فیلم های چینی، از نوعِ مرغوب

همشهری شش و هفت - محمد صادق شایسته: چینی‌ها جزو اولین کشورهایی بودند که فیلمسازی را آغاز کردند، اما با اینکه بیش از یک میلیارد جمعیت دارند و بیش از یک قرن از اولین فیلمی که ساختند می‌گذرد و قاعدتا باید ۱۰۰تا ۲۰۰تایی کارگردان درجه یک از بین آنها بیرون بیاید، هیچ‌گاه سینمای باثباتی نداشتند و همیشه در مقاطع مختلف سیر و روند متفاوتی را طی کرده‌اند.البته کارگردانان مهمی در تاریخ سینما از این کشور به دنیا معرفی شده‌اند که نشان از اهمیت بالای این سینما می دهد اما این موضوع یک روند ثابت و همیشگی نداشته است.

در سال‌های اخیر بازار کشور چین به یکی از مهم‌ترین بازارهای جهانی برای پخش آثار سینمایی تبدیل شده و بسیاری از فیلم‌های پرفروش امروز جهان بخش عمده ای از فروش خود را مدیون حضور بازار این کشورند، در دو دهه گذشته و تا قبل از آغاز سال ۲۰۱۰عمده فیلم‌های پرفروش این سینما هم متعلق به آثار غیرچینی بود، اما چند سالی است با تصویب و اجرای برخی قوانین سختگیرانه در جهت حمایت از محصولات داخلی چینی و سرمایه‌گذاری‌های کلان در این زمینه باعث شده فیلم‌های جدید سینمای چین هم کم کم به رتبه‌های بالای فروش سالانه کشورشان بیایند. به همین دلیل خیلی‌ها رشد سینمای چین در سال‌های آینده را چندان دور از دسترس نمی‌دانند، هر چند این رشد با سرعت کمتری نسبت به کشورهای مهم دارای سینما طی شود.

این هفته از میان ده‌ها فیلم چینی ساخته شده در سال‌های اخیر به سراغ معرفی چند فیلم مهم و تاثیرگذار رفتیم و جای خیلی‌ها را هم خالی کردیم. البته ذکر این نکته هم ضروری است که برخلاف بسیاری، آثار سینمایی کشورهای هنگ کنگ و تایوان را جزو آثار سینمای چین حساب نکردیم و فیلم‌های موفق این دو کشور را دراین فهرست لحاظ نکردیم تا اگر فرصتی بود یک بار هم به سراغ سینمای اکشن تایوان و هنگ کنگ برویم.

پس لرزه

AFTERSHOCK

ساعت 3بعد از ظهر روز 28جولای سال 1976جهان شاهد یکی از مهیب ترین زلزله‌های تاریخ در چین بود. زلزله ای به قدرت 7.6ریشتر که منطقه تاشگان در شرق چین را لرزاند و بر اثر آن 242هزار نفر جان خود را از دست دادند. البته این آمار رسمی بود و برخی‌ها آمار غیر رسمی حتی عددی به بزرگی 700هزار نفر را نشان می داد که البته هیچ گاه تایید نشد. زلزله 1976 و اتفاقاتی که پس از آن افتاد یکی از تلخ ترین بلایای طبیعی نیم قرن اخیر بود و کل دنیا بابتش متاثر و اندوهگین شدند. در سال 2010فنگ ژیائوگانگ، بازیگر، نویسنده و کارگردان سرشناس چینی فیلم «پس لرزه» را با بودجه ای بالا درباره زمین‌لرزه تاشگان ساخت.

فیلمی تحسین شده که در آن سال رکوردهای فروش را در تاریخ سینمای چین جا به جا کرد و به‌عنوان نماینده این کشور به آکادمی اسکار معرفی شد. داستان این فیلم حماسی دقایقی پیش از شروع زلزله آغاز می شود. نیم ساعت اول صحنه‌هایی درخشان و البته تکان‌دهنده از وقوع زلزله را نشان می دهد، صحنه‌هایی پر تنش که در آن مراحل ویران شدن شهر و زیر آوار ماندن پیر و جوان به تصویر کشیده شده است. در ۱۰۰دقیقه باقی مانده نیز کارگردان به سراغ بازمانده‌ها می رود. در چنین فیلم‌هایی برای روایت عمق فاجعه معمولا یک خانواده و اتفاقی که حول اعضای آن رخ می دهد مورد توجه قرار می گیرد. در «پس لرزه» هم ماجراها درباره خانواده ای چهار نفره است؛ پدر و مادری که یک فرزند دو قلوی دختر و پسر دارند و در آپارتمانی کوچک واقع در تاشگان زندگی می کنند. زلزله آغاز می شود، پدر زیر آوار می رود و همان ابتدا کشته می شود و پس از زمین لرزه مادر که زنده مانده در شرایطی قرار می گیرد که تنها می تواند یکی از بچه‌هایش را نجات دهد و این آغاز تراژدی غمناکی است در بستر اتفاقی هولناک.

دیوار بزرگ

THE GRATE WALL

بیشتر مخاطبان آثار ژانگ ییمو کارگردان سرشناس چینی او را با دو فیلم «قهرمان» و «خانه خنجرهای پرده» می‌شناسند. دو فیلم کاملا منطبق با فرهنگ چینی که با استفاده از ظرفیت‌های این کشورساخته شده و دو ویژگی عمده دارند، نماهای فوق‌العاده زیبا و داستان‌هایی استخوان دار. با این حال، ییمو در چند سال اخیر دو فیلم مشترک با آمریکا ساخته که هر چند داستان هر دوی آنها در چین می گذرد، اما بازیگران اصلی آن، دو ستاره آمریکایی‌اند. اولی «گل‌های جنگ» محصول سال ۲۰۱۱که کریستین بیل نقش اصلی آن را بازی کرده و دومی هم «دیوار بزرگ» با بازی مت دیمون است که همین امسال روی پرده رفت و در پایان اکران به فهرست پرفروش‌ترین فیلم‌های تاریخ سینمای چین اضافه شد.

حضور بیل در «گل‌های جنگ» با توجه به داستان عاشقانه ای که داشت چندان مشکلی نداشت، اما با توجه به داستان «دیوار بزرگ» که بخش عمده ای از آن مربوط به دیوار بزرگ چین و یک جنگ بزرگ برای حفظ آن است انتخاب یک قهرمان سفیدپوست آمریکایی صدای خیلی‌ها را درآورد. البته ژانگ ییمو در گفت‌وگویی با اعلام اینکه فیلم او پنج قهرمان دارد و تنها یکی از آنها آمریکایی است به دفاع از فیلمش پرداخت و گفت: با همه این حاشیه‌ها فیلم او هنوز به فرهنگ چین وفادار است. بیراه هم نگفته‌است؛ زیرا تمام تکنیک‌های ناب ییمو در خلق صحنه‌هایی کاملا بومی ولی محصورکننده در «دیوار بزرگ» هم وجود دارد و فقط نقطه ضعف کار کمی برمی‌گردد به داستان و قهرمان‌هایش. با این حال «دیوار بزرگ» حتما ارزش دیدن دارد.

ویلیام (متدیمون) وتاور (پدروپاسکال) دو جنگجوی اروپایی هستند که برای یافتن سلاحی خطرناک، با گروهی ۲۰نفره راهی چین می شوند، اما اتفاق هولناکی می‌افتد که باعث می‌شود تنها ویلیام و تاور از آن جمع زنده بمانند،. آنها توسط نیروهای حکومتی چین دستگیر می‌شوند و دست سرنوشت آنها را به جایی می‌کشاند که مجبور می‌شوند خود را برای نبرد بزرگ حفظ دیوار چین آماده کنند. جینگ تیان، ویلیام دفو و اندی دیگر بازیگران اصلی فیلم هستند و رامین جوادی آهنگساز سرشناس ایرانی موسیقی متن فیلم را ساخته است.

شهر زندگی و مرگ

CITY OF LIGE AND DEATH

در دل جنگ جهانی دوم جنایاتی اتفاق افتاده که می‌توان بر مبنای آنها صدها فیلم داستانی ساخت؛ جنایات و اتفاقاتی که گاهی انسان را عمیقا در این فکر فرو می‌برد که انسان‌ها تا چه اندازه می‌توانند سنگدل باشند. لو چوآن کارگردان ۴۵ساله چینی در سال ۲۰۰۹و در سن ۳۹سالگی، «شهر زندگی و مرگ» را با الهام از یکی از این جنایت‌ها جلوی دوربین برد. فیلمی که حسابی مورد توجه منتقدان جهان قرار گرفت. داستان فیلم در سال ۱۹۳۷در شهر نایجینگ می‌گذرد. ارتش ژاپن در ادامه حملات خود به این شهر می‌تازد و آن را تصرف می‌کند و پس از آن طی شش هفته دست به جنایتی هولناک می‌زند.

طبق آمار رسمی بیش از 240هزار چینی غیرنظامی به‌دست ارتش ژاپن در این مدت به قتل می‌رسند؛ اتهامی که هنوز هم ژاپنی‌ها آن را قبول ندارند، اما مدارک مهمی دال بر رخ دادن این جنایت وجود دارد. «شهر مرگ و زندگی» روایتی از این جنایت هولناک است. چوآن برای بالا بردن میزان تاثیرگذاری فیلمش مستندگونه و سیاه و سفید آن را ساخته که این تمهید به خوبی جواب داده است.

داستان فیلم بیشتر از نگاه شخصیت‌های اصلی ماجرا یعنی ژیانگ ژیونگ و کادوکاوا روایت می شود. ژیانگ ژیونگ یکی از اعضای «ارتش انقلابی ملی» چین است که در این شهر گرفتار می شود و جنایات ژاپنی‌ها علیه مردم شهر را از نزدیک می‌بیند. فضای فیلم بسیار غمناک است و موسیقی متن آن لحظات احساسی و تلخی را بر‌می‌انگیزد. این فیلم توانست جایزه صدف طلایی بهترین فیلم جشنواره سن سباستین اسپانیا را که از قدیمی ترین و مهم ترین جوایز سینمایی دنیاست به‌دست آورد. خیلی‌ها «شهر مرگ و زندگی» را با توجه به جنس داستانی که دارد و نوع ساخته شدن آن، نسخه چینی شاهکار ماندگار استیون اسپیلبرگ یعنی «فهرست شیندلر» می‌دانند.

شکار هیولا

MUSTER HUNT

رامان هیو کارگردان ۵۴ساله «شکار هیولا» ابتدا کارش را با طراحی شخصیت‌های انیمیشنی در یکی از محبوب ترین کمپانی‌های انیمیشن سازی دو دهه گذشته آمریکا یعنی «دریم ورکز» آغاز کرد و در انیمیشن‌های سرشناسی چون «مورچه ای به نام زی»، «شرک» و «ماداگاسکار» به طراحی شخصیت مشغول بود. «شکار هیولا» اولین فیلم سینمایی بلند هیو و حاصل بیش از دو دهه تلاش او در خلق شخصیت‌های کارتونی تخیلی است. این فیلم یک انیمیشن- رئال است که در سال ۲۰۱۵ساخته شد و توانست با فروشی بیش از ۳۵۰میلیون دلار عنوان دومین فیلم پرفروش تاریخ سینمای چین را به‌دست آورد. داستان این فیلم ریشه در داستان‌های اساطیری چینی دارد. داستان‌هایی که طبق آن در دنیای موازی با دنیای انسان‌ها، موجودات دیگری زندگی می کنند. تداخل این دنیاها با هم می‌تواند به جنگ و فاجعه‌های زیادی ختم شود.

در فیلم «شکار هیولا» هیولاها با انسان‌ها درگیر می شوند. در دنیای هیولاها کودتایی شکل می گیرد و ملکه آنها به دنیای انسان‌ها می‌گریزد. او در اینجا بچه ای به دنیا می‌آورد و با یک انسان آشنا می شود که تصمیم دارد به او و فرزندش «هوبا» کمک کند. از آن طرف کودتاگران دنیای هیولاها برخلاف تعهدی که برای بیرون ماندن از دنیای انسان‌ها داده بودند برای یافتن و کشتن ملکه و فرزندش وارد عمل می شود. از این طرف هم عده ای انسان با هدف این که بتوانند با هیولاها هم پیمان شوند و به مقاصد خود برسند تصمیم می‌گیرند مادر و بچه را پیدا کنند و به آنها تحویل دهند. در اینجا تعقیب و گریز هیجان انگیزی آغاز می‌شود که نزدیک به دو ساعت ادامه دارد. توانایی و خلاقیت هیو به‌عنوان کارگردان باعث شده این فیلم برای بسیاری از مخاطبین دنیا هم اثر سرگرم کننده ای باشد و حتی دو هفته هم در صدر جدول فروش هفتگی سینماهای جهان قرار بگیرد.

ذره‌ای گناه

A TOUCH OF SIN

از آن دست فیلم‌هایی است که بعید است تماشاگر حرفه ای سینما آن را ببیند و دوستش نداشته باشد. چهار داستان مستقل از زندگی مدرن و پیچیده مردم عادی در چین. یک زندگی پر دردسر و سخت که هر کدام از چهار شخصیت اصلی را در نهایت به خشونت می کشاند. این فیلم جدا از ساختار و داستانش یک جهش بزرگ در کارنامه کاری ژیا ژانکه کارگردان چینی است. کارگردانی که پیش از این به واسطه مستندها و البته فیلم تحسین شده «طبیعت بی جان»محصول ۲۰۰۶به‌عنوان کارگردانی با آثار آرام و کند مشهور شده بو، ولی با «ذره ای گناه» قدم در راه تازه ای گذاشت. این فیلم پر از هیجان و تکاپو است.

همه شخصیت‌ها به واسطه زندگی‌شان در شرف انفجار درونی قرار دارند و فیلم دقیقا سراغ زمانی از زندگی آنها رفته که آتش به انبار باروت‌شان رسیده و هر لحظه ممکن است منفجر شوند. همانگونه كه گفتیم؛ فیلم داستان زندگی 4نفر است: یک معدنچی ناراضی که از دست بزرگان روستایی كه در آن زندگی می‌كند، خشمگین می‌شود، یک کارگر فصلی که بر اثر اتفاقاتی، کارکردن با اسلحه را بیشتر یاد می‌گیرد، یک زن که شرایط مردسالارانه جامعه آزارش داده و دست آخر، یک کارگر جوان که از این کار به آن کار می پرد. فیلم با این که بیش از دو ساعت است، اما کارگردان به خوبی توانسته در این مدت داستان هر چهار شخصیت خود را تمام و کمال روایت کند. ژیانگ وو، ژائو تائو، وانگ بوآکیانگ و لیم گیونگ چهار بازیگر اصلی فیلم هستند که همگی در نقش‌هایی که بازی کرده‌اند درخشان ظاهر شده‌اند. «ذره ای گناه» محصول سال 2013است، اما داستانش در چند مقطع زمانی متفاوت می گذرد. این فیلم به خوبی رنج زندگی در میان مردم عادی چین فعلی را به تصویر می‌کشد و کنایه‌های تند و تیزی هم به جامعه می زند؛ جامعه‌ای که از نظر کارگردان، دنیای تکنولوژی آن را تبدیل به دنیایی بی روح و ماشینی کرده است.

بگذار گلوله‌ها پرواز کنند

LET THE BULLETS FLY

یکی از آن اکشن کمدی‌های خوش ساخت چینی در سال‌های اخیر است که علاوه بر داشتن صحنه‌های زد و خورد هیجان انگیز داستان بسیار جذابی هم برای روایت دارد. این فیلم داستانش در اوایل دهه 20 میلادی در استان سیچوان می گذرد. سیچوان یکی از مهم ترین مراکز فرهنگی و تمدن در چین است و یکی از استراتژیک‌ترین مناطق این کشور. داستان فیلم دقیقا زمانی می‌گذرد که اوج درگیری‌ها در این منطقه برای تصاحب قدرت رخ می‌دهد. ون جیانگ کارگردان «بگذارگلوله‌ها پروازکنند» در سال 2010این فیلم را جلوی دوربین برد و در همان سال در اکران یکی از پرفروش ترین آثار سال سینمای چین شد.

البته فیلم جیانگ با این که داستانی تاریخی- جنایی دارد، اما یک تفاوت مهم با دیگر آثار مهم ساخته شده از این جنس دارد و آن داشتن رگه‌های کمدی پررنگ و جذاب است که لذت تماشای فیلم را چند برابر می کند. از طرف دیگر جیانگ برای طراحی صحنه‌های اکشن فیلم از هر تمهیدی استفاده کرده، هم توپ و تفنگ و انفجار دارد و هم حرکات رزمی. در نتیجه فیلم او مملو از زد و خورد و درگیری‌هایی است که لحظات کمدی نابی هم دارد. جیانگ علاوه بر کارگردانی، نویسنده و بازیگر یکی از نقش‌های اصلی هم هست و در قالب نقش راهزنی به نام ژانگ به ایفای نقش پرداخته است. ژانگ با اجرای یک نقشه حرفه ای خودش را جای شهردار جدید جا می زند و وارد شهر می شود. ژانگ که قصد حمایت از فقیران و مردم تحت فشار شهر را دارد با حکومت خودخواسته نجیب‌زاده ای شرور به نام هوآنگ(چو یون فت) مواجه می شود. هوآنگ سردسته یک گروه جنایتکار بسیار حرفه ای در شهر است که به دلیل قدرت بالایش با همه مامورین دولتی ساخت و پاخت می کند اما ژانگ با اینکه یک راهزن حرفه‌ای است، حاضر نمی‌شود همدست هوآنگ شود و به این ترتیب مبارزه‌ای تماشایی آغاز می شود.

جنگ مواد

DRUG WAR

بدون شک جانی تو در صنعت اکشن سازی یکی از بهترین‌های چین و شاید حتی جهان باشد. او سبک خودش را در ساخت اکشن دارد؛ سبکی که به خوبی در بین مخاطبان چینی و هنگ کنگی جا افتاده و کم کم مشتریان جهانی هم پیدا کرده است. جانی تو کارهای زیادی در کارنامه سینمایی‌اش به‌عنوان تهیه‌کننده و کارگردان دارد كه «جنگ مواد» یکی از بهترین آن‌هاست. فیلمی که در سال ۲۰۱۲ساخته شد و توانست نظر مثبت بسیاری از مخاطبان و منتقدان در سراسر جهان را به سمت این کارگردان خلاق جلب کند. «جنگ مواد» یک تریلر هیجان انگیز است.

از آن فیلم‌هایی که آدرنالین خون مخاطبش را حسابی بالا می برد.ماجرا از این جا شروع می شود که یکی از روسای معروف کارتل‌های مواد‌مخدر چین به نام چوی تیم مینگ(لوئیس کوو) بر اثر خیانت همکاران سابقش با پلیس درگیر می شود و تصادف شدیدی می‌کند. این تصادف او را مدتی به کما می‌برد. چوی پس از خارج شدن از کما خود را در چنگ پلیس می‌بیند و می‌فهمد که کارش تمام شده‌است. با این حال پلیس به او پیشنهاد می‌کند با قبول ماموریتی که طی آن باید به قلب یکی از خطرناک ترین کارتل‌های مواد‌مخدر نفوذ کند، خودش را از مجازات سنگینی که در انتظارش است نجات دهد. او با توجه به شرایطی که دارد قبول می کند و وارد این بازی خطرناک می شود. در این ماموریت برای او اتفاقاتی رخ می دهد که هم خودش را غافلگیر می کند. هم نیروهای پلیس را.

«جنگ مواد» فضای پر تعلیقی دارد، جانی تو به خوبی توانسته از پیش بینی‌های مخاطب جلوتر باشد. به همین خاطر اتفاقاتی که در فیلم او رخ می دهد، مدام تماشاگر را غافلگیر می کند. شاید جالب ترین نکته فیلم این باشد که سینمای کره که معمولا حاضر به کپی کردن از رو دست آثار چین نیست، در سال ۲۰۱۴یعنی تنها دو سال بعد از ساخته شدن این فیلم، نسخه کره ای آن را ساخت؛ نسخه ای که اثر ضعیفی از کار درآمد و حسابی حاشیه‌ساز بود.