محمود واعظی؛ مردِ ارتباطاتِ روحانی

هفته نامه صدا - مرجان زهرانی: مرد فعلی ارتباطات رییس جمهور. سیاستمداری که موظف است آخرین اخبار و اطلاعات را بی واسطه به حسن روحانی برساند. چهره ای که بیش از ۲۳ سال است در عرصه مدیریتی کشور- از سیاست خارج تا حوزه فنی- نقشی جدی و موثر داشته است. یافتن ردپای سوابقش کار ساده ای نیست. برای شناخت بهترش باید سراغ آدرس گفته ها و ناگفته های تاریخی و مدیریتی رفقا و همکارانش رفت. پست های مهمی داشته، از مخابرات تا وزارت خارجه. اما کمتر خاطراتی از این دوران را برای کسی بازگو کرده. گویا همیشه فراری بوده از حاشیه ها و خاطره بازی ها.

محمود واعظی سیاستمدار ۶۵ ساله، خودش را از پایین ترین کوچه پس کوچه های تهران، جایی در میدان خراسان تهران به بالاترین پست های سیاسی رسانده، جایی نزدیک رییس جمهور ایران. اگر تا دیروز در محاسبات و معادلات سیاست از سوی چپ و راست نادیده گرفته می شد، حالا حرف و حدیث ها در باب نشست و برخاستش با این و آن، خبرساز و زیر ذره بین است. چرخ فلک سیاست به گونه ای برای او چرخیده که دیگر نمی شود رد پای او را در میدان سایست ایران نادیده گرفت. سیاستمداری که از گزینه های جدی وزارت امور خارجه دولت اول روحانی به شمار می آمد و گویی مطلوبش حضور در خیابان سی تیر تهران بود اما در نهایت سر از وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات درآورد.

وزارتخانه ای که در دوره او در آمدش به درآمد وزارت نفت تنه می زد. واعظی در ارتباطات درخشید تا در دولت دوم روحانی به مرد ارتباطات رییس جمهور تبدیل شد. نهاوندیان از ریاست دفتر رییس جمهور رفت تا محمود واعظی، یار روحانی در حزب اعتدال و توسعه و مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص در سال های نه چندان دور، از این پس کارتابل رییس جمهور را تهیه و وقت ملاقات ها با رییس جمهور را تنظیم کند. واعظی در شرایطی در دولت روحانی ترفیع گرفت که شاید خیلی ها از او درست یا غلط، آزرده خاطر باشند. اما هرچه هست، سیاستمداران و مدیران و وزرا برای رسیدن به روحانی باید ابتدا از کانال واعظی عبور کنند.

مرد موثر نهاد ریاست جمهوری، جدای از موقعیت ویژه، البته یک خصلت ویژه هم دارد. خصلتی که شاید در صعودش در سیاست ورزی بی تاثیر نبوده باشد. او بی تردید مرد و اکنش هاست. محمود واعظی که از سال های دور با حسن روحانی در مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام همکاری می کرد و به همین واسطه به راحتی راهش به دولت یازدهم باز شد، آنقدر حوزه اختیاراتش مهم است که در مورد همه چیز حرفی برای گفتن دارد. فرقی ندارد موضوع د رمورد توهین به رییس جمهور باشد یا ارتباط ایران با آذربایجان.

او نمی تواند از کنار موضوعاتی که در نظرش مهم است بی تفاوت رد شود و شاید همین باعث شده تا صفحه اینستاگرامش پرشده باشد از عکس ها و کپشن هایی در باب واکنش هایش به اتفاقات ریز و درشت ایران و جهان. محمود واعظی با همین خصوصیات، آرام آرام پله های سیاست را طی کرده است. از نقش آفرینی در انجمن اسلامی دانشجویان ایرانی مقیم امریکا تا مدیریت اجرایی وزارت پست و تلگراف در وزارت شهید قندی شروع کرده و حالا یک اتاق مانده به رییس جمهوری، پشت میز رییس دفتری رییس جمهور نشسته است. پله پله سیاست ورزی این سیاستمدار اهل میدان خراسان تهران را می شود اینگونه خلاصه کرد:

از میدان خراسان تا آمریکا

65 سال پیش در میدان خراسان یکی از جنوبی ترین مناطق تهران به دنیا آمد. در 18 سالگی پایش به آمریکا رسید. سال 50 از دانشگاه ایالتی ساکرامنتو در رشته مهندسی برق فارغ التحصیل شد و برای ادامه تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد در رشته مخابرات به دانشگاه ایالتی سن خوزه رفت. بعد از اتمام آن وارد مقطع دکترای رشته مهندسی مخابرات دانشگاه ایالتی لوییزیانا شد اما روزهای پرالتهاب انقلاب اسلامی باعث شد دکترا را نیمه کاره رها کرده و راهی تهران شود. واعظی در دوران اقامت در آمریکا عضو انجمن اسلامی دانشجویان آمریکا و کانادا بود. دوره ای هم مسوولیت دبیری تشکیلات اعضای انجمن اسلامی دانشجویان آمریکا و کانادا را برعهده داشت.

پس از انتخاب به این سمت به همراهی تعدادی دیگر از دانشجویان، مدتی را در نوفل لوشاتو در حضور امام خمینی سپری کرد. او درباره دوران اقامتش در آمریکا می گوید: «در کل دوران اقامت در آمریکا همواره بخشی از اوقات خود را صرف فعالیت های مذهبی و سیاسی کردم و از ابتدای ورود به این کشور به عنوان عضو انجمن اسلامی دانشجویان آمریکا و کانادا فعالیت کردم و مسئولیت های مختلفی در آن انجمن در بخش های فرهنگی و تشکیلاتی برعهده گرفتم.» واعظی از جمله دانشجویانی بود که در برنامه ریزی برای پایین کشیدن مجسمه آزادی نقش داشته است.

اتفاقی که در نوامبر ۱۹۷۹ همزمان با ۱۳ آبان در آمریکا رقم خورد و به تسخیر مجسمه آزادی مشهور شد. سال ۱۳۵۸ زمانی که شایعه می شود که شاه می خواهد به آمریکا سفر کند، برخی از دانشجویان ساکن آمریکا طرحی را پیشنهاد می کنند که اعتراض خود را نسبت به جنایات شاه و سیاست های سلطه گرایانه آمریکا با تصرف مجسمه آزادی اعلام نمایند. این طرح در ابتدا با مخالفت برخی اعضا همچون محسن سازگارا و همچنین رییس وقت انجمن اسلامی یعنی محمود واعظی رو به رو می شود، اگرچه پس از موفقیت دانشجویان و انعکاس آن در رسانه های آمریکا، انجمن اسلامی نیز خود را مدافع این اقدام اعلام می کند.

از مخابرات تا وزارت خارج

آن طور که پروین داداندیش همسر محمود واعظی در گفت و گویی نقل کرده است: «شهید قندی دوره ای برای فرصت مطالعاتی همراه خانواده اش به آمریکا می رود و در کالفرنیا ساکن بودند، ما هم آن سال کالیفرنیا بودیم، چند بار هم دیدار داشتیم و ایشان همسر بنده را می شناختند، بعد از آنکه دکتر قندی به کشور آمدند و پس از پیروزی انقلاب اسلامی که در کابینه شهید رجایی به عنوان وزیر پست و تلگراف و تلفن منصوب شدند، از آقای واعظی دعوت کردند که به شرکت مخابرات برود. همسرم در ابتدا نپذیرفت، او در پست های مختلف مخابرات بود و بعد از آنکه دکتر قندی در حادثه هفتم تیر شهید شدند، سید مرتضی نبوی وزیر شد و از همسرم دعوت کرد که به عنوان مدیرعامل شرکت مخابرات با ایشان همکاری کند.»

در نهایت واعظی از اواخر سال ۱۳۵۸ و در دوران وزارت شهید قندی، به مجموعه مخابرات می پیوندد و تا سال ۱۳۶۵ در سمت هایی نظیر «معاون مرکز مایکروویو کشور»، «رییس مرکز مایکروویو کشور»، «مدیر کل تلگراف و تلکس»، «مدیر کل خدمات تلفن شهری»، «معاون مخابراتی وزیر پست و تلگراف و تلفن»، و «رییس هایت مدیره و مدیرعامل شرکت مخابرات ایران» فعالیت می کند. پس از آن به درخواست علی اکبر ولایتی، محمود واعظی از سال ۱۳۶۵ به وزارت امور خارجه منتقل شده و به عنوان مشاور وزیر و رییس ستاد روابط اقتصادی خارجی مشغول به کار می شود. در سال ۱۳۶۸ به عنوان معاون اروپا- آمریکای وزارت امور خارجه منصوب و از سال ۱۳۷۶ تا سال ۱۳۷۸ به عنوان معاون اقتصادی وزیر امور خارج در این وزارتخانه حضور داشت.

واعظی در اواخر سال ۱۳۷۸ به عنوان معاون بین الملل و سیاست خارجی مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام منصوب شد، در این دوران مشغول فعالیت های تحقیقاتی شد. همچنین در تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام بود که با حسن روحانی که در آن زمان ریاست مجموعه را برعهده داشت فصل کاری خود را آغاز کرد. واعظی علاوه بر تحصیلات در آمریکا پس از بازگشت به ایران از دانشگاه تهران در مقطع کارشناسی ارشد رشته علوم سیاسی فارغ التحصیل شد و در سال ۱۳۸۲ از دانشگاه ورشو در رشته روابط بین الملل مدرک دکترای خود را نیز اخذ کرد. سال ها فعالیت او در وزارت خارجه نشانی از علاقه او در همین حوزه بود. با این حال زمانی که حسن روحانی به عنوان رییس جمهوری دولت یازدهم انتخاب شد، زمزمه هایی مبنی بر تمایل واعظی به حضور در وزارت خارج شنیده می شد؛

با این حال حسن روحانی تصمیم گرفت برای پروژه سخت و بحرانی برجام، محمدجواد ظریف را انتخاب کند و محمود واعظی را به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات بفرستد تا نامش در فضای سیاسی و افکار عمومی بیش از هر چیز با مشکلاتی همچون فیلترینگ گره بخورد. در آستانه چینش کابینه دوم روحانی نیز الیاس حضرتی در توییتر خود از تلاش واعظی برای حضور در وزارت خارجه خبر داد. حضرتی در توییتر خود با هشتگ تغییرات احتمالی نوشت: «محمود واعظی، وزیر ارتباطات در تلاش است جایگزین ظریف در وزارت ارتباطات در تلاش است جایگزین ظریف در وزارت امور خارجه شود، ولی اقبالی در این زمینه وجود ندارد.» محمود واعظی هم البته این توییت را بی پاسخ نگذاشت و در اینستاگرام خود پستی منتشر کرد. او در این پست نوشت:

«لازم است با توجه به مطالب نادرستی که در روزهای اخیر درباره تلاش اینجانب برای حضور در وزارت امور خارجه مطرح شده، بگویم که با همه علاقه ای که برای کمک به رییس جمهوری دارم هیچ گونه تلاشی برای حضور در هیچ یکی از وزارتخانه نکرده ام. رییس جمهوری در این باره تصمیم خواهندگرفت. دوستی من و جناب آقای دکتر ظریف بسیار عمیق و طولانی است. دستاوردهای دولت یازدهم در عرصه بین المللی مرهون سیاست های اصولی و توفیقات شخص جناب دکتر ظریف است. معتقدم که در عرصه دیپلماسی و سیاست خارجی جناب آقای دکتر ظریف از بهترین گزینه ها برای رسیدن به اهداف نظام جمهوری اسلامی است. به طور قطع تداوم حضور ایشان مایه خیر و برکت برای نظام خواهدبود.» او همچنین به همه توصیه کرد در اظهارنظرهای سیاسی با هر نیتی که دارند ملاحظات اخلاقی را مورد توجه قرار دهند.

سیاست ورزی در حزب

سال ۷۸ بود که عده ای از سیاست مداران که به قول خودشان میانه رو بودند و تلاش داشتند جریان سوم سیاسی باشند به دیدار آیت الله هاشمی رفسنجانی رفتند. چهره هایی چون محمدباقر نوبخت، محمدرضا نعمت زاده، اکبر ترکان، فاطمه هاشمی رفسنجانی، محمود واعظی، حسین موسویان، سید احمد زرهانی، مرتضی محمدخان، صلاح الدین دلشاد، محمدحسن تولایی و زهرا پیشگاهی فرد در این دیدار حضور داشتند. در همین دیدار بود که آیت الله هاشمی تاکید کرد: «اداره کشور با یک جناح فاجعه است و در عوض همه نیروهای معتدل در دو جناح باید متحد شوند تا توسعه سیاسی- اقتصادی را به پیش ببرند و ستون های نظام را تقویت کنند.»

این حزب نتوانست بعد از تاسیس تاثیرگذاری ویژه ای در فضای سیاسی کشور داشته باشد. سال 92 اما بخت با آنان یار بود. اصلاح طلبان حاضر به ائتلاف با روحانی شدند، چهره ای که حلقه یاران و نزدیکانش اغلب از اعضای اعتدال و توسعه بودند. بعد از انتخابات 88 که فعالیت احزاب در کشور با رکورد جدی مواجه شد، اعتدال و توسعه نیز به حالت نیمه فعال درآمد. جلسات حزب اما از سال 91 مجددا فعال شد. یکی از چهره هایی که برای اولین بار صحبت از حضور حسن روحانی در انتخابات کرد، غلامعلی دهقان عضو حزب اعتدال و توسعه بود که در آن زمان سخنگوی حزب نیز به شمار می آمد.

غلامعلی دهقان برای اولین بار در آبان 91، در کنفرانس خبری در نمایشگاه مطبوعات، خواهان حضور حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری 92 شد. فروردین 92 که حسن روحانی رسما اعلام کاندیداتوری کرد اعضای اعتدال و توسعه یک به یک در ستادهای انتخاباتی مشغول شدند. محمود واعظی نیز از جمله حلقه اولیه یاران روحانی بود. از همین رو پس از رای مردم به روحانی در انتخابات 92 و پس از ائتلاف با اصلاح طلبان طبق عادتی مرسوم اعضای ستاد یک به یک در سمت های مختلف گنجانده شدند. در این میان محمود واعظی هم گرچه به حضور در وزارت خارجه تمایل بیشتری داشت اما وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به او رسید.

پس از ریاست دفتر

واعظی پس از انتخابات ریاست جمهوری دوره دوازدهم، گویا از وزارت ارتباطات رفتنی بود. برخی خبرها حکایت از آن داشت که او جای اسحاق جهانگیری را در دولت خواهدگرفت و خبرهای دیگری از جانشینی نهاوندیان گزارش می دادند. زمان گذشت. نهاوندیان از نهاد ریاست جمهوری خارج شد و واعظی روی صندلی اش نشست که در دولت اول روحانی از آن محمد نهاوندیان بود. او بعد از حضور در نهاد ریاست جمهوری به عنوان رییس دفتر و نماینده روحانی به قم سفر و با مراجع دیدار کرد و در مورد این سفر هم گفت: «این سفر با توجه به علاقه آقای روحانی به منظور اطلاع مراجع معظم تقلید از سیاست های اتخاذ شده در دولت دوازدهم و نیز استفاده از نظرات و راهنمایی های آنان انجام شد.»

اختلافی با جهانگیری ندارد

پس از حضور واعظی به عنوان رییس دفتر رییس جمهوری، شایعاتی مبنی بر اختلاف او با اسحاق جهانگیری در فضای رسانه ای منتشر و منعکس شد. این شایعات پایه درستی نداشت و ندارد. با این حال برخی از شبه اصلاح طلبان پیشنهاد استعفا از معاون اولی ریاست جمهوری را به اسحاق جهانگیری دادند. واعظی اما نسبت به این موضوع هم واکنش نشان داد و کسانی که پیشنهاد استعفا به جهانگیری داده بودند را خیرخواه او و دولت ندانست. او همچنین در واکنش به کمرنگ شدن اسحاق جهانگیری و موقعیت معاون اول رییس جمهور در دولت چنین گفت:

«هیچ اختلافی بین آقای جهانگیری با دولت و اعضای دولت وجود ندارد و در این چند ماه اعضای دولت بسیار صمیمی و نزدیک بوده اند و به نظر من این حرف ها را نباید جدی گرفت.» او همچنین با تکذیب اختلافش با اسحاق جهانگیری گفت: «هیچ اختلافی بین آقای جهانگیری با دولت و اعضای دولت وجود ندارد و در این چند ماه با اعضای دولت بسیار صمیمی و نزدیک بوده است و به نظر من این حرف ها را نباید جدی گرفت، زیرا یک فردی در سایتی چیزی به ذهنش رسید و نوشت، شما آن را در جمع مطرح می کنید.»