خیانت های رسانه های ایران به مردم

هفته نامه حاشیه: مردم خاطره آلودگی هوا و آب، خون های اچ آی وی مثبت، قتل های زنجیره ای پل مدیریت و تجاوز در خمینی شهر را از یاد نمی برند و البته که از رسانه هم دل پری دارند.

هوای آلوده

شرح ماجرا: «پاسکاری» تایید و تکذیب مسئله آلودگی سال هاست در بین مسئولان کشور، مثل یک مسابقه فوتبال در جریان است و به نظر می رسد رسانه ها بیش از آنکه در وسط این دعوا، حامیان مردم باشند، دمنده به آتش این اختلاف ها هستند. بی کیفیتی خودروها، نزدیکی کارخانه های آلوده به شهرها، سوخت غیراستاندارد، پدیده ریزگردهای مهاجم و ... اگرچه اصلی ترین دلایل آلودگی هوای شهرهای ایران به شمار می روند اما مصرف میلیون ها صفحه روزنامه، هفته نامه و مجله در طول این سال ها نتوانسته حتی یک قدم برای بهبود شرایط بردارد تا جایی که امروز آلودگی هوا به نسبت ۱۰ سال گذشته، چندین برابر شده است.

ماجرا به کجا رسید: در بررسی دلیل این خلاف عهدی از سوی رسانه ها، اسماعیل کهرم، بوم شناس و فعال محیط زیست به «حاشیه» می گوید: «در زمینه آلودگی هوا در اهواز این رسانه ها نیستند که کوتاهی می کنند. کوتاهی را دستگاه ها و ۱۷ مرکز سنجش آلودگی استان خوزستان انجام می دهند. وقتی که این درگاه های اطلاعاتی، میزان دقیق آلودگی ها را در اختیار رسانه ها قرار نمی دهند، آنها چه چیزی را منعکس کنند؟»


به گفته او، «اگر اطلاعات گفته شده که به عنوان مثال دلیل آلودگی باران اسیدی یا رعد و برق و .... است و آن وقت رسانه ها این اطلاعات را منعکس نکنند، مقصر می شوند.»

این فعال محیط زیست با اشاره به وجود سانسور در مطبوعات می گوید: «زمانی که وزارت اطلاعات به رسانه ها اعلام می کند دیگر درباره جنگل ابر چیزی نوشته نشود، درباره باغ موزه ای که وسط جنگل مازندران ساخته شده مطلبی چاپ نشود، دیگر چرا باید از رسانه ها ایراد بگیریم؟ در حال حاضر از رفتن ۱۸ هزار هموطن خوزستانی به کلینیک می گذرد اما هنوز اطلاعاتی مبنی بر اینکه دلیل اصلی این آلودگی ها چیست، ارائه نشده است.»

اما این تنها نظر موجود نیست، کارشناسانی هم هستند که می گویند برخی رسانه های محیط زیستی در طول یکی دو دهه اخیر به جای حمایت از محیط زیست، در میان دعوای شهرداری ها و دولت، جانبگرانه مداخله کرده اند و نتیجه آن شده که به جای حل مشکلات به میزان اختلاف ها در میان نیروهای اجرایی کشور افزوده شده است.

قتل های ناموسی

شرح ماجرا: بازیگر نقش خر تئاتر شهر قصه با صدایی گرفته و تودماغی می گوید: «آخه عشق مثل دسته چپق/ باید حتما دوتا سر داشته باشه/ آخه عشق یه سره باعث دردسره». شاید این دیالوگ ها خنده دار و حتی کمی لوده باشند اما واقعیت این است که در چند سال گذشته بارها چاقوی تیز انتقام از لوای تاریک همین «عشق یکسره» بیرون آمده و دامن خیلی ها را به خون آغشته کرده است. نمونه هایش هم تا دلتان بخواهد در صفحه حوادث روزنامه ها با تیترهای بزرگ و خونی یافت می شود اما دو اتفاق شبه به هم در فاصله نزدیک به یک سال در یک نقطه تهران؛ در اولی مهدی نامی، محمدرضا را می کشد و پلیس و مردم به تماشا می ایستند و حتی آنقدر با موبایل شان فیلم می گیرند که قاتل از صحنه می گریزد و در دومی، دختری جلوی چشم مردم ۳۷ ضربه چاقو به صورت و گردنش فرو می رود تا سندی باشد بر عشق های کور یکطرفه و یکسره. باز هم مردم شاهدند و دوربین ها روشن، با این فرق که این بار قاتل اسیر ضربه های کسی می شود و به دام پلیس می افتد.

نظر کارشناس: دکتر حسن موسوی چنگ، آسیب شناس درباره چنین اتفاق هایی که به قتل های ناموسی ختم می شود، می گوید: «رسانه ها با پرداختن به موضوعاتی که ابعاد تابو دارند، دچار مشکل هستند. سیاست های رسانه ای ایران منطبق با سیاست های حوزه اجتماعی نیست.»

چلک گفت: «موضوعاتی که در رسانه ها به آنها پرداخته می شود شبیه پل مدیریت و میدان کاج حتی به آنها انتقاد هم می شود که چرا از خط قرمزها عبور می کنند؟ چون خیانت تابو است و مشروعیت ندارد.» این آسیب شناس اجتماعی اعتقاد دارد که رسانه ها آنطور که درخور این پدیده دهشتناک اجتماعی است، نتوانسته موفق عمل کند: «رسانه ها باید به صورتی با این پدیده برخورد کنند تا دغدغه ای برای مردم و به ویژه مسئولان باشد، باید دلایل چنین اتفاق هایی کشف شود و بعد راهکارهایی به مردم و مسئولان ارائه دهند تا دیگر کشور شاهد چنین اتفاق هایی نباشد که متاسفانه باید بگویم رسانه ها در این خصوص خوب عمل نکرده اند.»

خون آلوده

شرح ماجرا: ماجرا برمی گردد به سال های ۱۳۶۱ تا ۱۳۶۴. از پرونده خون های آلوده سال ها می گذرد. حتی دادگاه این پرونده و موضوع اتهام و پرداخت غرامت وزارت بهداشت به بیماران هم موضوع جدیدی نیست. داستان از آنجا شروع شد که در آن سال ها انستیتو «مریو» فرانسه محصول فاکتورهای انعقادی را برای بیماران هموفیلی به برخی از کشورها مانند آلمان غربی، ایتالیا، آرژانتین، عربستان، عراق، ایران و ... صادر کرد. غافل از اینکه این خون ها، آلوده به ویروس HIV بودند و همین امر باعث شد تعداد زیادی از انسان ها قربانی این ویروس کشنده شوند و منجر به فاجعه ای شد که با بیش از ۲۰۰ قربانی و ۳۵۰۰ آلوده ایدز یکی از پرونده های مطرح در حوزه حقوقی کشور شود، پرونده ای که در آن متهمان، مسئولان دولتی وقت بودند. با آنکه در نهایت با گذشت سال ها بالاخره مشخص شد باید غرامت به قربانیان پرداخت شود و مسئولان مجازات شدند اما مجازات مسئولان این فاجعه چندان چنگی به دل نزد.

ماجرا به کجا رسید: وحید شیرانی، خبرنگاری بود که در زمان اجرایی بودن پرونده آن را لحظه به لحظه پوشش می داد. از او درباره وضعیت کنونی این پرونده پرسیدیم که می گوید: «زمانی که پرونده در جریان بود، اواخر دهه ۷۰ و اوایل دهه ۸۰ ماجرا از طریق رسانه ها لحظه به لحظه پوشش داده می شد. جالب اینجا بود که پرونده هر چه به جلو پیش می رفت با ابعاد جدیدی روبرو می شد. قاضی ها و وکیل های متعددی را این پرونده به خود دید. یکی از قضات پرونده می گفت این اتفاق مانند زمینی است که هر چه آن را می کنیم به راه های جدیدی می رسیم.»

شیرانی از زمانی می گوید که وقتی پای برخی مسئولان به میان آمد، دیگر قضیه امنیتی شد و برای همین رسانه ها چاره ای نداشتند جز اینکه حساسیت خود را به این ماجرا کاهش دهند: «به جایی رسید که به رسانه ها نامه زدند دیگر به این پرونده پرداخته نشود و خبرنگارها درباره این موضوع کنکاش نکنند. بعد از آن دیگر پرونده روال عادی خود را طی کرد و قرار بر این شد قربانی ها غرامت آسیبی که دیده اند را دریافت کنند که البته این روند بسیار طولانی شد تا جایی که هنوز هستندقربانی هایی که نتوانسته اند غرامت خود را دریافت کنند.»

او از متهمان دولتی پرونده می گوید که با تدابیر امنیتی به دادگاه می آمدند و در آخر بدون اینکه به مجازات اصلی خود برسند، محکومیت آنها صادر شد: «برخی مسئولان در آن زمان مقصر اصلی پرونده بودند. حتی به یاد دارم یکی از معاون های وزیر مثل بچه ها گریه می کرد و می گفت من بی تقصیرم. متاسفانه متهمان این پرونده با کمترین مجازات محکوم شدند. حداقل خواسته بیماران با توجه به ابعاد پرونده این بود که اگر قرار است متهمان اعدام نشوند حکم حبس ابد به آنها بدهند اما بدون اینکه چنین اتفاقی بیفتد، مجازات محکومان اعلام شد و محکومان در حال حاضر به راحتی زندگی می کنند و حتی سمت های دولتی هم دارند.»

آب آلوده

شرح ماجرا: دامنه آلودگی ها آنقدر گسترده است که تنها به هواتنها محدود نمی شود. آلودگی آب در چند سال گذشته اگرچه یک بحران جدی محسوب می شود اما مشخص نشد که رسانه ها توانسته اند از پس آن به خوبی بربیایند یا نه. اعلام خبر آلودگی آب تهران در حالی نزدیک به پنج سال قبل، بیش از ۱۰ میلیون جمعیت تهرانی را به وحشت انداخت که کمی بعد مسئولان اعلام کردند، لااقل دو سال قبل از این خبر، آب تهران آلوده بوده، آن هم نه به نیترات بلکه به فاضلاب هایی که وارد مسیر آب های شرب تهران می شوند، رسانه ها اما در قدم بعد یک کارشکنی دیگر هم کردند و آن ماجرای سگ مرده ای بود که به اشتباه به عنوان عامل اصلی آلودگی آب تهران معرفی شد.


ماجرا به کجا رسید: در حالی که اعتماد مردم به رسانه ها به خاطر انتشار خبر کذب «کشف جسد سگ مرده در سد کرج» داشت متزلزل می شد، به ناگهان رسانه ها به جای هر پاسخی سمت و سوی کاری خود را عوض کردند و سکوت بر اردوگاه شان حاکم شد.

تجاوز به عنف

شرح ماجرا: «تعدادی از اراذل و اوباش خمینی شهر اصفهان چندی پیش چند زن و دختر را در باغی در اطراف خمینی شهر اصفهان در مقابل دیدگان همسر آنها ربوده و به آنها تجاوز کردند.»

این خبر تکان دهنده خرداد ماه سال ۹۰ بود که برای اولین بار پای تجاوز گروهی را به رسانه ها بازمی کرد. اگر چه مدتی بعد و با اعدام چهار نفر، زندانی چهار نفر دیگر و متواری شدن چهار متهم باقی مانده پرونده تمام شد اما رسانه ها مجبور شدند به دلایلی این پرونده را در میانه راه رها کنند.

رسانه ای شدن پرونده خمینی شهر آنطور که بعدها گفته شد، یک بازی سیاسی بود برای حال گیری از سیاست های احمدی نژاد اما وقتی که پاتک طرفداران رسانه ای احمدی نژاد یکی یکی رو شد و تصاویر مربوط به مضروب کردن چند طلبه جوان که برای امر به معروف زخمی شده بودند، روی خروجی طرف مقابل قرار گرفت رو به خاموشی رفت تا اینکه خبر تجاوز دیگری از کاشمر به گوش رسید، خبری که آن هم معلوم شد. عمرش گذشته و به خاطر داغ بودن مخاطبان، تازه رو شده است. رسانه ها در آن روزگار بیش از آنکه تولیدکننده و بازتاب دهنده خبر باشند، نیاز به خوراکی داشتند که بیشتر و بیشتر سیاسی باشد.

نظر کارشناس: سید علی بنی صدر، کارشناس مذهبی در تحلیل این ماجراها می گوید: «تجاوز به عنف مسئله ای است که رسانه ها به آن می پردازند اما آنطور که باید مفید باشد، نیست یعنی تحلیلی در آن دیده نمی شود. آنها تنها در صفحات حوادث اعلام می کنند که تجاوز به عنف صورت گرفته و مانند یک خبر معمولی با آن برخورد می شود.»

بنی صدر ادامه می دهد: «لازم است شخصیت چنین افرادی که دست به چنین کاری می زنند، تحلیل و بررسی شود و به این نکته دست پیدا کنند که در شخصیت این فرد چه اتفاقی رخ داده است که می تواند دست به چنین کاری بزند.»

پرداختن به عواقب کیفری و اجتماعی آن راهکار دیگری است که این کارشناس مذهبی مطرح می کند: «وقتی مردم از پیامدهای منفی اجتماعی و کیفری چنین اعمالی مطلع باشند، اعمال بازدارنده ای خواهد شد تا کمتر کسی به سراغ چنین رفتارهای خلافی برود و از یک کودک پنج ساله تا پیرمرد ۹۵ ساله را متوجه و آگاه می کند.»