«هنری کارتیه برسون»؛ پدر عکاسی خبری مدرن

خبرگزاری ایسنا: «هنری کارتیه برسون» که ۲۲ اوت ۱۹۰۸ در خانواده‌ای متمول در "سن مارن" فرانسه متولد شد. پس از آنکه در فراگیری موسیقی شکست خورد، نزد عمویش به یادگیری نقاشی رنگ روغن پرداخت، اما مرگ ناگهانی عمویش در جنگ جهانی اول این آموزش را نیمه‌تمام گذاشت.

بنیان‌گذار علم عکاسی خبری مدرن در ۲۰ سالگی وارد آکادمی نقاشی «آندره لیوت»، مجسمه‌ساز و نقاش سبک کوبیسم شد. وی همزمان به یادگیری نقاشی پرتره پرداخت و با آثار هنرمندانی چون داستایوفسکی، ریمبو، نیچه، فروید و هگل آشنا شد.

«آندره لیوت» طبق عادت شاگردان خود را برای آشنایی با هنرمندان کلاسیک و هنر مدرن به موزه لوور می‌برد. این بازدیدها «برسون» را به ترکیب هنر مدرن و شاخصه‌های هنر رنسانس علاقه‌مند کرد. وی از آندره لیوت به عنوان معلم "عکاسی بدون دوربین" یاد کرده است.

در سال ۱۹۲۰ مدارس آموزش عکاسی در سراسر اروپا پایه‌گذاری شدند، اما هریک رویکرد خاص و متفاوتی برای آموزش عکاسی داشتند. اما چهار سال بعد با ظهور سوررئالیسم شعار «سنت را رها کن و هرچه را همانطور که هست به تصویر بکش!» وارد عرصه عکاسی شد و در همین زمان برسون با هنرمندان سوررئالیسم نشست و برخاست داشت.

«برسون» که در این آشفتگی سیاسی و فرهنگی سردرگم شده بود، با وجود احاطه بر تمامی سبک‌های هنری نمی‌توانست هیچ‌یک را به خوبی در آثارش به کار ببرد و همین امر موجب نارضایتی از آثار اولیه‌اش و از بین بردن آنها شد.

این چهره سرشناس عکاسی خبری مدت یک سال در دانشگاه کمبریج به یادگیری زبان انگلیسی، هنر و ادبیات پرداخت. پس از آن در ۲۲ سالگی برای انجام دوران خدمت سربازی در سال ۱۹۲۰ به خدمت ارتش فرانسه درآمد. وی در توصیف این سال‌ها می‌گوید: «دوران بسیار سختی را گذراندم. در حالی که نقاشی‌ام را زیر بازویم نگه می‌داشتم، تفنگی روی شانه‌ام بود.»

پس از سال‌ها دوری از فرانسه، وی بار دیگر در سال ۱۹۳۱ به مارسی بازگشت و همزمان ارتباطش را با سوررئالیسم عمق بخشید. در همین زمان وی تحت تاثیر یک عکس خبری از «هنری مارکاکسای»، هنرمند مجاری قرار گرفت. وی درباره این عکس می‌نویسد: «تنها چیزی که من را کاملا هیجان‌زده کرد و به سمت عکاسی سوق داد، اثر مارکاکسای بود. هنگامی که عکسی را دیدم که سه سیاه‌پوست را نشان می‌داد که در خیابان می‌دویدند، باور نمی‌کردم چنین چیزی به وسیله دوربین پدید آمده باشد.»

این عکس وی را بر آن داشت که نقاشی را رها کرده و به طور جدی به آموزش عکاسی بپردازد. پس از آن این عکاس نوپا برای برگزاری چند گالری به آمریکا سفر کرد. پس از بازگشت به فرانسه، به دلیل همکاری با «ژان رنوا»، کارگردان مشهور فرانسوی به شهرت رسید. وی در ابتدا در فیلم «یک روز در شهر» ایفای نقش کرد و سپس برای فیلم « قاعده بازی» علاوه‌بر ایفای نقش، به عنوان دستیار کارگردان در کنار «رنوا» فعالیت کرد. رنوا وی را به ایفای نقش در فیلم‌ها وامی‌داشت تا «برسون» با حس ایستادن در آن سوی دوربین نیز آشنا شود.

اما نخستین عکس‌های خبری «هنری کارتیه برسون» از مراسم تاجگذاری هنری ششم در سال ۱۹۳۷ بود که در هفته‌نامه "French weekly regard" منتشر شد. وی در این عکس‌ها توجه خود را به عکاسی از طرفداران پادشاه که در خیابان‌ها پراکنده بودند متمرکز کرده بود و هیچ تصویری از پادشاه نگرفت.

با شروع جنگ جهانی دوم، این عکاس با تجربه که اولین حضورش در جنگ خاطره‌های تلخی برای او به جا گذاشته بود به عنوان عکاس و سازنده فیلم مستند به ارتش فرانسه پیوست. در طول نبرد فرانسه وی توسط ارتش نازی در پاریس اسیر شد و به مدت ۳۵ ماه در زندان نازی به کار اجباری مشغول شد.

در طول این مدت وی دوبار تلاش کرد از زندان فرار کند که هربار به ناکامی انجامید. اما سومین تلاش او برای گریز از زندان موفقیت‌آمیز بود. این عکاس جنگ، پس از آن در یکی از مزارع تونس پنهان شد تا زمانی که توانست به شکل قاچاقی به فرانسه بازگردد. وی در طول این مدت به شکل زیرزمینی با همکاری دیگر عکاسان خبری به ثبت وقایع طول مدت اشغال فرانسه و سپس آزادی این کشور پرداخت.

برسون در سال ۱۹۵۲ کتابش با عنوان «لحظه حیاتی» شامل ۱۲۶ قطعه عکس از سراسر جهان را منتشر کرد. وی در این کتاب می‌نویسد: عکاسی از نظر من ثبت یک واقعه در کسری از ثانیه و بیان مناسب وقایع آن لحظه است.

عکاسی «کارتیه برسون» را به نقاط مختلف جهان، از چین تا آمریکا کشاند. وی تنها عکاس غربی بود که ناآرامی‌های پس از جنگ اتحادیه جماهیر شوروی را آزادانه در عکس‌هایش به تصویر می‌کشید. وی در سال ۱۹۶۸ از عکاسی کنار کشید و به علاقه قدیمی‌اش نقاشی و طراحی مشغول شد.

«پدر عکاسی خبری مدرن» دو سال بعد برای همیشه از عرصه عکاسی خداحافظی و اعلام بازنشستگی کرد. وی خود در این‌باره گفت: تصمیم دارم از دوربینم در خانه محافظت کنم و آن را به ندرت بیرون ببرم. به تنها چیزی که این روزها اهمیت می‌دهم، نقاشی است. عکاسی برای من تنها راهی برای ورود به دل دنیای نقاشی بود؛ نوعی به تصویر کشیدن لحظه‌ها.

«هنری کارتیه برسون» که چهار جایزه "باشگاه خبری فرامرزی آمریکا" و جایزه بزرگ ملی عکاسی فرانسه و نیز جایزه انجمن عکاسی فرانسه در کارنامه افتخاراتش دیده می‌شود، روز ۳ اوت ۲۰۰۴ در سن ۹۶ سالگی دیده از جهان فروبست. این عکاس و مستندساز جنگ معتقد بود ثبت تصاویر زیر پوست شهر تخصص وی است.