الویس؛ مرده پر درآمد

ماهنامه هنر موسیقی - محسن گلتاش: «قبل از الویس هیچ چیز نبود»؛ این جمله را جان لئون یک بار بر زبان آورد. البته قبل از الویس خواننده و موسیقی فراوان بود، ولی محبوبیت هیچ هنرمندی در عالم موسیقی تا این اندازه به اثبات نرسیده بود. قبل از به شهرت رسیدن الویس، یکی از چهره های محبوب موسیقی، فرانک سیناترا بود؛ اما او اسطوره نبود؛ زیرا شهرت وی بین موسیقی و سینما در نوسان بود. الویس وقتی به شهرت جهانی رسید، شیوه فرهنگی جوانان تغییر کرد؛ موثرترین نوع فعالیت فرهنگی در لایه های هنری.

در فوریه ۱۹۶۴ که گروه بیتلز به نخستین تور آمریکا رفت، لئون اظهار علاقه کرد که مایل است در نخستین فرصت به دیدن الویس و باب دیلان برود. بعد از برنامه ادسولیوان ۱ در نهم فوریه ۱۹۶۴، اعضای بیتلز برای دیدار با الویس به کِرِس لند ۲ محل زندگی وی رفتند. طی دو ساعت ملاقات، لئون به الویس می گوید که تا چه حد تحت تاثیر آهنگ های وی بوده است و از این که او مثل گذشته ها نیست، اظهار تاسف می کند. الویس در پاسخ می گوید که بیشترین اوقاتش برای بازی در فیلم های سینمایی صرف می شود. سپس با یک گیتاربیس که خودش می نواخت، ترانه هایی را برای بیتلز می خواند.

مقدمه ای درباره پیدایش راک اندرول

قدمت موسیقی بلوز به 200 سال پیش می رسد. این نوع موسیقی در اصل متعلق به سیاهان آمریکایی است؛ سیاهانی که تمام آنان آفریقایی تبار بودند. ترانه ها و سرودهای بلوز بسیار ساده و برای بسیاری از سفیدپوستان خالی از جاذبه بود تا این که به مرور زمان ریتم به آن اضافه شد و در سال 1967 سبک «ریتم اند بلوز» به وجود آمد. «ریتم اند بلوز» طرفداران به مراتب بیشتری داشت و در افزایش فروش صفحات موسیقی موثر بود. در فوریه 1950 کمپانی RCA نخستین صفحه 3 LP را منتشر کرد و یک سال بعد، کمپانی کلمبیا نخستین صفحه 45 دور را.

در آن سال ها موسیقی های کانتری و فولکلوریک نیز طرفداران خود را داشتند تا این که یک گروه تازه به نام «Drew Cats»، آهنگی با عنوان «راک اند رول» را می خوانند و بدین گونه واژه راک اند رول نخستین بار در سال ۱۹۵۴ ابداع شد. پیش بینی ناپذیر بود که راک اند رول پرمخاطب ترین ژانر موسیقی در جهان می شود. پیشگامان راک اند رول اغلب نوازندگان و خوانندگان سفیدپوست یا سیاه پوست سال های پنجاه بودند؛ هنرمندانی چون بیل هالی، کارل پرکینز، چاک بری، جری لی لوئیس و بادی هالی.

سازهای اصلی راک اند رول گیتار، بیس گیتار (یا کنتریاس) و طبل بود. آهنگ های راک اند رول ممکن است تند باشند، ملایم باشند یا مابین این دو حالت. بیل هالی ۴ یکی از معدود سفیدپوستانی بود که ریتم اند بلوز را از بهترین خوانندگان سیاه پوست بهتر می خواند. در سال ۱۹۵۵ فیلم «جنگل تخته سیاه» روی پرده سینماهای آمریکا و بریتانیا رفت و به دلیل آهنگ های راک اند رولی که در این فیلم پخش می شود، به شدت در کانون توجه جوانان قرار گرفت.

الویس آرون بریسلی5

40 سال پیش، لاویس چهره محبوب و نخستین اسطوره راک اند رول در 42 سالگی (ششم آگوست 1977) چشم از جهان فرو بست. استفاده نابجا از داروهای تجویز شده برای درمان افسردگی اش یکی از دلایل مرگ زودهنگام او بود. جرج کلاین 6 یکی از صمیمی ترین دوستان الویس بود که از دوران مدرسه تا مراسم تشییع جنازه اش با وی بود. کلاین زندگینامه الویس را به رشته تحریر در آورد که بر اساس آن فیلمی مستند با عنوان «اجراهای بزرگ الویس» ساخته شد. 7

کلاین می گوید: «کاملا به یاد دارم که الویس از کلاس دوم دبیرستان هر کجا می رفت، گیتاری با خود داشت و نوعی وظیفه می دانست که یکشنبه ها در کلیسا، سرود مذهبی بخواند. سفیدپوستان و سیاهان به کلیسا می آمدند و در سکوت کامل سرودهای او را گوش می دادند. هیچ کس به او نمی گفت: «برو در آزمون های صدا شرکت کن. برو خواننده شو». در شهری که ما زندگی می کردیم ممفیس (از شهرهای تنسی) یک استودیوی خیلی کوچک برای تمرین، ضبط و نشر موسیقی بود به نام «سان رکوردز 8 »؛ الویس را تشویق کردم که سری به آنجا بزند. الویس آرون پریسلی در تابستان 1953 که 18 سال داشت به منظور آزمون صدا وارد سان رکوردز شد.»

سام فیلیپس۹ که بود و چه کرد؟

نمی توان از راک اند رول در تاریخ موسیقی صحبت کرد و نامی از سام فیلیپس نیاورد. سام فیلیپس، مدیر و موسس استودیوی سان و لیبلِ سان رکوردز، نقش سازنده ای در کشف استعدادهای تازه و پیشرفت راک اند رول در دهه 50 میلادی ایفا کرد. استودیوی کوچک او در ممفیس میعادگاه هنرمندانی چون کارل پرکینز، جری لی لوئیس و ری چارلز 10 شد؛ اما اوج شهرت و موفقیت فیلیپس به خاطر کشف الویس پریسلی بود.

فیلیپس در رشته های کانتری و ریتم اند بلوز خوانندگانی چون جانی کش و هاولین ولف 11 را معرفی کرده است. او از طرفداران تساوی حقوق بین سفیدپوستان و سیاه پوستان بود؛ از این رو با ضبط و نشر موسیقی سیاهان در تلاش بود تا موانع نژادی در صنعت موسیقی برداشته شود.

بعد از فروش قراردادِ الویس به کمپانی آر سی اِی (در ازای 35 هزار دلار)، لیبل او تنزل کرد، ولی فیلیپس نشان خود را حفظ کرد. فیلیپس در سی ام جولای 2003 در هشتاد سالگی از جهان رفت. الویس گذشته از صدای سحرانگیز و چهره جذاب، با نوع خاصی از حرکات موزون متناسب با ترانه ای که اجرا می کرد، تماشاگران را به هیجان می آورد. روش رقص الویس با الهام از واعظان کلیساها 12 و حرکات پاهای وی کمی از سیاهان مایه گرفته بود. جرج کلاین می نویسد: «استیل رقص الویس حتی از سوی سازمان اف بی آی تفحص شد».

کلاین در بخشی دیگر از زندگینامه الویس می نویسد: «درست است که فیلیپس عامل موثری برای موفقیت الویس بود ولی اگر الویس با تهیه کننده دیگری هم شروع کرده بود، قطعا به شهرت می رسید.» الویس در 24 مارس 1956 در برنامه تلویزیونی برادران دُرسی 13 روی صحنه رفت که از تلویزیون پخش شد. در مجموع شش بار در برنامه فوق شرکت کرد و دریافتی اش برای هر اجرا 1250 دلار بود.

در نهم سپتامبر 1956 با اجرای سه آهنگ در برنامه تلویزیونی اِد سولیوان که پربیننده ترین شوی تلویزیونی در آمریکا بود، شرکت کرد. سوم آوریل 1956 نخستین آزمون بازیگری اش در کمپانی پارامونت با اجرای آهنگ «کفش های جیر آبی» 14 بود و در 15 نوامبر همان سال برای نخستین فیلمش «مرا با لطافت دوست بدار» 15 جلوی دوربین رفت.

نمادهای ماندگار

جیمی لاوین: مجله فرهنگی رولینگ استون به مناسبت سی و پنجمین سال انتشارش (شماره 922) ویژه نامه ای با عنوان «نمادهای آمریکایی» منتشر کرد و آن را به تمام الگوها و پدیده هایی که طی یکصد سال گذشته در فرهنگ مردم ایالات متحده ماندگار شده اند، اختصاص داد. در بخشی از آن مقالات که به موسیقی اختصاص دارد به هنرمندانی پرداخته شده است که تحولی بزرگ در فرهنگ عامه و موسیقی آمریکا به وجود آورده اند که نام الویس در صدر آنها قرار دارد و برگردان بخشی از مطلب چنین است:

الویس پریسلی همانند یک انفجار عظیم بود. او تاثیرگذارترین چهره در فرهنگ عامه آمریکاییان بود. او نگرش، تفکر، لباس و روش در آغوش گرفتن گیتار را تغییر داد. الویس خالق راک اند رول نبود، ولی این سبک از موسیقی را به گونه ای ارائه می داد که تمام هنرمندانی که از وی تقلید می کردند، مدیون او هستند.

در دورانی که پدرها و مادرها به خوانندگانی چون پنی پیج و پری کُومُو گوش می دادند، الویس شیفته موسیقی کانتری و بلوز بود، ولی با این حال خود را مقید به ویژگی های این سبک ها نکرد. او با تلفیق این سبک ها به صداهای تازه ای دست یافت که نظیر آن قبلا شنیده نشده بود. آهنگ های اولیه او در سال رکوردز نمودار تولد موسیقی راک بود.

ممکن است دلیل بیاورید که الویس با برخورداری از زیبایی، جذابیت، جوانی، صدای گوش نواز و یک مدیر برنامه متمایز به چنان شهرت عظیمی رسید؛ ولی در کنار این ویژگی ها نمی توانید استعداد و نفوذ او را نادیده بگیرید. زمانی که روی صفحه تلویزیون ظاهر می شد، آنچنان جوانان را مجذوب می کرد که والدین، فرزندان خود را از تماشای شوهای وی منع کرده و رهبران سیاسی به وی حسادت می کردند.

فیلموگرافی

موفقیت جهانی الویس موجب شد تا کمپانی فاکس پیشنهاد بازی در شماری از فیلم های سینمایی را به او بدهد؛ فیلم هایی که اهمیت آنان ترانه های او بود و ترانه هایی که برای همین فیلم ها ساخته شده بودند. نخستین فیلم وی «من را با لطافت دوست بدار» محصول سال 1956 در ژانر وسترن به کارگردانی رابرت وب بود؛ البته توجه داشته باشید که وسترن در آن سال ها یک ژانر عامه پسند بود.

الویس در این فیلم چهار ترانه می خواند که یکی از آنان آهنگ اصلی فیلم «من را با لطافت دوست بدار» است. تم های متفرقه فیلم توسط لیونل نیومن (از آهنگسازان بزرگ و از خانواده نیومن ها که همگی آهنگساز فیلم های سینمایی بودند) ساخته شد. صفحه مربوط به موسیقی فیلم فوق منتشر شد و «من را با لطافت دوست بدار» هم به صورت تک آهنگ بیرون آمد و به فروش بسیاری دست یافت.

از آن به بعد الویس هر سال یکی، دو، سه فیلم سینمایی بازی می کرد؛ فیلم هایی که تهیه آنان نسبتا کم هزینه بود و از جانب طرفداران وی به گرمی استقبال می شد.

الویس در سال 1960 دومین وسترنش با عنوان «ستاره سوزان» 16 را بازی کرد و سومین وسترن او «چارو» 17 (1969) نام داشت. الویس در جمع 32 فیلم بازی کرد و در تمام آنان نقش اول را داشت؛ ضمن این که چاشنی پر آب و رنگِ تمام فیلم های او ترانه های او بود و آلبوم آهنگ های هر فیلم همزمان با نمایش آن توزیع می شد.

تهیه کننده فیلم های الویس، هالوالیس یکی از بزرگ ترین سرمایه داران هالیوودی بود و فیلم های الویس بر مبنای قراردادی که از ابتدا با او منعقد شده بود ساخته می شد. فیلم های الویس در جمع 200 میلیون دلار فروش کرد که در زمان خود رقم درخور توجهی بود.

به غیر از وسترن ها، فیلم های الویس از نوع شاد، کمیک و رمانتیک بودند و بعضی از آنان کمدی رمانتیک. پر واضح است که مخاطبان وی که به سینما می آمدند دوستدارانش از نسل جوان بودند. بازی های الویس یکدست و در نوع خود کلیشه ای بود؛ تنها یکی از فیلم هایش «وحشی در دهکده» ۱۸ داستان یک مثلث عشقی است و الویس در نقش یک نویسنده مبتدی ظاهر شده است که منتقدان آن را بهترین نقش آفرینی او دانسته اند. فهرست فیلم های الویس به قرار زیر است:

1. «من را با لطافت دوست بدار» (1956)
2. «دوست داشتن تو» (1957)
3. «راک زندان» (در ایران به نام «رقص در زندان») (1957)
4. «کینگ کروئل» (1958)
5. «ستاره سوزان» (1960)
6. «خاطرات سربازی» (1960)
7. «وحشی در دهکده» (1962)
8. «هاوایی آبی» (1961)
9. «در تعقیب رؤیا» (1962)
10. «دختران دختران دخترا» (1962)
11. «کیدگالاهاد» (در ایران به نام «قهرمان قلب ها») (1962)
12. «در نمایشگاه اتفاق افتاد» (1963)
13. «تعطیلات در آکاپولکو» (1963)
14. «دخترعمو هارا» (1964)
15. «زنده باد لاس وگاس» (1964)
16. «ولگرد» (1964)
17. «دختر شاد» (1965)
18. «لااُبالی گری» (1965)
19. «قِلقلکم بده» (1965)
20. «فرانکی و جانی» (1966)
21. «چرخش بیرونی» (1966)
22. «بهشت به سبک هاوایی» (1966)
23. «بادآورده را باد می برد» (1967)
24. «دردسر مضاعف» (1967)
25. «پارتی ساحلی» (1967)
26. «کمی زندگی، کمی عشق» (1968)
27. «جاده سریع السیر» (1968)
28. «جُو، دور شو» (1968)
29. «الویس» (1968)
30. «تغییر عادت» (1969)
31. «چاروُ» (1969)
32. «دردسر دخترها» (1969)
33. «دوری از زن بدکاره» (1971)

مستندها: «الویس همان گونه که هست» (1970)؛ «الویس در سفر» (1974؛ «سلام الویس از هاوایی» (1977)

ماه مارس 1969، الویس بعد از بازی در فیلم «تغییر عادت»، خود نیز تغییراتی در برنامه آینده اش داد تا از هالیوود دور شود و انرژی خود را تمام وقت صرف آنچه همیشه دوست داشت، یعنی اجرای برنامه های زنده کند. از این رو در 31 جولای 1969 قراردادی چهار هفته ای شامل 57 شو برای اجرا در هتل بین المللی لاس وگاس امضا کرد که نخستین مجموعه کنسرت های وی از سال 1957 بود.

استقبال گرم از شوهای تازه برای هنرمندی که سال ها از صحنه کنسرت فاصله داشت بسیار پیروزمندانه بود. منتخبی از چهار هفته کنسرت های پیاپی در مستند «الویس همان گونه که هست» تصویر جامعی از پشت صحنه در حال تمرین و گپ زدن با نوازندگانش و جلوی صحنه با خواندن زنجیره ای از آهنگ های تاپ، وی را به علاقه مندان نشان می دهد.

البته مستندها همان طور که از عنوان شان می توان دریافت، مضمون روایی ندارند، ولی در سینماها اکران شدند. تا آنجا که ذهن نگارنده این مطلب یاری می کند، بیشترین تعداد از فیلم های الویس در ایران روی پرده سینماها آمد و فقط تعداد معدودی از آنان را نمی توانم به خاطر آورم که نمایش داده شده باشند. شمار زیادی از فیلم های یاد شده را کانال های تلویزیونی ایران نیز پخش کردند. از میان مستندها «الویس همان گونه که هست» در سال 1351 در سینما گلدن سیتی (که بعد از انقلاب به فلسطین تغییر نام داده است) به نمایش در آمد.

الویس نیکسون۱۹

از هنگام مرگ الویس تاکنون یک سریال تلویزیونی و شماری فیلم سینمایی درباره این ستاره راک اند رول ساخته شده است. سریال تلویزیونی «من و الویس» محصول سال 1987 از روی کتابی به همین نام از خاطرات پریسیلا، همسر وی ساخته شد. پریسیلا دختر یک سرهنگ آمریکایی بود که به همراه خانواده در آلمان زندگی می کرد؛ هم زمان با دوره ای که الویس دوران سربازی اش را در همان کشور سپری می کرد. آشنایی پریسیلا با الویس بعدها که هر دو به آمریکا برگشتند منجر به ازدواج آنها شد. از جریان این عشق و آشنایی و پیامد آن «الویس و من» تهیه شد. فیلم های سینمایی هر کدام گوشه ای از زندگی او را با شرکت بازیگران معروف تصویر کرده اند و مسلما بعدها هم فیلم های دیگری درباره این سوپراستار ساخته خواهد شد.

یکی از فیلم هایی که اخیرا به روی پرده سینماها آمده «الویس نیکسون» (محصول 2016) با شرکت مایکل شانُن (در نقش الویس) است. به رغم این که فیلم یاد شده، خط روایی مشخصی ندارد، از مضمون جالبی برخوردار است؛ ماجرایی که در حقیقت در سال 1970 روی داد. در سال 1970 الویس تقاضای ملاقات با ریچارد نیکسون، رئیس جمهور وقت آمریکا را داده و از جانب نیکسون پذیرفته شده بود. طبق تاریخ تعیین شده، الویس در 21 دسامبر 1970 برای دیدار ریچارد نیکسون با همان لباس پر زرق و برق که در کنسرت سال های 70 به تن می کرد وارد کاخ سفید شد. الویس هنگام دیدار چنان تسلطی بر خود داشت که تصور نمی رفت او در مقابل یک رئیس جمهور ایستاده باشد.

الویس در صحبت هایش از شورش های ضد ساختاری رایج در آن سال ها ابراز انزجار کرد. تنفرش از نهضت هیپی گری و درباره گسترش استفاده از مواد مخدر که باعث شده بود خوش گذرانی ها از حریم خود فراتر رود، صحبت کرد. الویس از نیکسون پرسید که فرزندانش به چه آهنگ هایی گوش می دهند و نیکسون جواب داد: بیتلز. الویس از این پاسخ کمی برآشفته شد و گفت که از نظر او گروه بیتلز نمونه ای از جریان ضد آمریکایی است، به موسیقی آن کشور لطمه زده اند و موجب گسترش مواد مخدر در فرهنگ عامه شده اند.

حال لازم به توضیح سه نکته است. یکی این که در آن روزها، الویس شماری از ترانه های بیتلز (از جمله آهنگ «چیزی») 20 را در تمام کنسرت هایش بازخوانی می کرد! دیگر این که الویس در فیلم مستند «بازگشت» 21 که یک سال قبل از دیدارش با نیکسون روی پرده آمد (و اکنون در قالب دی وی دی موجود است) اعتراف کرده که موسیقی از نظر هنر و تکنیک با وجود گروه هایی چون بیتلز و بردز 22 به پیشرفت های درخور توجهی دست یافته است! نکته جالب تر این که الویس پنج سال قبل از آن ملاقاتی چهار ساعته در ویلای مسکونی اش با اعضای بیتلز داشت.

سرانجام الویس، منظورش را از این ملاقات بیان کرد و از نیکسون خواست به او نشان رسمی سازمان مبارزه با مواد مخدر را اعطا کند تا نشانی باشد به پایبندی او نسبت به اهداف ایالات متحده آمریکا. نیکسون از حُسن وطن پرستی الویس قدردانی کرد و اظهار داشت که نامبرده قادر است در این باره پیام های مثبتی به جوانان دهد. موضوع این دیدار از رسانه ها پخش شد. وقتی پل مک کارتنی (از اعضای بیتلز) موضوع گزارش را شنید برآشفته شد و گفت: «بنا به باور من، الویس به ما خیانت کرد. به گفته الویس ما مواد مخدر مصرف می کردیم اما گرفتاری در دام همین معضل بود که در مرگ او بی تاثیر نبود.»

دیسکوگرافی

از پنجم ژوئیه 1954 که نخستین آهنگ الویس در سان رکوردز ضبط و موفق شد، به روال عادی بنگاه های ضبط و نشر صفحات گرامافون هر سه ماه یا چهار ماه یک تک آهنگ جدید از هنرمند پخش می شد. فاصله زمانی انتشار تک آهنگ ها به موفقیت تک آهنگ قبل (صفحات 45 دور) بستگی داشت. استقبال از آهنگ های الویس به حدی بود که طبق آمار رسمی در سال 1956 به طور متوسط روزی 35 هزار صفحه 45 دور از وی فروخته می شد. تا اواسط دهه 60 استقبال از صفحات کوچک چشمگیر بود و با توجه به این که در دو طرف هر صفحه 45 دور، دو آهنگ ضبط می شد، وقتی مدت زمان صفحات منتشر شده به 35 یا 40 دقیقه می رسید، آنان را روی صفحات بزرگ (33 دور) ضبط و منتشر می کردند. تقریبا از اواسط دهه 60، استقبال از صفحات 33 دور بالا گرفت و از این رو، صفحات 33 دور جدا از 45 دور آهنگ هایش مستقل بود.

الویس 31 آلبوم استودیویی دارد. به جز سه آلبوم نخست وی روی لیبل سان رکوردز، بقیه روی لیبل آر سی اِی عرضه شد. در میان 500 آلبوم برتر تاریخ موسیقی (مجله رولینگ استون، شماره 937، مورخ 11 دسامبر 2003) سه آلبوم از الویس در رتبه های مختلف جای دارند:

رتبه 11) «جلسات سان» (1976) 23 : مجموعه ای است از تک آهنگ های الویس در سال های 1955-1954 روی لیسبل سان رکوردز. در سرای 1976، آر سی اِی آنان را با تراک های اضافی در قالب صفحات 33 دور توزیع کرد. آنچه این مجموعه را در میان راک اند رول های زمان خود متمایز می کند، گیتار اسکاتی مور و گیتاربیس بیل بلاک است. بعد از جدا شدن این دو نوازنده به دلیل دستمزد، الویس به دفعات با نوازندگان متعدد کار کرد و هرگز نتوانست جاذبه گذشته موسیقی خود را زنده کند. هر یک از آهنگ ها در هنگام انتشار وارد جدول تاپ تن شده بودند. این مجموعه با تراک های شنیده نشده در قالب دو سی دی در سال 1999 به مارکت ها آمد. تعداد فروش اولیه: 346,781 نسخه.

رتبه 55) «الویس پریسلی» (1956) 24 : در نوامبر 1956، کمپانی آر سی اِی حق امتیاز تمام آهنگ ها و نوار مسترهای منتشر نشده الویس را به قیمت 35 هزار دلار از سان رکوردز خرید. شش ماه بعد، آهنگ هایی که الویس در سان رکوردز ضبط کرده بود و شماری دیگر که در استودیوهای آر سی اِی (در نیویورک و نشویل) ضبط شده بودند به صورت صفحه بزرگ (33 دور) انتشار یافت. راک اند رولِ فوق العاده زیبای «کفش های جیر آبی» با طرز خواندن اغوا کننده که قبلا مشابه آن شنیده نشده بود، یکی از تراک های این صفحه (و سی دی کنونی) است. اسکاتی مور (گیتاریست) در خصوص جلسات آر سی اِی گفت: «استودیوها بزرگ تر و تجهیزات مدرن تر بودند و هیچ گونه فشار و استرس بر ما وارد نمی شد.» تعداد فروش اولیه: 500,000 نسخه.

رتبه 190) «از الویس در ممفیس» (1969) 25 : با تغییر سلیقه جوانان در موسیقی و تغییر سبک ها، الویس پنج، شش سال از عالم موسیقی کناره گیری کرد. او خواننده ای بود که از سنت زمانه اش پیروی نمی کرد. سرانجام پس از این وقفه با آلبوم فوق به صحنه برگشت؛ آلبومی که گرچه خالی از اعجاب و شگفتی ها است، ترانه های آن با ارزیابی ماهرانه ای از سبک های کانتری، کلیسایی، سُول و پاپ انتخاب شده اند.

یکی از تراک ها با نام «در محله فقیرنشین» 26 که پیامی بشردوستانه در اشعارش شنیده می شود و آهنگ دیگری با نام «ذهن بدگمان» 27 که هر دو از شاهکارهای وی محسوب می شوند در این آلبوم جای دارند. همکاری نوازندگان بزرگ شهر ممفیس از ویژگی های آن است. به منظور جلب توجه، انتشار آلبوم مصادف شد با پخش یک برنامه مخصوص تلویزیونی از الویس. تعداد فروش اولیه: 500,000 نسخه.

الویس: ۳۰ آهنگ شماره یک

سال 2002 هم زمان با بیست و پنجمین سالگرد مرگ سلطان راک اند رول، مجموعه سی آهنگ در یک سی دی که در خلال 21 سال فعالیت وی به مقام نخست جدول رسیده بودند منتشر شد؛ مجموعه ای کامل و بی نقص که در مرکز پژوهش های هنری کنگره آمریکا به منزله شاهکار به ثبت رسیدند. تاریخ تهیه آهنگ ها با «هتل شکسته دل» (1956) 28 آغاز می شود و به ترتیب سال به «پایین راه» (1977) 29 می رسد.

یک آهنگ ویژه به نام «گفتگوی کمتر» 30 که در اصل الویس آن را در یکی از فیلم های سینمایی اش خوانده بود و در سال 2002 توسط یک دی جِیِ هلندی به سبک تکنومیکس شده و در همین سال وارد فهرست تاپ تن شده بود، سی و یکمین تراک آلبوم است. گروهی که مسترسازی مجدد و میکس آهنگ ها را بر عهده گرفت، ادعا می کنند نوار مسترهای سی آهنگ را از آرشیو خاک خورده و دست نخورده کمپانی آر سی اِی بیرون آوردند و سپس موسیقی را به کمک مدرن ترین ترفندهای کامپیوتری، تازه و شفاف کردند؛ به طوری که تازگی و طراوت آنان به مراتب بهتر از اجراهای اوریجینال است.

در واقع، 18 آهنگ الویس صدرنشین جدول بیلبورد شدند، ولی در این کلکسیون 31 آهنگ گنجانده شده است که بقیه آنان آهنگ هایی هستند که در انگلستان یا در فهرست های آراندین، به مقام اول رسیده بودند. یک آهنگ با عنوان «احمقی همچون من» (1959)31 که به دلیل محدودیت های تکنیکی در آن دهه، ضعیف به نظر می آمد بر اساس تکنیک های امروزی و دقت و کارایی متخصص صدا چنان نفسگیر و کوبنده به گوش می رسد که گویی توسط نوازندگان امروزی، بازنوازی شده است.

الویس؛ دو به هیچ (۲۰۰۳)

انتشار آلبوم دیگری بعد از موفقیت «الویس؛ 30 آهنگ شماره یک» اجتناب ناپذیر بود. این سی دی شامل آهنگ هایی است که وارد تاپ تن فهرست ها شدند، ولی به مقام نخست نرسیدند. شماری از اینها لیاقت اول شدن را هم داشتند مثل «همه چیز خوب است»32 که نخستین تک آهنگ ضبط شده الویس بود و بعد از انتشار در فهرست تاپ تن جای گرفت؛ اما اول نشد و شماری دیگر که در سان رکوردز ضبط شده بودند.

تمام تراک ها شناخته شده اند؛ از جمله آهنگ فوق العاده زیبای «زنده باد لاس وگاس» 33 از فیلمی به همین نام و آهنگی با عنوان «من ولگرد نیستم» 34 که در اصل برای فیلم «کارگر غیر ماهر» 35 ساخته شده بود و در آن فیلم نیامد، در عوض به صورت صفحه 45 دور وارد تاپ تن شد.

تکنولوژی روز به ترانه های زیبایی چون «خاطرات»، «شب خوب راک» و ... کمک بزرگی در کیفیت شان کرده است. هر یک از این آهنگ ها در دوره ای بیرون آمدند که رقابت فشرده ای در عالم موسیقی حاکم بود وگرنه در غیر آن شرایط، شماره یک شدن آنان دور از انتظار نبود. برای نسل جدید که در دهه های 60 و 70 میلادی به دنیا نیامده بودند، این مجموعه نیز کلکسیون ارزشمندی است که به اثبات می رساند چگونه الویس دو هیچ بر دیگر خوانندگان بزرگ چیره شده است.

(مطلب بالا نقدی بود منتشر شده در مجله رولینگ استون، شماره 936، مورخ 27 نوامبر 2002)

آلبوم های مبتکرانه

این روزها اگر به شبکه های اینترنتی مراجعه کنید، تعداد آلبوم های الویس از یکصد هم تجاوز می کند. همان طور که گفته شد، آلبوم های استودیویی نام برده فقط 31 صفحه 33 دور بود. بعد از مرگ وی مجموعه هایی شامل بهترین ها، کنسرت ها، آهنگ های رمانتیک و آوازهای کلیسایی اش یکی بعد از دیگری یاد او را زند نگه داشته اند.

احیای آهنگ های قدیمی در سال های اخیر به کمک سیستم های دیجیتال گام بزرگی در صنعت موسیقی بوده است. به تعدادی از ترانه های الویس با حذف موسیقی آن و گذاردن روی اجراهای تازه (البته با حفظ ملودی اصلی) روح تازه ای دمیده شده است. این ابتکار در سال 2012 در مجموعه ای از آوازهای وی با هم آوایی ستارگان سبک کانتری و با استفاده از تکنولوژی میکس صداها به صورت سی دی در آمد. الویس با خوانندگان برجسته موسیقی کانتری از جمله مارتینا مک براید، سارا ایوانز، امی گرانت و کری آندروود که برندگان فصل چهار «آمریکن آیدل» 36 بودند، ترانه های دو صدایی ضبط کرد. مضمون این ترانه ها کریسمس است و در فرهنگ آمریکایی بسیار متداول.

الویس در سال های حیات خود صفحه ای شامل 18 ترانه که در اصل سرودهای کریسمس بود، ضبط کرده بود و در آمریکا بیش از 20 میلیون نسخه از آن به فروش رسید. الویس ترانه «کریسمس سفید» 37 را با اِمی گرانت، «کریسمس آبی» 38 را با مارتینا مک براید، «کریسمس مبارک» 39 را با گِرچن ویلسون و «کریسمس در خانه خواهم بود» 40 را با کری آندروود دو صدایی خوانده اند. جالب این که این خوانندگان در زمانی که الویس از دنیا رفت، متولد نشده بودند یا در سنین طفولیت بودند.

فهرست آلبوم های رسمی

این فهرست شامل 31 آلبوم استودیویی است که در زمان خود به صورت صفحه 33 دور منتشر شدند و بعدها در قالب سی دی بیرون آمدند.

1. «الویس پریسلی» (۱۹۵۶)
2. «الویس» (۱۹۵۶)
3. «هتل شکسته دل» (۱۹۵۷)
4. «کریسمس» (۱۹۵۷)
5. «فقط برای طرفداران» (۱۹۵۸)
6. «ملاقات با الویس» (۱۹۵۹)
7. «الویس پت در» (۱۹۶۰)
8. «دست های او با من است» (۱۹۶۰)
9. «چیزی برای همه» (۱۹۶۱)
10. «منظره گلدان» (۱۹۶۲)
11. «الویس برای همه» (۱۹۴۵)
12. «عظمت هنر تو» (۱۹۶۶)
13. «ویژه برنامه کریسمس» (۱۹۶۷)
14. «از الویس در ممفیس» (۱۹۶۹)
15. «تقریبا عاشق» (۱۹۷۰)
16. «بازگشت به ممفیس» (۱۹۷۰)
17. «من ده هزار ساله ام» (۱۹۷۱)
18. «شما هرگز قدم نخواهی زد» (۱۹۷۱)
19. «نامه های عاشقانه» (۱۹۷۱)
20. «جادوی جهانی الویس» (۱۹۷۲)
21. «و اکنون الویس» (۱۹۷۲)
22. «او مرا به دست آورد» (۱۹۷۲)
23. «الویس» (۱۹۷۳)
24. «خیزش راک برای اوقاتی دیگر» (۱۹۷۳)
25. «اوقات خوش» (۱۹۷۴)
26. «مردی از ایالات متحده» (۱۹۷۴)
27. «امروز» (۱۹۷۵)
28. «نشست های آفتابی» (۱۹۷۶)
29. «از بلوار الویس پریسلی» (۱۹۷۶)
30. «به دنیای من خوش آمدی» (۱۹۷۷)
31. «آبی عبوس» (۱۹۷۷)

مرگ سلطان

مجله رولینگ استون شماره 248 خود مورخ 22 سپتامبر 1977 را به صورت ویژه نامه ای اختصاص به مرگ الویس داد و در آن شماری از مشاهیر موسیقی مقالاتی به شرح زیر نوشته اند. بنا به گفته سردبیر، این شماره مجله بیش از هر یک از شماره های پیشین رولینگ استون به فروش رفته است.

دیو مارش 41 : او سلطان راک اند رول بود. شخصیتش در عین سادگی، بسیار پیچیده بود. او سلطان قلب ها بود؛ قلب جایی است که موسیقی را زنده می کند و تا زمانی که قلب ما می تپد، راک اند رول پایدار است. او همیشه سلطان ما خواهد بود؛ ابدی و بدون جانشین. اگر خوب بود یا بد، زیبا بود یا زشت، اسیر بود یا آزاد. او هر چه بود روح تازه ای در ما دمید و خودش برای همیشه آزاد شد.»

پل سایمون 42 (آهنگساز، ترانه سرا، خواننده): «1954 یا 1955 بود که از رادیو پخش ماشین شنیدم گوینده گفت: «حالا به صدای جوانی گوش دهید که وقتی می خواند، دخترها جیغ می کشند و به سمت استیج هجوم می برند»، بعد نام او را اعلام کرد. الویس عجیب ترین نامی بود که من تا آن زمان شنیدم. پیش خودم گفتم حتما او یک سیاهپوست است، بعد آهنگ «مامان همه چیز خوب است» پخش شد. بعدتر من مقلد او شدم. موهایم را مثل او آرایش می کردم. نظیر پیراهنی که او روی جلد یکی از صفحاتش به تن داشت، خریدم و بسیار شیفته صدای او شدم. احساس فوق العاده خوبی به من دست داد وقتی شنیدم یکی از آهنگ ها «پلی روی آب های ناآرام» را کاور (بازخوانی) کرده است.»

روی اربیستون 43 (آهنگ ساز، ترانه سرا، خواننده): «دسامبر گذشته او را در لاس وگاس دیدم. حدود دو ساعت گپ می زدیم و ملاقات خیلی خوبی داشتیم. صحبت های ما در خصوص دوران گذشته و پیشرفت موسیقی در زمان حاضر بود. ما درباره اشخاص برجسته هم فکر و هم نظر بودیم و قدردانی می کردیم از هنرمندانی که با قلب و روح خود در صحنه بودند و موسیقی را از نگاه تجاری نمی نگریستند. امیدوارم مردم اسطوره هایی را که تاثیری نیرومند بر انسان ها داشتند هرگز فراموش نکنند.»

بروس اسپیرنیگستین 44 (آهنگساز، ترانه سرا، خواننده): «برای من تصورش سخت است که او مرده باشد. او به طرز غیر قابل باوری برای من مهم بود. وقتی خبر را شنیدم گویی بخشی از وجودم را جدا کرده باشند. از نظر من او بزرگی و عظمت سرزمینی را داشت که در آن زندگی می کردم. هیچ کس تا ابد جای او را نمی گیرد. تنها او است که شایسته لقب سلطان است؛ زیرا مظهر پدیده ای بود که نظیرش هرگز نخواهد آمد.»

پایان زندگی

الویس در کنار همه ویژگی هایی که موجب شد تا به سلطان راک اند رول ملقب شود، به گونه ای نمادین دارای خصوصیاتی نامقبول بود. به طور مثال از سال های 1965 تا 1975 که واپسین سال زندگی اش بود، هم زمان با ظهور شاخص ترین چهره های موسیقی، باز هم طبق عادت دیرین نگاهش از بالا به پایین بود به تصور آن که هنوز در رأس هرم قرار دارد، گذشته از این که فردی نژادپرست بود و هرگز با سیاهان کار نکرد. مرگ ناگهانی اش نیز حاصل زیاده روی وی در خیلی چیزها بود و اصل آن در هاله ای از ابهام و تراژدی محو شد. موجب اندوه میلیون ها طرفدارش در جهان به ویژه در آمریکا شد.»

الویس؛ مرده پردرآمد

مرگ برخی از مشاهیر، پایان همه چیز نیست و بلکه شروع درآمدهای کلان برای بازماندگان آنهاست. شماری از چهره های برجسته موسیقی که سال ها است از دنیا رفته اند، هر ساله در فهرست پر درآمدترین مردگان جهان جای دارند. از آن جمله اند مایکل جکسون، جان لئون، کورت کوبین، ری چارلز، فِرِدی مرکوری، جانی کش و الویس پریسلی. دیوید بووی هم که سال گذشته درگذشت، امسال به این فهرست اضافه شد.

تجدید چاپ آثار موسیقی (در فرمت سی دی و صفحه) و یادبودهایی که به صورت ویژه نامه ها، مارک ها و علائم روی اشیا و لباس ها با استقبال طرفداران شان مواجه می شود؛ به ویژه آن که اگر آن هنرمند آثار منتشر نشده داشته باشد. به طور مثال یک جعبه شامل چهار سی دی در سال 2009 با عنوان «I believe, the gospel masters» بیرون آمد که سرودهای کلیسایی الویس بود و شمار بسیار اندکی از آنان در گذشته های دور از وی شنیده شده بود.

از هنگام مرگ الویس تاکنون هر سال یک آلبوم از ترانه های وی با تغییراتی چون میکس مجدد و ترفندهای صوتی با امکانات مدرن استودیویی منتشر می شود و برای بسیاری از هواداران که همان آهنگ ها را آرشیو کرده بودند، تازگی دارد. یکی از تکنیک هایی که در سالیان اخیر در استودیوهای مجهز ابداع شده و بسیار هم جالب است، در آوردن صدای خواننده (از کارهای گذشته اش) و گذاردن آن روی موسیقی ارکسترال است. نمایش فیلم های سینمایی الویس در شبکه های تلویزیونی و مستندها به کنار، یکی از مواردی که برای وارث وی به رگه طلا شباهت دارد. خانه ویلایی الویس با نام گِرِیس لند است که محل زندگی اش بوده و در همانجا مدفون است و هر روز اتوبوسی پر از توریست های آمریکایی و غیر آمریکایی و بسیاری از آنان با دسته های گل همچون زائران بر سر مزار او حاضر می شوند.

گِرِیس لند برای تورهای گردشگری در هفتم ژوئن 1982 افتتاح شد. مبلغ تور در سال های اول افتتاح 16 دلار بود ولی در سال های اخیر این مبلغ به یکصد دلار رسیده است و هر روز بین 200 تا 3500 توریست از گریس لند دیدن می کند. پریسلا می گوید: «یکی از منابع پردرآمد الویس تأسیس گریس لند بود.»

۱۵ نکته خواندنی درباره سلطان راک اندرول

1. نام الویس از واژه لاتین Alviss به معنی All Wise (کاملا خردمند) گرفته شد. این اسم در فرهنگ آمریکایی جایی نداشت.
2. پدر الویس راننده کامیون بود و الویس با همان کامیون در ۱۰ سالگی رانندگی یاد گرفت.
3. هنگام صرف غذا هرگز چنگال به دست نمی گرفت.
4. در ژوئیه ۱۹۵۳ در شرکتی که لوازم برقی تولید می کرد، شغلی گرفت با دستمزدی از قرار ساعتی یک دلار و ۲۵ سنت.
5. الویس با چشمان آبی و موهای بلند به دنیا آمد؛ اما به مرور زمان موهای او به مشکی گرایید.
6. الویس در سال ۱۹۵۵ برای خدمت زیر پرچم احضار و به آلمان فرستاده شد. در آنجا با پریسیلا دختر یک سرهنگ آمریکایی آشنا شد و این دوستی سه سال بعد به ازدواج انجامید.
7. پریسیلا چنان عاشق الویس بود که موهای بور خود را به رنگ سیاه در آورد.
8. دو سال بعد از ازدواج نخستین و تنها فرزند آنها «لیزاماری» به دنیا آمد.
9. الویس نام یکی از هواپیماهایش را لیزاماری گذاشته بود.
10. الویس نخستین هنرمندی بود که از نام و تصویر او وسایل زینتی از قبیل پوستر، جزوه، آرم، پلاک و ... برای فروش چاپ و ساخته می شد.
11. در ۱۴ اوت ۱۹۵۸، گلادیز پریسلی (مادر الویس) در اثر حمله قلبی درگذشت.
12. یک بار با کادیلاکش جوجه و غاز به گِرِیس لند برد. بعد از این اتفاق با این که چند بار کادیلاک شسته شد، بو نرفت؛ لذا دیگر از آن کادیلاک استفاده نکرد و اتومبیل دیگری خرید.
13. در سال ۱۹۹۶ لیزاماری ۴۵ (دختر الویس) با مایکل جکسون ازدواج کرد.
14. با شنیدن خبر مرگ الویس، پدرش برای دومین بار دچار حمله قلبی شد.
15. پیرترین طرفدار الویس ۱۰۳ سال داشت.

پی نوشت ها

1. Ed Sullivan
2. Graceland
3. صفحات ۱۲ اینچ ۳۳ دور
4. Bill Haley
5. Elvis Aron Prresly
6. George Klein
7. Evis great performance
8. Sun Records
9. Sam Philips
10. Carl Perkins - Jerry Lee Lewis - Ray Charles
11. Johnny Cash - Hoowlin Wolf
12. Zealou gospel preachers
13. Dorsey Brothers
14. Blu Suede shoes
15. Love me tender
16. Flaming Star
17. Charo
18. Wild in the country
19. Elvis / Nixon
20. Something
21. Come back
22. Beatles - Byrds
23. Sun sessions
24. Evis Presley
25. From Elvis in Memphis
26. In the ghemo
27. Suspicous mind
28. Heartbreak hotel
29. Way down
30. A little less conversation
31. A fool such as I
32. That's all right
33. Viva Las Vegas
34. I'm not roast about
35. Roust about این فیلم در ایران با عنوان ولگرد نمایش داده شد.
36. American Idol
37. While Chrismas
38. Blue CrAmerican Idol
39. Happyh Chrismas
40. I'll be home for Chrismas
41. Dave Marsh
42. Paul Simon
43. Royh Orbison
44. Bruse Springsteen
45. Lisa Mary