جشن هالووین؛ تاریخچه، نماد‌ها و هرآنچه باید بدانید

وب‌سایت گجت‌نیوز - مصطفی معصوم‌پور: جشن هالووین هر سال در ۳۱ اکتبر آغاز می‌شود و سه روز ادامه دارد. در این مطلب قصد داریم تاریخچه، نمادها، آداب و رسوم و هر چه باید از Halloween بدانید را بررسی کنیم.

جشن هالووین (Halloween) یکی از جشن‌های مهم و عجیب در کشور‌های غربی از جمله ایالات متحده آمریکا و کشور‌های اروپایی و حتی برخی کشور‌های آسیایی است که هر سال در ۳۱ اکتبر آغاز می‌شود و تا سه شبانه روز ادامه دارد.

امسال، جشن هالووین مصادف با ۹ آبان ۹۸ است و به همین بهانه قصد داریم تاریخچه و تمام جزئیات این جشن خرافی را بررسی کنیم. Halloween از قرن نهم میلادی رواج پیدا کرد و مراسم آن در ترس و خرافات از ارواح و اجنه ریشه دارد، اما اکنون به عنوان یک جشن شادی و مراسم تفریحی برگزار می‌شود.

در این مراسم، مردم با چهره‌های نقاشی شده، لباس‌های عجیب و چهره و ظاهر ترسناک به خیابان‌ها می‌آیند و کودکان نیز در مراسم قاشق‌زنی برای جمع‌آوری شکلات و آبنبات و تنقلات به در خانه دیگران می‌روند. کلمه Halloween صورت کوتاه شده عبارت All Hallows' Evening به معنای شب قدیس‌ها است.

در دین مسیحیت، هالووین به عنوان شب قبل از روز قدیس‌ها و آغاز مراسم سه روزه Allhallowtide شروع می‌شود و مذهبی‌ها با حضور در کلیسا و رفتن به مزار درگذشتگان، یاد آن‌ها را گرامی می‌دارند.

اما اکنون همه جشن هالووین را با جشن‌های شبانه با لباس‌های عجیب و گریم‌های ترسناک، تزئین خانه‌ها به شکل وحشتناک و خواندن داستان‌ها و دیدن فیلم‌های ترسناک می‌شناسند. طبق گزارش‌ها، در حال حاضر جشن هالووین پس از کریسمس، دومین جشن پرهزینه آمریکایی‌ها است. اما این مراسم از کجا نشات گرفته و چه پیشینه‌ای دارد؟ در ادامه قصد داریم تاریخچه جشن هالووین را بررسی کنیم.

تاریخچه جشن هالووین

حدود ۲ هزار سال پیش، اقوام «سلت» در اروپا و کشور‌هایی مانند ایرلند، انگلیس و فرانسه، شروع سال جدید را با برداشت محصولات کشاورزی از جمله کدو تنبل و شلغم جشن می‌گرفتند که این روز‌ها به معنای پایان تابستان و شروع فصل سرما بود.

در آن زمان با شروع فصل سرما، شیوع بیماری‌ها نیز آغاز می‌شد و محصولات کشاورزی هم دچار سرمازدگی می‌شدند و بعضا از بین می‌رفتند.

مردم آن دوران، معتقد بودند ارواح سرگردان، اجنه و شیاطین در شیوع بیماری‌ها و از بین رفتن محصولات کشاورزی نقش دارند و به همین دلیل سعی می‌کردند با روشن کردن آتش و ترساندن ارواح سرگردان، بلا‌ها و اتفاقات بد را از خودشان دور کنند.

این مراسم همزمان با شروع جشن سال جدید و برداشت محصولات انجام می‌شد و به مدت سه شبانه روز آن را ادامه می‌دادند. در آن زمان، این مراسم را Samhain یا پروردگار مرگ می‌نامیدند و مردم اعتقاد داشتند در این شب‌ها دروازه بین دو دنیا باز می‌شود و خدای جهان مردگان به همراه ارواح و اجنه به زمین می‌آید.

مردم همچنین جلو در خانه خود نوشیدنی و غذا برای ارواح می‌گذاشتند تا جلوی ورود آن‌ها به خانه‌شان را بگیرند و شمع‌ها و مشعل‌های بزرگی هم در مسیر‌ها روشن می‌کردند تا راه بازگشت ارواح و شیاطین به دنیای دیگر را نشان بدهند.

علاوه بر آن، مردم با پوشیدن لباس‌های عجیب، قربانی کردن، قاشق‌زنی، طبل زدن و گذاشتن ماسک‌های ترسناک، این مراسم را به جا می‌آوردند. اقوام سلت، قرن‌ها این آیین سنتی را به جا می‌آوردند تا این که رومی‌ها به این مناطق حمله کردند و دین مسیحیت وارد آنجا شد و در نتیجه، تغییراتی در آیین سامهین به وجود آمد.

در قرن هشتم میلادی، پاپ گرگوری سوم، به صورت رسمی شب اول نوامبر را به عنوان گرامی‌داشت قدیسان و کشته شدگان در راه خدا (All Hallows Day) نامگذاری کرد که این واژه بعد‌ها به Halloween تغییر پیدا کرد.

به مرور زمان، جشن هالووین از یک آیین مذهبی به مراسمی تفریحی تبدیل شد و در قرن نوزدهم میلادی نیز مهاجران ایرلندی و اسکاتلندی، این جشن را به آمریکا منتقل کردند و مردم با پوشیدن لباس‌های عجیب و انجام گریم‌های ترسناک، ترساندن دیگران، آتش‌بازی و… آن را به جا می‌آوردند.

نماد‌ها و رسوم هالووین

نماد اصلی هالووین، یک کدو تنبل بزرگ و توخالی است که شکل یک صورت ترسناک یا خنده‌دار را روی آن درمی‌آورند و درون آن را با شمع روشن می‌کنند. داستان این کدو تنبل تو خالی از افسانه‌ای به نام جک اولنترن (Jack-O-Lantern) یا جک فانوسی شکل گرفته است.

طبق این افسانه، در قدیم، کشاورزی باهوش و خوش‌زبان، اما تنبل به نام جک زندگی می‌کرد. روزی شیطان برای وسوسه کردن جک به سراغش آمد، اما جک شیطان را فریب داد و او را وادار کرد که از یک درخت بالا برود.

شیطان روی درخت گیر می‌کند و نمی‌تواند پایین بیاید و مجبور می‌شود از جک بخواهد برای پایین آمدنش به او کمک کند. جک برای شیطان شرط می‌گذارد که وقتی از دنیا رفت، شیطان اجازه ندهد او را به جهنم ببرند. شیطان هم شرط جک را قبول می‌کند و جک او را از درخت پایین می‌آورد.

سال‌ها بعد جک از دنیا می‌رود و او را به جهنم می‌برند، اما شیطان طبق قولی که داده بود اجازه ورود جک به جهنم را نمی‌دهد. جک را به سمت بهشت می‌برند، اما به دلیل کار‌های بدش اجازه ورود به بهشت را هم پیدا نمی‌کند.

به همین دلیل، جک که سرگردان شده بود، داخل میوه‌ای که همراه داشت (کدو تنبل یا شلغم) را خالی می‌کند و فانوسی از آن می‌سازد و به دنبال جایی برای آرام گرفتن می‌گردد و با نور فانوس خود مردم را راهنمایی می‌کند.

سنت تو خالی کردن کدو تنبل و گذاشتن شمع درون آن از این افسانه جک فانوسی گرفته شده است. در آیین سلتی، این عقیده وجود داشت که در روز‌های انتهایی سال، ارواح مردگان به زمین می‌آیند و ساختن فانوس‌هایی به شکل ترسناک و گذاشتن آن لب پنجره‌ها باعث می‌شود تا ارواح خبیثه به آن‌ها نزدیک نشود.

همچنین در برخی کشورها، روشن کردن چنین فانوس‌هایی برای راهنمایی ارواح در مسیر عبورشان روی زمین انجام می‌شد.یکی دیگر از رسوم جشن هالووین، «اذیت یا لذت» است. طبق این رسم که مخصوص کودکان است، بچه‌ها با پوشیدن لباس‌های ترسناک یا با نمک در گروه‌های چند نفری به در خانه‌های محل می‌روند و با گفتن عبارت «اذیت یا لذت» (Trick or Treat) به صاحب‌خانه می‌فهمانند که اگر می‌خواهد از اذیت کردن آن‌ها در امان بماند، باید به آن‌ها شیرینی یا شکلات بدهد.

این رسم نیز از یکی از افسانه‌های قدیمی گرفته شده است که طبق آن وقتی ارواح مردگان به زمین می‌آیند، باید با اهدای غذا و شیرینی و شکلات، آن‌ها را آرام کرد. اما اگر صاحبخانه، ارواح را آرام نکند، ارواح باعث اذیت کردن اهل خانه می‌شوند.

پوشیدن لباس‌های عجیب و ترسناک از دیگر رسوم هالووینی است که قبلا مختص کودکان بود، اما امروزه جوان‌ها و بزرگ‌تر‌ها هم این کار را انجام می‌دهند. در حال حاضر جشن‌های شبانه‌ای برگزار می‌شود که افراد فقط با پوشیدن لباس‌های مخصوص هالووین اجازه حضور در آن را پیدا می‌کنند.

سلت‌ها اعتقاد داشتند که در روز‌های پایانی سال، ارواح به زمین می‌آیند و مرز بین این دنیا و دنیای مردگان کمرنگ می‌شود. به همین دلیل مردم برای آن که ارواح آن‌ها را نشناسند و به آن‌ها آسیبی نرسانند، لباس‌های عجیبی که عمدتا از سر و پوست حیوانات ساخته شده بود، می‌پوشیدند.

از دیگر رسوم جشن هالووین می‌توان به آتش‌بازی و روشن کردن آتش‌های بزرگ در فضای باز اشاره کرد. قرن‌ها پیش، رهبران مذهبی سلت‌ها، آتش بزرگی روشن می‌کردند و سلت‌ها دانه‌های گیاه، حیوانات و حتی گاهی فرزندان خود را به نشان قربانی کردن برای خدایان درون آتش می‌انداختند. سپس آن‌ها آتش‌های مورد نیاز خود را از این آتش بزرگ روشن می‌کردند و معتقد بودند که این آتش در فصل سرما از آن‌ها محافظت می‌کند.

فال‌گیری و غیب‌گویی درباره پیش‌بینی آینده افراد به خصوص درباره مرگ، شوخی‌های ترسناک و غافل‌گیر کردن افراد، تعریف کردن داستان‌های ترسناک درباره ارواح و اجنه، تماشای فیلم‌های ترسناک، رفتن به مکان‌های متروکه و ترسناک و مسابقه سیب‌گاززنی از دیگر رسم‌های هالووین به شمار می‌روند.

فروش آبنبات و شکلات در جشن هالووین به طور قابل توجهی افزایش پیدا می‌کند و به همین دلیل این ایام را پرفروش‌ترین تعطیلات تجاری سال بعد از کریسمس می‌دانند. رنگ‌های نارنجی، سیاه و سفید، رنگ‌های مخصوص هالووین هستند؛ نارنجی نماد قدرت و استقامت و نشانی از فصل پاییز است و سیاه و سفید نیز به عنوان نمادی از مرگ و تاریکی به کار می‌رود.

مراسم هالووین در سال‌های اخیر چندان بدون دردسر هم نبوده و به خصوص در آمریکا، مجرمان به بهانه هالووین مردم را مورد آزار و اذیت قرار می‌دادند و به خانه‌ها حمله می‌کردند و معتقد بودند این اتفاقات ناشی از حضور ارواح خبیث و شیاطین است. در ایران، مراسم هالووین خیلی برگزار نمی‌شود و حتی برخی از افراد آن را یک کار شیطان‌پرستی می‌دانند.

با این حال برخی از مردم کشورمان به صورت محدود مراسمی را به صورت تفریحی برای هالووین برگزار می‌کنند و برخی از لوازم مربوط به هالووین هم در شیرینی‌فروشی‌ها فروخته می‌شود.