۵ طرح معروف در ترمه ایرانی؛ سوغاتی هنری از یزد

ترمه پارچه‌ای نفیس و فاخر با تار و پود ابریشم، پشم یا نخ است که در طرح‌ها و رنگ‌های متنوعی تولید و عرضه می‌شود. ترمه‌بافی یکی از اصیل‌ترین و ارزشمندترین صنایع دستی ایران به‌شمار می‌آید و قدمت آن به دوران ساسانیان بازمی‌گردد؛ اما اوج شکوفایی و ظرافت آن در دوره صفویه بوده است. یزد، به‌عنوان مهد ترمه‌بافی ایران، در این دوره نقشی کلیدی در ارتقاء این هنر فاخر ایفا کرد. در این مطلب به دنبال آن هستیم تا ۵ طرح معروف ترمه ایرانی را که سوغات هنری یزد است، به شما معرفی کنیم.

طرح‌های معروف ترمه ایرانی

از جمله طرح‌های معروف ترمه ایرانی می‌توانیم موارد زیر را نام ببریم:

۱. طرح ترمه ترنج

طرح ترنج که به طرح مدال نیز معروف است، الگوی رایج در منسوجات ترمه ایرانی است. این طرح دارای نقش‌مایه‌های دایره‌ای مرکزی است که معمولا با الگوهای هندسی پیچیده و عناصر گل احاطه شده است. این طرح، نمادی از وحدت و هماهنگی در فرهنگ ایرانی به‌شمار می‌آید. از طرح ترمه ترنج در بسیاری از مدل‌ها و سبک‌های دکوراسیون داخلی استفاده می‌شود و به نظر می‌رسد که هیچ‌گاه و هرگز زیبایی و جلوه خود را از دست نخواهد داد.

ترمه ترنج نمادی از هنر و فرهنگ ایرانی است که در گذر زمان همچنان درخشش خود را حفظ کرده است و یکی از ارزشمندترین میراث فرهنگی ایران محسوب می‌شود و مورد توجه و تحسین جهانیان قرار دارد.

۲. طرح ترمه ختایی

طرح ختایی یکی از اصیل‌ترین و پرطرفدارترین طرح‌های ترمه است که قدمت آن به دوران سلجوقیان بازمی‌گردد. این طرح که برگرفته از نقوش اسلیمی و بته‌جقه در گل‌های ختایی چین است، نمادی از زیبایی، ظرافت و شکوه طبیعت محسوب می‌شود.

طرح ترمه ختایی، الگوهای هندسی با الهام از معماری اسلامی است. این طرح‌های پیچیده اغلب ستاره‌ها، چندضلعی‌ها و اشکال به‌هم پیوسته را در خود جای می‌دهند و الگوی بصری جذاب و استادانه‌ای روی پارچه‌های ترمه ایجاد می‌کنند.

3. طرح ترمه بته جغه

طرح بته جقه یکی از اصیل‌ترین و قدیمی‌ترین طرح‌های ترمه به‌شمار می‌رود که قدمت آن به دوران پیش از اسلام بازمی‌گردد. این طرح که به نام‌های «بوته»، «سرو» و «گلدان» نیز شناخته می‌شود، نمادی از سرو، درخت مقدس ایرانیان باستان است.

بوته جقه که در غرب به آن پیزلی نیز می‌گویند، نقوشی به شکل قطره است که منشا آن در کشور ما ایران بوده و معمولا در شال‌های ترمه ایرانی به چشم می‌خورد. همان‌طور که گفتیم، این طرح جاودانه نمادی از درخت سرو، نمادی از زندگی و ابدیت در فرهنگ ما ایرانی‌هاست و اغلب با جزئیات گل و طرح‌های ریز تزیین شده است.

4. طرح ترمه شیر و خورشید

طرح شیر و خورشید یکی از طرح‌های نسبتا جدیدتر ترمه محسوب می‌شود که در دوران قاجاریه رواج پیدا کرد. به‌واقع طرح ترمه شیر و خورشید، نقش برجسته‌ای در هنر ایرانی است و در منسوجات ترمه نیز دیده می‌شود. این نماد دارای شیری است که خورشید درخشانی را بین پنجه‌های خود نگه می‌دارد که نشان‌دهنده قدرت، شجاعت و نور ابدی خورشید در اساطیر ایرانی است.

طرح ترمه شیر و خورشید به دو صورت انگشت‌باف و ماشینی بافته می‌شود. ترمه‌های انگشت‌باف شیر و خورشید ظریف‌تر و نفیس‌تر هستند و به دلیل ظرافت و دقت بیشتر در بافت، قیمت بالاتری دارند.

5. طرح ترمه گل و مرغ

طرح گل و مرغ یکی از محبوب‌ترین و اصیل‌ترین طرح‌های ترمه محسوب می‌شود که قدمت آن به دوران صفویه بازمی‌گردد. در طرح ترمه گل و مرغ که همیشه جذابیت خود را حفظ کرده است، گل‌ها و پرندگان با ظرافت و دقت تمام بافته می‌شوند. گل‌های رز، لاله، بنفشه و یاس از جمله گل‌های رایج در این طرح هستند. پرندگانی مانند بلبل، قناری، طوطی و شاه‌دزد نیز در این طرح طرمه به چشم می‌خورند. ترکیب رنگ‌های شاد و متنوع در طرح گل و مرغ، به زیبایی این نقش و نگارها می‌افزاید. در این طرح بیشتر رنگ‌های قرمز، نارنجی، آبی، سبز و بنفش به‌کار می‌روند.

گل و مرغ یا گل و پرنده، موضوعی کلاسیک در هنر ایرانی است که اغلب پارچه‌های ترمه با آن زینت داده شده‌اند. این طرح معمولا الگوی گل‌های پرجنب‌وجوش درهم‌تنیده با پرندگان را به نمایش می‌گذارد که نماد زیبایی، طبیعت و آزادی هستند. ترکیب گل‌های ظریف و پرندگان برازنده، زیبایی هماهنگ و دلربایی را در منسوجات ترمه ایرانی، به‌ویژه ترمه شهر یزد، ایجاد می‌کند.

کاربردهای ترمه

از جمله کاربردهای ترمه ایرانی یزد می‌توان به مصارف زیر اشاره کرد:

• مصارف تزئینی: رومیزی، شال، کوسن، پرده، تابلو و بقچه ترمه از جمله مصارف تزئینی ترمه هستند.
• لباس: در گذشته از ترمه برای لباس پادشاهان، بزرگان و ثروتمندان استفاده می‌شد. امروزه نیز شاهد استفاده از ترمه در طراحی لباس‌های مجلسی و سنتی ایرانی هستیم.
• هدیه: ترمه هدیه‌ای ارزشمند و نفیس برای دوستان و عزیزان است.

نکاتی در هنگام خرید ترمه

موقع انتخاب و خرید ترمه ایرانی حتما این نکات مهم را در نظر داشته باشید:

• اصالت: بهتر است که ترمه را حتما از فروشگاه‌های معتبر و شناخته‌شده خریداری کنید.
• کیفیت: ظرافت بافت، رنگ و طرح ترمه را هنگام خرید مدنظر قرار دهید.
• قیمت: قیمت ترمه متناسب با اصالت و کیفیت آن است. از خرید ترمه‌های بسیار ارزان‌قیمت خودداری کنید.

کلام آخر

ترمه ایرانی، به‌ویژه ترمه یزد، یکی از محصولات صنایع دستی کشور ما به‌شمار می‌آید که زیبایی و جذابیت فوق‌العاده‌ای دارد. همان‌طور که در بالا مشاهده کردید، طرح‌های مختلفی از ترمه یزد در بازار موجودند و شما می‌توانید از میان این طرح‌های جذاب، مدل مورد نظر خود را برای خرید انتخاب کنید.

اگر شما بخواهید یک قواره ترمه خریداری کنید، کدام طرح و نقش را ترجیح می‌دهید؟