هورمون درمانی برای درمان سرطان پستان
• استرس شدید
• افسردگی
• دیابت کنترل نشده
• فقدان رابطه جنسی
• اختلالات ایمنی
• سیگار کشیدن

در ضمن باید بدانید که خشکی واژن به علت های مختلفی رخ می‌دهد. معمولا خشکی واژن به تنهایی عامل ناباروری نیست و اگر در زمان یائسگی رخ دهد، می‌تواند عاملی برای ناباروری باشد.

چه کسانی در خطر ابتلا به آتروفی واژن هستند؟

پزشکان متخصص در این زمینه بر این باورند که زنانی که در حال تجربه دوره یائسگی هستند بیش از سایر افراد در معرض ابتلا به بیماری آتروفی واژن می‌باشند. با این وجود باید گفت افرادی که شرایط زیر را دارند در خطر ابتلا به بیماری آتروفی واژن هستند:

• افرادی که عملکرد تخمدان ضعیفی دارند
• افرادی که از قرص‌های ضد بارداری استفاده می‌کنند
• افرادی که اختلالات ایمنی دارند
• افراد سیگاری
• مادرانی که در دوره شیردهی هستند

تشخیص آتروفی واژن و زمان مراجعه به دکتر​

اگر مقاربت جنسی حتی با استفاده از چرب کننده‌ها دردناک است، فوراً باید به پزشک مراجعه کرد. در صورت بروز خونریزی غیرمعمول از واژن، ترشح، سوزش یا احساس درد نیز باید به پزشک مراجعه کرد. پزشک در مورد سوابق سلامتی بیمار و همچنین زمان پریود شدن، سابقه ابتلا به سرطان (مانند سرطان پستان و ...) و استفاده از برخی داروها و …سوالاتی می پرسد؛ پزشک همچنین ممکن است دستگاه تناسلی بیمار را از نظر علائم فیزیکی آتروفی بررسی کند، علائمی مانند:

• واژن کوتاه یا باریک
• خشکی، قرمزی و تورم
• از دست دادن کشش پوست
• تغییر رنگ سفید در واژن (رنگ پریدگی واژن)
• پراکندگی موهای ناحیه تناسلی
• برآمدگی در دیواره پشتی واژن
• بیماری‌های پوستی اندام خارجی تناسلی (درماتوز)، ضایعات یا لکه‌های قرمز بر روی فرج (اریتم)
• مثانه ای که به داخل واژن افتاده
• ضایعات مجرای ادرار
• بریدگی های جزئی (پارگی) در نزدیکی دهانه واژن

برای تشخیص آتروفی واژن​ چه آزمایشاتی لازم است؟

به طور کلی پزشک متخصص برای تشخیص بیماری آتروفی واژن از آزمایشات زیر استفاده می‌کند:

• معاینه لگن
• تست پاپ اسمیر واژن
• آزمایش بررسی واژن پس از مقاربت (PCT)
• آزمایش خون
• آزمایش ادرار

بسیاری از زنان در مورد آتروفی واژینال دچار احساس خجالت یا شرم هستند. در هر حال، آتروفی واژینال یک اختلال شایع است که می‌توان آن را به روش‌های مختلف و با نتایج مطلوب درمان کرد. توصیه‌های پزشکی در صورت وجود موارد زیر را باید مد نظر قرار دهید و در صورت وجود این مشکلات به پزشک مراجعه کنید:

• علایم اختلال شدید باشد و با زندگی روزمره تداخل پیدا کند
• احساس درد در طول مقاربت جنسی که با استفاده از لوبریکانت‌های واژزینال کاهش پیدا نمی‌کند
• در صورت وجود خونریزی، سوزش یا ترشح مایعات از مهبل
• در صورت وجود علایم دیگر نظیر تعریق شبانه و گُرگرفتگی

انواع روش درمان آتروفی واژن​

رفع خشکی واژن روش های درمانی مختلفی دارد. بهترین روش درمان برای هر فرد متناسب با شرایط و شدت ابتلا به بیماری از سوی پزشک متخصص تعیین می شود. در ادامه برخی از آن ها را معرفی می کنیم اما دقت کنید که از درمان خودسرانه جدا‌ خودداری نمایید.

درمان آتروفی واژن با لیزر

یکی از روش های درمان آتروفی واژن استفاده از لیزر مونالیزا تاچ است. این لیزر با ایجاد پالس های کوچک co2 به دیواره واژن عمل بازسازی مخاط واژن و کلاژن سازی را تحریک کرده و گردش خون در این ناحیه افزایش می یابد. این لیزر به صورت سرپایی و در مطب نیز قابل انجام است.

لیزر واژینال برای همه خانم هایی که آتروفی و خشکی واژن دارند، مناسب است. البته به جز زنان باردار و یا زنانی که به دلیل برخی از بیماری ها نباید لیزر انجام دهند. این روش به خصوص برای زنانی توصیه می شود که نمی توانند استروژن مصرف کنند. مثلا افراد مبتلا به سرطان سینه، سرطان اندومتر، بیماری های کبدی مزمن، بیماری های صفراوی، میگرن و غیره و البته پزشک متخصص پزشک متخصص سرطان و متخصص انکولوژ بهترین کسی است که با اشراف کامل به نوع سرطان پستان هر بیمار می‌تواند به این پرسش پاسخ بدهد.

برای درمان آتروفی واژن با لیزر نیازی به بی حسی موضعی نیست و درمان به صورت سرپایی و بدون درد و خونریزی انجام می شود. از دیگر مزایای درمان آتروفی واژن با لیزر می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• رفع بی اختیاری ادرار
• رفع خارش، سوزش و التهاب واژن
• درمان واژینیت مکرر (عفونت واژن) (بیشتر بخوانید: درمان عفونت واژن با لیزر)
• درمان خشکی واژن
• بهبود رابطه جنسی با رفع درد و افزایش ارگاسم و میل جنسی در زنان
• بدون عوارض جانبی
• درمان سریع، کاملا موثر و قطعی
• کم هزینه تر از روش جراحی
• باز گرداندن PH یا اسیدیته طبیعی به واژن برای جلوگیری از بروز مجدد عفونت های واژینالی مکرر
• جوانسازی واژن

بعد از لیزر علائمی مثل سوزش و خارش و یا التهاب به خاطر استفاده از لیزر وجود دارد که چندان شدید نیست و به سرعت برطرف می شود. هیچ عارضه ماندگاری در درمان آتروفی واژن با لیزر وجود ندارد.

درمان آتروفی واژن با هورمون تراپی

برای زنانی که علاوه بر علائم آتروفی واژن، دارای چندین نشانه دیگر یائسگی مانند گرگرفتگی و مشکل در خواب هستند، ممکن است برای درمان همه علائم خود از هورمون درمانی با دوزهای بالاتر (که به آن هورمون درمانی سیستمیک گفته می شود) استفاده کنند. گزینه های هورمونی موضعی واژینال هیچ علائم یائسگی را به جز علائم واژینال درمان نمی کنند.

این درمان در دوزهای بالاتری تجویز می شود که نه فقط به واژن بلکه به سلول های دیگر بدن نیز می رود. اگر بیش از 10 سال از یائسگی گذشته است یا فقط علائم واژینال دارید، به احتمال زیاد از درمان موضعی استفاده خواهید کرد. با این حال، بسیاری از زنان تحت هورمون درمانی سیستمیک از بهبود سلامت استخوان، سلامت واژن، خواب بهتر، گرگرفتگی کمتر و بهبود خلق و خو، از جمله مزایای سلامتی دیگر بهره مند می شوند. برای اینکه بدانید آیا هورمون درمانی سیستمیک برای شما مناسب است یا خیر باید با متخصص زنان مشورت کنید.

درمان آتروفی واژن با استروژن موضعی

خوشبختانه، برای زنانی که فقط علائم آتروفی واژن دارند، گزینه‌های متعددی وجود دارد که اجازه می‌دهد استروژن تنها به واژن منتقل شود. این گزینه ها یعنی استروژن موضعی می توانند به جلوگیری از سطوح بالای هورمون در بقیه بدن کمک کنند.

این فرمولاسیون فقط برای درمان علائم واژن است، زیرا توسط بقیه بدن جذب نمی شود. آنها به شکل کرم، دو نوع استرادیول یا استروژن کونژوگه، قرص واژینال یا حلقه های واژنی که به مدت سه ماه در واژن باقی می ماند، در دسترس هستند. پس از سه ماه، حلقه قدیمی برداشته می شود و حلقه جدید وارد می شود که این کار باید توسط متخصص زنان انجام شود.

درمان آتروفی واژن به روش خانگی

اگر در حال تجربه خشکی واژن یا تحریک آن هستید، ممکن است علائمتان به کمک روش‌های زیر بهبود پیدا کند:

• از مرطوب کننده‌های واژن استفاده کنید.
• استفاده از کاندوم روغنی در طول مقاربت
• در طول مقاربت از روان کننده‌های تهیه شده بر پایه آب استفاده کنید. این کار می‌تواند ناراحتی ایجاد شده در طول مقاربت را کاهش دهد.
• سعی کنید در طول مقاربت بدن خود را بیشتر تحریک کنید. تحریک جنسی می‌تواند به کاهش علائم خشکی و یا سوزش کمک کند.
• داشتن استراحت کافی در طول روز
• نوشیدن آب به میزان کافی در طول روز 
• انجام تمرینات ورزشی مناسب 
• استفاده از سبزیجات و میوه جات تازه در رژیم غذایی 
• استفاده از محلول ها و صابون هایی که توسط پزشک تجویز شده است، برای شستشوی ناحیه واژن 
• مصرف ویتامین E که منجر به ایجاد رطوبت در دیواره واژن می شود. برای دریافت این ویتامین می توانید از قرص و مواد غذایی مانند جمله ماهی و آووکادو استفاده کنید. بهتر است مصرف ویتامین ها تحت نظر پزشک متخصص باشد.

تفاوت بین آتروفی واژن و عفونت قارچی چیست؟

 آتروفی واژن و عفونت قارچی دارای علائم مشترکی مانند خشکی، خارش، قرمزی و درد  هستند اما باید توجه داشته باشید کمبود استروژن باعث آتروفی واژن می‌شود در حالی که عفونت قارچی باعث عفونت مخمری واژن می‌شود.

عوارض ابتلا به آتروفی واژن

آتروفی واژن می تواند به طور جدی بر کیفیت زندگی جنسی  و کل زندگی شما تأثیر بگذارد. عوارض آتروفی واژن عبارتند از:

• مشکلات رابطه جنسی
• خارش، سوزش، ناراحتی عمومی در ناحیه واژن
• مشکلات ادراری
• افزایش عفونت های مجاری ادراری و عفونت های واژن
• درد
• لکه بینی و خونریزی 

جلوگیری از آتروفی واژن

بدن یک زن به طور طبیعی با افزایش سن استروژن کمتری ترشح می کند و نمی توان از این امر جلوگیری کرد مطمئنا بدون مداخله، بعید است که تخمدان ها هورمون بیشتری بسازند. با این حال، عواملی که خطر ابتلا به آتروفی واژن را افزایش می دهند عبارتند از:

• نداشتن زایمان طبیعی: محققان بر این باورند که احتمال ابتلا به آتروفی واژن در زنانی که زایمان سزارین داشتند نسبت به زنانی که زایمان واژینال یا طبیعی داشتند، بیشتر است.
• نداشتن فعالیت جنسی منظم: فعالیت جنسی باعث افزایش جریان خون شده و میزان الاستیکی بافت واژن را بیشتر می کند.
• سیگار کشیدن: سیگار کشیدن تاثیر زیادی روی گردش خون دارد. بنابراین میزان دریافت اکسیژن در واژن و بافت های دیگر کمتر می شود. همچنین کشیدن سیگار، باعث کاهش اثر طبیعی استروژن در بدن می شود. می توان گفت زنانی که به طور معمول سیگار می کشند، دچار یائسگی زودرس می شوند.