روزگار موسیقی پاپ ایران در دهه ۸۰

روزنامه صبا - لیلا رضایی: این دهه اتفاقات بزرگ و جریان‌سازی را با خود همراه داشت. از این میان می‌توان به ظهور خوانندگانی همچون ناصر عبدالهی، علیرضا عصار، محمد اصفهانی، شادمهر عقیلی، خشایار اعتمادی، امیر کریمی، قاسم افشار و... اشاره کرد؛ خوانندگانی که هر یک به نوبه خود قطبی از موسیقی پاپ کشورند. در واقع دهه ۸۰ این خوانندگان را به جامعه موسیقی معرفی کرد.

این در حالی است که دهه ۷۰ اوج شکوفایی موسیقی پاپ در ایران بود. اما در سال ۱۳۸۰ بزرگ‌ترین اتفاقات موسیقی پاپ بعد از انقلاب رخ داد و در یک اقدام غیر منتظره، آن‌چه پیش از این در باور هم نمی‌گنجید، ظهور کرد و همگان را از حس و حال خود متعجب!

ظهور بیش از پیش خواننده‌های پاپ، چهره اصلی این دهه را عوض کرد. علیرضا عصار آلبوم «عشق الهی» را به بازار فرستاد. انتشار آلبوم‌های «شکوفه در شکوفه» با صدای استاد محمد نوری، «قرمزته» با صدای قاسم افشار، «ماه غریبستان» با صدای محمد اصفهانی و... فضای جدیدی را در عرصه موسیقی پاپ بعد از انقلاب شکل دادند.

در همین دهه بود که برادران صفاریان به انتشار آلبومی با عنوان «دو رنگی» اقدام کردند که فصل جدید موسیقی پاپ بود. این آلبوم با شگفت‌زده کردن همه، توانست به فروش قابل توجهی دست یابد. آلبوم «دو رنگی» با ریتم و ملودی‌ای که داشت، توانست خودی نشان دهد.

«پر پرواز» شادمهر عقیلی نیز در اوایل دهه ۸۰ منتشر شد و بیش از همه آلبوم‌ها شنیده شد. چرا که صدای شادمهر در «غریبه» را بار‌ها مردم شنیده بودند و اصلا او بود که برگ‌های تازه موسیقی پاپ در ایران را ورق زد.

اولین‌های موسیقی پاپ بعد از انقلاب

در دهه ۸۰، خیلی از اتفاقات موسیقی برای اولین بار بود که می‌افتاد. «بهشت از آن تو» اولین آلبوم در گونه موسیقی کانتری و بلوز بود که توسط شهریار مسرور و مهرداد نوذری وارد بازار شد.

اما آن‌چه باعث محبوبیت بیشتر این آلبوم شد، توقیف آن چند روز پس از انتشار بود. به خاطر این آلبوم، اعتراض‌هایی صورت گرفت اما بلافاصله پس از اصلاحاتی که روی قطعاتش انجام شد، مجددا از توقیف در آمد و راهی بازار موسیقی شد.

همچنین برای اولین بار بعد از انقلاب، به انتشار کنسرت فرهاد مهراد مجوز داده شد. چنین چیزی خبر از وضعیت خوب موسیقی می‌داد و فرهاد را خوشبین به آینده کرده بود.

کنسرت مشترک گروهی از خوانندگان پاپ، باز هم برای اولین بار در این دهه اتفاق افتاد. کنسرتی که در آن خوانندگانی همچون ناصر عبدالهی،، مانی رهنما، امیر تاجیک، محمد خاکپور و داریوش خواجه‌نوری به مدت سه شب روی صحنه رفتند.

در همین دهه بود که فریدون فروغی دار فانی را وداع گفت و به دیار ابدی پیوست. این یکی از اتفاقات تلخ و مهم دهه هشتاد در موسیقی به شمار می‌رود.

او که در اواخر زندگی خود در کیش اجرای برنامه می‌کرد، به دلیل قول و قرارهای واهی که به وی داده می‌شد و هر روز هم به تعویق می‌افتاد، نتوانست موفق به انتشار آلبوم مجوز‌دار خود شود و قطعاتی که ساخته بود، هنوز که هنوز است دارند خاک می‌خورند.

کمی بعداز این جریانات، «نون و دلقک» با فاصله اندکی از آلبوم قبلی محمد اصفهانی منتشر شد. این آلبوم با حال و هویی که داشت، توناست مورد توجه بسیاری از علاقه‌مندان موسیقی قرار بگیرد. صدای محمد اصفهانی یک صدای ایرانی بود که در فضای بسته موسیقی آن دوره، پاپ خوانده بود و این گام کوچکی نبود.

آلبوم‌های «بوی شرجی» با صدای ناصر عبدالهی، «لیلا» با صدای خشایار اعتمادی و «ایلیا» با صدای ایلیا منفرد نیز در این برهه حساس آمدند تا حرف‌هایی که دارند را بزنند و موفق هم شدند.

چرا که خوانندگان این آلبوم‌ها کسانی بودند که صد‌ها فیلتر ارشاد را گذرانده بودند تا بتوانند آلبوم خود را وارد بازار کنند. اما در این میان «نون و دلقک» منتقدان بسیاری داشت. خیلی‌ها بر این باور بودند که صدای اصفهانی به درد چنین فضایی از موسیقی نمی‌خورد و بین مخالفان و موافقان آن همواره بحث بود.


سبک‌های متفاوت

سال ۸۱ بود که کم‌کم موج شادمهریسم داشت ایران را فرا می‌گرفت اما عقیلی بعد از بازی در فیلمی با عنوان «پر پرواز» که آلبوم آن را نیز منتشر کرده بود، یکباره قصد عزیمت به آن سوی آب‌ها کرد و از ایران برای همیشه رفت.

با این همه مهم‌تر از مرگ فرهاد در این اوان اتفاق نیفتاد. خواننده بزرگ موسیقی پاپ ایران پس از یک دوره بیماری که برای مداوای آن به فرانسه رفته بود، در سن ۵۹ سالگی در پاریس درگذشت. جامعه موسیقی بار دیگر در یک دهه دو خواننده خوب را از دست می‌داد و این باورش سخت بود.

آلبوم‌های خوبی را که در آن دو سال منتشر شدند، شاید به جرات بتوان گفت که بعد‌تر با صداهای جدید‌تر تکرار نشدند، مگر خود خواننده‌هایی که آلبوم‌شان روانه بازار شده بود و حرفی برای گفتن داشتند.

«هوای حوا» از ناصر عبدالهی، «بازیگر» از قاسم افشار، «ای عاشقان، مولای عشق» با صدای علیرضا عصار، «دو نیمه رویا» از حمید حامی و «شکوه عشق» علیرضا افتخاری آمدند تا نام خونندگان خود را برای همیشه در تاریخ موسیقی ایران ثبت کنند که کردند.

جالب این‌که هر یک از این خواننده‌ها سبک و سیاق و صدای خاص خود را داشت و آلبوم هر یک فضای متفاوتی را به مخاطب القا می‌کرد.


سال پر خبر برای موسیقی

اما سال ۸۲ پر از خواننده و آلبوم و پر از خبر موسیقی شد. «معرکه» با صدای مجتبی کبیری که صدای یک خواننده لس‌آنجلسی را در اذهان زنده می‌کرد، با دکلمه مریم حیدر‌زاده، از مهم‌ترین اتفاقات موسیقی در این سال بود.

آن‌قدر این اثر خوب به فروش رسید که آلبوم‌هایی مثل «مترسک» کاوه یغمایی و «پرنده بی‌پرنده» با صدای رضا یزدانی را که هر کدام سبکی نو را به بازار ایران آورده بودند، تحت الشعاع خود قرار داد و توانست مخاطبان بسیاری را به رغم حضور دو آلبوم حرفه‌ای به خود جذب کند.

آن‌چه در این سال جلب توجه کرد، انتشار آلبوم فرهاد مهراد پس از مرگش بود که پیش از این حتی صدایش قدغن بود. مجموعه آثار این خواننده در قالب پنج آلبوم و سی دی به انتشار در آمد که برخی از آن‌ها تا آن لحظه منتشر نشده بودند.

در این سال حتی کلیپ قطعه «نون و دلقک» با صدای محمد اصفهانی از تلویزیون و از شبکه دو پخش شد که سر و صدایی به پا کرد که اصفهانی مجبور شد در برنامه‌ای زنده از خود دفاع کند و به شرح کامل ماجرا بپردازد.

اما در این میان خواننده‌های غیر مطرح که صدای خوبی هم نداشتند، وارد ماجرای شدند و به کمک تقلید از خوانندگان لس‌آنجلسی شهرت خود را رقم زدند.

از این میان می‌توان به اجرای «نازی جون» که پیش از این از شبکه‌های ماهواره‌ای پخش می‌شد، اشاره کرد که همین موجب شد تا خواننده این قطعه در ایران با عنوان حسن کی معروف شود. اما این نیز پایان ماجرا نبود.

در‌‌ همان زمان و با وجودی که تعداد خواننده‌ها زیاد نبود و کار‌شناسان سر فرصت مناسب می‌توانستند کارهای رسیده را کار‌شناسی کنند، کارهای غیر مجاز وارد بازار شد. از این دست می‌توان از آلبوم «اسکناس» با صدای شاهکار بینش پژوه نام برد که قبل از انتشار، به صورت غیر مجاز دست مخاطبان رسید.


بازار غیر مجازها

پس از این بود که قطعات غیر مجاز یکی‌یکی سر از بازار موسیقی در آوردند. در همین زمان بود که رضا صادقی به صورت کاملا غیر رسمی به دنیای موسیقی غیر مجاز پیوست و قطعه «مشکی رنگ عشقه» سر زبان‌ها افتاد.

پس از این‌ها بود که سال 83، حضور یک خواننده فعال در خارج از کشور در ایران سرو صدا کرد. این بار بهروز صفاریان تمام انرژی خود را صرف آلبومی برای این خواننده کرد تا جامعه موسیقی را پر سرو صدا‌تر از همیشه کند.

آلبوم «غریبه» را به جرات می‌توان یکی از آلبوم‌های مهم عرصه موسیقی پاپ بعداز انقلاب دانست. این آلبوم با یک شعر عاشقانه ساختارهای کلی موسیقی پاپ بعداز انقلاب را به هم ریخت.

پس از آن آلبوم، «تموم شد ترانه» با صدای مانی رهنما، «دریا» با صدای مهرداد شهسوارزاده که چند سال قبل و در دهه ۷۰ «شوکا» را به بازار فرستاده بود و «پنهان» فرشید اعرابی دیگر آلبوم‌های منتشر شده در سال بودند. این آلبوم آخری بازهم عنوان یکی از اولین‌ها را در زمینه موسیقی هوی متال با خود یدک می‌کشید.

علیرضا عصار نیز برای اولین بار در طول تاریخ موسیقی طی یک دوره کوتاه ۹ ماهه بیش از ۱۷۰ کنسرت برگزار کرد که تا آن زمان و حتی تا کنون نیز بی‌سایقه بوده است.

درست در همین سال شبکه‌های ماهواره‌ای تاسیس شدند که خواننده‌های بسیاری را به خود جذب کردند. در ابتدا به نظر می‌رسید که این شبکه‌ها آینده خوبی داشته باشند اما بعد از گذشت چند ماه و عدم صدور مجوز دوباره برای آن‌ها، تمامی خواننده‌هایی که با این شبکه‌ها همکاری کرده بودند، ممنوع الفعالیت شدند.

در همین زمان، محسن چاوشی نیز بعداز رضا صادقی به دنیای غیر مجاز‌ها پیوست. او با همکاری دوستان خود در یک استودیوی خانگی به ضبط آهنگ‌های خود می‌پرداخت و آن‌ها را به شکل زیرزمینی به دست علاقه‌مندان می‌رساند؛ اینترنت سریع‌ترین راه برای رسیدن به موسیقی او بود.

ادامه این سال از آن محسن یگانه و حامد هاکان بود که معروف‌ترین قطعه دهه هشتاد را با عنوان «نشکن دلمو» راهی بازار موسیقی کردند.


سال بی‌برکت

در سال ۸۴ اما اتفاق خاصی جز انتشار آلبوم «برکت» نیفتاد که خیلی‌ها از آن تحت عنوان بی‌‌برکت یاد کردند. آن سال آلبوم دیگری نیز به بازار آمد که چنگی به دل بازار موسیقی ایران نمی‌زد. این آلبوم که با صدای محمد حشمتی خوانده شده بود، «شب نمناک» نام داشت.

در همین سال، درگذشت مجتبی میرزاده، آهنگساز، تنظیم‌کننده و نوازنده قدیمی و مشهور در سن ۶۰ سالگی به یک‌باره اهالی موسیقی را میخکوب کرد.


آلبوم‌های موفق و ناموفق

بنیامین اما اتفاق ویژه سال ۸۵ بود که در آغاز این سال با انتشار آلبومی با عنوان «بنیامین ۸۵»، موسیقی پاپ ایران را تسخیر کرد.

«توخیال کردی بری» با صدای سیروان خسروی هم منتشر شد ولی زیر سایه «بنیامین ۸۵» قرار گرفت و نتوانست از موفقیت خوبی برخوردار شود و چندان دیده و شنیده نشد.

همچنین آلبوم‌های «ماندگار» با صدای ناصر عبدالهی، «وایسا دنیا»، رضا صادقی، و «نهان مکن» از علیرضا عصار منتشر و راهی بازار موسیقی شدند اما هیچ یک از آن‌ها نتوانست به اندازه «کما» موفق شود.

«کما» اولین آلبوم حمید عسکری بود که در سال ۸۵ منتشر شد. «نهان مکن» اما پر هزینه‌ترین و پر نوازنده‌ترین آلبوم این سال به شمار می‌آید که در سبک پاپ-کلاسیک در استودیوی «ابی روود لندن» به رهبری شهداد روحانی ضبط شد.

در همین سال مرگ یک عزیز را هیچ‌کس باور نکرد و او کسی نبود جز بابک بیات که در اوج شهرت و در سن ۶۰ سالگی درگذشت.

این سال، سال خوبی برای اهالی موسیقی نبود. چرا که ناصر عبدالهی خواننده محبوب، مشهور و در عین حال توانا و قدرتمند پاپ هم پس از ۲۷ روز کما بالاخره در سن ۳۶ سالگی در گذشت.


نخستین حضور پاپ‌ها در جشنواره فجر

در سال 86 آلبوم‌های «فقط نگاه می‌کنم» با صدای حامی، «سلام آخر» از احسان خواجه‌امیری، «شبح» با صدای بهنام صفاریان به بازار آمد اما هیچ یک به‌اندازه «ترنج» محسن نامجو سر و صدا نکرد. البته سبک خاص او در بیان و ادا کردن کلمات و کشیده ادا کردن واژه‌ها و نیز سوژه‌هایی که انتخاب می‌کرد، موجب انتقادات بسیاری شد.

طی همین سال و برای اولین بار موسیقی پاپ در جشنواره موسیقی فجر، حضور رسمی یافت. در این دوره از جشنواره خونندگانی همچون خشایار اعتمادی، حمید عسکری، بنیامین و گروه آریان و... به اجرای آثار خود پرداختند.


«بی‌خوابی» سعید شهروز و «فراموشم نکن» با صدای چنگیز حبیبان در همین زمان وارد بازار شدند، ولی «نفس‌های بی‌هدف» محسن یگانه و «یه شاخه نیلوفر» محسن چاوشی که در واقع اولین آلبوم مجاز این خواننده بود، پر مخاطب‌ترین‌های عرصه موسیقی و جزو پرفروش‌های روز شدند.


نبض موسیقی

در سال‌های ۸۷-۸۸ بود که آلبوم «عمو زنجیرباف» روزبه نعمت‌الهی، و «۱۴» علی لهراسبی، و «آیان» از هژیر مهرافروز وارد بازار شد. روزبه پیش از این آلبوم «سرزمین مادری» را منتشر کرده بود که به کمک صدای خاصی که داشت توانست مخاطبان خاصی برای خود جمع آوری کند.

بنیامین پس از سه سال، با آلبوم «بنیامین ۸۸» توانست بار دیگر رکورد پر فروش‌ها را بزند و صدرنشین شود. در همین زمان بهنام صفوی با آلبوم «عشق من باش»، و سیروان خسروی با آلبوم «ساعت ۹ شب» نبض بازار موسیقی را در دست گرفتند اما بنیامین این بار نیز پیشتاز بود.

عبدی یمینی، آهنگساز و تنظیم‌کننده مطرح درهمین سال و در سن ۵۶ سالگی درگذشت.

همچنین خشایار اعتمادی که سال‌ها در سکوت بسر می‌برد، توانست با آلبوم «باید به تو بگردم» دوباره به عرصه برگردد و توانست بازار موسیقی را از آن خود کند. او تغییرات بسیاری در آلبوم خود لحاظ کرده بود که از این میان می‌توان به ملودی‌های جدید با تنظیم‌های جدیدتر نام برد با اشعاری که شاعرانه‌تر و عاشقانه‌تر شده بودند.

رضا یزدانی به فاصله نزدیک از آلبوم قبلی خود این‌بار با آلبوم «ساعت ۲۵ شب» آمد و حامی نیز «آخدا» را به بازار فرستاد.

«رگ خواب» محسن یگانه در سال ۸۸ یکی از پرفروش‌ترین‌ها شد و علیرضا قمیشی نیز با آلبومی آمد که قبل از انتشار به نظر می‌رسید به یکی از پرفروش‌ها تبدیل شود که چنین نشد.

اما متاسفانه محمد نوری خواننده بزرگ موسیقی پاپ ایران و آندره آرزومانیان نوازنده پیانو و تنظیم‌کننده در سال ۸۹ درگذشتند تا این دهه با فقدان هنرمندان با تجربه به پایان برسد.

در حالی خواننده‌ها در اوایل دهه ۸۰ با فیلتر و آزمون و امتحان به عرصه موسیقی وارد می‌شدند که در اواخر آن دهه، این قانون کاملا برداشته شد.

تا جایی که در سال ۱۳۹۰ هر کس از راه رسید قطعه‌ای ساخت و کلماتی را در آن ردیف کرد و صرفا با یک قطعه خواننده شد. این مساله همچنان در عرصه موسیقی در جریان است و بار‌ها با انتقاداتی نیز همراه بوده است.

خوب یا بد مساله‌ای است که وجود دارد و قابل انکار نیست. امروزه نیز به همین واسطه، همه به خواندن تک قطعه بسنده می‌کنند و با انتشار آن خود را در زمره خوانندگان می‌دانند که این مقوله فرصت پرداختن به آن‌ها را نمی‌دهد.