چهره های موثر در رفع فیلتر فیس بوک

به گزارش برترین ها، همشهری جوان در پرونده ای مفصل به یکی از بحث های رایج این روزها پرداخت: رفع فیلتر فیس بوک !

بخش‌هایی از این گزارش خواندنی پیش روی شماست.

- حالا که چی؟ وقتی که فیس بوک دغدغه مسئولان شده و مسیر تصمیم گیری در مورد فیلترینگ یا آزادسازی این شبکه هم معلوم شد، بهتر نیست بدانیم که آیا واقعا فیس بوک رفع فیلتر می شود یا نه؟ آن چیزی که شما در این دو صفحه می خوانید حاصل گفتگوی ما با کارشناسان، تصمیم گیران و تصمیم سازانی است که قرار است اگر همه چی درست پیش برود با نظر آنها موضوع رفع فیلترینگ فیس بوک بار دیگر روی میز مذاکره بیاید و درباره «فیس بوک آری یا نه؟» تصمیم گیری شود.

برای همین سوالاتی که به نظرمان می رسید می تواند این موضوع را تا حدودی روشن کند را با این کارشناسان، به «اقتراح» گذاشتیم. اقتراح، شیوه ای در روزنامه نگاری است که یک موضوع با سوالات ثابت از افراد صاحب نظر در میان گذاشته می شود تا مخاطب با خواندن نظرات مختلف خودش به یک جمع بندی برسد.

۱- نظرتان درخصوص شبکه های اجتماعی علی الخصوص فیس بوک چیست؟

۲- فرصت هات و تهدیدهای این شبکه های اجتماعی چیست؟ در زندگی مدرن استفاده از این فضاها را چقدر لازم می دانید؟

۳- اگر فیس بوک رفع فیلتر شود، ایرانیان چگونه بهره از این فضا ببرند؟

۴- خودتان عضو شبکه های اجتماعی همچون فیس بوک هستید؟ چه مدت است و روزانه چقدر زمان می گذارید؟ در غیر اینصورت چرا عضو نشده اید؟ اطرافیانتان چقدر در این خصوص صحبت می کنند و برایشان اهمیت دارد؟

۵- حضور پرتعداد ایرانیان در این فضاها علی رغم فیلتر بودن را چطور تفسیر می کنید؟ به نظرتان فیلترینگ می تواند جلوی علاقمندی های جوانان را بگیرد؟

دکتر ابراهیم فیاض

جامعه شناس و عضو حقیقی شورای فرهنگ عمومی کشور

۱- من کلا فیلترینگ را نمی فهمم. تمام دانشجویان من به راحتی به این شبکه های اجتماعی متصل می شوند. ابتدا شوکه می شدم که چطور ممکن است با این روند فیلتر کردن ما تنها هزینه ها را بالا می بریم و باعث دردسرهای زیادی می شویم و گاهی سایت های ساده و مفید هم به اشتباه فیلتر می شوند. همه دنیا با پورنوگرافی مخالف هستند و با آن مقابله می کنند تا در فضاهای خاصی محدود شود. فیلترینگ باعث می شد تر و خشک و خوب و بد با هم بسوزند.

۲- وقتی رسانه ملی به خوبی به وظیفه اش عمل نمی کند، باید منتظر این باشیم که جوانان اطلاعات خود را از مراجع دیگری اخذ کنند. صدا و سیما تاک شوهای اجتماعی را حذف کرده و مجریانی که فضای مباحثه را داغ می کردند، از فضای رسانه دور می شوند. در حال حاضر بحث های اجتماعی در کشور جایگاهی ندارند و نظر مقام معظم رهبری هم درخصوص راه اندازی کرسی های آزاد اندیشی در دانشگاه ها عملا محقق نشده است.

خب جوانان در این شرایط پی فضا می گردند و شبکه های اجتماعی نظیر فیس بوک این فضا را در اختیارشان گذاشته است. الان محفل های خصوصی مباحثه در حال شکل گیری هستند که چون هیچ کس بر آنها نظارت ندارد، می توانند به شدت مخاطره آفرین باشند ولی فیس بوکاین فضا را ایجاد کرده است که جوانان به بحث و تبادل نظر بپردازند و مسئولان بر آن نظارت داشته باشند که چه بحث داغی در جامعه در حال پیگیری است. حوزه علمیه قم هم می تواند با شرکت در این فضاها پاسخگوی شبهاتی باشد که هر روزه برای جوانان پیش می آید و هیچ کس در فضاهای مجازی حضور ندارد که به این شبهات پاسخگو باشند.

۳- فیس بوک یک فناوری است. حضور در فضای مجازی از وبلاگ نویسی شروع شده است و حالا به شبکه اجتماعی برای بحث و گفتگو تبدیل شده است که هم برای عموم است و هم برای خواص، در مورد هر موضوعی هم صحبت می شود و کمپین های مختلفی شکل می گیرد که گاهی مثل حمایت از نام خلیج فارس بسیار مفید و تاثیرگذار هستند. من معتقدم ما برای اینکه بخواهیم در شبکه های اجتماعی درست حضور پیدا کنیم، ابتدا باید مهارت گفتگو و مباحثه را به مخاطب آموزش دهیم.

به نظر من دانشگاه تهران باید به گروه های علوم انسانی اش بگوید در رابطه با فیس بوک تحقیق کنند و مهارت را به عموم مردم آموزش بدهند تا فیلترینگ در ذهن شکل گیرد و دیگر نیازی به فیلترینگ به این صورت نباشد. آن زمان است که نخبگان بحث های جدی راه می اندازند و باعث می شوند بسیاری از بحران های اجتماعی، با مباحثه در این فضاها حل و فصل شوند.

۴- برای من زیاد عضویت ایجاد کرده اند ولی من خودم فرصت نمی کنم عضو این شبکه های بشوم.

۵- به نظرم حضور پرتعداد مخاطبان نشان می دهد که اگر بخواهند به فضایی دسترسی داشته باشند، می توانند با بهره گیری از انواع فیلترشکن به مقصود خود دست پیدا کنند. این درست نیست بگوییم چون فیس بوک جایی مملو از فحشا و زشتی است پس فیلتر است. این رفتار تربیتی راهکار کاملا اشتباهی است. این موضوع باعث می شود اعتماد به گوینده خبر از بین برود و فرد بیش از خود غربی ها مبلغ غرب شود، این موضوع در مورد فیس بوک و شبکه های اجتماعی هم صادق است. من اگر می توانستم تغییری در سر فصل دروس دانشگاهی ایجاد کنم، حتما دو واحد فضای مجازی به دروس دانشجویان کارشناسی ارشد اضافه می کردم تا دانشجویان علوم انسانی این فضا را تحلیل و بررسی کنند.


دکتر علی اصغر محکی

دانش آموخته و مدرس علوم ارتباطات اجتماعی؛ عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات

1- شبکه های اجتماعی مجازی، از جمله دستاوردهای وب محور انقلاب اطلاعات و ارتباطات است. در جوامعی که شبکه های اجتماعی مجازی فراگیر شده اند، عرصه های مختلف زندگی جمعی آن جوامع، تحت تاثیر این شبکه ها قرار گرفته است. به طوری که اقتصاد، سیاست، فرهنگ، زندگی اجتماعی و توسعه فردی آحاد آن جوامع، روندهای تحولی متفاوتی را تجربه کرده است.مشهودترین این روندهای تحولی را می توان در سبک زندگی و هویت یابی شهروندان این جوامع دید.

2- مهمترین تهدیداتی که برای این شبکه ها متصور است، مربوط به حوزه هویت یابی فردی و اجتماعی، به خطر افتاد حریم خصوصی، افشای اطلاعات اجتماعی و سوء استفاده از این اطلاعات می شضود. در حقیقت بیشترین تهدید به مفهومی به نام «حریم خصوصی» برمی گردد که در شبکه اجتماعی فیس بوک به راحتی رنگ می بازد و تبدیل به حریم عمومی می شود.

۳- نکته ای که می خواهم یادآور شوم، این است که شبکه های اجتماعی، از نظر کارکرد اجتماعی، هیچ گاه نمی توانند جایگزین کامل و تمام عیار شبکه های اجتماعی واقعی باشند. در واقع هویت یابی مجازی، نسخه ای ناقص و معیوب است و تلاش کاربران باید این باشد که ارتباط مجازی، جایگزین ارتباطات واقعی نشود. دوستی بی شائبه، گرم و صمیمی که کارگشای مشکلات زندگی باشد و بتواند در مواقع دشواری مددکار انسان شود. در شبکه واقعی دوستان شکل می گیرد و نه در شبکه مجازی. گرچه کمیت ارتباطات مجازی، فراگیر و مستمر بودن آن و نیز فارغ بودن از محدودیت های زمان و مکان، مزیت هایی ویژه محسوب می شوند، اما باید در نظر داشت که آن گرمی و حرارتی که در تعاملات واقعی شبکه های اجتماعی وجود دارد، منتهی به انتقال کامل تر و درست تر احساسات و عواطف می شود. در نتیجه کیفیت ارتباطی شبکه های واقعی را نمی توان در شبکه های مجازی یافت.

۴- من عضو فیس بوک نیستم و ترجیح می دهم به جای گذران وقت در این شبکه مجازی، فرصت های ارتباطی دیگر را تجربه کنم. از دید من، حضور فعال در فیس بوک، گرچه یک فرصت ارتباطی ممحسوب می شود اما چنانچه حضور و فعالیت در این شبکه، مانع از مصاحبت و همنشینی با دوستان واقعی و تبادل اطلاعات در شرایط رو در رو شود، نوعی خسران ارتباطی خواهد بود.

۵- بررسی ها نشان می دهند که کاربران ایرانی فیس بوک، با انگیزه های متفاوت در این شبکه اجتماعی مجازی عضو شده اند. مهمترین این انگیزه ها عبارتند از: ارتباط با دوستان و خویشاوندان، پیدا کردن دوستان گذشته، کنجکاوی در مورد افراد، فعالیت اجتماعی، فرهنگی و سیاسی آزادانه و فارغ از محدودیت. تجربه نشان داده که فیلترینگ نمی تواند مانع بزرگی در پیش روی کاربران شبکه های اجتماعی باشد. به ویژه اینکه بخش بزرگی از کاربران ایرانی، فیس بوک را ابزار مناسبی برای تامین نیازهای ارتباطی خود می دانند و لذا مسیرهای خنثی سازی فیلترینگ را جستجو می کنند و در نهایت از این مانع عبور می کنند. به نظر من، فیلتر درونی کارآمدتر و بهتر از فیلترهای بیرونی می تواند عمل کند. فیلتر درونی، همان آگاهی داشتن نسبت به ابعاد منفی استفاده غیرهوشمندانه، منفعلانه و اعتیادوار، از شبکه های اجتماعی مجازی است. کاربر شبکه های اجتماعی، باید با درایت و هوشمندی در برابر این شبکه اجتماعی قرار گیرد و دست و پای بسته، شیفته و مقهور ظرفیت های این شبکه اجتماعی نشود. کاربر هوشمند ایرانی باید پشت پرده استفاده از فیس بوک را هم بشناسد تا شیفتگی مفتون کننده این شبکه اجتماعی، او را در ورطه خودباختگی نیندازند.


مهدی فضائلی

مدیرعامل انتشاراتس روش، کارشناس رسانه و عضو حقیقی شورای فرهنگ عمومی کشور

1- آنچه به عنوان شبکه های اجتماعی شناخته می شوند در یک دهه اخیر رشد قابل توجهی یافته اند و 7-6 سالی است که در ایران مورد استفاده قرار می گیرد که قابل نادیده گرفته شدن نیستند.

2- تهدیدها در دو سرفصل دسته بندی می شوند. یکی بحث فرهنگی است که بسیار مهم و تاثیرگذار است و مورد توجه متولیان امر قرار دارد و کتاب های بسیاری هم درخصوص تاثیر ارتباطات روی فرهنگ نوشته شده است. این تاثیر مسلم و غیرقابل انکار است و چون شبکه های اجتماعی توسط ما مدیریت نمی شوند، تاثیرات آن روی فرهنگمان پیامدهای منفی دارد. بحث دیگر بحث سیاسی وامنیتی این شبکه هاست. اتفاقات و خبرهای چند هفته اخیر در رابطه با شنود مکالمات تلفنی بحثی است که مدتت ها پیش در رابطه با شبکه های اجتماعی مطرح شده است.

غالب این شبکه ها توسط آمریکا مدیریت می شوند و سازمان های جاسوسی و امنیتی آمریکا از اطلاعات آنها به سود خودشان بهره می برند. شبکه های اجتماعی با اینکه مجازی هستندولی مانند کشوری با قواعد و قوانین خاص خود هستند که الزاما با قوانین کشور واقعی کاربر یکسان نیست و بعضا تفاوت های فاحشی دارند. واقعیت دیگر این است که این شبکه ها فرصت هایی را هم در اختیار کاربران قرار می دهند که فعالیت های مفید داشته باشند. کاربران شبکه های اجتماعی نظیر فیس بوک می توانند نظراتشان را بگویند و بحث کنند و به سرعت اطلاعاتشان را با دیگران به اشتراک بگذارند و ارتباطات نزدیکی با دوستانشان برقرار کنند.

۳- نمی شود در مورد رفع فیلتر گفت چه رفتاری بهتر است. به نظر من حتما باید در مورد این موضوع مطالعه و تحقیق شود که رفع فیلتر فیس بوک و شبکه های اجتماعی به نفع جامعه است یا به ضرر آن. بر طبق قانون اساسی جمهوری اسلامی هر موضوع فرهنگی باید بسترهای رشد اخلاقی را در جامعه فراهم کند. حال باید دید که فضای مجازی چقدر می تواند به ایجاد بسترهای اخلاقی کمک کند و چقدر تاثیرات منفی دارد. منبه شخصه نمی توانم این روزها به طور قطع بگویم که فیس بوک باید آزاد شوی یا جلوی آن گرفته شود چون حتما باید فرصت ها، تهدیدها و حتی آینده شبکه های اجتماعی مورد تحقیق و بررسی قرار گیرند.

۴- خیر من عضو نیستم و علاقه ای هم به این شبکه ها ندارم. این شبکه ها مثل مشروبات الکلی می مانند که خداوند متعال فرموده اند مزایایی دارند ولی مضرات آن بیش از محسنات است. لزومی ندارد که از هر چه مزایایی دارد بهره گرفته شود، ضمن اینکه فرصت استفاده و بهره بری از این فضاها را ندارم، البته پسرانم عضو فیس بوک هستند.

۵- اینکه بگوییم چون کاربران زیادی با استفاده از فیلترشکن به شبکه های اجتماعی علی الخصوص فیس بوک دسترسی دارند، پس باید این شبکه ها آزاد شوند و منع قانونی آن برداشته شوند، حرفی غیرمنطقی است. اگر اینطور باشد، باید بگوییم مواد مخدر هم باید آزاد شود چون تعداد زیادی افراد متعاد در سراسر کشور از راه های غیرقانونی به این افیون دسترسی دارند این حرف منطق قوی ندارد و نباید به آن تن داد.


گفتگو با عضو فعال کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه

حضور افراد در فیس بوک جرم نیست، اما ...

محمد علی اسفنانی، سخنگوی کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس نهم و از اعضای فعال کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه است. او بارها درباره حضور در فیس بوک اعلام کرده است: «حضور اشخاص در فیس بوک جرم نیست اما استفاده از فیلترینگ دور زدن قانون به حساب می آید.» در رابطه با صحبت های اخیر مسئولان درباره رفع فیلتر از فیس بوک با این نماینده مجلس به گفتگو نشسته ایم تا ببینیم امکان رفع فیلتر این شبکه مجازی که نه تنها تعداد زیادی از جوانان ایرانی به عضویت آن درآمده اند، بلکه مسئولان و وزیران دولتی هم در آن مشغول فعالیت و لایک زدن (پسندیدن) هستند، وجود دارد یا خیر؟

شما یکی از اعضای کمیته مصادیق مجرمانه هستید. آیا فکر می کنید امکان رفع فیلترینگ از فیس بوک وجود دارد یا خیر؟

- تصمیم گیری در مورد فیلترینگ بحثی جدی است، در مورد رفع فیلترینگ این شبکه مجازی یا باید توسط شورای عالی فضای مجازی صورت بگیرد و یا در قسمت های مربوط به کارگروه مصادیق مجرمانه باید در موردش ابراز نظر کرد. لذا آنچه که قانون مشخص کرده نشانه می دهد، تصمیم گیری در مورد رفع فیلتر یا فیلترینگ فیس بوک برعهده این دو مجموعه است؛ و تصمیم گیری بر عهده این دو مجموعه است.

با توجه به اینکه فیس بوک مشتاقان زیادی دارد، آیا خود شما از مخالفین یا موافقین فیلترینگ این شبکه مجازی هستید؟

- فیس بوک متاسفانه علیرغم اینکه می تواند فوایدی داشته باشدو از آن استفاده درست شود آلودگی هایی هم دارد که بسیار آسیب زننده است. در واقع نمی توان به صورت صریح و یکطرفه اعلام کرد که الزاما فیس بوک کاملا فیلتر شود، یا کلا فیلتر باشد. باید به صورت مصداقی موضوع را بررسی و نگاه کرد. اگر چه من به شخصه خیلی صلاح نمی بینم فیس بوک رفع فیلتر شود.

آیا راهکاری وجود دارد که با یک مدیریت و نظارت درست استفاده از این شبکه مجازی شود؟

- بله، این امکان وجود دارد. ما خوشبختاغنه در کشور ایران، این قابلیت را داریم که بتوانیم به اصطلاح با راه اندازی اینترنت داخلی این صفحه را کاملا بومی کنیم و از وجود آن فضاهایی که واقعا آسیب دهنده است جلوگیری کنیم. من فکر می کنم دوستان درصدد هستند که فضای موجود را به یک فضای بومی تبدیل کنند و امکان دستیابی برای همه را فراهم کنند.

آیا حضور در فیس بوک از مصادیق مجرمانه به حساب می آید و جرم محسوب می شود؟

- حضور در فیس بوک جرم نیست اما اگر افراد، اعم از حقوقی یا حقیقی در این محیط یعنی در صفحه فیس بوک خود مرتکب جرم شوند، مجرم شوند، مجرم شناخته شده و مستحق مجازات هستند.

سوال آخر آیا شما یا فرزندانتان عضو این شبکه مجازی هستید؟

- خیر. نه من و نه فرزندانم عضو این شبکه مجازی نیستیم؛ چرا که هنوز تکلیف رفع فیلترینگ این صفحه مجازی مشخص نشده است و من به عنوان نماینده مجلس نمی توانم قانون را دور بزنم زیرا برای استفاده از فیس بوک باید اول فیلترینگ را پشت سر گذاشت.


سبحانی فر یکی دیگر از اعضای کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه یک نصیبحت جدی برای جوان ها دارد

از جان فیس بوک چه می خواهید!

رمضانعلی سبحانی فر، نماینده مجلس و یک عضو دیگر از کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه است. او در مورد رفع فیلتر از فیس بوک می گوید: «بسه. شما جوان ها چه می خواهید از جان فیس بوک! من در این هفته بارها در موردش مصاحبه کرده ام و برای چندمین بار می گویم که طرح رفع فیلتر از فیس بوک در دستور کار نیست!»

آیا رفع فیلترینگ از فیس بوک در دستور کار است؟

- خیر. فعلا این موضوع در دستور کار نیست. اول باید این مسئله طرح موضوع بشود که فیس بوک اصلا باز شود یا خیر؟! الان خیلی از سایت ها فیلتر است. شاید آن سایت ها هم خبرهای خوب و هم بد داشته باشد اما سیاست بر این است که آن سایت بسته باشد و فیس بوک هم که فعلا فیلتر است و طرح موضوع هم برای باز شدنش نداریم.

باز شدن فیس بوک چه مضرات و مزیت هایی دارند؟ به هر حال تعدادی از جوانان ایرانی عضو این شبکه مجازی هستند. خب تکلیفشان الان چی هست؟

- خب اگر جوانان عضو هم هستند، غیررسمی است. هر کاری مضرات و مزیت هایی دارد. اول باید فیس بوک باز شود، بعد در مورد مضرات و مزیت هایش گفت. اول باید بررسی شود، ببینیم از مضرات یا مزیت هایش کدام یک بر دیگری غلبه می کنند. درباره شبکه اجتماعی فیس بوک به اظهارنظر مقام معظم رهبری اشاره می کنم: «هر دانش و تکنولوژی در جهان می تواند مورد استفاده مفید و غیرمفید قرار گیرد و این بسته به خود انسان هاست که از این دانش و فناوری درست استفاده کنند یا آن را دستخوش بی اخلاقی ها قرار دهند، درباره شبکه اجتماعی فیس بوک هم این موضوع مصداق دارد.»

من نه خودم و نه فرزندان جوانم عضو فیس بوک نیستیم. چرا؟ چون باید غیررسمی برویم و من که خودم عضو کمیته مصادیق مجرمانه هستم، نباید قانون را دور بزنم.