برنامه هفت؛ از دوران طلایی جیرانی تا حاشیه‌های افخمی

هفته نامه همشهری جوان - احمد رنجبر: وقتی هفت افخمی تمام (تعطیل) شد، برخی تحلیلگران عقیده داشتند عمر این گونه برنامه سازی سینمایی به سر آمده است و باید فکری دیگر کرد. نظر ما را بخواهید می گوییم هفت استاندارد همان بود که جیرانی پایه ریزی کرد. این برنامه با الگوی مجلات سینمایی ساخته شد و مدل طراحی اش اجازه می داد تا روزی که سینما هست، سوژه داشته باشد. گبرلو که آمد همان الگو را ادامه داد. منتها با کیفیتی به مراتب پایین تر. افخمی پیشنهاد تازه ای داشت ولی ماکت هفت را به کلی از بین نبرد. حالا که اسم هفت مرتب توی رسانه هاست و هر بار نام یک نفر به عنوان مجری شنیده می شود، گفتیم خوب است یادی کنیم از مسیری که این برنامه در سه فصل مجزا پیمود.

سری اول ؛ دوران طلایی با پرچمداری فریدون

عمر: حدود دو سال

ویژگی های مثبت: همین که فریدون جیرانی توانست یک برنامه متفاوت سینمایی را در شبکه سه راه اندازی کنید، بزرگ ترین برگ برنده اوست. هفت جیرانی از اردیبهشت 89 تا خرداد 91 روی آنتن بود و اتفاقات مهمی را رقم زد. در قسمت های اول نه آیتم ها انسجام داشت، نه میز نقد، تکیه برنامه بر مصاحبه های داخل استودیو بود اما به مرور همه اجزای برنامه تقویت شد. حتی آیتم اخبار برنامه با عنوان «از هفت تا هفت» جایی شد برای خبرهای اختصاصی تا این گونه بچه های هفت قدرت خود را به رخ بکشند. گفت و گوی پلی بک با زنده یاد عباس کیارستمی اتفاق مهم هفت جیرانی است.

خیلی از چهره ها هم به استودیو آمدند که پرسر و صداترین مصاحبه، مربوط به حرف های داغ فریبرز عرب نیاست که در دو برنامه پشت سر هم مهمان جیرانی بود. مسعود فراستی شاید به زعم خیلی ها نقطه منفی هفت به حساب بیاید اما او به تنهایی برنامه را داغ می کرد و مخاطب عادی را با خود همراه. هفت در دوران جشنواره بیست و نهم و سی ام هر شب روی آنتن بود و خیلی ها از این طریق در جریان اخبار و اتفاقات و کیفیت فیلم ها قرار می گرفتند. درواقع هفت جشنواره را داغ کرده بود.

نقاط ضعف: محافظه کاری بیش از حد برنامه و در راس آن فریدون جیرانی اصلی ترین ضعف هفت است. در روزهای آخر، این محافظه کاری کمرنگ شد و البته بهانه به دست مخالفان افتاد. درباره فراستی هم نمی دانیم او را نقطه ضعف بدانیم یا قوت! انتخاب با خودتان.

حاشیه ها: پرسر و صداترین حاشیه بعد از مصاحبه ضبط شده فریدون جیرانی و نیما حسنی نسب با فریماه فرجامی رخ داد مخالفان عقیده داشتند خانم فرجامی به خاطر شرایط نامناسبی که دارد نمی بایست جلوی دوربین قرار می گرفت. می گفتند نتیجه به دست آمده، به ضرر او شده و گویا تعمدی در کار بوده است. جیرانی بارها از حسن نیت خود گفت و عذرخواهی کرد. دیگر حاشیه پررنگ برنامه، توصیف عجیبی است که فراستی برای مسعود کیمیایی به کار برد و از تکرار آن شرم داریم. مصاحبه با عرب نیا هم کلی حاشیه داشت و از جمله نام حامد بهداد که گفته بود فریب یال و کوپالتان در نقش مختار را نخورید! گفته های تهمینه میلانی و نحوه مصاف جیرانی و فراستی با او هم کلی حاشیه درست کرد. میلانی نسبت های عجیبی به مردان ایرانی داده بود که این بار هم از بیان آن ها معذوریم.

چگونه تمام شد؟ روزهای آخر برخی رسانه ها و چهره های اصول گرا همراه برخی مسئولان تلویزیون، هفت و جیرانی را توی منگنه قرار دادند که رویه ات را اصلاح کن! جیرانی حتی فرصت اصلاح رویه هم پیدا نکرد و به یکباره اعلام کرد وقت خداحافظی است و از هفته آینده تیم جدید، هفت را روی آنتن می برد. فریدون جیرانی و تیمش پایه گذار برنامه ای شدند که حتی شایعه انتخاب مجری آن برای رسانه ها اهمیت دارد. این برنامه منطبق با قواعد ژورنالیستی تعبیه شده که هم حرف های جدی توی آن وجود داشت و هم نکات فان. جیرانی و تیمش قواعد گیر انداختن مخاطب خاص و عام را بلد بودند.

سری دوم؛ دوران افول با حضور محمود

عمر: حدود چهار سال

گزینه های اجرا: نادر طالب زاده، حسین معززی نیا، یدالله صمدی، محمد خزاعی و...

مجری چگونه انتخاب شد: مسئولان تلویزیون برای انتخاب محمود گبرلو کار چندان سختی نداشتند. علی دارابی، معاون وقت سیما، به واسطه دوستی و رفاقت قدیمی، گبرلو را می شناخت و از سابقه مطبوعاتی او خبر داشت. آن زمان مسئولیت مهمی در روزنامه جام جم برعهده گبرلو بود و جای هیچ شکی برای انتخابش باقی نمی ماند.

ویژگی های مثبت: مسئولان تلویزیون از این که یک نود دیگر راه اندازی شود و جار و جنجال درست کند ابا داشتند. محمود گبرلو از این منظر انتخاب خوبی بود؛ چرا که ذاتا اهل حاشیه نیست و البته نشان داده روحیه بحث های چالشی را ندارد. پیرو همین روحیه بود که خیلی از چهره های مطرح به برنامه او آمدند. از ابراهیم حاتمی کیا تا رخشان بنی اعتماد. مسعود کیمیایی، بهرام رادان و شهاب حسینی دیگر چهره های شاخصی هستند که دعوت گبرلو را پذیرفتند. از نظر حضور سلبریتی ها، کارنامه هفت گبرلو درخشان تر از جیرانی و افخمی است.

نقاط ضعف: هفت گبرلو دنباله رو کامل هفت جیرانی بود و تا مدت ها حتی گرافیک آیتم ها تغییر نکرد. بدتر این که محتوای آیتم ها چیزی فراتر از اطلاعات رسانه ها نبود و این یعنی هفت قدرت خود را در پیشرو بودن از دست داد. به مرور آیتم سازی هفت سر و شکل بهتری گرفت اما تا روز آخر به استاندارد نزدیک نشد؛ ایده هایی مثل معرفی کتاب هم به بار ننشست. همه توجه گبرلو به استودیو بود؛

به جای آیتم های متنوع، بحث های طولانی با مهمان و کارشناس برنامه راه می انداخت که این شیوه منطبق با استانداردهای برنامه سازی نیست. وانگهی، محمود گبرلو نتوانست نام خود را به عنوان یک مجری شش دانگ جا بیندازد؛ سوال هایش با مهمان ها کلی بود و مباحثش تکراری. همه جذابیت مصاحبه، به حرف هایی بود که مهمان ها بیان می کردند. حذف فراستی جذابیت برنامه هفت را گرفت، آن را از شور ژورنالیستی انداخت و مباحث خشک جایگزین آن داشت.

حاشیه ها: شیوه اجرا و سردبیری محمود گبرلو، هفت را از گزند حاشیه ها دور کرد. مهم ترین مورد ماجرای زنده نمایی مصاحبه او با ابراهیم حاتمی کیاست که قبلا ضبط و در ساعت همیشگی هفت، پخش شد.

چگونه تمام شد؟ چیزی از حضور گبرلو نگذشته بود که تک انتقادهایی به گوش رسید. او با فریدون جیرانی مقایسه می شد که خب در این قیاس بازنده مشخص است. در روزهای آخر انتقادها نسبت به شیوه اجرا و سردبیری گبرلو به اوج رسید منتها او یک حامی قدرتمند داشت به نام علی دارابی معاون سیما. با تعویض مدیریت، گبرلو تنها ماند و از هفت کنار گذاشته شد. او پیش از ماه رمضان اعلام کرد به آنتن بازخواهد گشت اما هیچ گاه این فرصت به او داده نشد و حتی دلخوری هایش در رسانه ها نیز افاقه نکرد. هفت گبرلو نه تنها ضعیف ترین دوره لقب دارد که نمره قبولی هم نمی گیرد.

سری سوم؛ دوران حاشیه با پیشتازی بهروز

عمر: حدود دو سال

گزینه های اجرا: رسول صدرعاملی، محمدرضا شریفی نیا، محمدحسین لطیفی، فرزاد حسنی، محمدرضا شهیدی فرد، منصور ضابطیان و...

مجری چگونه انتخاب شد: علی اصغر پورمحمدی معاون وقت سیما دنبال چهره ای می گشت که بتواند برند هفت را زنده کند. هفت در زمان مدیریت او بر شبکه سه راه اندازی شده بود و به آن تعلق خاطر داشت. حتی شایعه شد که مخالف گبرلو بوده ولی زورش به معاون سیما (علی دارابی) نرسیده بود. پورمحمدی در نهایت با بهروز افخمی به توافق می رسد و از او می خواهد با توجه به دانش، اشراف و جسارت ذاتی اش هفت را از خاکستر بلند کند.

ویژگی های مثبت: بهروز افخمی ابتدا به ساکن، واجد همان ویژگی مثبتی است که جیرانی از آن برخوردار است؛ تسلط بر متن و حاشیه سینما. همین خصلت باعث شد افخمی هفت را از نو بسازد و آن را بر اساس الگوی ذهنی خودش طراحی کند. ابتدا یک دکور بزرگ و شیک سینمایی سفارش داد که در میان برنامه های تلویزیونی جزء بهترین هاست. او سعی کرد با اضافه کردن باکس آفیس سینمای جهان، فتو رمان، معرفی تئاتر، تحلیل فیلم های مطرح روز دنیا، بررسی فیلم های کلاسیک و... رنگی دیگر به هفت دهد. این اقدامات از وجه ژورنالیستی برنامه کاست و بر بار آموزشی آن افزود؛

هر چند در قسمت های پایانی هفت به الگوی ژورنالیستی بازگشت. افخمی همچنین از حمید گودرزی دعوت کرد تا مصاحبه با ستاره ها را انجام دهد که البته موفق نبود و خودش رفت. رسول صدرعاملی بعدها جای او را گرفت؛ موفق بود ولی رفت. مسعود فراستی هفت را داغ کرد و باعث دیده شدن آن شد. اطلاعات و تسلط افخمی بر موضوعات برگ برنده مهم دیگر او و برنامه اش به حساب می آمد، طوری که همیشه می شد نکته های مهمی در لا به لای گفته های او یافت.

نقاط ضعف: ضبطی بودن برنامه در قسمت های اول، نفس هفت را گرفت. اصلا ذات هفت به زنده بودن آن است اما افخمی ابتدا از مواجه با آنتن زنده ابا داشت. به آیتم سازی در هفت افخمی چندان بها داده نمی شد که برای یک برنامه ضعف بزرگی است. بخش های مختلف هفت فاقد قاب بودند و بیننده به یکباره با میز نقد، گفت و گو با مهمان، میزگرد برنامه و... مواجه می شد. افخمی اعتقادی به کلاسه بندی شدن بخش های برنامه نداشت. ضعف شاخص دیگر هفت، اصراری است که افخمی و فراستی برای اصلاح سینما داشتند.
این موضع خدایگانی منجر به قند زودهنگام فروشنده شد و در ایام جشنواره کسی از گزند آن ها مصون نماند.

حاشیه ها: هفت افخمی رکورددار حاشیه است و جالب آن که خودش پیش قراول ایجاد هیاهو بود. از جمله حمله به جشنواره کن و اصغر فرهادی، نقد فروشنده آن هم در حالی که تازه اکران شده بود، اعتراض افخمی، فراستی و قطبی زاده به داوران جشنواره و متهم کردن آن ها به این که چون در خارج از کشور زندگی می کنند از ترس منافقان به ماجرای نیمروز جایزه نمی دهند، اعتراض شدید به رای داوران جشنواره سی و پنجم که باعث شد برخی سینماگران و رسانه ها هم علیه آنها جبهه گیری کنند، همراهی افخمی با لیلا اوتادی در حمله به خبرنگاران و...

چگونه تمام شد؟ هفت افخمی برنامه باکیفیتی بود. او در حالی هفت را واگذار کرد که از بیننده ها خداحافظی نکرده بود ولی به گفته خودش مشغله سینمایی اجازه ادامه همکاری را نداده است. برخی رسانه ها اما نوشتند او کنار گذاشته شده است.

• مسعود فراستی ستاره بی چون و چرای سری اول و سری سوم برنامه هفت بود. او با اظهارنظرهای رادیکالش لج همه را در می آورد و همه توجه ها را معطوف به این برنامه می کرد.