چهره‌های محبوب و ماندگار سریال‌های رمضانی تلویزیون (۲)

روزنامه هفت صبح - مرجان فاطمی: سریال های رمضانی تا اواسط دهه هشتاد، اهمیت زیادی برای تلویزیون و مردم داشتند. شبکه های مختلف بهترین کارهای شان را در این مناسبت روانه آنتن می کردند و مخاطبان هم به شدت نسبت به این سریال های درجه یک شور و شوق نشان می دادند.

بخش مهمی از این سریال ها با توجه به محتوا و شخصیت پردازی درستی که روی آنها انجام شده بود، تا سال ها در ذهن ها می ماندند و شخصیت های شان با تمام ویژگی های مثبت و منفی در خاطره ها ثبت می شد. معلوم نیست این رابطه از کجا و به چه دلیلی شکسته شد اما هر چه که بود دور پخش سریال درجه یک در رمضان کند و کندتر شد و میزان استقبال مردم هم پایین تر آمد. نتیجه هم این شد که سریال های رمضانی دهه نود آنطور که باید آثار قابل قبولی نشدند و نتوانستند چهره ماندگاری از خود به جا بگذارند. به بهانه شروع ماه رمضان، چند چهره مطرح سریال های رمضانی تلویزیون را که هنوز هم خاطره شان از ذهن مان بیرون نرفته است، مرور می کنیم.

سریال اغما

سید خلیل صحاف زاده (حسین محجوب)

سریال: صاحبدلان
کارگردان: محمد حسین لطیفی
سال تولید: 1385

موقعیت بازیگر زمان ایفای نقش: حسین محجوب زمان بازی در سریال «صاحبدلان»، حدود چهل سال از عمر بازیگری اش می گذشت. بازی او بارها در فیلم هایی مثل «رگبار» و «شاید وقتی دیگر» بهرام بیضایی، «پرده آخر» واروژ کریم مسیحی، «رنگ خدا»ی مجید مجیدی، «من ترانه پانزده سال دارم» رسول صدر عاملی و ... بسیار مورد توجه قرار گرفته بود و سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد را برای «رنگ خدا» در کارنامه داشت.

ویژگی نقش: تحول شخصیت سید خلیل با بازی حسین محجوب به قدری درجه یک اتفاق افتاد که نه تنها سریال را به بهترین اثر رمضانی در دوران خوش تبدیل کرد که در کارنامه محمدحسین لطیفی هم جایگاه ویژه ای به خودش اختصاص داد. لطیفی بعد از صاحبدلان هرچه ساخت نتوانست به موفقیت این سریال دست پیدا کند. حسین محجوب با بازی در نقش خلیل، چهره ای معنوی و آرام و مظلوم از این شخصیت ارائه داد که خیلی کم حرف است و با سکوت اش معنای زیادی را منتقل می کند. محجوب در نمایش این سکوت بسیار دقیق عمل کرد. او هنوز هم برای اکثر مخاطبان با همان نام خلیل صحاف زاده شناخته می شود.

چرا ماندگار شد: صاحبدلان اولین سریال جدی و قدرتمند رمضان بود که علاوه بر قصه جذاب و بازیگران حرفه ای، به لحاظ کارگردانی هم حرف اول را میزد. داستان «صاحبدلان» کاملا جدید بود و با فضای کمدی و ماورایی شکل گرفته در آن سال ها ارتباطی نداشت. محمدحسین لطیفی برخلاف سایر سریال های مذهبی آن زمان و شخصیت های غلو شده ای که برای آنها خلق می شد، شخصیت سید خلیل صحاف زاده را فردی کاملا زمینی ترسیم کرد. روابط او با همسر و خانواده آنطور نبود که انتظارش را داشتیم. اتفاقا جذابیت اصلی این سریال و معجزه قرآن دقیقا در همین روابط به خوبی مشخص شد. «صاحبدلان» را شاید بتوانیم اولین سریال مناسبتی رمضان بدانیم که درک آن به فکر و اندیشه زیادی نیاز داشت.

الیاس (حامد کمیلی)

سریال: اغما
کارگردان: سیروس مقدم
سال تولید: ۱۳۸۶

موقعیت بازیگر زمان ایفای نقش: حامد کمیلی اولین بار با بازی در سریال «پرواز در حباب» سیروس مقدم شناخته شد. آن زمان سریال مورد توجه قرار گرفت و بازی کمیلی هم تا حدودی به چشم آمد. یک سال بعد در سریال «به دنیا بگویید بایستد» محمدرضا آهنج حضور پیدا کرد اما هیچ کدام از آنها نتوانست به اندازه «اغما» در شناخته شدن این بازیگر نقش ایفا کند. نقش الیاس سکوی پرتاب حامد کمیلی شد و از او یک ستاره ساخت.

ویژگی نقش: در سال ۱۳۸۶ سیروس مقدم با نمایش شیطان در لباس یک عاید، تیر خلاص را زد. الیاس با لباس سفید و ریش بلند که نمادی از افراد مذهبی را داشت یک مرتبه شیطان رجیم از آب در آمد و همه را شوکه کرد. حامد کمیلی در «اغما» دو نقش بازی کرد نقش یک پسر خوش تیپ و خوش قیافه امروزی که بسپار رمانتیک است و قابلیت دارد دخترها را به سمت خودش بکشد و از آنها به هر شیوه بهره کشی کند و از طرف دیگر در چهره یک عابد پارسا که تمام شئونات دین را رعایت می کند و ذره ای قدم اشتباه برنمی دارد. سیروس مقدم سعی کرده بود هر دوی این نقش ها را با مقتضیات شان طوری هدایت کند که تا اواسط سریال مخاطبان ذره ای حس نکنند که با یک شیطان طرف هستند.

چرا ماندگار شد: دلیل اصلی ماندگاری نقش الیاس، شاید زیاد به موفقیت حامد کمیلی در ایفای این نقش ربطی نداشته باشد. در واقع این شخصیت ساختارشکنانه الیاس است که مورد توجه قرار می گیرد. در تلویزیون ایران همیشه مردان مومن با ریش بلند و لباس هایی سفید و پاکیزه و در حال عبادت به تصویر کشیده می شدند. حالا سیروس مقدم، دقیقا چنین شخصیتی را مقابل روی مخاطبانش گذاشت و صراحتا به آنها گفت مردی که با این ویژگی ها می بینید، خود «شیطان» است!

حاج یونس فتوحی (علی نصیریان)

سریال: میوه ممنوعه
کارگردان: حسن فتحی
سال تولید: 1386

موقعیت بازیگر زمان ایفای نقش: درباره پیشینه على نصیریان قبل از بازی در نقش حاج یونس فتوحی خیلی سخت می شود صحبت کرد. تعداد آثار مهم نصیریان قبل و بعد از انقلاب آنقدر زیاد است که حتی شمارش آن هم سخت است. نصیریان پیش از «میوه ممنوعه» نقش های ماندگار زیادی از خودش به جا گذاشته بود و کاراکتر حاج بوئس فقط به این افتخارات اضافه کرد.

ویژگی نقش: علی نصیریان بازیگر بزرگی است. توانایی او در ایفای نقش های پیچیده و درونگرا بر کسی پوشیده نیست و اتفاقا مهمترین ویژگی حاج یونس فتوحی هم همین بیان دقیق پیچیدگی های درونی و عاطفی است. حاج یونس، مرد سپید موی معتبر بازار ناگهان اسیر یک عشق می شود و توانی برای مقابله با آن در خودش نمی یابد و برای رسیدن به معشوق، از تمام اندوخته هایش می گذرد. خانواده و دین اش را از دست می دهد و تک تک شرط های دختر را می پذیرد و از جایگاهی که تمام عمر برای خودش ساخته پله پله پایین می آید؛ اتفاقی که حتی فکرش را هم نمی کردیم روز گاری در تلویزیون ایران شاهدش باشیم.

چرا ماندگار شد: در وهله اول، جذابیت داستان میوه ممنوعه بود که آن را ماندگار کرد. حسن فتحی با میوه ممنوعه، کاملا ساختارشکنی کرد و دهان مخاطبانش را از تعجب باز گذاشت. چه کسی فکرش را می کرد در تلویزیون سریالی پخش شود که بدون اینکه پای شیطان و هوای نفس به میان بیاید، از خصلت عشق بگوید و موجه شمرده شود؟ اما تمام موفقیت کار به داستان جذاب و پرداخت درست حسن فتحی برنمی گردد. قطعا اگر هر بازیگری غیر از علی نصیریان برای نقش انتخاب می شد، چنین موفقیتی به دست نمی آمد. فقط نصیریان بود که توانست این عشق دوران پیری و تغییر حالات و احساسات و زندگی حاج یونس را آنقدر دقیق و جذاب به نمایش بکشد تا حاج یونس به جای تبدیل شدن به یک مرد خیانتکار، در ذهن همه به عنوان نماد عشق در دوران پیری ماندگار شود.

بزرگ (امین تارخ)

سریال: جراحت
کارگردان: محمد مهدی عسگرپور
سال تولید: ۱۳۸۹

موقعیت بازیگر زمان ایفای نقش: امین تارخ به واسطه بازی در نقش های شیخ حسن جوری و بعد بوعلی سینا به بازیگری شناخته شده برای مخاطبان عام بدل شده بود. ضمن اینکه بعد از آن در کلی فیلم و سریال دیگر هم بازی کرد و کلا جایگاه تثبیت شده ای داشت اما چند سال قبل از «جراحت» او در سریال «سفر سبز» نقش حاج رضا را بازی کرد. او در آن سریال پربازیگر آنچنان درخشان ظاهر شد که کاملا به چشم آمد و به نوعی مخاطب نسل جوان تر تلویزیون او را در قامت کاراکتر بزرگ خانواده پذیرفت. کاراکتری که اتفاقا به خاطر بازی تارخ، خصوصیات رفتاری اش آنچنان باورپذیر و خوب از کار در آمد که به شخصیتی محبوب در آن سریال تبدیل شد.

ویژگی نقش: بزرگ در واقع به نوعی ادامه ای بود بر کاراکتر حاج رضا. منتها اینجا کمی جوان تر است و خودرای تر. او هم مثل رضا كاسب بود و روی پا خودش ایستاده بود و رشد کرده بود. خانواده اش آنقدر برایش احترام قائل بودند که هیچ کس جرات حرف زدن روی حرفش را نداشت و در عین حساب بردن دوستش هم داشتند. اما بزرگ یک نقطه ضعف هم داشت و ان پایین بودن سطح سوادش بود. چیزی که از نوع حرف زدن و لحنی که تارخ برای این کاراکتر انتخاب کرده بود، به خوبی برای مخاطب عیان می شد. تارخ در انتخاب لحن کاراکتر بزرگ آنقدر درست عمل کرده بود که مخاطب حس می کرد او دارای کمبودهایی است که زیر سایه این احترام و بزرگی پنهان مانده است.

چرا ماندگار شد: شمایلی که تارخ در سریال «جراحت» از خودش ساخت. بعدها با اندکی تغییرات مختصر در سریال های دیگر هم تکرار شد. یعنی او به نوعی کاراکتر بزرگ را در چند سریال دیگر هم تکرار کرد. اتفاقا به لحاظ ظاهری هم این شباهت حفظ شد. محاستی پر با موهای پرپشت جوگندمی که به یک طرف شانه زده شده است. تارخ حتی لحن و کلام بزرگ را هم در سریال های بعدی با خودش برد. همین الان در سریال جدید محمد مهدی عسگرپور که برای شب های رمضان آماده شده، تارخ با همین شکل و شمایل ظاهر شده است. استفاده از ویژگی های ظاهری و رفتاری بزرگ توسط کارگردانان دیگر و تبدیل شدن آن خصایل به کلیشه همیشگی تارخ نشان از ماندگار بودن آن کاراکتر دارد.

فیروز مشتاق (هومن برق نورد)

سریال: دودکش
کارگردان: محمد حسین لطیفی
سال تولید: 1393

موقعیت بازیگر زمان ایفای نقش: برق نورد در شرایطی به جمع بازیگران سریال «دودکش» پیوست که شش هفت سالی از حضورش در تلویزیون می گذشته، او در سریال هایی مثل «بیداری»، «اشک ها و لبخندها» و «فاکتور هشت» بازی کرده بود اما سریالی که باعث شد بین تمام مخاطبان شناخته شود و مورد توجه قرار بگیرد «ساختمان پزشکان» بود، برق نورد در این سریال همراه بهنام تشکر، یکی از بهترین بازی هایش را به نمایش گذاشت.

ویژگی نقش: بخش مهمی از جذابیت نقش فیروز وابسته به تکیه کلام هایی بود که گاه و بیگاه استفاده می کرد؛ تکیه کلام هایی که با پیش از این شنیده نشده بود با هیچ وقت در محاوره مورد استفاده قرار نمی گرفت. فیروز جدای از بحث تکیه کلام ها، شخصیت جدید و جالبی هم داشت. او در ظاهر مغز متفکر خانواده است و مدام از دیگران به خاطر اشتباهات شان ایراد می گیرد و خودش را برتر از سایرین می داند منتها هیچ وقت هیچ کاری را درست انجام نمی دهد و همیشه آخر سر همه چیز را خراب می کنند.

چرا ماندگار شد: دلیل اصلی ماندگاری نقش فیروز به همان تکیه کلام ها بر می گردد. در زمان پخش سریال «دودکش» تکیه کلام هایی مثل «أمپاس»، «ضرس قاطع » «ان قُلت آوردن»، «لُغُز خواندن»، «قُمپُز در کردن» و ... آنقدر توسط شخصیت فیروز گفته شد که تا پایان ماه رمضان به تکیه کلام های مردم کوچه و بازار تبدیل شد. بعد از رمضان حتی فرهنگ اصطلاحات فیروز شکل گرفت و دست به دست میان مردم می چرخید. خیلی ها جملاتی مثل «خدایا ما را به خاطر قمپوزهایی که تا به حال در کردیم و لغزهایی که خواندیم ببخش و بیامرز و در آمپاس قرار نده ... الهی آمین!» را در شبکه های اجتماعی به اشتراک می گذاشتند و خیلی ها آن را در جوک ها به کار می بردند. خلاصه اینکه این اصطلاحات دست به دست می چرخید و هربار هم نقش فیروز را برای مردم تداعی می کرد.