۲۹ ساله‌ ای که هنوز بزرگ نشده است!

خبرآنلاین: جشنواره موسیقی فجر که این روز‌ها بیست و نهمین دوره‌اش را می‌گذراند، همچنان بدون داشتن هیچ راهبرد و هدف بلند مدتی برگزار می‌شود.

حتماً این اصطلاح که فلانی سنی ازش گذشته، اما هنوز بزرگ نشده است را شنیده‌اید؛ تعبیری که به بهترین شکل می‌تواند وضعیت جشنواره موسیقی فجر در ۲۹ سالگی را توصیف کند. مهم‌ترین رویداد موسیقی کشور بعد از گذراندن سه دهه از عمرش، همچنان تکلیفش روشن نیست و انگار نمی‌خواهد یا نمی‌تواند رشد یابد و به بلوغ برسد.جشنواره موسیقی فجر، در طول سال‌های گذشته، به جای آنکه قد بکشد و تنومند شود، چون درختی بوده که پیچک‌های زیادی به دورش کشیده شده است و همیشه دست و پایش را بسته‌اند.

وقتی جریان موسیقی کشور در طول سالیان گذشته بدون سیاست و برنامه ریزی کلان فرهنگی و هنری، هر بار به مسیری افتاده و راهی متفاوت را رفته، انتظار هدفمند برگزار شدن جشنواره فجر، انتظاری بیهوده است.

واژه انحرافی جشن

مشکل اصلی بزرگ‌ترین رویداد موسیقایی کشور، از آنجا آغاز می‌شود که واژه انحرافی «جشن» جای «جشنواره» را می‌گیرد. اینکه مردم در ایام دهه فجر باید شاد باشند، سالهاست بهانه‌ای شده تا سیاست گذران و برنامه ریزان جشنواره موسیقی فجر، هر نوع و گونه‌ای از موسیقی را در دل این رویداد بگنجانند و آن را به کشکولی بی‌هویت تبدیل کنند.

امسال با افزوده شدن دو بخش بانوان و کودک و نوجوان، این امر تشدید هم شده است. گروه‌ها و هنرمندان موسیقی سنتی، نواحی (که البته امسال به دو گروه محدود شده‌اند)، کلاسیک غربی، آواز جمعی، پاپ، تلفیقی و... هر سال در جشنواره موسیقی فجر به اجرای برنامه می‌پردازند، بی‌آنکه جریانی را پدید آورند یا تحولی را موجب شوند.

اگر به جدول جشنواره بیست و نهم فجر هم نگاهی بیندازید، می‌بینید بیشتر برنامه‌ها شبیه آن چیزی است که در اجراهای طول سال هم شاهدش بوده‌ایم. در واقع این رویداد هنری را نباید جدا از جریان عمومی موسیقی کشور ارزیابی کرد؛ نه نقطه اوج است و نه نقطه عطف.

جدولی شبیه سال‌های قبل

امسال در بخش‌های مختلف جشنواره بیست و نهم موسیقی فجر، ۱۱۲ گروه در تالار‌های وحدت، رودکی، ایوان شمس، برج آزادی، نیاوران، اریکه ایرانیان، ارسباران و برج میلاد به صحنه می‌روند. این هنرمندان در بخش‌های رقابتی، نسلی‌دیگر، استعدادهای درخشان، بین‌المللی، موسیقی بانوان، کودک و نوجوان، جنبی و پاپ به اجرای برنامه می‌پردازند.


به جز دو بخش کودک و نوجوان و بانوان، دیگر برنامه‌های جدول جشنواره ۲۹، کم و بیش شبیه دو سال گذشته این رویداد است. هر چند امسال، غیبت ارکسترهای بزرگ به ویژه سمفونیک تهران و ملی به شدت احساس می‌شود و ضرورت راه اندازی دوباره آن‌ها را یاد آوری می‌کند.شرایط اداری و پشتیبانی ارکسترهای بزرگ به گونه‌ای است که بخش خصوصی به تنهایی نمی‌تواند عهده دار این مسوولیت شود و مثل همه جای دنیا، این نهاد‌ها و اداره‌های دولتی یا شرکت‌های بزرگ اقتصادی هستند که باید آستین‌ها را بالا بزنند و وارد گود شوند.

پنهان شدن پشت «جوان گرایی»

چهار سالی است که جشنواره موسیقی فجر، داعیه حمایت از هنرمندان جوان را دارد. تنها دلیل این ادعا هم آن است که گروه‌ها و تک نوازان جوان فعال در عرصه موسیقی، در این روز‌ها فرصت می‌یابند روی صحنه بروند و هنرشان را عرضه کنند. اما اگر سری به سالن‌های میزبان بخش‌های رقابتی و استعدادهای درخشان بزنید، خواهید دید بیشتر صندلی‌ها توسط بستگان و دوستان این هنرمندان جوان پر شده است و چندان نشانی از حضور مخاطب عام، اهای رسانه و حتی استادان موسیقی مراکز آموزشی در این تالار‌ها دیده نمی‌شود.

به جای آنکه سیاست گذران جشنواره موسیقی فجر پشت عنوان «جوان گرایی» پنهان شوند، شاید بهتر باشد برای این بخش ها، رویدادی مستقل را تدارک ببینند که در آن در کنار اجرا‌ها، کارگاه‌های آموزشی نیز برگزار شوند. در چنین جشنواره‌ای که باید با همکاری دانشکده‌های هنری، هنرستان‌ها و آموزشگاه‌های موسیقی برگزار شود، از استادان به نام و نو آوران عرصه موسیقی دعوت شود تا با اجراهای ویژه و برگزاری کارگاه‌های آموزشی، تجربیات و دانش خود را به جوانان منتقل کنند.

در جریان برگزاری جشنواره اختصاصی موسیقی جوانان که می‌تواند شاخه‌های مختلف را در بر بگیرد، اهالی رسانه، استادان دانشگاه و هنرمندان پیشکسوت می‌توانند به کشف استعدادهای درخشان بپردازند و آنان را به جامعه هنری معرفی کنند.

برنامه‌های تکراری

برنامه‌های بخش جنبی (فارغ از اینکه متعلق به کدام شاخه از موسیقی باشند) همان‌هایی است که در طول سال شاهد اجرایشان در سالن‌های مختلف هستیم. حال این برنامه‌های تکراری چه گلی به سر جشنواره موسیقی فجر می‌زنند، مشخص نیست.

این مشکل در بخش اجراهای پاپ، بیشتر مشهود است. خوانندگان حاضر در این بخش، یا در یک ماه گذشته روی صحنه رفته‌اند یا در اسفند کنسرت برگزار خواهند کرد. عجیب‌تر آنکه برخی از این هنرمندان، در اجراهای جشنواره، حتی قطعات تازه‌تر خود را هم نمی‌خوانند و به مخاطبان مژده می‌دهند که در کنسرت آینده می‌توانند شاهد اجرای آن آهنگ‌ها و ترانه‌ها شوند.

اجراهای بخش‌های کودک و نوجوان و بانوان هم به این درد مبتلا هستند و در این دوره کار و اجرایی تازه و متفاوت را بر صحنه جشنواره موسیقی فجر اجرا نکرده و نمی‌کنند.

افزایش مهمانان خارجی

امسال بعد از آنکه در دو دوره گذشته، تعداد هنرمندان خارجی شرکت کننده در بخش بین الملل جشنواره موسیقی فجر کم شده بود، با افزایش مهمانان دیگر کشور‌ها روبرو هستیم. در جشنواره بیست و نهم فجر، ۳۶ هنرمند در قالب هفت گروه به اجرای برنامه می‌پردازند که اگر در سال‌های آینده این روند رو به رشد ادامه یابد، می‌تواند در تبادل فرهنگی و هنری جامعه موسیقی ایران با دیگر کشور‌ها راهگشا باشد.


البته در این بخش هم سر در گمی سیاست گذران مشهود است، چرا که در دعوت گروه‌های خارجی، هیچ هدف و برنامه خاصی وجود ندارد. بهتر است برای این بخش هم تعریفی صورت بگیرد و دعوت از هنرمندان خارجی در یک چارچوب خاص انجام پذیرد. همکاری هنرمندان ایرانی با موسیقی دانان خارجی و پدید آوردن آثاری که برآمده از تبادل فرهنگی باشد، می‌تواند به عنوان هدف اولیه‌ای برای چند سال آینده ترسیم شود.

جشنواره موسیقی فجر در حالی به نیمه خود رسیده که بر خلاف دو رویداد سینمایی و تئاتری مشابه خود، بسیار کم حاشیه است. این اگر چه در نگاه ظاهری یک حسن است، اما از طرف دیگر رنگ و بوی خنثی بودن هم دارد؛ جشنواره‌ای که با وجود هنرنمایی اهالی موسیقی روی صحنه، در آن اتفاق خاصی نمی‌افتد.