پولاد کیمیایی: بازیگر، عروسک خیمه شب بازی نیست

هفته نامه چلچراغ - احمد عظیمی: «خفه گی» تازه ترین فیلم فریدون جیرانی است که از ابتدای تولیدش با حواشی درونی بسیاری همراه شد. فیلمی که ابتدا قرار بود با بازیگر ناشناخته ای ساخته شود اما در همان روزهای نخست تولید، نوید محمدزاده جای بازیگری به نام پاشا که قرار بود نقش اصلی را بازی کند، گرفت. اما این تغییر بازیگر برای فیلم جیرانی خبرساز نشد، بلکه اعتراض بازیگر نقش مکمل فیلم با بازی پولاد کیمیایی جریان ساز شد. تا جایی که بسیاری پس از اظهارنظرهای پولاد کیمیایی، متوجه تصنعی بودن برخی از سکانس های مهم فیلم و فاصله گرفتن نسخه نهایی آن با قصه اصلی شدند. در ادامه با پولاد کیمیایی در مورد دلایل اصلی بازی در فیلم «خفه گی» و حواشی به وجود آمده پیرامون این فیلم گفتگو می کنیم.

بعد از اکران «خفه گی» شما نسبت به سکانس های نقش تان در فیلم، اعتراض کردید و در نهایت از خروجی کاراکتر منصور ابراز نارضایتی کردید. تغییراتی که پیرامون شخصیت منصور با بازی شما در فیلم رخ داد، تا چه حد بود و چه چیزی باعث عکس العمل تان شده است؟

- یکی از دلایل حضور من در فیلم «خفگی» چیزی نبود جز پیامی که در نقش منصور وجود داشت. در این فیلم آدم هایی را می بینیم که هر کدام شان به نوعی گناهکارند، اما به نوعی فاشیسم موجود در جامعه از طریق منصور ظهور پیدا می کند و در نهایت، به برادرکشی ختم می شود و از دل ناهنجاری ها، قتل رخ می دهد. در دنیای واقعی هم گاهی اوقات، همه اصول اخلاقی زیر پا گذاشته می شود و برادر، عاشق زن برادرش می شود و برادر متعهد نیز به زنش خیانت می کند.

این داستان نهایت لبه تیز و زشت عشق را نشان می دهد و مظلومیت زن مسعود را در فیلم روشن می کند. این زن به عنوان دیوانه ای در تیمارستان است، در حالی که آدم آگاه و درست این داستان است. در این میان منصور تنها کسی است که توجهش به این زن جلب می شود و علاقه اش زاده لبه کثیف عشق است. این ویژگی ها دلیل انتخاب من برای بازی کردن نقش منصور بود، اما ما می بینیم تمام این ابعاد نقش حذف می شود و آنچه باقی مانده، ناقص است و آن هم باید حذف شود.

در حال حاضر ما اصلا نمی فهمیم منصور رابطه ای با این زن داشته و خب در این شرایط من دیگر نمی فهمم اصلا منصور چرا باید در فیلم وجود داشته باشد! ما از این مسئله فقط همین را می بینیم که با برادرش حرف می زند و بعد سیلی به او می زند، که چنین سکانسی با این اوصاف دیگر کاملا بی معنی است. من به عنوان بازیگر حق قانونی نسبت به فیلمنامه ای که بر اساس آن قرارداد امضا کرده ام، دارم، چون با تصور چنین فیلم و نقشی جلوی دوربین رفته ام.

آقای جیرانی به خواسته خودشان همه سکانس های من را حذف کردند و در برابر این تصمیم هیچ اطلاعی به من ندادند. من این اتفاق را بی احترامی می دانم چون حتی یک عذرخواهی کوچک هم از من نشده. حداقل انتظار من این بود که ایشان به من توضیح می داد که به فلان دلایل چنین تصمیمی را گرفته، اما دریغ از یک جمله توضیح یا توجیه ایشان. حتی در زمان فیلمبرداری هم پاسخی به من ندادند، در حالی که اگر من می خواستم قانونی برخورد کنم، می توانستم در زمان تولید، فیلمبرداری را متوقف کنم.

منصور در نسخه اکران شده، بیشتر به یک شخصیت خنثی تبدیل شده. این در حالی است که شخصیت پردازی همیشه در فیلم های فریدون جیرانی یکی از مهم ترین ارکان فیلمنامه است و حرف اول را می زند. شما چطور و از چه زمانی با تغییرات نقش مسعود و حذف سکانس ها مواجه شدید؟

- من با اعتماد به آقای جیرانی وارد این کار شدم، اما در نهایت دیدم از نقشم تنها سه دیالوگ بیشتر باقی نمانده است و با خودم گفتم که اگر اینها را هم نگویند، چیزی عوض نمی شود اما در نهایت سکانسی را گرفتیم که دو برادر در ماشین نشستند و با تلفن که روی بلندگو است، حرف می زنند. ما از گریه منصور متوجه می شویم که دختر را دوست داشته است که حالا در نسخه اکران عمومی نیز آن سکانس هم حذف شده است.

من واقعا علت این کار را نمی فهمم که مسئله شخصی است یا چیز دیگر، چون در نهایت مسئله این طور رقم می خورد که آقای جیرانی روز آخر من را کنار بکشد و بگوید پولاد من به این نتیجه رسیدم که چنین اتفاقی برای نقشت بیفتد. حالا یا ایشان من را قانع می کردند، یا من با دلخوری جلوی دوربین می رفتم. اما آقای جیرانی همین را هم از من دریغ کردند. من روز آخر هم به همان شکلی که ایشان می خواستند، کارم را انجام دادم و در تمام طول این ماه ها سکوت کردم و چیزی نگفتم، ولی این حق من محفوظ است که نسبت به آنچه برایم نقشم رخ داده معترض باشم و آقای جیرانی باید از من عذرخواهی بکند! ایشان نباید من را در موقعیتی قرار دهد که نمی خواستم کار بکنم. اگر از روز اول به من می گفتند چنین نقشی دارند، قبول نمی کردم.

چه کسی شما را از تغییرات نقش تان مطلع کرد؟

- اتفاقی که برای من رخ داد، این بود که وقتی سر صحنه حاضر شدم، بازیگر نقش مقابلم به من توضیح داد که سکانسی که مال من بوده چه تغییراتی کرده است. ما بین بازیگرها می دانیم کدام سکانس مال کدام بازیگر است. زمانی که من می دانم سکانس مال بازیگر روبرویم است، در آن دخالت نمی کنم، چون عرف اخلاقی کار بازیگری و سینماست و من هم از قبل می دانم و وارد پروژه می شوم.

آقای محمدزاده برایم توضیح داد فیلمنامه چه تغییراتی کرده است و آقای جیرانی به عنوان کارگردان نیامدند بگویند پولاد من اینجا را به فلان دلیل تغییر دادم. این تغییر به شکلی که گفتم به من منتقل شد و مفهومش هم این بود که کس دیگری غیر از کارگردان تصمیم گرفته نقش من چطور اجرا شود. البته این اولین باری نیست که چنین برخوردی از ایشان دیده ام. قبل از این قرار بود در سریالی با ایشان همکاری کنم، تست گریم و لباس هم دادم. بنا بر عرف اخلاقی تا این مرحله هم از قرارداد حرفی نزدم. در حالی که الان بلافاصله بعد از خواندن فیلمنامه و موافقت، بازیگر، اولین کارش امضای قرارداد است، اما من به واسطه این که ایشان پیشکسوت سینما هستند، چیزی نگفتم.

بعد هم که ساخت آن سریال منتفی شد. دوباره برای سریالی دیگر که طنز بود، از من دعوت کردند، گفتند نقشت یک خواننده رپ است و نقش کمدی است. من رفتم تمرین کردم و برای آن طراحی انجام دادم که بعد پیامک دادند و گفتند تو بازیگر نقش های جدی هستی و کمدی را نمی توانی بازی کنی. فکر می کنم یکسری چیزها بدیهی است، شما وقتی سراغ بازیگری می روید، باید بدانید از او چه می خواهید و اندازه های بازیگر چیست. من اگر تنها حضور برایم مهم بود، در کارهای مطرح تری بازی می کردم. خیلی از کارگردان های صاحب نام تر از ایشان به من پیشنهاد دادند، ولی به خاطر حجم کار با ارتباط برقرار نکردن با نقش جوابم منفی بود.

آقای جیرانی به عنوان نویسنده و کارگردان وظیفه دارند بازیگرشان را قانع کنند. ما که عروسک خیمه شب بازی نیستیم! من اگر به فکر پول بودم، می گفتم دستمزدم را گرفته ام و بقیه مسائل برایم مهم نیست. اما من هرگز انگیزه مالی از حضور در سینما نداشته ام. پدرم سینماگر بوده و از کودکی با فضای سینما آشنا هستم، خودم را هم آرام آرام اثبات کرده ام. من از سن ۱۰ سالگی با فیلم «سرب» جلوی دوربین رفته ام و حالا هم در حال تدارک اولین فیلم بلندم هستم. مسیر من در سینما مشخص است و نیازی ندارم خودم را در یک فیلم برجسته کنم، بلکه دوست دارم در کارنامه ام مسیری را طی کنم که پیامی از حضور من در سینما به مرور زمان دیده شود و همین هم برایم اهمیت دارد. اما حالا کارنامه ام در این نقطه اتفاق خوبی برایش نیفتاده. حتی در درونم فکر می کنم بحث این مسائل هم نیست، بلکه احساس بی احترامی که به من شده است، اذیتم می کند.

«خفه گی» فیلمی است که فضای اکسپرسیونیستی دارد و شاید در سینمای ایران در گونه فیلم های آوانگارد و تجربی قرار گیرد. آیا این فضا در فیلمنامه هم منعکس شده بود، یا اتفاقی است که در طول تولید رخ داد؟

- از ابتدا مشخص بود فضای فیلم خاص است. در اینجا باید یادی کنم از مسعود سلامی که برای «خفه گی» زحمت فراوانی کشید و ایده های خوبش کمک زیادی به این فیلم کرد. سیاه و سفید بودن فیلم را از زبان مسعود شنیدم که می گفت چنین ایده ای برای رنگ فیلم دارد و فکر می کنم از تاثیر زیادی بر فرم اکسپرسیونیستی فیلم دارد.

فکر می کنید این فیلم چه جایگاهی در کارنامه فیلم سازی فریدون جیرانی داشته باشد؟

- آنچه در فیلمنامه بود و من دوست داشتم، جمع شخصیت هایی بود که همه گناهکارند و هر چیزی را گردن هم می اندازند. به نظرم آمد چنین فضایی جدید است. زمانی هم که برای این فیلم رفتم، به آقای جیرانی گفتم این فیلم بهترین فیلم تان در طول این سال ها خواهد شد و الان هم می گویم. این فیلم دارای ارزش های خودش است و ساختار خاص خودش را دارد. به نظرم شهامت خاصی را می خواست که آقای جیرانی سراغ چنین فیلمی بروند. از آنجایی که آقای جیرانی سراغ چنین فیلمی بروند. از آنجایی که ایشان تهیه کننده فیلم هم بودند، اما نسبت به معیارهای گیشه بی توجه بودند و به عنوان مثال از خانم شاکردوست استفاده خیلی خوب کردند و ایشان هم توانایی های شان را در بازی به خوبی نشان دادند. این ویژگی های فیلم جزو نقاط قوت آن به حساب می آید و قطعا ضعف هایی هم دارد، اما با وجود این در کارنامه کاری آقای جیرانی فیلم خاصی محسوب می شود.

فیلم هایی مانند «خفه گی» که از لحاظ فرم متفاوت اند، در این سال ها تحت عنوان فیلم های تجربی در گروه های متفاوتی اکران می شوند. فکر می کنید چنین فیلم هایی می توانند جایی در میان مخاطبان سینما باز کنند؟

- به هر حال در این روزگار ژانر در سینمای ما خیلی کمرنگ شده است و تقریبا همه فیلم هایی که می بینیم، ملودرام های اجتماعی شده اند و در یک دایره می چرخند. به نظرم این نوع فیلم ها می توانند در تغییر فضا کمک کنند. مضمون های جدید و فرم های تازه که تلاش می کنند ساختاری را به هم بریزند، به نظرم می توانند روی مخاطب تاثیرگذار باشند. هر چند تعیین کیفیت این نوگرایی بر عهده منتقدان است و من تنها نظر شخصی ام را می گویم.

من فکر می کنم فیلم فقط در بخش فرمش توانسته موفق باشد و اتکا به فرم دارد، که این چیز بدی نیست. از سوی دیگر محتوای فیلم را باید مد نظر قرار داد، که فکر می کنم اینجا فیلم ضعف هایی داشته باشد. بیشتر قاب ها و نوع بیان فیلم، نورپردازی و فضای نوآری که در آن وجود دارد، به نظرم مخاطب را در این زمینه درگیر می کند تا آنجا که من نقدها را خوانده ام، ایرادهایی که به فیلم گرفته شده درست است. به نظرم اگر همان ساختاری که در فیلمنامه وجود داشت، در فیلم هم رعایت می شد، اتفاق بهتری برای آن می افتاد. این را به خاطر اتفاقی که برای نقش خودم افتاده است، نمی گویم، بلکه اشاره ام به مونتاژ و نوع روایتی است که در فیلمنامه بهتر بود و در نسخه نهایی وجود نداشت.

شما تجربه بازی در چندین فیلم سیاه و سفید را داشته اید، آیا بازی در این نوع فیلم ها برای تان جذابیت خاصی دارد؟

- سیاه و سفید در زندگی فعلی بیشتر در ناخودآگاه ما وجود دارد و به شکل واقعی خیلی کاربرد ندارد. شما به این مسئله توجه کنید در طول روز چقدر ما به عکاسی پرتره سیاه و سفید در فضاهای مجازی برخورد می کنیم، یا چقدر عکس های سیاه و سفید می بینیم؟ این خبر از یک فضای ذهنی می دهد که با بی رنگی و سردی همراه است. امروز می بینیم که طراحی ها خیلی بر اساس رنگارنگ بودن شکل می گیرد. اصولا رنگ در عصر حاضر مهم است. به خصوص این که تکنولوژی های دیجیتال خیلی به آن توجه داشتند. با این حال اگر محتوای فیلم یا اثری بطلبد، به نظرم اتفاق درستی است. اما اگر صرفا یک فرمت باشد، تبدیل به ایده ای بی معنی خواهد شد و تقلبی است با ادای روشنفکری.

من فکر می کنم «خفه گی» از آن نوع فیلم هایی است که سیاه و سفید بودن به آن کمک کرده است. در «محاکمه در خیابان» هم نبود رنگ کارکرد داشت. در «جرم» هم که من در آن بازی می کردم. اما شاید این کارکرد شاید خیلی درست نباشد، اگرچه فیلم به دوره تاریخی اشاره دارد و می خواهد فضاسازی کند، اما بعضی وقت ها فکر می کنم اگر رنگی بود، خیلی قشنگ تر بود.

پدر من فیلم های سیاه و سفید زیادی دارد و در «جرم» به نوعی فرمش ارجاعاتی به آن نوع فیلم سازی داشت. تا جایی که نسخه ای از فیلم در آمد که دوبله شده بود تا همان فضای فیلم های قدیمی را بسازد اما در عمل شاهد بودیم که نسخه دوبله نشده بیشتر مورد استقبال قرار گرفت. فکر می کنم علتش چیزی نبود جز این که در روزگار ما مردم خیلی از فیلم سیاه و سفید استقبال نمی کنند. در نهایت فکر می کنم اگر فیلمی از لحاظ ساختاری چنین چیزی را بطلبد، سیاه و سفید بودن درست است.

چندین سال است که قرار است فیلمی بسازید و ظاهرا الان خیلی به ساخت آن نزدیک شده اید. از تجربه اولین کارگردانی و فیلم اول تان بگویید...

- من چند سال پیش فیلمنامه ای نوشتم که خیلی چالشی بود و ساخت آن متکی به اجرا بود. من خودم شخصا این نگاه را داشتم که در این سال ها فیلمی بسازم که کمتر نصیحت بکند و بیشتر با المان های سینمایی با تماشاچی ارتباط برقرار کند. بدین معنا که هیجان و اکشن داشته باشیم و با فرم فیلم یا صدا و موسیقی یا جلوه های ویژه بتواند برای سینمای ما نو باشد و چالشی در آن به وجود بیاورد.

من معتقدم در دهه ۵۰ یا قبل ترش سینمای ما سرحال تر بود و لَختی الان را نداشت. آقای نولان در فیلم هایش معروف است به استفاده از جلوه های ویژه، اما در فیلم «دانکرک» غیر از یکسری افکت های رنگی چیز دیگری به عنوان جلوه های ویژه یا جلوه های تصویری استفاده نکرده است و در آن فضای جنگ را به خوبی بازسازی کرده است. من حتی شنیده ام در یکی از صحنه های فیلم خودش سوار هواپیمای ملخی شده و روی آب دایو کرده اند تا تصویر بگیرند. چنین چیزهایی باعث به وجود آمدن جذابیت تصویری می شود که در عین تازه بودن اتفاق های هنری هم در آن به وجود می آید.

فیلم «معکوس» در آن مقطع چنین موقعیتی داشت و نیاز داشت تا برای تولید آن دست به نوآوری هایی زد که در سینمای ما عملی کردنش شرایط ویژه ای را می طلبد. از سوی دیگر، فیلم وابسته به شرایط اجتماعی آن دوره بود. مثلا زمانی که من آن فیلمنامه را نوشتم، ما هنوز کارت سوخت داشتیم، یا چالش ها و معضل بنزین وجود داشت. زمانی که من فیلمنامه را تکمیل کردم و به مرحله ساخت رسیدیم، متاسفانه سرمایه گذار من نتوانست فیلم را بسازد و به انگلستان رفت.

این اتفاق باعث به وجود آمدن مشکل بودجه شد و من باید خیلی چیزها را تغییر می دادم. در شرایط جدید من باید فیلم اولی را می ساختم که خوب نیست و در شرایط مد نظر من ساخته نشده، یا این که باید ساخت فیلم را متوقف می کردم و به زمان دیگری موکول می شد. من تصمیم دوم را گرفتم.

بعد از آن سراغ فیلمنامه دیگری رفتم به نام «لُکنت» که داستانی روانشناسانه دارد و تریلری ترسناک به حساب می آمد اما فیلمنامه کامل نبود و نقص هایی داشت. آقای مشتاق که اخیرا به عنوان تهیه کننده وارد سینما شده اند، گفتند من «معکوس» را می سازم. ما هم تقاضای پروانه ساخت کردیم. این فیلم پروانه ساختش زودتر آمد و اگر قرار بود برای «لُکنت» پروانه بگیریم، به امسال نمی رسیدیم.

فیلمنامه را با توجه به شرایط کنونی و چیزهایی که برای امروز کارکرد نداشت، بازنویسی کردم و با پیوستن امین حیایی و شهرام حقیقت دوست که قرار شد در این فیلم حضور داشته باشد، تغییراتی را در فیلمنامه دادم که مهم ترینش سن بازیگران بود و خود به خود باعث تغییر سن کاراکترها و تبعه آن روابط و رفتارهای آنان می شد. الان فیلمنامه تکمیل شده و وارد پیش تولید آن شدیم تا بتوانیم هر چه زودتر فیلم را کلید بزنیم.