روایت سمیه؛ پشت‌پرده سینمای ایران چه خبر است؟

برترین‌ها: افشاگری‌های اخیر سمیه میرشمسی، دستیار کارگردان و برنامه‌ریز درباره یکی از بازیگران معروف سینما و تلویزیون و اتفاقاتی که در پشت صحنه یک فیلم‌ رخ داده در فضای مجازی خبرساز شده و با واکنش های بسیاری همراه شده است.

سمیه میرشمسی در یک رشته توئیت به طرح یک ادعا در این رابطه که بخشی از آن را می‌خوانید:

* من، سمیه میرشمسی که در پشت صحنه یک فیلم به تهیه‌کنندگی و کارگردانی آقای...با سمت دستیار دوم کارگردان حضور داشتم، با صدای بلند، فریاد می‌زنم که ایشان دروغ می‌گویند و تجربه من در آن فیلم، تلخ‌ترین تجربه کاری من در سینمای ایران بود.

* این روایت من است از آزاری که از طرف یکی از بازیگران معروف دیدم و ایشان (کارگردان) باوجود اطلاع از ماجرا، نه تنها هیچ برخوردی نکرد، بلکه من را به حاشیه سازی متهم کرد. حالا که چند روایت درباره این بازیگر منتشر شده، من روایت خودم را می‌نویسم:

* به احترام دوستان و همکارانم، نام فیلم و افراد دیگر را نمی‌نویسم.

* در یکی از فیلم‌ها با سمت دستیار دوم کارگردان مشغول به کار شدم. پروژه پربازیگری بود و لوکیشن ثابت ما یک خانه قدیمی سه طبقه در مرکز تهران بود.

* یکی از وظایف من بردن بازیگران از اتاق‌ گریم و لباس – که روی پشت بام بود – به صحنه بود. یکی از روزها بعد از تمام شدن پلان، او لباس‌اش را درآورد و به من داد و گفت «ببر بالا به اتاق لباس».  من لباس را گرفتم و به مسئول لباس که آنجا ایستاده بود تحویل دادم.

* چند ساعت بعد در اتاق پرو در حال پوشیدن لباس جدید بود. من طبق وظیفه رفتم و از بیرون صدایش کردم که الان فلان سکانس رو می‌گیریم. ناگهان با یک پرخاش عجیب و صدایی که از عربده بلندتر بود سر من فریاد کشید: کی اصلا به تو اجازه داده با من حرف بزنی؟ چرا وقتی من لباسم رو به تو می‌دم که ببری بالا و بگذاری در اتاق، لباس رو به یکی دیگه می‌دی؟ من می‌خوام تو از «این پله‌ها» بالا و پاین بری. من می‌خوام تو بیشتر کار کنی. مگه نمی‌دونی دستیار دو…

* این دیالوگ‌ها را با چنان خشمی فریاد می‌کشید که حتی یکی از بازیگران که در حال تعویض لنزش بود، هول شد و لنز را زمین انداخت. من از ترس می‌لرزیدم و نمی‌دانستم این یک شوخی است یا واقعا جدی می‌گوید.

* این حجم توهین برای من قابل باور نبود. صدایش را نه تنها کل گروه، که خود آقای کارگردان هم قطعا شنید. اما هیچ کس جرات حرف زدن نداشت.

* بعد از پایان روز برایش پیام فرستادم و نوشتم «سلام آقای.... سمیه‌ام. می‌خواستم بابت اینکه امروز شمارو به اسم کوچک صدا زدم عذرخواهی کنم.

* چند روز گذشت. او رسما پادشاه صحنه بود و هیچ وقت حتی یک کلام از سمت کارگردان یا آن‌هایی که می‌توانستند جلوی رفتارش را بگیرند در نمی‌آمد.

* در یکی از روزها همه در اتاق گریم جمع بودیم. ناگهان او با یک لحن خشک خطاب به او گفت «بذار سر جاش». آن پسر نفهمید که شوخی می‌کند یا جدی است. با خنده به راهش ادامه داد، اما او با مشت به روی میز کوبید و با عربده به سمتش حمله کرد و با مشت و لگد به جانش افتاد و با قدرت به پشت بام پرتش کرد. هیچ کس جلویش را نگرفت، یا از حیرت و یا جرات نداشن.

* به سکانس‌های شب رسیدیم. در یکی از شب‌ها در اتاق گریم به من گفت «از من می‌ترسی؟» گفتم «نه آقای ..». گفت «چرا با من حرف نمی‌زنی؟ چرا دور از من می‌ایستی؟» گفتم «حرف خاصی که خوشتون بیاد بلد نیستم» و از اتاق بیرون رفتم.

* ناگهان او دستم را محکم گرفت و گفت: چرا از من می‌ترسی؟ و باقی قضایا.....

* من در سینمای ایران شانس کار کردن با بهترین کارگرانان و بهترین گروه‌ها را داشتم. همین آقا در جلوی دوربین یک کارگردان بزرگ جرات این رفتارها را ندارد. اما این فقط در بعضی پروژه‌ها است.

* در بسیاری از پروژه‌ها بازیگران پادشاهی می‌کنند و ما بچه‌های پشت صحنه به راحتی آزار می‌بینیم و حذف می‌شویم  چون بازیگر «راکورد» دارد. وقتی یک بازیگر بزرگ با یک کارگردان کوچک کار می‌کند، همه می‌دانیم که پادشاه صحنه کیست.

در حالی این ادعاهای جنجالی از سوی این دستیار کارگردان فعال در سینما حاشیه ساز شده که واکنش برخی چهره های سینمایی و فعالان فرهنگی را به دنبال داشت.

رضا صائمی، منتقد سینما در واکنش به طرح این ادعا در یادداشتی نوشت:

* موج افشاگری و اعتراف درباره تجاوز و آزار جنسی و تفسیر و تحلیل هایی که از آن صورت می گیرد اغلب قضاوت های اخلاقی و فردی و روانشناسی است که در جای خود متین و قابل تامل و توجه است....

* اما وقتی با امری متکثر و متعدد مواجه هستیم که به اپیدمی شبیه است در واقع با یک مساله و بحران اجتماعی مواجهیم که نیازمند تحلیل های جامعه شناختی و آسیب شناسی اجتماعی است....تحلیل اینکه ساختار اجتماعی و فرهنگی و تربیتی و خانوادگی ما چه معایب و مصائبی دارد که چنین ناهنجاری ها و بی اخلاقی هایی رخ می دهد...در جامعه ای که روابط و مناسبات عاطفی و جنسی تابو بوده، تاوانش را قربانیان جنسی می دهند!....

* در جامعه ای که زن و مرد به ابژه های جنسی تقلیل می یابند، تجاوز و اختلالات جنسی به سوژه بدل می شود....وقتی امنیت جنسی از طریق ساز و کارهای اجتماعی فراهم نمی شود، ناامنی جنسی از طریق بی اخلاقی های فردی فراگیر می شود!....در این ساختار معیوب، متجاوز و تجاوز شده هر دو قربانی اند!...تاکید صرف بر اخلاق فردی و خویشتنداری نمی تواند بازدارنده جرم باشد، نظام اجتماعی-فرهنگی و ساختار تربیتی جامعه باید اصلاح شود!

نزهت بادی، فعال فرهنگی در تحلیل اتفاقات رخ داده مورد اشاره آورده است:

* روایت سمیه میرشمسی یکی از انبوه روایات ناگفته از پشت پرده سینماست که بیان می‌کند چطور بسیاری از دختران و زنان جوان مورد تبعیض جنسیتی و خشونت جنسی قرار می‌گیرند و چه بسیاری از آنان که با وجود استعداد و علاقه مجبور به کناره‌گیری از سینما می‌شوند. چون همواره عرصه برای زیاده‌خواهی و دست‌درازی مردان در جایگاه قدرت گشوده است و هر مردی با تکیه زدن بر جایگاه شهرت به‌راحتی می‌تواند از موقعیت خود برای قلدری، تهدید، توهین، تحقیر و تعرض به زنان بهره‌برداری کند.

* بی‌آنکه نهادهای قانونی، اصناف خانه سینما، سینماگران، منتقدان و مخاطبان، آنها را وادار به پاسخگویی و پذیرش مسئولیت کارشان کنند. هر بار که زنی روایتش از آزارهای جنسی پشت صحنه سینما را بیان کرد، به بهانه‌های مختلف مورد حمایت نشد. با این بهانه‌ها که زن به صورت گمنام افشاگری کرده و هویتش معلوم نیست یا بر اساس حرف و شایعه نمی‌توان آبروی کسی را برد و یا اینکه زن حتما خودش باعث شده و حالا هم قصد دیده شدن و جلب توجه دارد. کاملا قابل درک است که جامعه در مواجهه با روایت آزارگری هنرمندان محبوبش که از آنها خاطره دارد، دچار بهت و حیرت و سردرگمی می‌شود و نمی‌داند چه موضعی باید بگیرد.

* وظیفه ماست کمک کنیم تا جامعه به درک بهتری از وضعیت موجود برسد و دریابد که تداوم جریان فاسد در سینما، نه فقط به زنان آسیب می‌رساند، بلکه به کل پیکره سینما ضربه می‌زند و سینما جولانگاه عده‌ای می‌شود که با بهره‌مندی از پول و شهرت و رابطه و قلدری، سرنوشت فیلم‌ها و بقیه اهالی سینما را رقم می‌زنند. پس قصد از روایت آزارهای جنسی در سینما، تخریب سینماگران نیست، بلکه دعوت به تلاشی جمعی برای ایجاد فضای امن و برابر برای همه زنان و مردان در سینماست. سمیه که به‌گواه بسیاری از سینماگران، انسان شریفی است، با نام خودش از رفتارهای آزارگرانه....در پشت صحنه فیلمی از... سخن گفته و چندین نفر از کسانی که سر صحنه حضور داشتند، درستی روایتش را تایید کردند.

* همه ما می‌دانیم که چنین کاری می‌تواند حرفه و آینده زنی را به خطر بیندازد اما سمیه با جسارت پا به میدان گذاشته است تا به سهم خودش جلوی تداوم روند سوءاستفاده‌های صاحبان شهرت از زنان در سینما را بگیرد. ما تمام قد در کنارش ایستاده‌ایم. هر یک از شما کجا می‌ایستید؟ هر کسی به سهم خودش می‌تواند قدمی بردارد برای مطالبه‌گری از آزارگران و شریکان آنها تا مسئولیت عملشان را بپذیرند و درصدد اصلاح خود برآیند.

بابک کریمی، بازیگر سینما و تلویزیون هم اینگونه واکنش نشان داد:

* سمیه را از فیلم فروشنده می‌شناسم. یکی از خوش‌انرژی‌ترین و بی‌حاشیه‌ترین آدم‌هاییست که در این حرفه شناختم و تا به امروز دوستی‌مان ادامه دارد. این ماجرا را نمی‌دانستم و چه خوب که سکوتش را شکست.

* باید اضافه کنم که سال‌هاست اینجور درد و دلها رو از عوامل جوان گروه‌های فیلمسازی می‌شنوم(بازیگران جوان،دستیار کارگردان، دستیار لباس، گریم ووو). این جور رفتارها ناشی از «بازی قدرت» و «عقده‌گشایی» که هیچ ربطی به حرفه هنر و سینما ندارن، متاسفانه خیلی فراگیر شده. (مرد و زن هم نداره.) هر بار سعی کردم به این جوان‌ها توضیح بدم که سکوت کردن، فقط به ترویج این نوع رفتارها کمک میکنه و باید افشاگری کرد.

* طیف موارد هم، از پیشنهادهای جنسی شروع میشه تا رفتارهای توهین‌آمیز. متاسفانه از ترس تردشدن از سیستم کاری در سکوت تحمل می‌کنند. برای همین عمل سمیه میرشمسی بسیار مهم است و ازش حمایت میکنم.

واکنش کاربران در این رابطه را بخوانید:

* کاربری به نام محمدرضا: ماجرای رسوایی جنسی از آدم‌های معروف ایرانی واقعا غمگین و تاسف‌باره.

* یوسف، یکی دیگر از فعالان تویئتری هم در نقد این اتفاق نوشت: تمام تصورات آدم رو خراب می‌کنند، قبلا تصورم ازشون انسانهای مهربون، همدل، از اینایی که غصه همه‌چیز رو می‌خورن و می‌ریزن تو خودشون بود! ای گندشون بزنن.

* یکی دیگر از فعالان رسانه ای به نام «مینا» می‌گوید: یک تصور غلط که همیشه در مورد سینمای ایران وجود داشته، روابط آزاد و نامشروع و بی‌بند‌وباری بین بازیگرها و عوامل پشت صحنه بوده، حالا با روایت‌های آزارگری‌ اخیر مشخص شد بیشتر این بی‌اخلاقی‌ها بصورت آزار جنسی و تجاوز اتفاق می‌افته.

اولین واکنش رسمی به افشاگری سمیه میرشمسی

وب سایت سینما سینما نوشت: در پی افشاگری‌های اخیر سمیه میرشمسی، دستیار کارگردان و برنامه‌ریز درباره پشت صحنه یک فیلم‌، هیات مدیره انجمن صنفی برنامه‌ریزان و دستیاران کارگردان سینما اطلاعیه‌ای را صادر کرد.

در این اطلاعیه آمده است:

با سلام و عرض تبریک سال نو به همکاران عزیز در صنعت فیلم ایران

پس از مطالعه خاطرات تلخ و عبرت آموز همکارمان سرکار خانم میرشمسی از پشت صحنه یک فیلم، که به شکل نسبتا گسترده‌ای در فضای مجازی در حال باز نشر است، لازم دیدیم که در این مورد مهم اعلام نظر و موضع‌گیری کنیم:

یک. با توجه به شناخت از گذشته همکارمان خانم سمیه میر شمسی، به طور کلی، صادق بودن ایشان را تایید می‌کنیم.

دو. متاسفیم که اعلام کنیم، این نوع بداخلاقی‌ها و ایجاد ناامنی‌های روانی و حتی تهدید و برخورد فیزیکی در پشت صحنه تولید صنعت فیلم ایران، برای نخستین بار نیست که اتفاق می‌افتد و برای ریشه‌کن کردن این رویه غیر انسانی، برخورد ریشه‌ای، جدی و هماهنگی‌های بیناصنفی نیاز است.

سه. لازم به توضیح است که اینگونه برخوردهای تحقیرآمیز، فقط نسبت به همکاران محترم خانم، صورت نگرفته و بارها گزارش‌هایی مبنی بر توهین، تهدید، تحقیر و حتی درگیری فیزیکی نسبت به آقایان همکار نیز  دیده شده است.

چهار. ما در چندین مورد که اعضایمان با ارائه مستندات، نسبت به رفتار دور از شان همکاران دیگری در فضای کاری، شکایت داشته‌اند، به شکل رسمی و از طرق مختلف، مطلب را پیگیری و شکایت مکتوب کرده‌ایم.

اما اکنون که این مساله به عنوان مشتی نمونه‌ی خروار به شکل عمومی مطرح شده، وظیفه خود می‌دانیم که در هماهنگی با کانون محترم کارگردانان سینمای ایران، صنف واحد تهیه‌کنندگان، انجمن محترم مدیران تولید، انجمن محترم بازیگران سینمای ایران، مدیر عامل موثر خانه سینما و همکاران‌مان در سازمان سینمایی کشور، مسائل را به شدت و دقیق پیگیری کرده و موجب عدم تکرار این قبیل هنجارشکنی‌ها در آینده شویم.

ما به تمامی آحاد انجمن خودمان تاکید می‌کنیم که در هیچ پروژه‌ای، مصلحتی بالاتر از شان و کرامت انسانی و حفظ حریم شخصی و کاری شما وجود ندارد و در صورت مشاهده‌ی کوچکترین هتک حرمت نسبت به خود و دیگر اعضای گروه؛ شرط عقل و خرد است که زیر بار حرف و عمل زور نرفته و صنف را حامی همیشگی و قدرتمند خود دانسته، مراتب را دقیق و بدون ممیزی گزارش کنید.

ما برای ایجاد امنیت روانی، اقتصادی، جانی، شخصیتی و حفظ موجودیت نیروی کار سینمای ایران، اراده کافی و قدرت عمل اجرایی داریم، پس خواهشمندیم مطلقاً در هیچ زمینه‌ای احساس نگرانی نکرده و با سکوت خود، امکان سوءاستفاده از موقعیت و جایگاه شغلی را به آنان‌که، شان و منزلت کار جمعی را به هیچ می‌انگارند، ندهید.

در پایان ضمن ابراز تاسف شدید نسبت به رفتارهای مذکور، آرزومندیم که روحیه دوستی، یکرنگی، نجابت و مساوات در روابط حرفه‌ای صنعت فیلم ایران بیش از پیش تکثیر شود.

با آرزوی سالی سرشار از پاکیزگی و نشاط

هیات مدیره انجمن صنفی برنامه‌ریزان و دستیاران کارگردان سینما