بهترین آثار موسیقی پاپ با محوریت عاشورا

روزنامه هفت صبح - بهنام مظاهری: بر خلاف تصور عموم، محرم همواره رابطه تنگاتنگی با موسیقی داشته و دارد. در این ماه هیات‌های عزاداری با صدای طبل و دهلشان مردم را از خانه بیرون می‌کشند و دور هم جمع می‌کنند و بیشتر از هر ماه سال در خیابان‌های شهر، نوای موسیقی طنین انداز می‌شود.

این روز‌ها بسیاری از خواننده‌ها آثارشان را با محوریت محرم و واقعه عاشورا تولید و پخش می‌کنند و خیلی هایشان هم در هیات‌های محل و شهرشان مداحی می‌کنند. اما اگر نقش مهم آثار هنرمندان حوزه موسیقی سنتی و کلاسیک را کنار بگذاریم و صرفا بخواهیم به مقوله موسیقی پاپ در محرم بپردازیم، باید گفت که تا امروز آثار ماندگاری با محوریت عاشورا تولید شده که بد نیست به چند اثر شاخص در میان آن‌ها بپردازیم:

«سلام آقا» محسن چاوشی، رضا صادقی، مهدی یغمایی و محمد علیزاده

در موسیقی ایران خیلی اتفاق نمی‌افتد که خواننده‌ها در کنار هم قرار بگیرند و اثری با همکاری هم و به صورت مشترک تولید کنند. خواننده‌های ایرانی معمولا علاقه‌ای به کار تیمی ندارند و خیلی خوششان نمی‌آید که اسمشان روی کاور آلبوم‌ها و تک قطعه‌ها در کنار هم قرار بگیرد. اما یکی از معدود دفعاتی که این قانون نانوشته نقض شد و ستاره‌های موسیقی پاپ اثری را با مضمون مشترک تولید کردند، در سال ۱۳۸۸ و با تولید آلبومی به بهانه محرم و واقعه عاشورا بود. آلبوم «سلام آقا» به مناسبت ماه محرم و با حضور خواننده‌هایی همچون محسن چاوشی، محمد علیزاده، رضا صادقی و مهدی یغمایی در همان سال به بازار آمد و به یکی از موفق‌ترین آلبوم‌های مناسبتی تبدیل شد.

«سلام آقا» مجموعا ۱۰ قطعه دارد و به غیر از مهدی یغمایی که خواننده چهار قطعه این آلبوم بوده، باقی خواننده‌ها هر کدام دو قطعه در این مجموعه خوانده اند. ترانه‌های این آلبوم را فرزاد حسنی، امیر ارجینی، محمد علیزاده، روزبه بمانی، رضا صادقی، سید احمد موسوی، خائف و مرحوم آغاسی سروده اند و آهنگسازی قطعات این آلبوم هم به غیر از دو قطعه‌ای که مهدی یراحی برای مهدی یغمایی ساخته، به عهده خواننده هر قطعه بوده. یکی از نکات حائز اهمیت آلبوم «سلام آقا» این بود که دقیقا همزمان با آغاز ماه محرم به بازار عرضه شد در حالی که قبل از آن آلبوم «هشت» ماه‌ها پس از ولادت امام رضا (ع) به باازر عرضه شده بود. ناگفته نماند که محمد علیزاده و مهدی یغمایی تا پیش از این فعالیت رسمی در حوزه موسیقی نداشتند و این آلبوم به نوعی سکوی پرش آن‌ها به عرصه موسیقی مجاز شد.

«تو می‌تونی» بنیامین بهادری

همین چهار سال پیش بود که بنیامین بهادری در یکی از مصاحبه هایش عنوان کرد: «بنده چندین بار برای مداحان مختلف شعر گفته و برایشان سبک‌های گوناگونی ساخته ام و حتی خودم در ایام نوجوانی و جوانی در هیات محله سرسبیل تهران در ایام محرم برای امام حسین مداحی کرده ام. از میان مداحان عزیز، تنها کسی که تاکنون در کنسرتم حضور یافته، حاج حسن خلج بوده است و شخصا برای وی احترام زیاد و ویژه‌ای قائلم، زیرا وی یک مداح مستقل است. تقریبا هفته‌ای یک بار هم به دیدن حاج منصور ارضی می‌رویم و این روند تاکنون هم ادامه دارد.»

صحبت‌های بنیامین واکنش‌های گوناگونی را برایش در پی داشت و جنجال‌های زیادی را در شبکه‌های اجتماعی تولید کرد، اما شاید کمتر کسی متوجه این موضوع بود که شنیدن این حرف‌ها از زبان بنیامین بهادری اصلا عجیب نیست؛ چرا که بنیامین در اصل با آلبوم «تو می‌تونی» که با مضامین مذهبی و با محوریت واقعه عاشورا تولید شد، به شهرت رسید. بهادری در سال ۱۳۸۴ این آلبوم محرمی را با فضایی مدرن ساخت و به گفته خودش چیزی که ما شنیدیم تنها اتود آهنگ‌هایی بود که برای شخص دیگری ساخته شده بود، اما در نهایت توسط فردی ناشناس در اینترنت پخش شد. آلبوم «تو می‌تونی» یکی از مهم‌ترین آثار مذهبی پاپ محسوب می‌شود، تا آنجا که در محرم همان سال‌ها هم صدای قطعات مختلف آلبوم بنیامین از هر گوشه و کناری شنیده می‌شد.

«شب دهم» علیرضا قربانی

موسیقی تیتراژ پایانی سریال «شب دهم» اثری از فردین خلعتبری و با ترانه‌ای از افشین یدالهی، در زمان پخش سریال با استقبال زیادی مواجه شد. سه عامل اصلی یعنی موسیقی، شعر و اجرای آواز، ترکیبی یکدست را به وجود آوردند که این یکدستی موجب شد موسیقی سریال «شب دهم» از جمله آثار ماندگار دهه ۸۰ شود. شاید بیراه نباشد اگر بگوییم نقطه قوت این قطعه در ملودی و تنظیم آن بود. چرا که علیرضا قربانی تا پیش از این هم تیتراژ سریال‌های پرمخاطبی مثل «کیف انگلیسی» را خوانده بود، اما به جرات می‌توان گفت که هیچ کدام از تیتراژ‌های او تا این حد تاثیرگذار نبوده اند.

در تنظیم این اثر بهره گیری از رنگ صوتی ساز‌های ایرانی (سنتور) و حجم ارکستر برای اجرای جواب‌های کوتاه به ملودی آوازی، تاثیر کنتراست صوتی را در ذهن شنونده افزایش می‌دهد. ارکستراسیون خلعتبری بیشتر با تاثیر از آهنگسازان فیلم انجام شده و تا حد زیادی زبانی خاص به خود گرفته است. ملودی بخش آوزار هرچند فضایی ایرانی دارد، ولی روند حرکت و گردش نغمه‌های آن از تازگی ویژه‌ای بهره گرفته و این تازگی بیشتر به خاطر غیرقابل پیش بینی بودن جمله هاست. جمله‌پردازی ملودی ها، به گونه‌ای نشان دهنده اهمیت ملودی نزد آهنگساز است و همین عامل نقش بسزایی در محبوبیت این قطعه داشته است. علیرضا قربانی اجرای بخش آواز را به خوبی انجام داده و تلاش برای بیان واضح و گویای شعر و اجرای دقیق تحریر‌ها و فراز و فرود‌های نامتعارف خط ملودی، از جمله بارزترین جنبه‌های اجرایی بخش آواز است. رنگ صدای قربانی هم با فضای موسیقی بسیار همخوانی دارد. همچنین تنالیته انتخاب شده از سوی آهنگساز به خوبی و در بهترین منطقه صوتی خواننده قرار گرفته.

«غریبانه» کویتی پور

غلام کویتی پور به نوعی مشهورترین خواننده مذهبی محسوب می‌شود. او تاکنون سه آلبوم با موضوع عاشورا تولید کرده که از میان آن‌ها می‌توان آلبوم «غریبانه» را به عنوان تاثیرگذارترین آلبوم ذهبی در تاریخ موسیقی ایران معرفی کرد. غریبانه شاید تنها آلبومی باشد که تمام قطعاتش بار‌ها و بار‌ها در هیات‌های عزاداری پخش شده و به نوعی یکی از جریان ساز‌ترین آلبوم‌های موسیقی به حساب می‌آید. بیشتر قطعات غریبانه به صورت ارکسترال تنظیم شده و موسیقی الکترونیک هم در آن به کار رفته است.

چندی بعد از غریبانه و در سال ۱۳۸۲ آلبوم «غریبانه ۲» بدون هماهنگی کویتی پور تنظیم و پخش و بعد از مدتی از بازار جمع آوری شد. به گفته خود خواننده، او برای آلبوم «غریبانه ۲» قراردادی نداشت و تنها دو قطعه از این آلبوم با صدای اوئ بود. اما مجید رضازاده، آهنگساز و تنظیم کننده آلبوم‌های غریبانه و غریبانه ۲، این دو آلبوم را بخشی از یک مجموعه ۱۷ قطعه‌ای صوتی ویژه محرم می‌داند که در قالب دو آلبوم غریبانه ۱ و ۲ و با خوانندگی غلام کویتی پور منتشر شده است. کویتی پور در سال ۹۰ آلبوم «خاموش» را تولید کرد که هیچ وقت از کانال‌های رسمی پخش موسیقی به بازار راه پیدا نکرد. نکته جالب درباره کویتی پور این است که همواره در مصاحبه هایش متذکر می‌شود، به او مداح نگویند چرا که بیشتر یک حماسه سرا است.

«مولای عشق» علیرضا عصار

علیرضا عصار که از خوانندگان نسل اول موسیقی پاپ بعد از انقلاب است، در اواسط دهه هفتاد فعالیت خود را به صورت رسمی آغاز کرد. قطعات موسیقی مذهبی همواره در آثار او وجود دارند و خیلی‌ها او را با قطعه معروف «ای کاروان» که با هم صدایی محمد اصفهانی خوانده شده بود، به یاد می‌آوردند. علیرضا عصار به دلیل رنگ صدا و تکنیک‌های منحصر به فردش در خوانندگی همواره بکی از بهترین حماسی خوان‌ها بوده و قطعاتی که با مضامین ملی و مذهبی خوانده، هرگز از ذهن مردم پاک نمی‌شوند.

عصار در اسفند ۱۳۸۲ آلبوم «مولای عشق» را با ۹ قطعه از سوی شرکت «ایران گام» روانه بازار کرد. تمامی اشعار این مجموعه از سروده‌های «مهدی شریفی» بودند و «فواد حجازی هم وظیفه آهنگسازی قطعات را بر عهده داشت. در این آلبوم نوازندگان سرشناسی نظیر «خاچیک بابائیان»، «ارسلان کامکار»، «مازیار ظهیرالدینی» و «کریم قربانی» نیز حضور داشتند. ناگفته نماند که علیرضا عصار در مصاحبه‌ای تلویزیونی که در سال ۱۳۸۶ انجام داد، در خصوص این آلبوم به مجری برنامه می‌گوید: «این ترانه‌ها برای کسانی است که داعیه مذهبی بودن دارند، ولی مذهبی نیستند. این ترانه‌ها را در خلوت خود گوش بدهند و قضاوت کنند که اینگونه هستند یا نه.»

«گلچین» محمد اصفهانی

در کارنامه کاری دکتر محمد اصفهانی قطعات مذهبی متعددی به چشم می‌خورد. او در سال‌های اولیه فعالیت حرفه‌ای خود آلبوم «گلچین» را منتشر کرد. این مجموعه ۹ قطعه‌ای در سال ۱۳۷۶ توسط شرکت «سروش» به بازار عرضه شد. مضمون کلی این آلبوم عزای حضرت اباعبدالله الحسین (ع) بود و در قطعاتی نظیر «سقای تشنگان» و «نوگل نینوا» به این موضوع پرداخته شده بود. «احمد عزیزی»، «حسان»، «سپیده کاشانی» و «قیصر امین پور» از جمله شاعران آلبوم گلچین بودند. آهنگسازی و تنظیم‌ها هم توسط «فریدون شهبازیان»، «علی بکان»، «محمد میرزمانی»، «منوچهر بیگلری» و «شهریار فریوسفی» انجام شده بود.

نکته جالب توجه اینجاست که در سال ۱۳۹۲ به دلیل حاشیه‌ای که به واسطه یکی از مصاحبه‌های او برایش پیش آمده بود، توضیحی را برای جواب به شبهات پیش آمده در سایت رسمی خودش قرار می‌دهد که متن آن به این شرح است: «کارنامه کاری من از «گلچین» تا «بی واژه» و اشعاری که انتخاب و اجرا می‌کنم همگی با «توجه» و در حد بضاعتم با «تشخیص» است. معتقدم کاری باارزش و ماندگار است که آسمانی و خدامحور باشد. هنر خدامحور، هنری است که ما را به خالقمان نزدیک می‌کند و صرفا تصریح به نام خداوند بزرگ نیست؛ لذا تاکید می‌کنم که به تبلیغات منفی توجه ننموده و آن‌ها را ملاک قضاوت قرار ندهید، زیرا حقیقت چیز دیگری است. من به خواندن آثاری مانند «فرصت بدرود» و «ولایت عشق» مفتخرم و موسیقی آئینی را کماکان در دستور کار خود، جزء لاینفک می‌دانم.»