بهرام زند؛ صدایی که آسمانی شد

جم جم آنلاین: دنیای تجربه و گنجینه‌ای ارزشمند برای دوبله ایران بود. حاشیه نداشت و فقط به کارش فکر می‌کرد. دقت، انرژی، تمرکز، عشق و علاقه او در دوبله فیلم‌های سینمایی و مجموعه‌های تلویزیونی بی‌نهایت بود و همین شد رمز ماندگاری استاد بهرام زند.

تصویر کوچ صدا...

مگر می‌شود صلابت صدای او را فراموش کرد. طنین خاص صدایش همچنان یادآور سریال‌های پربیننده تلویزیونی همچون شرلوک هلمز، ناوارو، پهلوانان نمی‌میرند، جنگجویان کوهستان و خیلی دیگر از آثار ماندگاری است که از رسانه ملی پخش شده. صدای او به هنرپیشه‌‌هایی همچون راسل کرو، رابرت دنیرو، مل گیبسن، جورج کلونی و دیگران جان دیگری داد تا مردم ایران با صدای مقتدرانه استاد زند آنها را بشناسند.

او مدیریت دوبلاژ سریال‌های شاخص تلویزیون همچون امام علی (ع)، پهلوانان نمی‌میرند، مدار صفر درجه، روشن‌تر از خاموشی و ... را به عهده داشت. او وسواس خاصی در کار داشت و با انتخاب درست گویندگان، جان تازه‌ای به آثار نمایشی می‌دمید. حالا فقط یک نام نیک از او به جا مانده و بهار 97 بهانه‌ای شد تا استاد زند از درد و رنج رهایی پیدا کند که در سال‌های اخیر همه جانش را گرفته بود. بهرام زند، دوبلور پیشکسوت عرصه سینما و تلویزیون ایران روز گذشته در 69 سالگی و به دلیل ایست قلبی در منزل خود درگذشت. تشییع پیکر زنده‌یاد زند ساعت 10 و 30 دقیقه امروز از مقابل مسجد بلال صداوسیما به سمت شهریار انجام می‌شود.

ناصر ممدوح: تسلیت کافی نیست

از وقتی خبر درگذشت مرحوم زند را شنیده‌ام، نمی‌دانم باید چه بگویم. به‌هم ریخته‌ام و فقدانش برایم درد بزرگی است. مرحوم زند از بهترین و صمیمی‌ترین دوستان من بود و اصلا باورم نمی‌شود او رفته و دیگر در میان ما نیست، چرا که مدت‌ها بود لحظه‌شماری می‌کردیم که بهبود پیدا کند و به جمع‌مان برگردد. بهرام زند صداپیشه بسیار توانایی بود. مدیر دوبلاژ خوبی هم بود و فقدان او برای جامعه ما و بخصوص انجمن گویندگان و سرپرستان گفتار فیلم ضایعه بزرگی است؛ بسیار بزرگ. او از جمله مهره‌های بسیار مهم این حرفه بود. ایشان در کارشان حرفه‌ای و نکته‌سنج بودند، تسلط خوبی به انتخاب گویندگان مناسب برای نقش‌ها داشتند و در مواردی هم که خودشان صحبت می‌کردند و صدای نقش‌های مختلف را می‌گفتند، هنرنمایی‌شان یکی از یکی بهتر بود. نمی‌دانم در غم او باید چه گفت. آیا تسلیت باعث تسکین ما به‌جا ماندگان خواهد شد؟ به کسانی که با او و صدا و هنرش آشنا هستند باید چه گفت؟ یکی از صداهای ماندگارمان را از دست دادیم و جنس صدایی که زند داشت، تکرار شدنی نیست.

ژرژ پطروسی: جدی و مهربان

آقای زند در کار بسیار منضبط و کوشا بود و گوینده از کار کردن با او لذت می‌برد. یک مدیر دوبلاژ تمام عیار بود. البته در کار پیش می‌آید اشتباهاتی داشته باشیم، اما او همیشه نهایت دقت را داشت تا کار درست انجام شود. برای کارش ارزش زیادی قائل بود؛ اهل مطالعه و مسلط به کار. در کار هم جدی بود و هم مهربان و صمیمی. رل‌های بزرگی در دوبله گفته که همه آنها ارزشمند است و برای همیشه در دوبله ایران به یادگار می‌ماند. گویندگان از او خاطرات خوبی دارند، چون همیشه در روابط با همکاران به مهربانی زبانزد بود و در کمال آرامش، کارش را انجام می‌داد.

منوچهر والی‌زاده: صاحب صدایی ماندگار

بهرام زند از جمله دوبلورهای خوب، باصفا و صمیمی و از جمله مدیر دوبلاژهای بسیار بادقت و نکته‌سنج در کار خودش بود. دقت و ریزبینی در تک‌تک کارهایش مشهود بود و از بهترین نمونه این آثار، می‌توان به مدیریت دوبلاژ سریال «امام علی (ع)» اشاره کرد که در نوع خود اثر بی‌نقصی بود. اولین تجربه همکاری مشترک میان من و مرحوم زند، دوبله فیلم سینمایی «باج» بود که مدیریت دوبلاژش به عهده ایشان بود و من به جای مل گیبسون صحبت می‌کردم.

من و مرحوم زند در عالم تئاتر هم با یکدیگر همکاری داشتیم و حوالی سال 73 یا 74 بود که در تئاتر تهران با هم به روی صحنه رفتیم. متاسفانه این دوبلور خوش‌صدا و هنرمند مدت‌ها در بستر بیماری بود و این بیماری روز به روز در وجودش شدیدتر شد. آخرین بار هم که با او ملاقات داشتم، قبل از عید نوروز همین سال بود که همراه با همسرش سری به یکی از استودیوهای تلویزیونی زد و قرار بود جمله‌ای را بگوید، اما نتوانست. این آخرین دیدار ما بود و امروز خبر فوتش را شنیدم و متاسف شدم. زند صدایی داشت که همه دوستش داشتند و به معنای واقعی کلمه ماندگار بود.

شوکت حجت: اسطوره دوبله را از دست دادیم

واقعیت این است از ابتدای کارم، استاد زند یکی از الگوهای من در زندگی حرفه‌ای‌ام شد و همیشه با افتخار از او یاد می‌کردم. ما اسطوره دوبله را از دست دادیم. از او فقط در کار یاد نمی‌گرفتیم؛ رفتارهای شخصی ایشان از منش‌شان در راه رفتن گرفته تا احترام گذاشتن به دیگران، سلام کردن، ادب و ... خاص و منحصر به خودشان بود. بهرام زند یک مرد واقعی بود. هر گوینده‌ای که با او کار می‌کرد، خیالش به لحاظ مسائل مالی راحت بود، چون هوای بچه‌ها را داشت. در کار با آرامش صحبت می‌کرد و نکات لازم را به گوینده می‌گفت. از وقتی همکارانم در واحد دوبلاژ خبر فوت این استاد بزرگ دوبله را شنیدند، در راهروهای جام‌جم فقط حرف از خوبی‌های این استاد است. نام نیک همین است که بعد از درگذشت یک فرد فقط خوبی‌هایش به یاد بماند. البته در سال‌های اخیر فقط درد می‌کشید و سرطان همه جای بدنش را گرفته بود. گرچه استاد زند به رهایی رسید، اما ما در فقدان او متاثر هستیم.

حمید منوچهری: بی‌حاشیه‌ترین در دوبله

بهرام عزیز مدت‌ها بود کسالت‌هایی داشت و با وجود این هنوز به فعالیت ادامه می‌داد. امروز داشتم به ساختمان دوبلاژ می‌رفتم که هرمز شجاعی‌مهر این خبر تلخ را به من داد و گفت بهرام زند از دنیا رفت. امروز همه ناراحت بودند، چرا که بهرام زند از خوبان و نازنین‌های این کار بود. او جزو بی‌حاشیه‌ترین بچه‌های نسل ما بود که سال ۱۳۲۸ به دنیا آمد و اگر اشتباه نکنم، حدود سال‌های ۴۸ تا ۵۰ کارش را آغاز کرد. در دهه ۶۰ مدیریت دوبلاژ را شروع و آثار ماندگاری هم ارائه کرد. بهرام هیچ‌گاه عقده‌مند نبود و در کارش چیزی کم نگذاشت. او این هنر را عاشقانه دوست داشت. با دوبله شروع کرد و با دوبله هم رفت. دیگر در موردش چه بگویم؟ بهرام در یک کلام خوب بود و همین خوب بودن، خودش تمام ویژگی‌ها را در دلش مستتر دارد. متاسفیم که در این سال‌ها با مریضی دست به گریبان بود و در نهایت او را از دست دادیم.

غلامعلی افشاریه: گوینده نقش‌های گردن‌کلفت!

مگر می‌شود بهرام زند را براحتی فراموش کرد. او هم مدیر دوبلاژ توانمندی بود و هم گوینده‌ای متبحر. واقعاً جامعه دوبله یکی از بهترین‌ها را از دست داد و متاثر از درگذشت او هستیم. البته او از بیماری رها شد، چون در سال‌های اخیر از این بابت خیلی آزار می‌دید. یکی از حسن‌های مرحوم زند، دقت و وسواس او در کار بود و همیشه برای انتخاب گویندگان وقت و انرژی می‌گذاشت. او گوینده نقش‌های گردن کلفت بود و بیش از چهار دهه کار کرد و نقش‌های ماندگاری از خودش به جای گذاشت. در یک کلام باید بگویم گوینده‌ای بی‌نظیر بود.

افشین زی‌نوری: جایش پر نمی‌شود

مرحوم زند عزیز یک انسان شریف بود؛ یک انسان کامل و هنرمند استثنایی که با شرافت کارش را پیش می‌برد و شرافتمندی ویژگی اصلی‌اش بود. به عنوان یک جوان بسیار خوشحالم که توانستم در دوران کاری‌اش در کنارش باشم و چه در زمینه انسانیت و چه در کار، از او درس بیاموزم. خوشبختانه ارتباط میان ما در سال‌های اخیر از رابطه همکاری با هم فراتر رفته بود و رفت‌وآمدهای خانوادگی داشتیم. خانواده زند هم همچون خودش بسیار اصیل و آبرومند هستند.

بهرام زند انسانی درجه‌یک بود و هرچه از نکات مثبت او بگویم، بحق کم گفته‌ام. شاید بهتر باشــــد از هنر دوبله او چیزی نگویم، چرا که علاقه‌مندان این عرصه هنر او را خیلی خوب می‌دانند و چیزی که عیان است چه حاجت به بیان است. بهرام زند به معنای واقعی کلمه اسطوره بود. او با دقتی که در زمینه هماهنگ کردن هرچه بیشتر فیلم و دوبله و انتخاب صداهای مناسب داشت، در عرصه مدیریت دوبله سبکی نوین پدید آورد. دقت، اعتماد به‌نفس و وسواس بالا، رمز کار او بود و در طول دوران فعالیتش آثار شاخصی را به عرصه دوبله کشور تقدیم کرد.

از جمله شاخص‌ترین این آثار مدیریت دوبلاژ مجموعه امام علی‌(ع) است که به یکی از آثار فاخر روزگارمان تبدیل شده و هماهنگی در جای جای دوبله‌اش مشهود است. راجع به شخصیت والا و کردار و منش کاری‌اش حرف برای گفتن زیاد است، اما ذهنم یاری نمی‌کند. از جانب خودم به خانواده محترم و داغ‌دیده‌اش و نیز جامعه هنر، خاصه هنر دوبله تسلیت می‌گویم؛ چرا که مرواریدی گرانبها را از دست دادیم و جای خالی او هرگز پر نخواهد شد.

شروین قطعه‌ای: متعصب نسبت به کار

درگذشت استاد زند خیلی متاثرکننده بود. او سال‌ها با بیماری دست و پنجه نرم می‌کرد. مدیر دوبلاژ توانمند و گوینده بسیار خوبی بود. زمانی که من وارد حرفه دوبله شدم، بسیار مورد لطف ایشان قرار گرفتم و نقش بلومه در مجموعه پربیننده «ناوارو» را به من سپرد. با دقت و عشق زیاد کار می‌کرد. خوشبختانه این افتخار را داشتم که خیلی در خدمت‌شان باشم. چند شب پیش فیلم «غلاف تمام فلزی» به مدیریت دوبلاژ استاد پخش شد که من هم سهمی در گویندگی این فیلم داشتم. تماشای این فیلم برایم یادآور خاطرات خوب است. همیشه اعتقاد داشت نباید کار را ارزان تمام کرد. او نسبت به کارش تعصب زیادی داشت و بسیار کار بلد بود.

در قاب کوچک

روژه هنن/ ناوارو در سریال «ناواراو»

ناوارو یک پلیس متعهد و جذاب بود؛ در کار بسیار جدی اما در عین حال با همکارانش مهربان و صمیمی. همیشه یک پالتو می‌پوشید و وقتی به دخترش می‌رسید، سعی می‌کرد تمام قد برایش یک پدر مهربان باشد. کسی که به شخصیت روژه هنن (بازیگر ناوارو) جان تازه دا د، کسی نبود جز استاد بهرام زند. او نه تنها به جای این شخصیت صحبت کرد، بلکه مدیر دوبلاژ این اثر نیز بود و زحمت زیادی هم برای دوبله سریال کشید، چراکه زبان اصلی این مجموعه فرانسوی بود. دوبله آثار فرانسوی دشوارتر از بقیه کارهاست، چون کلمات فرانسوی وقتی به فارسی ترجمه می‌شود، مفهوم زیادی دارد و برای همین سینک این آثار سخت‌ است. در دوبله سریال ناوارو، استاد زند تلاش کرد کار به گونه‌ای دوبله شود که هم حس بازیگران به بیننده منتقل شود و هم به ترجمه اثر لطمه‌ای وارد نشود و به زبان و مفهوم جملات و دیالوگ‌های کار وفادار بماند. دوبله این سریال هم با اقبال گسترده‌ای از سوی مخاطبان تلویزیون رو‌به‌رو شد.

آتسو ناکامورا/ لین‌چان در سریال «جنگجویان کوهستان»

لین‌چان همراه یارانش که نسبت به فساد دربار معترض بودند، تصمیم می‌گیرند در محلی به نام لیان‌شامپو جمع شوند و مبارزات خودشان را علیه دربار سامان بدهند. گوینده صدای مقتدر لین‌چان کسی نبود، جز زنده‌یاد بهرام زند که با صلابت در مجموعه جنگجویان کوهستان صحبت می‌کرد تا سریال را برای مخاطبان تلویزیون تماشایی کند. او مدیریت دوبلاژ این مجموعه را هم به عهده داشت و به خاطر کیفیت خوب دوبله هم مورد تقدیر قرار گرفت و بارها مدیر پخش و دوبلاژ وقت تلویزیون از او برای دوبله این مجموعه قدردانی کردند.

جرمی برت/ شرلوک هلمز در سریال «شرلوک هلمز»

شرلوک هلمز را با صدای پرهیبت مرحوم زند به خاطر داریم، با همان ویژگی‌های خاص خودش. هلمز اهل کنکاش بود و جست وجوگر. بهرام زند با گویندگی این کاراکتر آن را به بهترین شکل به بینندگان تلویزیون معرفی کرد. یکی از حسن‌های مرحوم زند این بود که تلاش می‌کرد جان کلام به دل مخاطب بنشیند.
به همین دلیل همیشه اعتقاد داشت اگر گوینده به کارش ایمان داشته باشد و با عشق و علاقه و حوصله انجام بدهد، حتما تاثیر لازم را می‌گذارد.

در هنر هفتم

راسل کرو / ماکسیموس «گلادیاتور»

فرمانده بی‌سپاه و قهرمان زخم‌خورده‌ای که جز عطش انتقام و تلافی چیزی در وجودش نمی‌بیند و راهی در مقابل خود نمی‌یابد. راسل کرو که در فیلم تحسین شده و اسکار گرفته گلادیاتور نقش ماکسیموس را ایفا می‌کرد، قهرمانی بود که همه‌چیزش را باخته بود و یک‌تنه در پی جنگی نابرابر روزگار سر می‌کرد. شخصیتی کم‌حرف که معدود دیالوگ‌های کوتاهش خود کافی بود و صلابت و جدیت از لحن صدایش می‌بارید. راسل کرو، هنرپیشه معروف نیوزیلند تبار در سال ۲۰۰۰ با بازی در این نقش اسکار گرفت و در ایران هم نقشش با صدای قدرتمند مرحوم زند ماندگار شد.

زند در فیلم‌های «رابین‌هود» و «مردان خوب» هم باز به جای کرو صحبت کرد.

جورج کلونی/ دنیل اوشن «یاران اوشن»

جورج کلونی در سطح سینمای دنیا بیشتر از این‌که به بازی‌هایش شناخته شود، به سیمای مردانه‌اش مشهور است. شمایلی کاریزماتیک، جذاب و خوش‌پوش که نقش‌هایش عموما رگه‌هایی از شوخی و طنز را هم در دل خود دارد. مرحوم زند هم با آن صدای رسا و گوشنواز در تعداد زیادی از فیلم‌های سینمایی دوبله شده این بازیگر به جای او صحبت کرد. مجموعه فیلم‌های یاران اوشن، جاذبه، بخوان و بسوزان، بالا در آسمان، مایکل کلایتون و کلاه‌چرمی‌ها، بخش‌هایی از صداپیشگی این هنرمند دوبلور به جای جورج کلونی بود.

دنیل دی‌لوئیس/ دنیل پلین‌ویو «خون به پا خواهد شد»

مرحوم زند صحبت به جای تحسین شده‌ترین بازیگر دنیای هالیوود را هم در کارنامه دارد؛ دنیل دی‌لوئیس که تاکنون سه‌بار از سوی آکادمی اسکار مورد تقدیر قرار گرفته و از این حیث رکوردی جالب توجه برای خود دارد. زند در فیلم‌هایی چون «خون به پا خواهد شد» و «دار و دسته‌های نیویورکی» به جای این شخصیت صحبت کرد.

جان تراولتا / کاستر تروی، شان آرچر «تغییر چهره»

بدمنی که خودش را به جای قهرمان درستکار داستان جا می‌زد و گرگی که نقاب صداقت به چهره زده بود. در تریلر اکشن ماندگاری که جان وو در سال ۱۹۹۷ روانه عالم سینما کرد، دو شخصیت مثبت و منفی فیلم در یک عمل جراحی نادر و نقشه‌ای از پیش تعیین شده، جایشان را با هم عوض می‌کنند و از آنجا که این پروژه مسکوت و سر به مهر است، اطرافیان آنها چیزی از این ماجرا نمی‌دانند. اینجاست که شخصیت منفی فیلم خودش را به جای پلیس جا می‌زند و اعمالش را به پیش می‌برد. شخصیتی که جان تراولتا ماهرانه در این فیلم ایفا کرد، آمیزه‌ای از شرارت‌های یک مرد منفی و تظاهر به نیکوکاری‌های یک پلیس بود. نقشی هیستریک و سرشار از ظرافت که قدرت صدای زند به جذابیتش افزود.