گفتگو با مرد فرهنگ ایران

روزنامه اعتماد: قانونمداری، شفاف سازی، فعال کردن نهادهای صنفی، واگذاری امور اهالی فرهنگ و هنر به خودشان، کاهش تصدیگری دولت در فرهنگ و هنر و ... مفاهیم و واژه هایی که فصل مشترک اهالی فرهنگ و هنر است یا دولت اعتدال. خواسته هایی که در خرداد 92 به صندوق های رأی واگذار شد و سرنوشتش با پیروزی دولت تدبیر و امید روشن شد؛ دولتی که رویکردش اعتدال است، مفهومی که در کلی ترین تعریف و محدوده هایش با خواسته های رأی دهندگان اکثریتی در خرداد 92 منطبق است و گروه های متعدد و متفاوتی با هر ضرورت و مصلحتی بر آن اتفاق داشتند، چه بسا دارند. در هیات دولت تدبیر و امید وزارتخانه فرهنگ و ارشاد اسلامی به طور مشخص طرف جوابگوی خواسته های مذکور است.

در گفتگوی پیش رو فرصتی محدود و مغتنم فراهم شده تا سکاندار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، علی جنتی، پاسخگو و مفسر خواسته های رأی دهندگان و اهالی فرهنگ و هنر باشد. همچنین محملی است مختصر برای مرور برنامه های وزیر فرهنگ و ارشاد، اینکه تا به امروز چه طرح هایی را به مرحله اجرا رسانده که در راستای اصلی ترین ضروریات حوزه فرهنگ و هنر است و دیگر اینکه چه برنامه هایی دارد برای وزارتخانه متبوعش که عهده دار اداره یکی از مناقشه برانگیزترین حوزه های مدیریتی است.

هر هیات دولتی در جمهوری اسلامی ایران از لحن وزیر و مفاهیم و مصداق هایی که برمی شمرد بر می آید که ایشان برنامه دارند، انگیزه و هدف و با همه موانع عزمی جزم دارد برای به بار نشستن خواسته های رأی دهندگان و برنامه های متولیان باشد که در گفتگوی سال آتی سالنامه سال 94 بخشی از آن همه خواسته و برنامه در مسیر اجرا باشد.


نخستین کاری که در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انجام دادید چه بود؟

- از نخستین روزهایی که به این وزارت آمدم، شناسایی نیروهایی برای مدیریت ارشد وزارت جزو نخستین اولویت اجرایی کاری من بود. البته رویکرد من نسبت به مدیریت در این وزارتخانه، بیش از آنکه به دنبال تغییر باشد، به تثبیت متمایل بود. بنابراین عجله ای در انتصابات جدید نداشتم. اگر افراد مشکلی در کار خود نداشتند یا می توانستند با رویکردهای دولت جدید، همسویی داشته باشند، اولویت با تثبیت آنان بود. معتقد هستم که نمی توان افراد را به واسطه حضورشان در یک دولت یا همسویی با یک تفکر، تا آخر عمر از حضور در عرصه های تخصصی محروم کرد. شاید فضای موجود، سیاست های حاکم بر نگاه فرهنگی دولت گذشته یا عوامل دخیل دیگر در آن دوره خاص، موثرتر یا قوی تر از توان تاثیرگذاری افراد یا حتی یک وزارتخانه بوده که به چنین برآیندی منجر شده بود؛ موضوعی که نیاز جدی به بررسی عمیق تر دارد. با وجود این، عملکرد یک سیستم قطعا نافی مسئولیت مجریان نیست، به ویژه کسانی که در ترویج سیاست ها نیز نقش جدی داشته اند اما به هر حال وقتی مسئولی در این دولت قرار می گیرد، باید مجری سیاست های دولت فعلی باشد.

روزهای نخست که آمدید نسبت به انتخاب شما نقدها و اعتراض هایی بود؟ شنیدید این نقدها و اعتراض ها را؟ درباره آن چه نظری دارید؟

- به هر حال هر انتخابی، موافقان و مخالفانی دارد. از آنجا که من اهل استفاده از رسانته ها با گرایش های مختلف هستم، این نقدها را دیدم حتی برخی نیز این نقدها را مستقیما برایم می فرستادند. من سعی کردم این نقدها را دقیقا بخوانم و ارزیابی کنم. آنجا که نقدها می توانست برای آینده مدیریتی من مفید باشد سعی کردم تا در برنامه ها و نگاهم مد نظر قرار دهم اما برخی نقدها اساسا مبتنی بر قضاوت زودهنگام و عدم شناخت از نگاه و رویکردهای بنده بود. قطعا برای این دسته از نقدها و اعتراض ها کاری نمی توانستم بکنم اما حسن این اعتراضالت این است که تا حدی، انتظارات و رویکردهای برخی گروه های سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و هنری را نشان می دهد. از این نظر، این نقدها را کلا مفید می دانم حتی اگر برخی از آنها غیرمنصفانه باشد.

یعنی خود را آدم نقدپذیری می دانید؟

- نقد منصفانه و مبتنی بر آگاهی و شواهد برای رشد فردی و اجتماعی، امری است ضروری. من هم مانند هر کس دیگری به نقد احتیاج دارم اما گاهی نقدها برای رشد نیست. بیش از آنکه نقد باشد، اشاعه دروغ و تهمت و افتراست. مثل اخباری که برخی خبرگزاری ها منتشر می کنند که تصور بنده این است یا برای سرگرم کردن ما این کار را می کنند تا از کارهای اصلی باز بمانیم یا اینکه به دنبال خراب کردن اذهان مردم نسبت به دولت جدید از طریق دروغ پراکنی هستند. گاهی هم با نشر برخی از اخبار تحریف شده، یا گزینشی، انتظارات مطالبات را به شکلی نابجا مطرح می کنندو بعد هم می گویند ارشاد تکلیفش با خودش روشن نیست. بدتر آن است که این موضوعات در بولتن ها هم منتشر می شود و اذهان برخی مسئولان را به سمت نادرستی سوق می دهد. من با نقد اصلا مخالفتی ندارم اما با دروغ پراکنی، تحریف و رفتارهای غیراخلاقی و غیرمنصفانه مخالفم.

تصورتان قبل از ورود به این وزارتخانه، با بعد از ورود با توجه به گستردگی، چه تفاوت هایی داشت؟

- من قبلا در سمت معاون بین الملل وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی کار کرده بودم و از این وزارتخانه شناخت داشتم. ضمن آنکه دوستان زیادی در این مجموعه داشته و دارم و لذا بی اطلاع از مسائل این وزارتخانه نبودم. روزی هم که خواستم به عنوان وزیر دوباره به این مجموعه برگردم، با دوستان زیادی مشورت کردم و اطلاعات خودم را به روز کردم.

فرهنگ و ارشاد بودجه زیادی را می طلبد. شما به مقوله فرهنگ و هنر به دید سرمایه گذاری نگاه می کنید یا آن را هزینه بر می دانید؟

- سیاستگذاری در جهت توسعه، فرهنگ و هنر امری حاکمیتی است که قطعا نیازمند صرف هزینه برای سیاستگذاری، هدایت، حمایت و نظارت است. در مجموع برای دولت، در همان محدوده اختیارات نظارتی و سیاستی که گفتم، هزینه کردن برای فرهنگ و هنر، خود نوعی سرمایه گذاری است اما مقوله فرهنگ و هنر در کشور، باید آنقدر کشش داشته باشد که بخش خصوصی ترغیب به سرمایه گذاری در این بخش شود.

مهمترین برنامه شما در وزارت ارشاد چه بود؟

- برنامه های متعددی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دارم که در برنامه ارائه شده به مجلس نیز آورده ام اما به دلیل گستردگی فعالیت های وزارت ارشاد و تنوع آنها، به طور واقعی نمی توانم بگویم کدام برنامه مهمترین است. شاید بتوانم یک برنامه را که بین همه بخش ها مشترک است و واقعا به آن اعتقاد دارم و موضوع پرسش قبلی شما نیز بود نام ببرم و آن ایجاد فضای مناسب برای سرمایه گذاری در حوزه اقتصاد فرهنگ و هنر است. اقتصاد، فرهنگ و هنر از نظر من نکته بسیار مهمی است که نباید از آن غافل شد. اگر ما بتوانیم شرایطی را به وجود آوریم که هنرمندان و اهالی فرهنگ، از دولت مستقل باشند و درآمد آنها از راهکارهایی که انجام می دهند و آثاری که خلق می کنند، تامین شود، این هم به اقتصاد کشور کمک بزرگی است هم به فرهنگ گاستقلال هنرمندان و اهالی فرهنگ از دولت، به طور واقعی زمانی صورت می گیرد که آنها از نظر مالی به دولت وابستگی نداشته و زندگی در خور شأن خود را داشته باشند. من تلاش کرده ام تا با استفاده از دیدگاه های افراد صاحبنظر و گماشتن مشاورانی برای این موضوع، بسترهای این کار را فراهم کنم. در همین مدت زمان کوتاه هم آثار خوب تلاش برای این موضوع را دیده ایم، مثلا در حراج کریستی در دبی، معاون هنری وزارتخانه حضور داشت و دیدیم که کارهای خوبی از هنرمندان ایرانی که در آنجا عرضه شده بود، به قیمت های مناسبی فروش رفتن. به اعتقاد من، اگر برنامه ریزی درستی داشته باشیم، در حوزه های مختلف فرهنگی و هنری، ظرفیت های زیادی برای درآمدزایی وجود دارد. البته ایجاد فضای مناسب برای سرمایه گذاری در این حوزه و بازدهی مناسب آن فقط به برنامه ریزی وزارت فرهنگ و ارشاد مربوط نیست، هم دولت و هم مجلس محترم در این زمینه باید شرایط مناسب و هماهنگی را ایجاد کنند. در عین حال، ما تلاش کرده ایم با پیوندی که با تشکل های خصوصی و به ویژه اتاق ایران، ایجاد کنیم، تعامل مناسبی را از راه هم افزایی برای این حوزه به وجود آوریم. به طور مثال هر سال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، با صرف هزینه هایی سنگین نمایشگاه رسانه های دیجیتال را برگزار می کرد اما امسال با استفاده از ظرفیت بخش خصوصی، اجرای این نمایشگاه را به بخش خصوصی سپردیم و وزارت فرهنگ و ارشاد فقط به امر سیاستگذاری و نظارت در کنار حمایت کلی پرداخت. این موضوع هم باعث کاهش هزینه ها شده و هم در جهت توانمندسازی بخش خصوصی و در نهایت ایجاد زمینه های مناسب برای همکاری های آینده گام مهمی است. برای حمایت از اقتصاد فرهنگ و هنر و سرمایه گذاری بخش خصوصی در این حوزه، همچنین با اتاق ایران در حال امضای موافقتنامه همکاری دو جانبه ای هستیم اما اگر یک آرزوی من را بخواهید که دوست دارم آن را به عینه در جامعه ببینم، بهبود وضعیت فرهنگ عمومی مردم است. می دانم این موضوع فقط به یک حوزه یا دولت مربوط نیست اما مطمئن هستم شورای فرهنگ عمومی بیش از نقشی که تاکنون ایفا کرده می تواند برای بهبود اوضاع فرهنگی کشور کار کند و موثر باشد. امیدوارم که این اتفاق هر چه زودتر و براساس برنامه هایی که به زودی از سوی مسئولان جدید این حوزه ارائه می شود، آغاز شود.

سیاست های فرهنگی وزارت ارشاد بر چه مبنا و ویژگی هایی تنظیم می شود؟

- از نظر قانونی، ما اسناد و قوانین بالادستی داریم مانند قانون اساسی، سند چشم انداز ۲۰ ساله، اصول سیاست های فرهنگی کشور مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی، سیاست های کلی فرهنگی برنامه چهارم و پنجم توسعه ابلاغی مقام معظم رهبری، قانون برنامه پنجم متوسعه و بسته اجرایی برنامه پنجم در بخش فرهنگ، رهنمودهای مقام معظم رهبری، مجموعه قوانین و مقررات مصوب و مورد عمل بخش فرهنگ و هنر و نظایر آن که ما را موظف می کند برنامه های خود را در آن چارچوب تعریف کنیم. برنامه های دولت محترم و محورهای اصلی مورد نظر رئیس جمهور که مردم در انتخابات به آنها رأی داده اند نیز در برنامه های وزرا برای اجرا باید مورد توجه قرار گیرد. اما در حوزه داخلی، به جز برنامه های اولیه که به مجلس ارائه شد. شوراهای سیاستگذاری تخصصی در وزارتخانه در بخش های مختلف تشکیل شده که با استفاده از نظرات کارشناسان، سیاست های کلان و در برخی موارد برنامه تدوین می شود اما در رویکردهای کلی وزارتخانه و سیاست های راهبردی، بیش از هر چیز نسبت به حفظ و حراست از آزادی های مشروع و قانونی فعالان حوزه فرهنگ و هنر، شفافیت در قوانین و فرآیندهای اجرایی، تاخلاق مداری، واقع بینی و دوراندیشی، تخصصی بودن کارها و توجه به ارزش های والای اسلامی و ایرانی، ایجاد بسترهای مناسب برای فعالیت های فرهنگی و نیز اقتصادی کردن فعالیت های فرهنگی و هنری توجه داریم. گسترش و تعمیق نشاط اجتماعی نیز از مواردی است که معتقدیم باید در برنامه و سیاست ها به آنها توجه شود. همچنین ما به توسعه فرهنگی درون زا و عمیق معتقدیم وبر همین اساس رویکردهای خود را تنظیم می کنیم. روش های اجرایی خود را نیز براساس رویکرد کلی اعتدال تدوین می کنیم. در واقع، در پی بارور کردن همزمان توان و ذخایر فرهنگی ملهم از تمدن و تاریخ ایرانی - اسلامی، و تعامل سازنده با فرهنگ جهانی در عصر جهانی شدن هستیم. از این منظر، به شناخت واقعی و کارشناسانه نیازهای مردم، درک دقیق امکانات و مقدورات کشور و کاستی ها و عدم توازن های موجود در کشور و شناخت مناسبات و واقعیت های بین المللی نیازمندیم.

بازگشایی خانه سینما یکی از دستاوردهای دولت آقای روحانی در حوزه فرهنگ و هنر است. به نظر شما آیا انجام این امر از طرف ارشاد نشاندهنده سیاسی بودن عملکرد ارشاد در دولت نهم است یا خیر؟

- بدیهی است هر حرکتی در فرهنگ و هنر در کشور ما، ارتباط نزدیک و مستقیمی با حوزه سیاست، به معنای عام آن دارد اما با وجود این، تمایلی ندارم با پاسخ به پرسش شما، به این موضوع شکل سیاسی بدهم. ما معتقدیم باید سلایق سیاسی را از حوزه فرهنگ و هنر دور کرد. خانه سینما یک بحث صنفی است که عده ای سعی کرده اند از آن بهره برداری سیاسی کنند ولی خوشبختانه با تدابیری که اندیشیده شد، این مشکل حل شد.

چقدر به غیرقانونی بودن این اقدام که در دولت نهم اتفاق افتاده است، اعتقاد دارید؟

- همانگونه که عرض کردم اجازه بدهید این موضوع سیاسی نشود اما مطمئن باشید اگر به این نتیجه می رسیدیم که اقدام مسئولان قبلی قانونی بوده، هرگز وارد این بحث نمی شدیم، بازگشایی خانه سینما اقدامی کاملا قانونی بود.

به نظر شما اگر خانه سینما و دیگر نهادهای صنفی بخواهند هویت مستقل ونگاه ایده آل صنفی را دستور کار خود قرار دهند، با وضعیت موجود می توانند به آن افق آرمانی خود برسند؟

- برای دستیابی به آن نگاه آرمانی مورد نظر، قطعا توجه به واقعیات موجود، لازم و ضروری است. در کشور ما در حوزه های مختلف، از جمله فرهنگ و هنر، نهادهای متفاوتی با نگرش ها و سلایق مختلف در پیشبرد برنامه های دولت یا حتی نهادهای صنفی نقش ایفا می کنند. در حوزه فرهنگ و هنر، قطعا این موضوع از پیچیدگی بیشتری برخوردار است. هویت مستقل نهادهای صنفی با استفاده از ظرفیت های درونی آنها و سازماندهی مناسب برای ایجاد سازوکارهایی برای دستیابی به اهدافشان ضروری است. شرایط کشور هم برآیند اراده نیروهای اجتماعی و سیاسی است لذا برای رسیدن به آرمان هاا، هر گروهی باید در کنار نیروهای دیگر، قدرت بسیج کنندگی و چانه زنی خود را افزایش دهد. با وجود این من به عهد خود با مردم و وفادارم. در برنامه هایی که به مجلس محترم ارائه کردم، ذیل عنوان «تقویت نهادهای صنفی و تشکل های مدنی» و ذیل عنوان «تضمین آزادی های قانونی»، رویکردها و سیاست های کلان مورد نظر خود را بیان کرده ام. برای این منظور هم از دیدگاه های کارشناسان و خود تشکل ها استفاده می کنم.

آیا وقتی دست کمک برای بنیه های مالی به سوی اشخاص حقوقی مثل وزارت ارشاد دراز می کند آیا این آغاز محافظه کاری و رایزنی ها نیست که نگاه تثبیت شده صنفی را مخدوش می کند. شما به عنوان وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی چه راه حلی می توانید ارائه دهید که نهادهای صنفی در چارچوب وظایف اصلی خود بتوانند در خدمت اهداف صنفی باشند و هم از تشکیلات دولتی برای ادامه حیات خودشان فاصله بگیرند؟

- دولت می تواند بسترهای مناسب را فراهم کند اما نمی تواند آنچه را شما می گویید تضمین کند. این امر، محصول ارتباط مداوم دولت و نهادهای صنفی و مدنی است. ما در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تلاش می کنیم هم در حوزه اقتصادی و هم در حوزه های اجرایی، فضای مناسبی را برای توانمندسازی نهادها و تشکل های صنفی ایجاد کنیم. از همین رو تلاش خواهیم کرد با استفاده از ظرفیت های موجود مدنی و صنفی در وزارت صنعت، معدن و تجارت، اتاق بازرگانی و صنایع ایران و اتاق بازرگانی تهران برای دستیابی به استقلال کامل نهادهای صنفی دست یابیم. البته این امری است که اراده همه حاکمیت را می طلبد که ایجاد این هم افزایی فقط به دولت مربوط نمی شود بلکه باید نهادهای مدنی و صنفی فعال تر عمل کنند و بتوانند برخواست ویژه خواری برخی از اعضای خود و سایر نیروهای بیرون از آنها غلبه کنند.

آقای دکتر روحانی در شعارهای انتخاباتی و روزهای بعد از پیروزی از تعویض جایگاه دولت فرهنگی و فرهنگ دولتی صحبت کردند و شما نیز از این گزاره استفاده کردید. حالا با گذشت چند ماه از دوره کاری شما ما هنوز به شکل کاملی تجلی این شعار را ندیده ایم. راهکارهای اتخاذی شما برای رسیدن این شعار به عرصه عمل چیست و آیا اساسا فکر می کنید عملی خواهد بود؟

- آنچه من نیز بر آن تاکید دارم دولت فرهنگی است که همه اجزای دولت باید حامی توسعه فرهنگی کشور باشند و برعکس فرهنگ را باید از دولتی بودن خارج کرد و به دست اهالی فرهنگ و هنر سپرد. وظیفه دولت یک وظیفه حاکمیتی است، همچون باغبانی که گل ها را پرورش می دهد و از رشد علف های هرزه جلوگیری می کند. مقام معظم رهبری در دیدار با اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی فرمودند سیاست و اقتصاد زیر فرهنگ تعریف می شود نه اینکه فرهنگ زیر سیاست یا اقتصاد باشد.


نخستین لازمه کارایی نهادهای صنفی، استقلال آنهاست؛ به ویژه در حوزه کتاب و ادبیات. استقلال این قشر نیز گره خورده است با رد شدن از مساله ای به نام سانسور. شما در ابتدای دوره کاری تان صحبت هایی از برداشتن و حل کردن مساله ممیزی داشتید اما این مساله عملی نشد. علت چه بود و چه تدبیر دیگری برای این مساله در نظر گرفته اید؟

- فضای تصمیم گیری در دولت ها، تحت تاثیر عوامل مختلف بوده و برآیندی از تاثیرگذاری نیروهای مختلف اجتماعی و سیاسی است؛ لذا گاهی در ظاهر، اقدامات عملی با بخشی از وعده های داده شده، از دید برخی از مخاطبان، چندان همخوانی ندارد. در عین حال از یاد نباید برد که شعارها، فارغ از محتوال، تا زمانی که با ارزیابی نیروهای موثر اجتماعی و سیاسی برای پیشبرد آنها و نیز ارزیابی از زمان بندی اجرا و پیش بینی های لازم اجرایی برخوردار نباشند، نمی توانند به برنامه تبدیل شوند. این موضوع وقتی به حوزه فرهنگ و هنر تعمیم داده شود، هم به دلیلماهیت پیچیده موضوع، تاثیر و تاثر عوامل مختلف و هم به دلیل تکثر دیدگاه ها، گستردگی و تنوع نیروهای موثر در این حوزه ابعاد پیچیده تری به خود می گیرد. از زمان استقرار در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، با مجموعه زیادی از مطالبات فرهنگی و هنری مواجه شدم که بخشی از آن ناشی از عملکرد دولت پیشین و بخشی از آن ناظر به وعده های دوران انتقاباتی بود؛ وعده هایی که وجوه عینی مشخص تر و روشن تری داشتند، امکان تحقق بیشتری یافتند؛ مانند بازگشایی خانه سینما اما برخی وعده ها کمتر جنبه روشن عملی داشتند یا با تعدد مراکز تصمیم گیری روبرو هستند، حتی از حیث ادبیات نیز با تعدد دریافت و فهم از موضوع مواجه هستند. ممیزی در حوزه نثر و کتاب هم از همین دسته است. رئیس جمهور محترم در جمع هنرمندان با اشاره به موضوع فوق الذکر صراحتا اعلام کردند که این دولت قصد ندارد ممیزی را در فرهنگ و هنر به صورتی که مانع کار هنرمندان باشد ادامه دهد. ممیزی باید در چارچوب قانون و هدفمند باشد. به هر حال از نظر من، اصل ممیزی امری حاکمیتی است که از سوی مردم به دولت برای صیانت از ارزش ها و اخلاق جامعه واگذار شده است، لذا با کلیت ممیزی نه تنها مشکلی ندارم، بلکه آن را ضروری می دانم اما ممیزی سلیقه ای و مبتنی بر نگرش سیاسی و به دور از واقعیات جامعه نه در دولت یازدهم و نه در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی پذیرفته نیست. اصل ممیزی برای پاسداشت ارزش های ملی و دینی در هر نظام مردم سالاری وظیفه مهم و بسیار ضروری دولت است اما ممیزی باید شفاف، قانونی و دقیق باشد. همچنین ممیزی باید مبتنی بر سازوکارهای برخاسته از اصول مردم سالاری باشد. در دولت تدبیر و امید کتاب های بسیاری در حوزه های مختلف مجوز نشر گرفته اند؛ کتاب هایی که منع قانونی نداشتند اما به استناد نگاهی خاص و سلیقه ای، برخی از آنان در دولت های پیشین، در مسیر ارزیابی دچار مشکلاتی شده و در نتیجه در روند مجوز نشر، کندی یا توقفی صورت گرفته بود. در این مدت تلاش کرده ایم که روندها و فرآیندهای اجرایی و نظارتی تصحیح شود. روندهایی که به طور صریح، صحیح و شفاف بوده و امکان رصد آن برای نهادهای مدنی و اهالی فرهنگ و هنر وجود داشته باشد. ما اصلا به دنبال برداشته شدن ممیزی نیستیم. قبلا هم نگفته بودم که ممیزی را کلا برداریم بلکه می خواستیم ممیزی قبل از چاپ را به خود ناشران واگذاریم که به دلیل برخی تبعات، خود ناشران تمایلی به آن نشان ندادند اما ما معتقدیم برای اینکه ممیزی سلیقه ای نشود، سازوکارهای روشن و دقیقی تدوین شدو تلاش کردیم کار را به متخصصان واقعی حوزه های مختلف واگذار کنیم. مثلا اگر قرار است کتابی در حوزه دین منتشر شود، ممیزی آن باید توسط صاحبان فکر و محققان آن حوزه بررسی شود نه اینکه هر کسی که صلاحیت وی در حوزه های مختلف ناروشن است، درخصوص هر کتابی حق اظهارنظر داشته باشد. من معتقدم در این حوزه ما گام های بزرگی برداشته ایم و امیدوارم در سال های آینده برنامه های خود در این حوزه را اجرایی و کامل کنیم. هیات نظارت بر کتاب های کودکان و هیات نظارت بر کتاب های بزرگسالان که حدود سه سال بود عملا کار آن تعطیل بود، مجددا راه اندازی شد. شخصیت های برجسته ای در حوزه های مختلف به شورای عالی انقلاب فرهنگی معرفی شدند و مورد تایید قرار گرفتند و امید می رود با آغاز به کار این هیات ها بتوانیم فعال تر از گذشته در بخش بررسی کتاب عمل کنیم.

در صحبت های آقای رئیس جمهور در دیدار با هنرمندان بحث سپردن ممیزی به خود اهالی فرهنگ به میان آمد. فکر نمی کنید این مسئله موجب ایجاد تفرقه در بین اهالی فرهنگ و هنر خواهد شد؟

- اتفاقا همانگونه که گفتم اگر شاخص ها و سازوکارهای آن روشن باشد، امکان ابراز نظر شخصی و سلیقه ای کم می شود و نگرانی شما هم به حداقل می رسد؛ گرچه قطعا هر برنامه ای که اجرا شود، مزایا و معایب خود را دارد اما هنر در کاستن از معایب و افزایش مزایای آن است. ایشان هم معتقد به اجرای دقیق قانون انتشار کتاب هستند و اصل ممیزی را ضروری می دانند.

شما و دکتر روحانی از اعتماد به هنرمندان سخن گفتید، از اینکه باید به کارهای آنان اعتماد کرد اما آقای جنتی گمان نمی کنید بعد از گذشت هشت سال سخت و دشوار برای هنرمندان وقت آن رسیده است که شما اعتماد اهالی فرهنگ را جلب کنید؟

- قطعا همینطور است. اعتماد یک مسیر دو طرفه است. نمی توانیم از هنرمندان انتظار داشته باشیم که به ما به واسطه شعارهایمان اعتماد کنند. ما باید با همکاری و تعامل این اعتماد را بازسازی کنیم. قطعا به عمل کار برآید. بهترین کار هم به نظر ما افزایش مشارکت هنرمندان و فعالان فرهنگی در اجرای برنامه های فرهنگی است که در شکل های مختلف به دنبال آن هستیم. همین که ما معتقدیم اجرای نمایشگاه ها و جشنواره ها باید به تشکل های مدنی و صنفی تخصصی سپرده شود، نشان از اعتماد ما به طرف مقابل دارد.امیدوارم بتوانیم با همکاری و تعامل این اعتماد را به طور کامل بازسازی، تقویت و نهادینه کنیم.

فیلم های توقیف شده ای که اخیرا اکران شده اند، بر چه اساسی توقیف و رفع توقیف شدند؟

- اولا هیچ یک از فیلم های توقیف شده هنوز به طور رسمی اکران نشده اند. برخی ازآنها در جشنواره فیلم فجر حضور یافتند. ثانیا تمام تلاش همکاران ما، اقدام براساس قانون است. هیچ اقدام غیرقانونی انجام نشده است. گرچه برخی علاقمندند با اقدامات فراقانونی در روند کارهای قانونی خلل ایجاد کنند.

آیا به دوره ای در وزارت ارشادوارد شده ایم که احتمال توقیف فیلم ها وجود ندارد؟

- فکر می کنم پاسخ را در پرسش پیشین داده ام. سیاست فعلی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در هر حوزه ای، ایجاد شفافیت و دقت و ایجاد سازوکارهای روشن و برخورد تخصصی با موضوعات است. ما تلاش می کنیم این نگاه را در حوزه های مختلف، به قاعده تبدیل کنیم؛ با استفاده از قوانین، آیین نامه ها و دستورالعمل ها، قانون هر چه باشد ما مجری هستیماما در عین حال معتقدیم قانون باید منطبق با نیازهای جامعه باشد و بنابراین از راه های قانونی به اصلاح راهکارهای قانونی نیز هر جا که لازم باشد، باید اقدام کنیم. البته در این دوره هم فیلم هایی که مغایر ارزش های ملی و دینی باشد مجوز نخواهد گرفت ولی سعی ما بر این است که از ابتدا در مرحله فیلمنامه کنترل های لازم صورت گیرد و در مرحله ساخت نیز نظارت بیشتری اعمال شود تا مجبور به توقیف فیلم نشویم.

میزان توجه شما به دیگر حوزه های وزارت ارشاد چقدر است، معمولا سایر حوزه ها در پرتو سینما و ادبیات گم می شوند؟

- تلاش ما بر این است که همه حوزه ها به اندازه سهمشان در جامعه مورد توجه قرار گیرند. بنده وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی هستم نه وزیر سینما و ادبیات. از سینما، ادبیات و نشر و کتاب، تئاتر، هنرهای تجسمی گرفته تا معاونت قرآن و عترت، اوقاف و امور خیریه، حج و زیارت، کانون های فرهنگی مساجد، مطبوعات، همه و همه زیرمجموعه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هستند و فکر می کنم هم از نظر توجه ظاهری و رسمی و هم از نظر برنامه ریزی، تاکنون هر موضوعی، جایگاه خودش را داشته و مورد توجه بوده است.

آیا به حمایت مادی بخش های ادبی و هنری اعتقاد دارید؟ چه شاخص هایی در این زمینه دارید؟

- با توجه به بحث اقتصاد فرهنگ و هنر، معتقدم دولت به جای حمایت مستقیم، باید شرایط را برای رشد فرهنگ و هنر و استقلال فعالان آن فراهم سازد. در عین حال، اگر بتوانیم خدماتی مانند بیمه هنرمندان، نویسندگان و فعالان این عرصه ها را توسعه دهیم، به شرطی که دولت بیشتر در حد حامی اداری باشد، کمک بزرگی به این افراد کرده ایم. واقعا به دنبال این نیستیم که با حمایت های مالی، فرهنگی و هنر دولتی فراهم کنیم اما باید تا جای ممکن با سازماندهی ظرفیت های مختلف به ویژه در بخش خصوصی، اقتصاد این حوزه را به گونه ای توسعه دهیم که استقلال فرهیختگان و هنرمندان و روزنامه نگاران تضمین شود.

در حوزه مطبوعات به نظر می رسد با وجود شعارهای انتخاباتی رئیس جمهور محترم و دیدگاه های شما، گشایش خاصی صورت نگرفته است و در بر همان پاشنه می چرخد؛ البته واضح است که وضعیت به طور کلی در این حوزه هم مطلوب تر شده است ولی در مقایسه با حوزه هایی مثل سینما و کتاب، به نظر می رسد اتفاق چندانی رخ نداده است. علت این امر چیست؟

- ماهیت کار رسانه هایی مانند مطبوعات به دلیل حساسیت بیشتر و نقشی که مطبوعاتت در کشور ما به جای احزاب سیاسی ایفا می کنند، قابل قیاس با سینما و کتاب نیست. بدیهی است در فضای فعلی که رقابت های سیاسی جدی است، توجه به سهم رسانه ای بسیار بیشتر از پیش شده و برخی برنمی تابند که گروه های مختلف اجتماعی و سیاسی رسانه داشته باشند یا آنکه به دنبال ایجاد فضای التهاب و پراسترس در این حوزه هستند و گاهی مطبوعات قربانی چنین فضایی می شوند. ما در دولت به دنبال در پیش گرفتن سیاست های انقباضی نیستیم اما واقعیت ها را باید در نظر گرفت یا وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در جمع اعضای هیات نظارت بر مطبوعات تنها یک رأی دارد ولی در عمل بسیاری از مردم حتی نخبگان، تنها وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی را مسئول برخورد با مطبوعات می دانند و خواستار شدت عمل بر ضد رسانه هایی هستند که با سلیقه سیاسی آنان سازگارند. به طور مثال، در خصوص توقیف برخی نشریات، نقشی که این وزارتخانه در هیات نظارت ایفا می کند به گونه ای نیست که بتواند الزاما سیاست های خود را از این طریق به طور کامل اجرا کند اما آنجا که حوزه تام اختیارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باشد هیچ عدولی از سیاست های اعلامی نکرده ایم. شخصا معتقدم هر نشریه ای که توقیف می شود، علاوه بر ضررهای جبران ناپذیر انسانی که به وجود می آورد، کمکی به توسعه فرهنگی و سیاسی نمی کند. از این بابت باید برای توقیف نشریات با احتیاط بیشتری عمل کرد؛ مگر در مواردی که تخلف از قانون به گونه ای باشد که راهی جز توقیف نشریه وجود نداشته باشد. نشریات و روزنامه ها نیز باید کاملا دقت کنند که در چارچوب قانون عمل کنند و از بیان مطالبی که می تواند مورد دستاویز دیگران قرار گیردیا برخلاف قانون مطبوعات باشد به شدت پرهیز کنند تا بتوانند به رسالت مطبوعاتی خود ادامه دهند. بنابراین امیدوارم با شفافیت، قانونمداری و اعتقاد و التزام به معیارها و الزامات توسعه، فضای رسانه ای راه درست و مناسبی را بپیماید اما این مسیر، مسیری دو طرفه است. نمی توان از حاکمیت انتظار داشت اما از رسانه ها انتظار نداشت که در مسیر تعریف شده حرکت کنند. البته از یاد نبریم، ماهیت رسانه، گاهی برخی مسائل را باعث می شود که می توان با اندکی انعطاف و تحمل بیشتر، مسائل را به سمت و سویی برد که هزینه های رسانه و نظام سیاسی به حداقل برسد.


دیدگاه خودتان نسبت به مقوله آزادی بیان و مطبوعات چیست؟ مرز این آزادی از نظر شما چیست؟

- من عمیقا به آزادی مطبوعات در چارچوب قانون اساسی و قانون مطبوعات اعتقاد دارم، مگر مواردی که قانون آن را تخلف ذکر کرده است. مرز آزادی، قانون است و هیچ کس نباید از قانون تخلف کند یا ارزش های دینی و ملی را مخدوش کند.

درباره انجمن صنفی روزنامه نگاران ایران در سالی که گذشت، وعده های زیادی داده شد و امیدهای زیادی زنده شد ولی هنوز هم مشاهده می شود که گشایش خاصی در وضعیت این انجمن صورت نگرفته است؛ از آخرین وضعیت بازگشایی این انجمن و دیدگاه خودتان درباره آن برایمان بگویید.

- با توجه به اینکه وزارت اطلاعات شکایت خود را از دستگاه قضایی پس گرفته است و وزارت تعاون، کار و امور اجتماعی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز با فعالیت مجدد انجمن موافقت دارند، امید می رود در آینده نزدیک مجمع عمومی اعضای انجمن صنفی با تشکیل جلسه مجمع، هیات مدیره جدید خود را انتخاب کند و فعالیت خود را از سر گیرد.

در سالی که گذشت عملکرد معاونت مطبوعاتی وزارتخانه شما شاید بیش از سایر معاونت های وزارتخانه متبوع تان مورد انتقاد اهل فن قرار گرفت و اهالی رسانه از تصمیم ها و سیاست های این معاونت کمترین سطح رضایت را داشتند؛ نمونهاش هم بحث صدور پروانه خبرنگاری بود که هنوز هم موج مخالفت ها با آن کاهش نیافته است. چرا دولت جدید مایل است به اسم سپردن کارها به تشکل های صنفیف به نوعی در کار مطبوعات و روزنامه نگاران و سرنوشت آنها دخالت کند و به نام حمایت، مقدرات اهالی رسانه را در دست بگیرد؟

- من با این نگاه شما مخالفم. ما اصلا به دنبال دخالت در کار مطبوعات نیستیم. درخصوص صدور پروانه خبرنگاری، طبق برنامه ریزی های صورت گرفته، پس از آغاز کارگروه حرفه ای روزنامه نگاری متشکل از نمایندگان تشکل ها و صنوف مرتبط و نیز تعدادی از استادان و روزنامه نگاران پیشکسوت نسبت به صدور کارت خبرنگاری اقدام خواهد شد. سیاست کلی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تقویت نهادهای صنفی و تشکل های مدنی فرهنگ و هنر است. در اینگونه موضوعات واگذاری امور به مجامع، تشکل ها و صنوف مرتبط مورد نظر است نه اینکه بخواهیم در کار خبرنگاران دخالت کنیم. در این خصوص هم هیچ تبعیضی وجود نخواهد داشت.

عملکرد معاونت مطبوعاتی با اینکه به نظر می رسد باید با بیشترین سطح از اطلاع رسانی و شفاف سازی همراه باشد، اتفاقا با کمترین سطح از شفافیت روبرو است و همین موضوع هم باعث شده است که معمولا شایعات در پیرامون عملکرد آن زیاد شکل بگیرد. مثلا درباره توقیف بهار یا حتی یالثارات شخص شما موضع گیری کردید و این معاونت نه در این موضوعات موضع گیری خاصی کردند نه در سایر موضوعاتتی که از جانب آنها با انتقاد اهالی رسانه روبرو هستند. خودتان عملکرد این معاونت را چگونه می بینید؟

- معاونت مطبوعاتی از مجموعه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی جدا نیست. وقتی وزیر موضع گیری می کند، اساسا نیازی به موضع گیری جداگانه نیست. همین که بسیاری از اطلاعات مربوطه در سیستم های اطلاع رسانی این معاونت اعلام می شوند، نوعی شفاف سازی است. اتفاقا من تصور می کنم گاهی به دلیل شفافیت ها متاسفانه حساسیت ها برانگیخته می شود. ما هم وظیفه داریم در قبال مسئولیت هایی که داریم، پاسخگوی بازخورد سیاست ها و برنامه هایمان از سوی جامعه باشیم.