تلویزیون! باز هم جذاب نشدی...

روزنامه هفت صبح: با وجود موفقیت های نسبی به وجود آمده، تلویزیون در سال ۹۶ باز هم نتوانست عملکرد درجه یکی داشته باشد. درست است که تلویزیون امسال در برخی موارد موفقیت هایی داشت و یک جورهایی بهتر از گذشته ظاهر شد اما باز هم موقع پیدا کردن برنامه ها، سریال ها، کارگردان ها و شبکه های موفق به مشکل برخوردیم و نتوانستیم به تعداد بازنده ها، برنده برای معرفی کردن پیدا کنیم.

تلویزیون امسال در زمینه سریال سازی واقعا ضعیف عمل کرده، هیچ برنامه کودک درجه یکی نداشت. تعداد برنامه های سرگرم کننده جذاب به اندازه انگشت های یک دست بود و نهایتا مجری و بازیگر درجه یکی به میدان نیامد. با این حال در چند مورد خاص موفق ظاهر شد. بهترین نمونه هایی که می شود عنوان برنده را برای شان به کار برد در این بخش معرفی کرده ایم.

برنده ها:

برنامه: حالا خورشید

بعد از «مردم ایران سلام»، تلویزیون هیچ وقت نتوانسته بود به واسطه یک برنامه صبحگاهی اثرگذار شود. «حالا خورشید» نمونه موفق یک برنامه صبحگاهی دهه نودی بود. می شد مجموعه ای از تمام نکات جذابی که برای موفقیت یک برنامه صبحگاهی لازم است را داخلش دید؛ از واکنش به مسائل روز و درخواست پاسخ از مسئولان گرفته تا مرور اخبار و دعوت از مهمان های چهره و ناشناس و ... رضا رشیدپور در «حالا خورشید» یک جورهایی به سوپاپ اطمینان مردم تبدیل شد و سعی کرد برای همراهی با آنها و رفع مشکلات شان با مسئولان مرتبط تماس بگیرد و هیچ مسئله ای را بدون پاسخ نگذارد.

البته برنامه ضعف هایی هم داشت. رشیدپور بیش از اندازه به شبکه های اجتماعی بها می داد و بسیاری از چهره هایش را از داخل همین فضا انتخاب می کرد. گرچه با توجه به گسترش شبکه های اجتماعی تا حدی موفق بود اما به دلیل نامعتبر بودن اطلاعات این فضا، گهگاه به دام اشتباهاتی هم می افتاد. با این حال خیلی راحت اشتباهاتش را می پذیرفت و عذر می خواست. او در دهه فجر 10 روز به خاطر اجرای برنامه «هفت»، «حالا خورشید» را تعطیل کرد که این از اشتباهات بزرگش بود.

مجری: محمدرضا شهیدی فرد

پیش از آن که یادآوری کنیم محمدرضا شهیدی فرد به چه دلیل چهره برتر سال 96 لقب گرفته، لازم است حسرت و تعجب دوری شش ساله اش از تلویزیون را یادآور شویم. او در این مدت با «خندوانه» همکاری داشت و ردِ حضورش، در نتیجه نهایی این برنامه مشخص بود. شهیدی فرد در سالی که پشت سر گذاشتیم در دو برنامه به عنوان مجری روی صندلی نشست. همزمان با ماه محرم او ابتدا در قامت مجری «هزار داستان» دیده شد و می در برنامه «چهل چراغ».

او در سری قبل «هزار داستان» هم مشاور پروژه بود و در دور تازه همکاری، چند برنامه را نیز اجرا رد. از قضا مدل گفتگوهای او یک سر و گردن بالاتر از دیگران قرار می گیرد و گزاف نیست اگر بگوییم «هزار داستان» با حضور او می تواند پرفروغ تر شود. «چهل چراغ» محکی جدی تر برای عملکرد شهیدی فرد است. این مجری حدود سی شب با هنرمندانی که ارتباطی با عاشورا دارند گفتگو کرد و مدلی تازه از تاک شو مذهبی به رخ کشید.

کارگردان: سروش صحت

بدون شک «لیسانسه ها ۲» بهترین سریال سال۹۶ تلویزیون بود. فصل دوم این سریال حتی چند پله ای هم بالاتر از فصل اول ظاهر شد و به همین دلیل هم باید به سروش صحت برای کارگردانی این مجموعه نمره قبولی داد. با این که «لیسانسه ها» بین مردم طرفدار پیدا کرده بود و می شد از همان ابتدا به موفقیت فصل دوم امیدوار بود اما صحت برای فصل جدید سریالش با دست پر به میدان آمد.

او به موفقیت های قبلی اش بسنده نکرد و خلاقیت های جدیدی به کار گرفت تا از هر جهت سریالش را چند پله ای بالاتر ببرد. «لیسانسه ها 2» از داستان سریال گرفته تا شخصیت پردازی و استفاده از فضای فانتزی، موسیقی و ... اثری کاملا جدیدتر از فصل اول بود و با استقبال فراوان مخاطبانش روبرو شد.

برنامه ساز: عادل فردوسی پور

عادل فردوسی پور استاندارد برنامه سازی تلویزیونی را می داند، بلد است که چه می خواهد و قرار است از برنامه اش چه بیرون بیاید. همین تسلط بر اجرای کارش موجب شده تا هر سال هر دو برنامه اش، هم «نود» و هم «فوتبال 120» جزو کارهای شاخص تلویزیون قرار بگیرند.

امسال هم از این قاعده مستثنا نبود. عادل در «نود» همچنان جریان ساز بود و ورودش به برخی مباحث موجب شد تا جلوی بعضی از اتفاق ها در فوتبال ایران گرفته شود. او البته در «نود» امسال یک گل طلایی هم زد که همان ویژه برنامه قرعه کشی جام جهانی بود که با حضور لوئیس فیگو همه را پای تلویزیون میخکوب کرد. هر چند برخی خواستند با وسط کشیدن ماجرای دستمزد فیگو، حضور او را لوث کنند.

برنامه ساز: رامبد جوان

پرمخاطب ترین برنامه تلویزیون در سال ۹۶ بدون تردید «خندوانه» است. رامبد جوان با این که امسال عنصر جذاب و اثرگذاری مثل جناب خان را از دست داد اما تسلیم نشد و اجازه نداد برنامه اش یک سر سوزن عقبگرد داشته باشد. مجموع مسابقاتی که جوان در این یک سال در خندوانه اجرا کرد، املا موفق بودند.

در ابتدای سال با مسابقه «خنداننده برتر» موج عجیبی در جامعه به وجود آورد و تا اواسط تابستان چند چهره جدید کمدی به تلویزیون معرفی کرد. بعد از «خنداننده شو»، مسابقه «ادابازی» را استارت و مجددا موفقیت اش را تکرار کرد. در واقع می شود گفتاز بین تمام مسابقاتی که امسال روی آنتن تلویزیون رفت، مسابقات «خندوانه» از هر نظر جذابیت بیشتری داشتند.

برنامه: کتاب باز

ساخت یک برنامه جذاب با موضوع کتاب، کار بسیار سختی است. تا پیش از فصل اول «کتاب باز» عملا جای چنین برنامه ای در تلویزیون خالی بود. درست است که این برنامه با حضور امیرحسین صدیق کلید خورد اما در فصل دوم رونق بیشتری گرفت. به دلیل تسلط سروش صحت روی بحث کتاب و شیوه جدید گفتگو با مهمان ها، کتاب باز 2 توانست مخاطبان بیشتری جلب کند.

صحت در فصل دوم دست روی مهمان های جدیدی گذاشت. او علاوه بر چهره های مطرح و شناخته شده، از نویسندگان، شاعران و چهره های به نسبت جدید و جوان به برنامه اش دعوت کرد و اتفاقا در این گفتگوها هم موفق ظاهر شد. این برنامه آنقدر مورد توجه قرار گرفت که قرار شد به فصل سوم برسد.

مجری: محمد حسین میثاقی

میثاقی به تدریج مراحل ترقی را طی کرده و به اینجا رسیده و حالا جزو مجریان خوب تلویزیون است. او دو سه سالی است که به عنوان مجری اصلی «فوتبال ۱۲۰» این برنامه را اجرا می کند. او طی این چند سال کاملا در اجرای برنامه ای مثل «فوتبال ۱۲۰» به پختگی رسیده است.

اجرای میثاقی یک حلقه مفقوده داشت و آن راحتی بیش از حد جلوی دوربین بود که در خیلی از مواقع از سطح استانداردش خارج می شد. او حالا به خوبی این مرز را پیدا رده. همین رمز موفقیت او در اجراست. میثاقی علاوه بر گزارش های میدانی خودش در برنامه «نود» به خصوص ویژه برنامه قرعه کشی جام جهانی هم کارنامه خوبی از خودش به جا گذاشت.

شبکه: شبکه مستند

نه این که شبکه مستند به طور مطلق توانست موفق عمل کند اما همین که طی چند سال اخیر نگاه مخاطبان را به مفهوم «مستند» تغییر داده، اتفاق مثبتی است. این شبکه در سالی که پشت سر گذاشتیم، سعی کرد تنوع را در کنداکتورش رعایت کند و برای علاقه مندان به مستند، خوراکی مناسب تهیه ببیند.

در این شبکه می توان به تماشای مستندهای جذاب حیات وحش، پرتره تاریخی، اجتماعی و ... نشست. حسن مهم شبکه مستند، نگاه نسبتا باز آن است که اجازه نمی دهد فیلم ها به خاطر ممیزی لطمه ببینند. ذات مستند ایجاب می کند بی پرواتر به سوژه نزدی شود. شبکه مستند با علم به این مسئله نشان داد ماموریتش را خوب بلداست.

بازنده ها؛ در حسرت روزهای خوب

درباره مهم ترین برنامه ها و چهره هایی که در سال ۹۶ پایین تر از حد انتظار بودند و عملکردی ضعیف به جا گذاشتند. طبعا برای ردیف کردن همه بازنده های تلویزیون در سال ۹۶، این حجم از مطلب کافی نیست. لاجرم برای گزینش چهره ها و برنامه ها دست روی مهم ترین ها گذاشتیم؛ همان ها که از آنها توقع کار ویژه می رود اما پایین تر از انتظار عمل می کنند. سراغ بقیه نرفتیم چون حتی بدون یادآوری «بازنده» هستند.

برنامه «ورزش و مردم» و مجری محترمش بعد از این همه سال چه کار ویژه ای کرده؟ برنامه هایی مثل «باغ ملی»، «نگی که نگفتی»، «صبح بخیر ایران»، «مردم گرام»، «همیشه خونه»، «وقتشه»، ویژه برنامه های شب یلدا و ده ها برنامه دیگر که شاید اسمش را هم نشنیده اید، واجد تحلیل هستند؟

سریال: کل سریال ها

در سالی که گذشت دست تلویزیون از سریال های جذاب و درجه یک کاملا خالی بود. غیر از «لیسانسه ها۲» و سریال هایی مثل «علی البدل»، «دیوار به دیوار» و «در جستجوی آرامش»، عملا هیچ سریال قابل قبول دیگری روی آنتن نرفت. حتی کارگردان های به نسبت موفق سینما و تلویزیون از جمله برادران محمودی، جلیل سامان، رضا کریم یو ... هم در عرصه سریال سازی موفقیتی به دست نیاوردند. حتی حسین سهیلی زاده که جزو کارگردان های اثرگذار تلویزیون است و معمولا سریال هایش در دوره پخش پر مخاطب هستند، امسال با «هست و نیست» نتوانست اثر قابل قبولی تولید کند و سریالش مخاطب چندانی نداشت.

تلویزیون حتی در مناسبت های خاص هم عملکرد خوبی نداشت. در ماه رمضان «نفس» و «زیر پای مادر»، هیچ دام آثار درجه یکی نبودند و در سایر مناسب ها هم سریال های تکراری شبکه های آی فیلم و تماشا بیش از پیش مورد توجه قرار گرفت و مخاطبان ترجیح دادند به جای سریال های جدید به همان قدیمی ترها پناه ببرند. این در حالی بود که تلویزیون در کل این یک سال در اختیار ریاست عبدالعلی علی عسگری و تیم مرتضی میرباقری بود و طبیعتا آنها فرصت زیادی داشتند تا سریال درجه یکی تولید کنند.

مسئول: مرتضی میرباقری

«معاونت سیما» کلیدی ترین پست در سازمان صدا و سیما به حساب می آید. مدیران شبکه های تلویزیونی زیر نظر این معاونت فعالیت می کنند و تصمیمات کلان در این نقطه گرفته می شوند. پس خیلی بیراه نیست اگر موفقیت یا شکست شبکه های سراسری را (به غیر از «شما» که زیرمجموعه معاون استان هاست) را به پای معاون سیما بنویسیم. مرتضی میرباقری از مدیران با سابقه ای است که وقتی با تغییر رئیس صدا و سیما به عنوان معاون سیما انتخاب شد، خیلی ها به تحول شبکه ها امید بسیار داشتند.

البته که در این مدت می توان نشانه های تغییر را به ویژه در زمینه سریال سازی دید اما در سال ۹۶ چند اتفاق دست به دست هم می دهد تا معاون سیما را چهره ای ناموفق بدانیم. علاوه بر ضعف آنتن شبکه ها و کیفیت پایین سریال ها، ورود مرتضی میرباقری در امور جزئی عامل چنین اتفاقی است. جناب میرباقری بارها در رسانه ها حاضر شد و مصاحبه هایی انجام داد که در نهایت به جایگاه خود او خدشه انداخت. نمونه مشهورش ماجرای انتخاب مجری «هفت» است که در نقل قولی عجیب عنوان کرد نام هر کس رسانه ای شود، از فهرست کاندیداها حذف می شود.

مجری و برنامه ساز: مهران مدیری

نه؛ زود قضاوت نکنید و دلخور نشوید چرا نام مهران مدیری میان بازنده هاست. او همچنان چهره ای محبوب است که می تواند با «دورهمی» بیننده را سرگرم کند ولی آیا سقف توانایی مدیری همانی است که امسال و به ویژه در سری تازه برنامه شاهد بودیم؟

راستش این مجری به انحای مختلف استعدادش را ثابت کرده ولی مسیر «دورهمی» به گونه ای است که چاره ای برای مدیری نمی ماند جز تکرار خود. پرسیدن سوالات تکراری از مهمان و تماشاچی و اجرای یکنواخت استندآپ هایی که قرار است سویه انتقادی داشته باشند. علاوه بر این مصاف او با مهمان های نه چندان شاخص و سوال و جواب با خواننده های گمنام باعث شد روی نام مدیری برچسب شکست خورده قرار گیرد.

مجری: امیرعلی نبویان

از چهره های جوانی است که ظرفیت تبدیل شدن به مجری موفق را دارد. نام امیرعلی نبویان با قصه خوانی در برنامه «رادیو هفت» سر زبان ها افتاد و شهرتش با مسابقه «لباهنگ» برنامه «خندوانه» عمومی شد. نبویان را امسال در قامت تازه ای دیدیم. اجرای بخش اسپانسرینگ برنامه «فوتبال برتر».

او کاری را انجام می داد که مجریان معمولی تلویزیون انجام می دادند یعنی حضور جلوی دوربین پیش و در میانه پخش مسابقه فوتبال و معرفی حامی مالی و درخواست از مردم برای شرکت در مسابقه. بیننده نمی داند انگیزه او چیست و آنچه می ماند تصویری نه چندان خوشایند از نبویان است.

کارگردان: برادران محمودی

اوایل زمستان امسال باکس سریال های شبانگاهی شبکه دو در اختیار سریال «سایه بان» برادران محمودی قرار گرفت. آنهایی که فیلم سینمایی «چند متر مکعب عشق» جمشید و نوید محمودی را دیده بودند، از حضورشان در تلویزیون خوشحال شدند. «سایه بان» سریالی ۵۰ قسمتی بود که می توانست شب های زمستان را برای مخاطبان جذاب تر کند اما پایین تر از سطح انتظار ظاهر شد.

کشدار بودن بیش از اندازه سریال، عدم جذابیت داستان و تلخی بیش از اندازه آن باعث شد هنوز به میانه راه نرسیده، مخاطبانش را از دست بدهد و به اثری خسته کننده با دیالوگ هایی ناملموس تبدیل شود. احتمالا برادران محمودی هم از جمله افرادی هستند که در مدیوم سینما موفق ترند تا تلویزیون.

برنامه: بخش خبری

در سال 96 اتفاقات خبرساز کم رخ نداد. بخش های مختلف خبری سعی کردند جا نمانند، اما با وجود کانال های تلگرامی مگر می شود؟ انصاف نیست اگر بگوییم همیشه از اتفاقات عقب است، منتها در چند بزنگاه قافیه را بد باخت. مهم ترین آن حادثه تروریستی تهران است که تلویزیون به روی خود نیاورد و به خبرهای معمول ادامه می داد. شاید استدلال این بود که چند ترقه از سوی گروهک داعش ارزش واکنش فوری ندارد ولی تلویزیون به این خاطر مدت ها مورد انتقاد بود.

بخش های خبری در ماجرای غرق شدن کشتی سانچی عملکردی ضعیف تر داشتند، در حالی که می توانستند توجه دنیا را به این واقعه تلخ جلب کنند. بعد از زلزله غرب کشور صدا و سیما سریع واکنش نشان داد اما خبرهای ابتدایی نادرست بود.

برنامه: شب های فوتبالی

شبکه ورزش «شب های فوتبالی» را راه انداخت تا علاقه مندان به فوتبال داخلی در کمترین زمان ممکن هایلایت بازی ها را تماشا کنند، از عملکرد فنی تیم ها اطلاع یابند و بدانند داوری ها آیا درست بوده یا ناحق. «شب های فوتبالی» این پکیج و افزوده های دیگر را در اختبار بیننده قرار می دهد اما نه با کیفیت بالا.

دلیل نخست را باید در نوع برنامه سازی دانست که سایه ای از «نود» است و خلاقیت در آن دیده نمی شود. علت مهم دیگر به اجرای مهدی توتونچی و افشین عبداللهیان بر می گردد (بماند که دخالت مستقیم آنها در مسائل داخلی برخی باشگاه ها مورد انتقاد و محل سوال قرار گرفت)، کارشناسان برنامه را هم از یاد نبریم که غالبا فاقد وجاهت کافی هستند.

مجری: علی ضیا

سال گذشته با «فرمول یک» به میدان آمد و توانست تا حدی ساختار یکنواخت «صبح بخیر ایران» را بشکند و با برنامه اش تحول ایجاد کند. او در نقطه شروع موفق عمل کرد اما اواسط سال با جابجایی زمان پخش برنامه و تبدیل شدن آن به یک برنامه عصرگاهی عملا مخاطبانش را از دست داد.

ضیا از یک جایی به بعد هر کاری کرد نتوانست توفیق قبلی را به دست آورد و اضافه کردن آیتم های مختلف هم نتوانست برایش کاری انجام دهد. او به جای دست گذاشتن روی سوژه های جدید و درجه یک، تمرکزش را روی استفاده از هیجانات شبکه های اجتماعی گذاشت و سراغ مهمان هایی از جنس این فضاها رفت. شاید علت عدم موفقیت او در این برنامه همین بود.

اتفاق: لغو گفتگوی ملک مطیعی

ناصر ملک مطیعی بمب خبری تلویزیون در آستانه شب یلدا بود. در اتفاقی عجیب دو برنامه «من و شما» و «دورهمی» از این بازیگر دعوت کرده بودند تا برای نخستین بار پس از انقلاب فرصت حضور روی آنتن تلویزیون را داشته باشد. در دقیقه ۹۰ اما اجازه پخش به هر دو برنامه داده نشد. حتی تیتراژ «من و شما» روی آنتن رفت ولی از پخش گرفته شد.

مدت ها این اتفاق محل بحث و نظر بود که چرا موازی کاری و چرا به یکی از آنها اجازه داده نشده. خیلی ها به تلویزیون و مسئولانش تاختند ولی آخر ندانستیم واقعا برنامه سازان خودسرانه سراغ ملک مطیعی رفته اند؟ مرتضی میرباقری معاون سیما اخیرا گزینه دوم را تایید کرده است.

مجری: مرتضی حیدری

مرتضی حیدری جزو مجریان کاربلد تلویزیون است. اگر ماجرای مناظره های انتخابات ریاست جمهوری نبود، چه بسا الان او را در میان برنده های سال می دیدیم ولی حیدری به واسطه این برنامه چهره ای ناموفق لقب می گیرد. آنچه از او دیدیم، انجام قرعه کشیف خواندن سوالات، اعلام هشدار پایان وقت هر نامزد و زمان باقی مانده هر یک از آنهاست. حیدری همه این کارها را با پختگی انجام داد اما بیش از آن کاری نمی توانست بکند. می دانیم تصمیم کمیسیون نظارت بر انتخابات و تلویزیون چنین مدلی از مناظره بود، چرا مرتضی حیدری پذیرفت؟

شبکه: امید

مرداد امسال شبکه امید به طور رسمی افتتاح شد و قرار بود شبکه ای برای برنامه سازی در زمینه نوجوانان باشد. تلاش هایی در زمینه ساخت برنامه در این شبکه صورت گرفت و آثاری مثل «پرانتز باز»، «فوق العاده» و ... روی آنتن رفت اما هیچ کدام از این برنامه ها آنقدر توانایی نداشتند که مخاطبان نوجوان این دوره و زمانه را پای تلویزیون بکشند.

این شبکه به لحاظ پخش فیلم و سریال های جذاب و جدید برای نوجوانان هم ضعیف عمل کرد و به جای دست گذاشتن روی گزینه های درجه یک، مجددا سراغ پخش سریال های تکراری مثل «قصه های جزیره»، «بچه های مدرسه والت»، «دردسر والدین» و ... رفت. این شبکه هنوز نتوانسته است تعریفی از نوجوان امروزی پیدا کند و وابسته به نیازهای او برنامه بسازد.