چهره های اهل قلمی که از دست دادیم

خبرگزاری ایسنا : سال ۱۳۹۵ با همه خبرهای خوب و بدش رو به پایان است. از خبرهای بد این سال درگذشت برخی چهره‌های فرهنگی و اهل قلم بود.

در سالی که گذشت، چهره‌های بسیاری از دنیا رفتند. در این بین نویسندگان، شاعران و مترجمان هم بودند و یا اهل سیاست و هنرهای دیگر که به نوشتن کتاب هم پرداخته بودند.

قاسم هاشمی‌نژاد نویسنده و روزنامه‌نگار پیشکسوت روز ۱۳ فروردین به علت عفونت ریه درگذشت. او از دهه ۴۰ در مطبوعات نقد می‌نوشت و در سال ۱۳۵۸ رمانی پلیسی را با نام «فیل در تاریکی» منتشر کرد. «نمایش منظوم» اثر تی. اس. الیوت «بشنو، آدمک!» از ویلهلم رایش، «خوابگران» از ریموند چندلر و «من منم: کتابی درباره خودکاوی» اثر راتان لعل، از آثار ترجمه‌ای هاشمی‌نژاد است. «خیرالنساء» ،«سیبیّ و دو آینه»، «رساله در تعریف» و «تبیین و طبقه‌بندی قصه‌های عرفانی» نیز از دیگر آثار او هستند.

حسن نجفی شاعر و مترجم که به زبان انگلیسی‌ شعر می‌گفت و عمده شعرهایش را در مدح ائمه اطهار (ع) سروده است روز ۱۷ فروردین‌ماه در سن ۸۳ سالگی از دنیا رفت. شعرهای او در مناسبت‌های مختلف مذهبی در رسانه‌های انگلیسی‌زبان داخلی و خارجی منتشر شده است که از جمله این رسانه‌ها می‌توان به کیهان اینترنشنال اشاره کرد. از این شعرها سه جلد کتاب نیز منتشر شده است. حسن نجفی علاوه بر ترجمه کتاب‌های مختلف، قرآن کریم را به انگلیسی ترجمه کرده است.

جابر عناصری پژوهشگر تعزیه و فرهنگ عامه، ۲۸ فروردین در سن ۷۱ سالگی از دنیا رفت. او در آثار خود از نگاهی جامعه‌شناسانه و مردم‌شناسانه به تئاتر و تعزیه ایرانی می‌نگریست. عناصری استاد ممتاز دانشگاه‌های تهران بود و در کنار پژوهش‌های فراوان بیش از ۴۰ کتاب در زمینه فرهنگ ایران به رشته تحریر درآورده است که از آن جمله به «شناخت اساطیر ایران بر اساس طومار نقالان»، «شبیه‌خوانی کهن‌الگوی نمایش‌های ایرانی»، «مردم‌شناسی و روانشناسی هنری»، «عاشق‌ترین عاشقان فرهنگ»، «فرهنگ و پژوهش» و «نسیم خاطرات» می‌توان اشاره کرد. مجموعه مقالات «نسیم خاطرات» دربردارنده ۱۵۰ مقاله درباره تاریخ شفاهی اردبیل و گریزهایی به فرهنگ محلی ایران است.


حسن حاتمی نویسنده و شاعر کازرونی ۱۴ اردیبهشت در سن ۸۲ سالگی به لیلی کهولت سن و عفونت ریوی از دنیا رفت. حاتمی از جمله شخصیت‌های انقلابی بود که در دهه ۵۰ با گرایش چپ به مبارزه با رژیم پهلوی می‌پرداخت و به همین دلیل بارها تبعید و زندانی شد. از او آثار متعددی از جمله «باورها و رفتارهای گذشته مردم کازرون»، «به خاطر یک تکه نان سنگک»، «»بازیهای محلی کازرون»، «جغرافیای طبیعی کازرون»، «زمانه خاکستر و منظومه زخم»، «سرود مردی که به خلیج پیوست»، «غذاهای سنتی کازرون»، «ما بسیاریم»، «محرم در کازرون»، «هزار سال شعر کازرون»، و مجموعه مقالات «کازرونیه» باقی مانده است. از حاتمی به عنوان شاعر قطعه معروف «گنجشکک اشی‌ مشی» که با صدای فرهاد مهراد و پری زنگنه ماندگار شده یاد شده است.

پرویز کلانتری هنرمند نقاش و داستان‌نویس روز ۳۱ اردیبهشت‌ماه در پی عارضه مغزی و قلبی درگذشت. او متولد یکم فروردین ۱۳۱۰، نقاش، طراح، نویسنده و روزنامه‌نگار بود. در سال ۱۳۳۰ وارد دانشکده هنرهای زیبای تهران شد و در سال ۱۳۳۸ در رشته هنرهای تجسمی دانش‌آموخته شد. کلانتری در دانشکده با همایون صنعتی‌زاده، رئیس دانشکده هنرهای زیبا آشنا شد و این آشنایی موجب راهیابی او به مؤسسه انتشاراتی فرانکلین، ناشر کتاب‌های درسی و نشریه پیک شد. به این ترتیب او به تصویرگری کتاب‌های درسی روی آورد. «مرغابی‌ها و لاک‌پشت»، «روباه و خروس»، «چوپان دروغ‌گو»، «حسنک کجایی» و «روباه و زاغ» از آثار کلانتری است. همچنین کتاب‌های «ولی افتاد مشکل‌ها»، «مرگ پایان کبوتر نیست»، «چهار روایت» و «نیچه نه، فقط بگو مشد اسماعیل» از جمله آثار این نویسنده است.

نصرت‌الله بختورتاش نویسنده، ایران‌شناس و پژوهشگر در سن ۹۳ سالگی و بر اثر سکته مغزی ۴ خردادماه درگذشت. بختورتاش که به «چهره درخشان پرچم» معروف بود آثاری را مانند «نشان اسرارآمیز»، «حکومتی که برای جهان دستور می‌نوشت»، «عشق و سربازی»، «نبردهای محمد (ص)»، «پرچم و پیکره شیر و خورشید» و «استراتژی نظامی هخامنشی» منتشر کرده است.

محمدعلی شعاعی قرآن‌پژوه و عضو شورای مشاوران وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی روز ۷ خردادماه بر اثر عارضه سکته از دنیا رفت. او معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در دوره احمد مسجدجامعی بود و قبل از بازنشستگی، مشاور امور فرهنگی در دوره محمدحسین صفارهرندی، سیدمحمد حسینی و علی جنتی بود. «کتابشناسی آثار ناشران ایرانی به زبان‌های خارجی» از جمله آثاری است که زیر نظر شعاعی تدوین شده است.

حمید سبزواری شاعر شعرهای مشهور دوران انقلاب اسلامی و دفاع مقدس، ۲۲ خردادماه در سن ۹۱ سالگی در بیمارستان آسیای تهران از دنیا رفت. سبزواری زاده ۱۳۰۴ در سبزوار بود که قبل از مدرسه، قرآن را در خانه و نزد مادرش آموخته بود. از آثار حمید سبزواری می‌توان به «دیوان اشعار»، «کاروان سپیده»، «یاد یاران»، «سرود درد»، «گزیده ادبیات معاصر» و «سرود سپیده» اشاره کرد. او برای انقلاب شعر و شعار می‌ساخت که در راهپیمایی‌ها و نمازجمعه خوانده می‌شد؛ برخی از آن‌ها عبارت‌اند از: «آمریکا آمریکا ننگ به نیرنگ تو»، «خمینی ای امام» و « الله اکبر خمینی رهبر».

فیروز حریرچی استاد زبان و ادبیات عرب ۲۲ خردادماه بر اثر عارضه مغزی از دنیا رفت. او سال ۱۳۲۰ در تبریز متولد شد و در سال ۱۳۵۴ دکترای زبان و ادبیات عرب خود را از دانشگاه تهران دریافت کرد. حریرچی صاحب ده‌ها تألیف، ترجمه و مقالات متعدد در حوزه ادبیات و تاریخ است. او به عنوان چهره ماندگار رشته زبان و ادبیات عرب در چهارمین دوره همایش چهره‌های ماندگار برگزیده شد.

امیر عشیری نویسنده داستان‌های پلیسی روز ۲۷ خرداد بر اثر ایست قلبی درگذشت. از این نویسنده که متولد سال ۱۳۰۳ بود به عنوان پایه‌گذار ادبیات پلیسی در ایران نام برده می‌شود. عشیری همچنین در موضوعات تاریخی می‌نوشت. نخستین اثر او در سال ۱۳۲۸ به صورت پاورقی در مجله «آسیای جوان» چاپ شد. محمدعلی جمالزاده پس از خواندن کتاب «سیاه‌خان»، او را "الکساندر دوما"ی ایران می‌نامد. عشیری بیش از ۵۰ عنوان داستان نوشته‌ است از جمله: «اعدام یک جوان ایرانی در آلمان»، «جای پای شیطان»، «تصویر قاتل»، «لبخند در مراسم تدفین»، «جاسوس دو بار می‌میرد»، «معبد عاج»، «پرتگاه»، «دیوار اقیانوس»، «قطار نیمه‌شب»، «سحرگاهی خونین»، «شب‌زنده‌داران» و «قلعه قهقهه.»

مصطفی ذاکری پژوهشگر و استاد زبان‌شناسی ۵ تیرماه به علت ایست قلبی از دنیا رفت. او در حوزه نقد متون ایران‌شناسی، دیوان‌های شعر و ادبیات فارسی، عروض، قافیه و بیان پژوهش‌های متعددی داشت. ذاکری یک فرهنگ مفاهیم زبان فارسی نیز تألیف کرده بود که به دلیل حمایت نشدن منتشر نشد و برای چاپ این اثر شش‌جلدی که چیزی بین دانشنامه و فرهنگ لغت است به دنبال ناشر بود. او همچنین کتابی درباره زندگی شیخ بهایی و کتابی درباره نقد مسیحیت منتشر کرده بود. بیشتر فعالیت‌هایش در حوزه نگارش مقاله‌هایی بود که در مرکز پژوهشی میراث مکتوب منتشر می‌شد.

عباس کیارستمی کارگردان سینما، فیلم‌نامه‌نویس، شاعر و عکاس ۱۴ تیرماه در پی یک دوره بیماری در سن ۷۶ سالگی درگذشت. او فیلم‌سازی تأثیرگذار در سینمای جهان به‌شمار می‌آید و برنده نخل طلای کن بود. کیارستمی کتاب‌هایی را از جمله «حافظ به روایت عباس کیارستمی»، «سعدی از دست خویشتن فریاد»، «باد و برگ»، «آتش» (جزیی از کلیات شمس)، «گرگی در کمین»، «همراه با باد»، «آب» (نیما یوشیج به روایت عباس کیارستمی) و «شب» (گزیده اشعار شاعران کلاسیک و معاصر ایران با موضوع شب) منتشر کرده است.

مهدیه الهی قمشه‌ای شاعر، محقق و مولوی‌پژوه در روز ۱۹ تیرماه بر اثر مشکلات تنفسی و ریوی درگذشت. او به تحقیق در مثنوی مولوی و تحلیل و تفسیر ادبیات عرفانی و تطبیق آن‌ها با موضوعات قرآنی می‌پرداخت و بیت‌های بسیار زیادی از مثنوی را از حفظ بود، و خود هم طبع شعری و ذوق ادبی داشت و «آتش» تخلص می‌کرد. از الهی قمشه‌ای آثاری چون «بهار عشق؛ منتخب اشعار»، «معبد عشق؛ مجموعه اشعار»، «کربلا وادی عشق؛ سروده مهدی الهی قمشه‌ای، بازسرایی مهدیه الهی قمشه‌ای» و «خاطرات من با پدرم» به جا مانده است.

جواد درهمی فرهنگ‌نویس ۲۵ مردادماه در ۹۱ سالگی دار فانی را وداع گفت. او از همکاران دکتر محمد معین بود و عمر خود را وقف تالیف و تدوین «لغت‌نامه دهخدا» و همکاری با مرحوم دکتر معین در جهت تالیف فرهنگ شش‌جلدی «معین» کرد.

داوود رشیدی بازیگر تئاتر، سینما و تلویزیون و کارگردان تئاتر روز ۵ شهریور ماه در سن ۸۳ سالگی بر اثر ایست قلبی درگذشت. او زاده ۲۵ تیر ۱۳۱۲ بود. در کنار نقش‌آفرینی‌های بسیار، آثار نمایشی داوود رشیدی در چهار جلد منتشر شده است. جلد اول و دوم شامل نمایشنامه‌هایی می‌شود که او از هنگام ورود خود به ایران ترجمه و اجرا کرده است. جلد اول از این مجموعه با عنوان «درخت تبریزی دوم و چند نمایشنامه‌ دیگر» و جلد دوم با عنوان «بازی کشتار و چند نمایشنامه دیگر» منتشر شده است. جلد سوم کتاب به ترجمه نمایشنامه «در انتظار گودو» و اجرای آن و جلد چهارم نیز به گفت‌وگوی محمدعلی منصوری با داوود رشیدی، علاقه‌مندی به تئاتر، اولین اجراهای رشیدی، اسناد و ... اختصاص یافته است.

حمید یزدان‌پناه شاعر و مترجم روز ۱۱ شهریور در اثر سکته مغزی درگذشت. او ترجمه آثار برخی نویسندگان سرشناس دنیا ازجمله «میگل آنخل استوریاس»، «جویس کارول اوتس» و «یوسا» را در کارنامه خود داشت. همچنین آثاری را چون «به خاتون خیابان شماره ۶۶» تالیف کرده است. از جمله آثار این شاعر و مترجم می‌توان از «راهی به سوی بهشت»، «الیزابت کاستلو»، «یادداشت‌های سال بد»، «دیوانگی»، «جانورها»، «باد سهمگین» و «امینا» نام برد.

محمدحسن شفیعیان از داوران گروه فقه و تصحیح متون جایزه کتاب سال، روز ۲۷ شهریورماه بر اثر سکته قلبی درگذشت. شفیعیان در سال ۱۳۴۰ خورشیدی در شهر قم متولد شد. او سال‌‎ها همکاری‌های علمی و پژوهشی با گروه مطالعات اسلامی فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران را نیز در کارنامه خود داشت. بیش از ۱۰ سال داوری کتاب فصل و کتاب سال و یک دوره داوری جشنواره فارابی از جمله فعالیت‌های او بود. همچنین از آثار به‌جامانده از این محقق علوم اسلامی به کتاب «سیر نگارش قواعد فقهی در فقه شیعه» می‌توان اشاره کرد.

سعید آذین مترجم زبان اسپانیولی روز ۲ مهرماه بر اثر ایست قلبی از دنیا رفت. ترجمه‌ آثاری از «لورکا»، «خوآن رامون خیمنس»، «اکتاویو پاز» و «پابلو نرودا» و کارشناسی و مجری‌گری برنامه‌ رادیویی «جهان ترجمه» شبکه‌ فرهنگ رادیو در کارنامه او به چشم می‌خورد.

محسن شریف داستان‌نویس روز ۸ مهرماه در سن ۸۰ سالگی بعد از تحمل بیماری سرطان حنجره درگذشت. شریف متولد پنجم آذرماه ۱۳۱۵ در روستای چاهکوتاه از توابع بوشهر بود که پس از سال‌ها نوشتن، نخستین کتابش را با نام «فصل‌های تکراری» در ۵۴ سالگی منتشر کرد. «آس نحس»، «سال‌های صبر» و «ورار» از دیگر آثار او هستند.

قدرت‌الله مهتدی نویسنده و مترجم روز ۱۲ مهرماه در سن ۷۵ سالگی از دنیا رفت. مهتدی بیش‌تر در حوزه ترجمه فعال بود و از جمله آثار منتشرشده او می‌توان به «لئو آفریقایی»، «سقراط، عیسی، بودا» و «جلد دهم تاریخ بزرگ جهان» اشاره کرد.

سیف‌الدین نجم‌آبادی استاد ایران‌شناسیِ دانشگاه «هایدلبرگ» آلمان ۲۲ مهر در سن ۹۴ سالگی درگذشت. او که متولد هشتم فروردین ۱۳۰۱ شمسی در تهران بود چندین اثر را به زبان آلمانی برگرداند که از جمله این آثار می‌توان به «قابوس‌نامه کیخسرو»، «سفرنامه ناصرخسرو» و «کلیله و دمنه» اشاره کرد. نجم‌آبادی در جمع‌آوری و شناسایی نسخ خطی ایرانی در دانشگاه هایدلبرگ زحمات فراوانی کشید و حاصل تلاش خود را به صورت یک کتاب جمع‌آوری کرد. از او کتاب «توصیف جغرافیای ایران در زمان صفویه» باقی مانده است. سیف‌الدین نجم‌آبادی در سکوت خبری درگذشت و اول آبان‌ماه در شهر هایدلبرگ آلمان به خاک سپرده شد.

عزیز طویلی نویسنده و مورخ ۳ آبان‌ماه در سن ۸۴‌سالگی درگذشت. او متولد اول اسفندماه ۱۳۱۱ در بندرانزلی و بازنشسته ارتش بود. اولین کتاب خود را در سال ۱۳۵۰ چاپ کرد که شامل ۲۸۵ مخمس از سروده‌هایش بود. طویلی با تالیف هفت عنوان کتاب به موضوع ریشه‌یابی شهرهای طالش، بندرانزلی، رشت، فومن، شفت، صومعه‌سرا و لنگرود با استفاده از اسلوب علمی و زبان‌شناسی پرداخته است. کتاب‌های «بازگشت»، «به دنبال روشنایی»، «شهرهای شمالی ایران به زیر آب می‌روند؟»، «گشتای ایران (خلاصه‌ای از تاریخ انزلی)»، «عبرت»، «کلید»، «رازی که هرگز فاش نشد» (داستان پلیسی)، «جنگ‌های ایران و روس»، «قتل در تالاب»، «عملیات افتخارآمیز» (داستان قدیمی ایرانی) و «دریای کاسپین» از این نویسنده گیلانی به جا مانده است.

محسن بخشی بنیان‌گذار نشر آگاه در روز ۱۳ آبان بر اثر کهولت سن و بیماری ریوی دار فانی را وداع گفت. او بیش از ۵۰ سال در حرفه کتاب‌فروشی و نشر کتاب اشتغال داشت. بخشی از سال ۱۳۲۰ در انتشاراتی‌های مختلفی مانند صفی‌علیشاه، معرفت، نیل و آگاه فعالیت کرد.

کاظم رضا نویسنده و پژوهشگر حوزه ادبیات داستانی روز ۱۶ آبان به دلیل عارضه قلبی درگذشت. او در سال‌های پیش از انقلاب، جُنگ «لوح» را که مجموعه‌ای از آثار داستان‌نویسان ایرانی بود، منتشر کرد. رضا در طی این سال‌ها آثار داستانی‌ای را نیز تالیف کرد که هیچ اثر کامل و مستقلی از وی مجوز و مجال انتشار نیافت. تنها در روزهای آخر و در شرایطی که در بیمارستان بستری بود داستان «هما»ی او موفق به کسب مجوزِ انتشار شد و به‌چاپ رسید. سوای این اثر بعضی از داستان‌های کوتاه کاظم رضا در برخی مجلات ادبی نظیر «نوشتا» و «این شماره با تاخیر» منتشر شده است.

توران میرهادی پیشکسوت ادبیات کودک و آموزش و پرورش بر اثر سکته مغزی ۱۸ آبان در سن ۸۹ سالگی از دنیا رفت. او استاد ادبیات کودکان، نویسنده، متخصص آموزش و پرورش و یکی از شخصیت‌های برجسته فرهنگی بود. میرهادی یکی از بنیان‌گذاران شورای کتاب کودک بود و از سال ۱۳۵۸ نیز سرپرستی تدوین و تالیف «فرهنگنامه کودکان و نوجوانان» را برعهده داشت. از آثار او می‌توان به: دو گفتار درباره کتابخانه‌های آموزشگاهی و نقش آن در ایجاد عادت به مطالعه، کتاب کار مربی کودک، برنامه کار سالانه مربی در مهد کودک و کودکستان، جستجو در راه‌ها و روش‌های تربیت، تعلیمات اجتماعی سوم دبستان، راهنمای تدریس کتاب تعلیمات اجتماعی سوم دبستان، دو گفتار (کتابخانه آموزشگاهی و نقش آن در ایجاد عادت به مطالعه)، و آنکه رفت، آنکه آمد، اشاره کرد. او همچنین این کتاب‌ها و مقاله‌ها را ترجمه کرده است: افسانه چینی برای کودکان، گنجشک کوچولو، رفتار والدین ما باید چگونه باشد، تفاهم بین‌المللی به وسیله کتاب‌های کودکان و نوجوانان و در باب افسانه‌ها و اسطوره‌ها برای کودکان و نوجوانان (با همکاری ثریا قزل‌ایاغ).

سیروس نیرو شاعر و پژوهشگر که از نسل شاگردان یوشیج بود ۲۵ آبان‌ماه از دنیا رفت. نیرو متولد سال ۱۳۰۹ و از شاعران سال‌های دور بود که محضر نیما را درک کرده بود. سَحر، رود، جاده، بهار از پنجره و... از جمله مجموعه شعرهای منتشرشده این شاعر هستند. سیاه‌مشق (شرح مخزن‌الاسرار نظامی)، در یتیم (شرح خسرو و شیرین نظامی)، دون ژوان (شرح هفت پیکر نظامی)، پیامبر نامرسل (شرح اسکندرنامه نظامی)، گوهرفروشان مهتاب (شرح لیلی و مجنون) و گنج مراد (شرح غزل­‌های حافظ) از دیگر کتاب‌های نیروست که در زمینه شعر کلاسیک فارسی منتشر شده است. او کتاب «نیما» را هم منتشر کرده است.

آیت‌الله سیدعبدالکریم موسوی اردبیلی از مراجع تقلید جهان تشیع ۳ آذرماه در سن ۹۱ سالگی بر اثر عارضه قلبی و ریوی دار فانی را وداع گفت. او زاده ۸ بهمن‌ماه ۱۳۰۴ و از پیشگامان انقلاب اسلامی بود که از سال ۱۳۶۰ تا ۱۳۶۸ ریاست دیوان عالی کشور را بر عهده داشت. او در سال‌های پایانی عمرش ریاست دانشگاه مفید را بر عهده داشت. آیت‌الله موسوی اردبیلی افزون بر ده‌ها مقاله، کتاب‌های تألیفی نیز دارد که از جمله آن‌ها به «جمال ابهی»، «فقه القضا»، «فقه الحدود و التعزیرات»، «فقه الشرکـﺔ»، «فقه الدیات»، «فقه القصاص» و «فقه المضاربـﺔ» می‌توان اشاره کرد.

علی باقرزاده (بقا) شاعر ۱۸ آذر ماه دچار ایست قلبی شد و درگذشت. شعرهای او در قالب جرایدی مثل یغما، وجید، مشکوه و مجله فرهنگ و آموزش و پرورش و نیز برخی کتاب‌های درسی چاپ شده است. همچنین چندین کتاب به نام‌های «لطیفه‌ها در باب حاضرجوابی‌های شاعران»، «تراز یزدی در باب زندگی عبدالوهاب تراز»، «چهل حدیث» که ترجمه منظوم چهل حدیث رضوی است که در کتاب سال مشهد چاپ شد، «نسیمی از دیار خراسان» که گزیده شعرهای اوست، «یاد مادر» شامل برترین آثار اندیشمندان درباره مادر ، «زلال بقا» که دیوان شعر است، «سفری به مسکو و سن پترزبورگ» به همراهی دکتر رزم‌جو، «سیر آفاق» در باب سفر به کشورهای آسیا و اروپا و آفریقا و آمریکا و «بزم محبت» در مدایح و مراثی و کلمات ائمه اطهار (ع) را منتشر کرده است.

پوران فرخزاد نویسنده و پژوهشگر روز ۹ دی‌ماه بر اثر ایست قلبی از دنیا رفت. او متولد بهمن‌ماه سال ۱۳۱۲ بود و از جمله آثارش به «زن از کتیبه تا تاریخ» (دانشنامه زنان فرهنگساز ایران و جهان در دو جلد)، «اوهام سرخ شقایق» (گزیده‌ای از اشعار زنان جهان)، «نیمه‌های ناتمام؛ سیری در شعر زنان از رابعه تا فروغ»، «زن شبانه موعود» (نشان زن در آثار سهراب سپهری)، «کسی که مثل هیچ‌کس نیست» درباره فروغ فرخزاد، مجموعه شعر «خوشبختی در خوردن سیب‌های سرخ»، مجموعه داستان «دیداری در پاییز»، مجموعه‌ رباعی «جنگ مشوش»، داستان‌های بلند «در پس آینه» و «آتش و باد»، رمان «در انتهای آتش و آیینه‌» و فرهنگ «کارنمای زنان کارای ایران از دیروز تا امروز» می‌توان اشاره کرد.

آیت‌الله اکبر هاشمی رفسنجانی چهره مطرح سیاست و رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام ۱۹ دی‌ماه به علت عارضه قلبی در بیمارستان شهدای تجریش از دنیا رفت. او آثار گوناگونی به صورت کتاب منتشر کرده است که از مهم‌ترین آن‌ها خاطراتش از دوران انقلاب و پس از آن است. آز آثار هاشمی رفسنجانی و کتاب‌های مربوط به او به این عنوان‌ها می‌توان اشاره کرد: «سرگذشت فلسطین» ، «امیرکبیر قهرمان مبارزه با استعمار» ،«روحانیت و لیبرالیسم شریعتی»، «نقش روحانیت در انقلاب»، «ه‍راس‌ دنیای‌ اس‍ت‍ک‍ب‍اری»، «فرهنگ قرآن: کلید راهیابی به موضوعات و مفاهیم قرآن کریم» ، «معجم موضوعات و مفاهیم قرآن»، «سیر مطالعه در قرآن»، «جایگاه مساجد در نظام اسلامی از منظر قرآن»، «زن‌ و ع‍دال‍ت‌ اج‍ت‍م‍اعی»، «‌آزاداندیشی اسلامی و روشنفکری دینی»، «دوران مبارزه» (مقطع تولد تا پیروزی انقلاب اسلامی)، «انقلاب و پیروزی» (مقطع سال ۱۳۵۷ و ۱۳۵۸)، «انقلاب در بحران» (۱۳۵۹)، «عبور از بحران» (۱۳۶۰)، «پس از بحران» (۱۳۶۱)، «آرامش و چالش» (۱۳۶۲)، «به سوی سرنوشت» (۱۳۶۳)، «امید و دلواپسی» (۱۳۶۴)، «اوج دفاع» (۱۳۶۵)، «دفاع و سیاست» (۱۳۶۶)، «پایان دفاع، آغاز بازسازی» (۱۳۶۷)، «بازسازی و سازندگی» (۱۳۶۸)، «اعتدال و پیروزی» (۱۳۶۹)، «سازندگی و شکوفایی» (۱۳۷۰)، «رونق سازندگی» (۱۳۷۱)، «صلابت سازندگی» (۱۳۷۲)، «هاشمی در سال ۸۸»، «آزاداندیشی اسلامی و روشنفکری دینی»، «در آینه» (چهار گفت‌وگوی صریح و صمیمی با آیت‌الله هاشمی رفسنجانی) و «هاشمی بدون روتوش».

علی شریعتمداری عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی روز ۲۰ دی ماه در سن ۹۳ سالگی به علت کهولت سن درگذشت. او در سال ۱۳۰۲ شمسی در شهر شیراز به دنیا آمده بود. شریعتمداری مدتی در سمت وزیر فرهنگ و آموزش عالی در دولت موقت مهدی بازرگان مشغول فعالیت بود. از جمله آثار مکتوب او به کتاب‌های «آموزش در حوزه و دانشگاه»، «روشنفکر کیست؟»، «تعلیم و تربیت اسلامی»، «جایگاه علوم انسانی در تولید علم»، «چگونگی ارتقاء سطح علمی کشور»، «نقد و خلاقیت در تفکر»، «نقد آرای برخی از دانشمندان معاصر» ، «تعلیمات حضرت علی (ع) و نظر شهید مطهری» و «سیاست و خردمندی» می‌توان اشاره کرد.

عباس ماهیار استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خوارزمی و خاقانی‌شناس، ۲۱ دی‌ از دنیا رفت. او متولد هشتم دی ۱۳۱۶ در شهرستان عجب‌شیر استان آذربایجان‌شرقی بود. «عروض فارسی»، «صرف و نحو عربی»، «مرجع‌شناسی ادبی و روش تحقیق»، «مالک ملک سخن: شرح قصاید خاقانی»، «گزیده اشعار خاقانی»، «خاقانی: شاعر بلورین شکسته‌دل»، «شرح مشکلات خاقانی در ۶ مجلد»، «سحر بیان خاقانی» و «نجوم قدیم و بازتاب آن در ادب پارسی» نام شماری از آثار منتشرشده عباس ماهیار است.

محمدحسن سجودی مترجم و روزنامه‌نگار قدیمی ۲۳ دی‌ماه در روستای زادگاهش در توابع گلپایگان درگذشت. از سجودی مقالات و کتاب‌هایی مانند «گیتار من» (سرودها و ترانه‌های ویکتور خارا)، «در ستایش و نکوهش آزادی»، «تئاتر در آسیا» و «چشمان دفن‌شدگان»/ میگل‌ آنخل آستوریاس به جا مانده است.

جمشید گیوناشویلی ایرانشناس گرجستانی ۵ بهمن‌ماه در سن ۸۶ سالگی در تفلیس درگذشت. او از سال ۱۹۹۴ تا ۲۰۰۴ به عنوان اولین سفیر گرجستان در ایران حضور داشت. جمشید گیوناشویلی طی بیش از ۶۰ سال حضور در عرصه‌های علمی، خدمات ارزشمندی در حوزه زبان و ادبیات فارسی و توسعه و تعمیق روابط دو کشور انجام داده و حاصل زحمات او بیش از صدها کتاب و مقاله علمی در این زمینه است از جمله: کتاب «بن‌واژه شناسی زبان فارسی» ، «متون فارسی قرن‌های ۱۰ تا ۱۸ م»، «دستور زبان فارسی» و «نسخه خطی تاریخ سیستان».

پری‌دخت سپهری خواهر سهراب سپهری ۱۸ بهمن‌ماه در سن ۸۶ سالگی بر اثر سکته مغزی درگذشت. از او کتاب‌های «سهراب، مرغ مهاجر»، « هر کجا هستم باشم» که برگرفته‌ای از قصه‌زندگی خود اوست و «هنوز در سفرم» و «جای پای دوست» شامل نامه‌های سهراب سپهری و نوشته‌ها و نامه‌های دوستان سهراب به این شاعر و نقاش شهیر ایرانی‌ به جا مانده است.

احمد عزیزی شاعر آیینی ۱۶ اسفندماه پس از ۹ سال اغما، از دنیا رفت. او متولد ۴ دی‌ماه ۱۳۳۷ در سرپل ذهاب کرمانشاه بود. عزیزی سرودن شعر را از سال‌های جوانی با مجله «جوانان» آغاز کرد. او آثار شعر و نثر ادبی متعددی دارد و سبک شعر گفتن او به‌صورت مثنوی در «کفش‌های مکاشفه» نمود دارد. عرفان اسلامی و مدح اهل بیت (ع) از جمله مضامین آثار اوست. «کفش‌های مکاشفه»، «شرجی آواز»، «خوابنامه و باغ تناسخ»، «ترجمه زخم»، «باران پروانه»، «رودخانه رؤیا»، «ناودان الماس»، «ترانه‌های ایلیایی»، «غزالستان»، «قوس غزل»، «ملکوت تکلم»، «سیل گل سرخ»، «روستای فطرت» و «رویای رویت» از آثار به‌جامانده از احمد عزیزی هستند.

خبر درگذشت ویکتور الکک شاعر و استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه‌های لبنان ۲۳ اسفندماه در ایران منتشر شد. ویکتور الکک سال ۱۳۳۶ میلادی در خانواده‌ای فرهنگی در لبنان متولد شد. او به ایران آمد و رساله دکترای خود را در رشته زبان و ادبیات فارسی در سال ۱۹۶۰ میلادی و زیر نظر بدیع‌الزمان فروزانفر نوشت. الکک از رساله خود با موضوع «منوچهری و ادبیات عرب» با رتبه عالی دفاع کرد به گونه‌ای که همه استادانش او را در همه جهات ممتاز می‌دانستند و خواهان ماندن او در دانشگاه تهران بودند. اما او به لبنان بازگشت تا زبان و ادبیات فارسی را در دانشگاه‌های لبنان گسترش دهد. از این ادیب لبنانی بیش از ۲۰ کتاب از جمله «تاثیر فرهنگ عربی بر شعر منوچهری دامغانی» و «بدیعیات الزمان» منتشر شده است.

عبدالعلی ادیب برومند شاعر ۲۳ اسفندماه در سن ۹۲ سالگی به علت کهولت سن از دنیا رفت. ادیب برومند متولد سال ۱۳۰۳ در شهر گز برخوار اصفهان و از فعالان سیاسی جبهه ملی بود. او شاعر دفترهای شعر «نامه‌های وطن»، «روزگار دژم»، «پیام آزادی»، «حاصل هستی»، «گلهای موسمی»، «راز پرواز»، «دردآشنا»، «سرود رهایی» و «مثنوی اصفهان» است. همچنین «تصحیح دیوان حافظ»، «تصحیح و بازنویسی داستان‌های رستم و اسفندیار»، «سیاوش و سودابه»، «به پیشگاه فردوسی»، «هنر قلمدان» ، «تراز سخن» و «فاجعه مرداد» از دیگر آثار اوست