مرضیه وحید دستجردی کیست و خاستگاه سیاسی او کجاست؟

هفته نامه صدا - زینب صفری: این روزها مشغول جشن اولین تجربه مادربزرگ شدنش در سن ۵۷ سالگی است. وی تنها زنی است که تا الان توانسته در جمهوری اسلامی وزیر باشد و سه ماه مانده به انتخابات ریاست جمهوری نامش به عنوان یکی از جدی ترین کاندیداهای ریاست جمهوری مطرح شده است.

مرضیه وحید دستجردی هر چند در سال ۳۸ در تهران به دنیا آمده اما اصالتا اصفهانی است و باید او را جزو حلقه سیاستمداران اصفهانی به حساب آورد. پدرش دکتر سیف الله وحید دستجردی پنجمین رییس جمعیت هلال احمر است که ۱۶ سال این سمت را بر عهده داشت و در سال ۱۳۷۸ از دنیا رفت. «مرضیه» دو برادر و یک خواهر دارد؛ احمد، حمید و الهه.

الهه وحید دستجردی در دهه ۶۰ روزنامه نگار حوزه اجتماعی در روزنامه کیهان بود. همان دوره ای که سید محمد خاتمی سرپرست این روزنامه بود. او چهره سیاسی محسوب نمی شود و فعالیت مطبوعاتی اش هم طولانی نبود. او دندانپزشک شد و در سال ۹۰ زمانی که خواهرش وزیر بهداشت بود، رییس دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی شد. به علاوه او رییس کلینیک دندانپزشکی خبرنگاران هم بوده است.

برادران وحید دستجردی اما به عکس خواهران راه پدر را در پزشکی ادامه نداند. «حمید» دلبسته فلسفه و دانش آموخته دانشگاه های صنعتی شریف، واریک و مدرسه اقتصادی لندن است و دکترایش را هم در رشته «منطق فلسفی» از دانشگاه آکسفورد گرفته است. او از علاقه مندان به عبدالکریم سروش بود و حتی مقاله ای با عنوان «بازآموزی پارادوکس تایید فکر دینی و جدال با مدعی» نوشت که در انتهای کتاب «قبض و بسط تئوریک شریعت» سروش اضافه شد. هر چند از سال ۸۲ کم کم به یکی از منتقدان جدی سروش تبدیل شد.

او رییس پژوهشکده فلسفه تحلیلی در مرکز تحقیقات فیزیک نظری و ریاضیات (IPM) است، همان جایی که محمد جواد لاریجانی سال هاست آن را اداره می کند.

«احمد» برادر دیگرش هم یکی از همان سه نفری است که به «سردار وحید» معروفند. او کارشناس ارشد در رشته صنایع و دکترا در رشته علوم استراتژیک است. سال ها رییس سازمان هوا فضای وزارت دفاع بود. محسن رفیق دوست در خاطرات خودش گفته که در اوایل جنگ ایران و عراق و همان زمانی که ایران در تحریم بود به همراه احمد وحیدی دستجردی و سردار رحیم صفوی به لیبی رفتند و از قذافی تعدادی موشک اسکاد - بی گرفتند. احمد وحید دستجردی در سال 88 با حکم وزیر دفاع به عنوان جانشین این وزارتخانه منصوب شد و در سال 90 با حکم رستم قاسمی وزیر وقت نفت، رییس صندوق بازنشستگی نفت شد.

اما همسر مرضیه وحید دستجردی دکتر «نخستین» است که چهره ای سیاسی نیست. استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و دندانپزشک است و در دوران وزارت همسرش مشاور وزیر در امور دندانپزشکی بود. وحید دستجردی کمتر از 18 سال داشت که درهمان سال های اول دانشجویی اش با «نخستین» که او هم دانشجو بود ازدواج کرد و در اتاقی در خانه پدرش در خیابان دولت زندگی مشترکش را شروع کرد. حالا دو فرزند دختر دارد که یکی از آنها پزشکی و دیگری علوم ارتباطات خوانده است.

دهه 60

مرضیه وحید دستجردی 16 ساله بود که وارد دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران شد. یعنی در سال 54 و بحبوحه مبارزات انقلابی علیه رژیم شاه. شاید به دلیل سن کمش در آن سال ها بوده که بیشتر سوابق او از دهه شصت شروع می شود و از فعالیت های انقلابی او سابقه روشنی وجود ندارد.

اوایل دهه شصت به بهانه خواهرش «الهه» گهگاه پا به تحریریه کیهان می گذاشت اما از همان زمان هم مشی او با خاتمی و چپ های خط امامی فرق داشت. این مدعا را خاطرات آیت الله هاشمی در سال 63 بیشتر تایید می کند. وحید دستجردی هفتم آبان ماه آن سال وقتی که هنوز دانشجو بود، معترضانه به دیدار آیت الله هاشمی می رود که آن زمان رییس مجلس بود. هاشمی این دیدار را اینگونه روایت کرده است: «دختر دکتر وحید دستجردی آمد و از انحرافات اخلاقی در دانشگاه و انزوای حزب الله گفت.»

مرضیه وحید دستجردی در سال ۶۶ به عنوان یکی از سه عضو شورای فرهنگی و اجتماعی زنان، مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی انتخاب شد و در سال ۱۳۶۷ بورد تخصصی خودش را در رشته جراحی زنان و زایمان گرفت. بعد هم برای گذراندن دوره دو ساله طرحش به عنوان متخصص زنان و زایمان به بیمارستان امیرالمومنین علی (ع) شهرستان «گراش» در استان فارس رفت. بعد از آن به تهران برگشت و عضو هیات علمی گروه زنان و زایمان دانشگاه تهران در بیمارستان آرش تهران، جایی نزدیک حکیمیه و خاک سفید شد. مرضیه وحید دستجردی به فعالیت های خیرخواهانه اش در این بیمارستان معروف است و قانون او درمان و جراحی رایگان بیماران نیازمند است.

دهه ۷۰

اگر دهه شصت برای پزشک جوان دهه تثبیت موقعیت علمی اش بود اما دهه ۷۰ مرضیه وحید دستجردی به طور رسمی تری پا در میدان سیاست گذاشت. انتخابات مجلس چهارم در فروردین ماه ۷۱ اولین فرصت او برای ورود به این میدان بود.

وحید دستجردی در آن انتخابات از تهران کاندیدا شد و در لیست مورد حمایت جامعه روحانیت و اصولگرایان قرار گرفت. با روندی که در آن انتخابات طی شد و رد صلاحیت طیف گسترده ای از چپ های خط امامی؛ اصولگرایان پیروز آن انتخابات بودند. مرضیه وحید دستجردی هم در اولین تجربه انتخاباتی اش پیروز میدان شد هر چند در دور دوم انتخابات او ۳۱۸ هزار و ۹۶۱ رأی از مجموع یک میلیون و ۲۵ هزار و ۶۲۹ رأی را داشت و با ۳۶ درصد از آرا توانست در اردیبهشت آن سال وارد مجلس شود.

نماینده ۳۶ ساله تهران مدافع حضور زنان در جامعه و منتقد سرسخت طرفداران سیاست افزایش جمعیت بود. او تیر ماه سال ۷۱ و در یکی از اولین نطق هایش در مجلس گفت: «اگر همین نرخ رشد ادامه یابد در سال ۱۳۹۰ جمعیت ایران به صد میلیون نفر خواهد رسید. رشد بی رویه جمعیت با بخش های کشاورزی، صنعت، آموزش و پرورش، مسکن و کار و امور اجتماعی ارتباط تنگاتنگ داشته و در انتها اگر افزایش جمعیت با رشد این بخش ها هماهنگ نباشد، نتیجه آن جز فقر، بیکاری، بیسوادی، بزهکاری، سوءتغذیه و بیماری نخواهد بود...

بر همه نمایندگان دلسوز، دولتمردان کوشا و برنامه ریزان مملکت است که توجه دقیق به عمق فاجعه، پیش از یک سقوط همه جانبه در آینده و به جای تکیه صرف بر اهرم های اقتصادی و پیش از همه آنها با برنامه ریزی های دقیق و سنجیده و یک کاسه کردن همه امکانات در کلیه سطوح کشور، به مبارزه جدی و بی امان با این معضل افزایش سرسام آور جمعیت برخیزند و بدانند تا این رشد سرطانی و فزاینده جمعیت وجود دارد، انتظار هرگونه برنامه ریزی و موفقیت موثر حاصل از آن غیرممکن است.» خودش هم آن زمان مادر دو دختر 4 و 6 ساله بود و به این ترتیب به شعار «دو فرزند کافی است» پایبند مانده بود.

نطق ها و تذکرات او در مجلس محدود به موضوعات اجتماعی و مسائل زنان نبود. او در فرصت هایی که به دست می آورد انتقادات صریح از دولت هاشمی را هم فراموش نمی کرد. از جمله هفتم مهر ماه 1372 در نطقی گفت «والله مردم از دست دستگاه های دولتی دیگر فریاد نمی زنند، ناله می کنند، گره کار کجاست؟ و چرا از این همه بودجه، امکانات برنامه ریزی و وقت شبانه روزی استفاده خوبی به عمل نمی آید. مسئولان اجرایی احساس مسئولیت کنند. مسئولیت در نظام ما پست و مقام نیست، زر و بال است، زجر و احساس درد دردمندان و نیازمندان با همه گوشت و پوست و استخوان است.»

و یا دو ماه بعد در نطقی دیگر به انتقاد شدید از واردات و مدیریت منابع کشور پرداخت و گفت: «متاسفانه برخی از وزرای ما سوراخ دعا را گم کرده اند. خروج مقادیر معتنابهی ارز برای ورود سالانه (500) هزار تن کاغذ به کشور دست آخر این گونه کاغذ پراکنی های بیهوده، کارت ها و دعوتنامه ها و مجلات ریز و درشت. ما چگونه می توانیم بگوییم مطیع و پیرو امام علی (علیه السلام) هستیم در حالی که ایشان زمانی در پرتو شمعی به امور بیت المال مسلمین رسیدگی می فرمودند. وقتی که دو نفر برای کار خصوصی خدمت ایشان آمدند، چراغ را خاموش کردند. در حالی که شما صبح ها سری به ادارات و مراکز دولتی بزنید. همگی یا اکثریت چراغ ها را در نور روز روشن می بینید.»

مرضیه وحید دستجردی با همین دست فرمان بار دیگر در سال 74 و انتخابات مجلس پنجم کاندیدا شد. باز هم در دور دوم انتخابات توانست وارد مجلس شود با این تفاوت که این بار آرای او ریزش 200 هزار نفری داشت. او، اصلاح قوانین حضانت، طلاق، اجرت المثل مهریه، مسئله احتساب مهریه به نرخ روز و کار نیمه وقت زنان پلیس، و قاضی مشاور زن را جزو دستاوردهای زنان مجلس پنجم می داند. مجلسی که نمایندگان زن در آن قبل از به رأی گذاشتن طرحی که مایل به رأی آوردن آن بودند از دو سه هفته قبل با همسران نمایندگان مرد رایزنی می کردند تا آنها شوهران شان را مجاب کنند به این طرح ها رأی بدهند.

با این همه اما وحید دستجردی جزو طراحان و طرفداران طرح تفکیک جنسیتی در بیمارستان ها در مجلس پنجم بود. طرحی که اگرچه آن موقع ناکام ماند اما بار دیگر در سال 1385 در هیئت دولت احمدی نژاد مطرح و تصویب شد و بیمارستان مهدیه به عنوان اولین بیمارستان تخصصی و فوق تخصصی ویژه زنان با همین سیاست فعالیت مجدد خود را در سال 86 از سر گرفت.

دهه 80

انتخابات ریاست جمهوری سال 76 آغاز دوره عسرت اصولگرایان بود. به دنبال آن هم دو سال بعد و در انتخابات مجلس ششم شکست دیگر آنها رقم خورد تا مرضیه وحید دستجردی که برای سومین بار برای ورود به مجلس از تهران کاندیدا شده و در لیست اصولگرایان قرار گرفته بود، طعم شکست را بچشد. در آن انتخابات محمود احمدی نژاد هم در لیست اصولگرایان تهران قرار داشت و اولین آشنایی وحید دستجردی با احمدی نژاد در همان انتخابات اتفاق افتاد: «من با آقای احمدی نژاد در دوره ای که کاندیداهای انتخابات مجلس ششم ثبت نام کرده بودند و کمپینی برای رقابت های انتخاباتی داشتند آشنا شدم. قبل از این، شناختی از آقای احمدی نژاد نداشتم. در برخی جلسات آن زمان ایشان را دیده بودم و بعد هم که هر دو رأی نیاوردیم.»

بعد از آن شکست وحید دستجردی ترجیح داد تا به حوزه تخصصی خودش برگردد، به همین دلیل عضویت او در هیئت ممتحنه و ارزشیابی و بورد تخصص زنان و مامایی وزارت بهداشت، شورای آموزش پزشکی و تخصصی وزارت بهداشت، هیئت مدیره انجمن تنظیم خانواده، شورای عالی آموزش مداوم جامعه پزشکی کشور، شورای سیاست گذاری وزارت بهداشت، شورای عالی نظام پزشکی کشور، کارشناس زنان و مامایی پزشکی قانونی و عضویت در کمیته علمی تنظیم خانواده وزارت بهداشت، کارنامه کاری او در دوران اصلاحات و اوایل دهه ۸۰ را تشکیل می دهد.

او بعد از سوم تیر ۱۳۸۴ و آغاز دوران احمدی نژاد در دولت نهم هم پست مهمی نداشت و تنها مدیریت روابط بین دانشگاهی و امور بین الملل دانشگاه علوم پزشکی تهران، آن هم در دورانی که باقر لاریجانی رییس این دانشگاه بود را بر عهده داشت.

اما دوران طلایی وحید دستجردی از خرداد ماه سال ۸۸ زمانی که احمدی نژاد کابینه دوم خود را به مجلس معرفی کرد آغاز شد. نام او در کنار نام دو زن دیگر برای اولین بار به عنوان وزیر برای معرفی به مجلس قرار گرفت. او وزیر پیشنهادی احمدی نژاد برای وزارت بهداشت و درمان و جایگزین باقری لنکرانی بود و قرار بود وزیر دولتی باشد که حتی به رییس جمهورش هم رأی نداده بود. برای همین وقتی برای اولین بار به جلسه ای به دفتر ریاست جمهوری دعوت شد فکر می کرد باید یک جلسه عادی پیرامون مسائل سلامت زنان باشد اما احمدی نژاد پیشنهاد وزارت بهداشت را به او داده بود.

معرفی او به عنوان وزیر با واکنش های منفی برخی علما و روحانیون همراه بود و در روز رأی اعتماد نمایندگان مخالف او سعی کردند به استناد برخی اصول فقهی و احادیث مانع از این تابوشکنی شوند اما در نهایت او از مجلس رأی گرفت تا سه سال و ۹ ماه پرتلاطم برایش در دولت دهم آغاز شود.

او در دوره کاری اش چند تصمیم جنجالی داشت از جمله ادغام دانشگاه علوم پزشکی ایران با دانشگاه علوم پزشکی تهران و ادامه ریاست باقر لاریجانی بر آن بود که با واکنش ها و انتقادات زیادی همراه بود اما وحید دستجردی از تصمیمش کوتاه نیامد. سال قبل از آن هم آزمون دستیاری در سال ۸۸ جنجالی شد. آزمونی که سوالات آن به فروش رفته و تقلب گسترده ای در آن اتفاق افتاد و با بالا گرفتن اعتراضات، خانم وزیر ناگزیر آن را ابطال کرد. تعدادی از مقامات مرکز سنجش پزشکی، از سمت خود برکنار شدند و باقر لاریجانی رییس شورای سیاستگذاری وزارت بهداشت از سوی وحید دستجردی به عنوان مسئول پاسخگویی به پرسش ها درباره موضوع ابطال آزمون دستیاری شد.

رفته رفته اما اختلافات او با احمدی نژاد جدی شد. مهم ترین اختلاف نظر آنها وجود «باقر لاریجانی» بود که منتقدان وحید دستجردی معتقد بودند او وزیر در سایه و چیزی بیشتر از یک معاون و مشاور برای وحید دستجردی است. آن زمان گفته می شد که شرط ادامه وزارت وحید دستجردی، برکناری باقر لاریجانی است اما گذشته از این موضوع عدم اختصاص ارز به وزارت بهداشت هم اختلاف دیگر آنها بود که علنی شد. او این موضوع را رسانه ای کرد و درست یک هفته بعد از اینکه رحیمی معاون اول احمدی نژاد اعلام کرد وحید دستجردی قرار نیست جایی برود و کارش را ادامه خواهد داد، در دی ماه سال ۹۱ توسط احمدی نژاد عزل شد.

دهه ۹۰

او بعد از عزلش هم روانه بیمارستان آرش شد و به کار خودش در دانشگاه و بیمارستان ادامه داد و دیگر هیچ وقت دیداری با احمدی نژاد نداشت. بعد از آن مشاور آیت الله لاریجانی در قوه قضاییه شد و مرکز سیاست گذاری سلامت قوه قضاییه را راه اندازی کرد و زمینه تاسیس یک بیمارستان تخصصی و فوق تخصصی برای قوه قضاییه را فراهم کرد اما ۲۷ خرداد ۹۴ از آن جهت که می خواست کاندید انتخابات مجلس دهم شود، استعفا کرد.

او در انتخابات مجلس دهم اصرار داشت که با جبهه یکتا و وزرای احمدی نژاد مرزبندی دارد. خودش یک تشکل جدید با عنوان «جبهه متحد زنان اصولگرا و کارآمد» را راه اندازی کرد؛ تشکلی با هیات موسس ۲۱ نفره و شورای مرکزی ۱۵ نفره که اوایل سال ۹۴ اعلام موجودیت کرد و وحید دستجردی دبیر کل آن است.

او در انتخابات مجلس دهم در لیست سی نفره که اعضای جبهه پایداری و طیف تندرو اصولگرایان دست اندرکار بستن آن بودند قرار گرفت اما به اتفاق همفکران دیگرش در انتخابات شکست خورد.

مرضیه وحید دستجردی در آستانه انتخابات ریاست جمهوری ۹۶ دوباره خبرساز شده است. او حالا عضو هیات موسس و سخنگوی یک تشکل تازه تولد یافته اصولگراست. جبهه مردمی نیروهای انقلاب که هدفش معرفی یک کاندید واحد در میان اصولگرایان در انتخابات ریاست جمهوری و پیش بردن برنامه های آنها در انتخابات شوراهاست.

نام او مدتی است که به عنوان گزینه محتمل اصولگرایان برای رقابت با حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری مطرح شده است؛ گزینه ای که اگرچه کاریزماتیک نیست اما می تواند بخشی از آرای روحانی را مال خود کند. با این حال باید دید اعضای شورای نگهبان که در حال بازبینی تفسیرشان از «رجل سیاسی» هستند، به کمک او و حامیان اصولگرایش خواهند آمد تا او همانطور که اولین وزیر زن در جمهوری اسلامی است، اولین کاندیدای زن در مبارزات انتخاباتی ریاست جمهوری نیز باشد؟ باید منتظر ماند و دید.