«طپانچه خانم»؛ داستان زن عجیبی که شهر ما را متمدن می کند

هنرآنلاین: «طپانچه خانم» به نویسندگی محمدامیر یاراحمدی و کارگردانی شهاب حسین‌پور به زودی در سالن چهارسو مجموعه تئاتر شهر به صحنه می‌رود.

در راه روهای پر پیچ و خم ساختمان تئاتر شهر، از مقابل سالن‌ها و پلاتوهای مختلف که عبور کنید، همیشه صداهایی را خواهید شنید که هر کدام روایت‌گر داستان غریبی از زندگی‌ است.

روزی از مقابل پلاتو تمرین شماره ۲ عبور می‌کردم متوجه تمرینات یک گروه نمایشی شدم و تصمیم گرفتم ساعتی کنارشان باشم و در مورد اثری که قصد به صحنه بردن آن را دارند بشنوم.

گروه نمایش "طپانچه خانم" که در جشنواره سی و چهارم فجر توانست موفقیت‌های بسیاری را به دست آورد به زودی در سالن چهارسو به صحنه خواهد رفت. گروهی که در محیطی صمیمانه گردهم آمده‌اند و تلاش می‌کنند تا بتوانند داستان زنی عجیب را برای مخاطبان‌شان روایت کنند. زنی به نام "اخترالسلطنه" که سعی دارد بهداشت، فرهنگ و تمدن را در شهر خود ایجاد کند.

نمایش بر اساس یکی از متن‌های محمدامیر یاراحمدی است نویسنده‌ای که آثارش از زبان و ساختار خاصی برخوردارند و فضایی آشنا و در عین حال غریب را برای مخاطبان سرزمینش به تصویر می‌کشد.

بعد از گذشت ساعتی، در زمان استراحت گروه به سراغ کارگردان و بازیگران نمایش که برخی از آنها چهره‌هایی آشنا هستند می‌روم تا دقایقی با آنها صحبت کنم.

"گروتسک" سبک مورد علاقه من است

شهاب حسین پور از جمله کارگردانان جوانی است که توانسته کارنامه اجرایی خوبی را برای خود به دست آورد. او با بیان توضیحاتی در مورد اجرای نمایشنامه‌های محمدامیر یاراحمدی گفت: این مساله چهار دلیل عمده دارد. نخست زبان این متن‌هاست که بسیار منحصر به فرد است. دیگر آنکه در نمایشنامه‌های این نویسنده همیشه سبک گروتسک نهادینه است، سبکی که بسیار مورد توجه من است. دلیل سوم آنست که در آثار او کاراکترها دچاراند و مجبور به انجام کارهایی هستند، بنابراین تشخیص آنکه چه کسی خوب و چه کسی بد است به هیچ وجه آسان نیست. آدم‌ها بر اساس موقعیت دست به عمل می‌زنند. در انتها باید بگویم همراهی و همفکری با او برای هر کارگردان بسیار ارزشمند است. او نویسنده‌ای است که اگر به کمک او نیاز پیدا کنیم حضور دارد و بسیار انعطاف‌پذیر است و بر اساس شرایط اجرا، تغییرات را انجام می‌دهد.

کارگردان نمایش "بیوه‌های غمگین سالار جنگ" در رابطه با تفاوت‌های این نمایش نسبت به اجرای جشنواره تئاتر فجر توضیح داد: نمایش با تفاوت‌هایی نسبت به اجرای جشنواره به صحنه می‌رود. اساس کار همان چیزی است که در گذشته بوده است. ما پنج بازیگر جدید داریم. همچنین به دلیل ابعاد سالن چهارسو تغییراتی در دکور خواهیم داشت.

حسین‌پور افزود: از سوی دیگر به دلیل اینکه احساس کردیم تماشاگران دیدن نمایش ۱۱۵ دقیقه‌ای برایشان کسالت بار است زمان اجرا را کم کردیم. این کاهش زمان به واسطه کم کردن دیالوگ‌ها و ترکیب شیوه اجرای چند صحنه است. در واقع با بهره بردن از سبک "جوهاکیو" و فضای نمایش "کابوکی" شرق این ترکیب را انجام دادیم. این مساله در کار بود اما برای اجرای عمومی تشدید شده است.

کارگردان "یک زندگی بهتر" در رابطه با اجرای این اثر در سالن چهارسو با توجه به محدودیت‌هایی که برای آنها به وجود می‌آورد اظهار کرد: روزی که کار را به جشنواره فجر درخواست دادم، با توجه به اطلاعاتی که کسب کردم متوجه شدم کار ما در یک سالن بلک باکس اجرا خواهد شد و برای همین نمایش برای اجرا در چنین مکانی آماده شد. در زمان جشنواره سالن اصلی تئاتر شهر به ما داده شد اما دوستان در جشنواره به من کمک کردند و سالن را تغییر و در سالن استاد سمندریان به صحنه رفتیم که برای ما بسیار ایده آل بود.

او بیان کرد: برای اجرای عموم نوبت اجرا در ایرانشهر داشتم. آنجا گفتند باید دو کار در یک سالن به صحنه برود. دکور ما قابلیت جابه‌جایی نداشت و تعداد نفرات‌مان هم زیاد است و به خاطر گریم و لباس با گروه دیگر، تداخل پیدا می‌کردیم. امکان اجرای تک هم فراهم نشد. خواستم در سالن خصوصی اجرا بروم که مرکز هنرهای نمایشی شرایط اجرا در تئاتر شهر را برای‌مان ایجاد کرد که از آن استقبال کردم. تعداد صندلی‌های چهارسو محدود و ابعاد سالن کوچک می‌شود. از مدیر سابق درخواست کردم با توجه به شرایط من و لطمه‌ای که امکان دارد کار بخورد در سالن اصلی به صحنه بروم؛ اما متاسفانه این موضوع پذیرفته نشد و قرار شد در سالن چهارسو به صحنه برویم.

نمایشنامه‌های محمدامیر یاراحمدی مانند شعر می‌ماند

فریبا متخصص از جمله بازیگرانی است که در این نمایش به ایفای نقش می‌پردازد؛ بازیگری که به واسطه اجرای خوب و تکنیکی خود در این نمایش تندیس بازیگری سی و چهارم جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر را به دست آورد. او در رابطه با حضورش در این نمایش و ویژگی‌های آن گفت: این دومین تجربه اجرایی من از نمایشنامه‌های آقای یاراحمدی است؛ پیش از این در نمایش "هیچ‌کس نبود بیدارمان کند" به کارگردانی پیام دهکردی حضور داشتم و این متن دومین کاری است که بر اساس نوشته‌های این نویسنده انجام می‌دهم. فکر نمی‌کردم از آن کار، وارد این نمایش بشوم چراکه از پیچیدگی‌های بیشتری برخوردار است.

او با اشاره به نقشی که در این کار برعهده دارد عنوان کرد: در این اثر نقش "اخترالسلطنه" را ایفا می‌کنم، زنی که قصد حفظ کردن طپانچه‌هایش را دارد.

متخصص بیان کرد: نمایشنامه‌های آقای یاراحمدی مانند شعر می‌ماند که اگر نتوانید آنها را درک کنید قادر به بیان و اجرای آن نخواهید بود. خوشختانه او در کنار ما حضور داشت و گاهی برخی از جملات را بیش از بیست بار برای ما می‌خواند تا بدانیم چگونه باید آن را بخوانیم و آکسان گذاری کنیم.

او اجرای این اثر را بسیار متفاوت از جشنواره دانست و گفت: اجرایی که به زودی به صحنه خواهیم برد، بسیار متفاوت است و اتفاقات دیگری را برای آن رقم زده‌ایم. امیدوارم با توجه به سختی آن و زمان محدودی که در اختیار داشتیم نتیجه رضایت‌بخش باشد.

"طپانچه خانم" برایم چالش‌های جذابی داشت

محمد نادری یکی دیگر از بازیگران این نمایش است؛ او که این روزها در مجموعه "دورهمی" بسیار موفق عمل کرده است با ارائه توضیحاتی از حضورش در این اجرا و چالش‌های پیش رویش سخن گفت. او توضیح داد: زمانی که به گروه اضافه شدم تقریبا کار بسته شده بود. نمایشی که در جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر بسیار موفق عمل کرد و جوایز بسیاری را به دست آورد.

او ادامه داد: این کار برای من چالش‌هایی به همراه داشت از جمله آنکه دیرتر به گروه پیوسته بودم و رسیدن به آنها سخت‌هایی به همراه داشت. زبان متن برایم جذاب بود زیرا جدا از زبان محاوره‌ای و آشنایی است که به کار می‌بریم. دیالوگ برقرار می‌شود؛ فاصله‌گذاری می‌کند که به لحاظ بازیگری قابل توجه است.

نادری خاطرنشان کرد: به واسطه فرمی هم که برای اجرا درنظر گرفته شده، از بازیگری رئالیستی که بیشتر آن را تجربه کرده بودم دور می‌شود؛ باید بازی فرمالیستی انجام بدهیم. این مساله محدودیت‌هایی در لحن و بدن بازیگر ایجاد می‌کند؛ انجام چنین تجربه‌ای را بسیار دوست دارم.

او با بیان اینکه در این اثر نقش "هوشنگ" را ایفا می‌کند گفت: این کاراکتر ویژگی‌های شخصیتی جالبی دارد که باید برای آن ژست‌های خاصی را درنظر بگیرم که در کل نمایش با من همراه باشد و آن را با فیگورهای محدود ارائه بدهم که خود چالش تازه‌ای برایم به شمار می‌رود. از سوی دیگر به دنبال پیدا کردن روابط با سایر کاراکترهای نمایش هستم که باید آن را در متن پیدا کنم. فکر می‌کنم انتخاب این نمایش و حضور در آن تجربه خوب و جدیدی برایم باشد و تماشاگران هم با آن ارتباط برقرار کنند.

تلاش کردیم کارمان تکرار گذشته نباشد

آرش فلاحت‌پیشه از بازیگران خوب عرصه تئاتر است که در نقش‌های متفاوتی ظاهر شده است. او که در نمایش "طپانچه خانم" نقش سرهنگ را برعهده دارد اظهار کرد: نوشته‌های آقای یاراحمدی زبان خاصی دارد؛ در وهله اول که این اثر را می‌خوانید متوجه خواهید شد که شیوه نمایش‌های ایرانی را می‌طلبد.

او عنوان کرد: ما تلاش کردیم که کارمان تکرار گذشته نباشد تا نمایش شکل اجرایی متفاوتی داشته باشد و تصویر جذاب‌تری ارائه بدهیم. فکر می‌کنم تماشاگران ما با جهان متفاوتی مواجه می‌شود.

نمایشنامه از زبانی خاص برخوردار است

حمید رحیمی نیز یکی از بازیگران باسابقه تئاتر در این نمایش با گروه اجرایی همراه است. او که در این نمایش ایفاگر نقش "دده" است با بیان توضیحاتی کوتاه خاطرنشان کرد: متن این کار در ادامه مسیری است که آقای یاراحمدی داشته و بر آن تسلط کافی دارد. متنی که به لحاظ زبانی موسیقی، آکسان‌گذاری خاص است و دقت بالایی را می‌طلبد. تلاش ما بر آن بوده که به درستی آن را اجرا کنیم.

"طپانچه خانم" تا سال‌ها در ذهن مخاطب می‌ماند

از دیگر بازیگرانی که در این نمایش حضور دارند محمد صدیقی‌مهر است. او نیز درباره این اثر توضیح داد: در این نمایش نقش "ملی خان" داماد اخترالسلطنه را بازی می‌کنم. متن ادبیات خاصی دارد که آن را در نمایش "بیوه‌های سالار جنگ" هم تجربه کرده بودیم. من این زبان را دوست دارم و تجربه آن برایم شیرین است. تمرینات بسیاری را برای جشنواره تئاتر فجر پشت سر گذاشتیم، این تمرینات هنوز ادامه دارد و ما روش‌های‌مان را تغییر می‌دهیم. نمایش برپایه المان‌های شرق است. کار بسیار منظم و دقیق است و تا سال‌ها در ذهن مخاطب خواهد ماند.

نمایش به سبک کارهای ایرانی است

گیلدا حمیدی ایفاگر نقش "قمری" است. او درباره حضور در نمایش "طپانچه خانم" اظهار کرد: "قمری" کلفت شیک تهرونی خانه است که به دنبال خوشبختی می‌گردد. "طپانچه خانم" هم نمایشی با سبکی خاص است و از ریتم و فضای خاصی برخوردار است.

دید جدیدی در اجرای حرکات نمایش داشته‌ایم

علیرضا مؤیدی نیز درباره نقش خود در "طپانچه خانم" گفت: نقش من در این نمایش بسیار کوتاه اما پیچیده است. متن از ساختار بسیار قوی برخوردار است و چالش بسیاری برای بازیگران ایجاد می‌کند. در نگاه اول به متن میزانسن ساکن و ایستا است و کارگردان با حرکت‌های نمایش‌های شرقی دید جدیدی نسبت به آن داشته است.

طراحی حرکات با استفاده از سنت‌های آسیایی

حرکت در نمایش "طپانچه خانم" نقش عمده‌ای ایفا می‌کند؛ بر این اساس بهزاد جاودان‌فر طراحی حرکات این اثر را برعهده دارد. او با بین مطالبی در این رابطه گفت: قبل از اجرای جشنواره به گروه پیوستم. آن زمان بیشتر تمرینات انجام شده بود.

او تاکید کرد: کار پیچیده بود زیرا از سنت‌های نمایشی آسیای دور، مانند کابوکی استفاده کردیم. اوایل سخت جلو می‌رفتیم اما کم کم به نقطه‌ای که می‌خواستیم دست یافتیم. طی سال‌هایی که از فعالیتم در این عرصه می‌گذرد تا این اندازه در کاری بر جزئیات تاکید نکرده بودیم. برای بازیگران سبک حرکتی خاصی طراحی شده است.

جاودان‌فر تاکید کرد: آماده شدن به دلیل محدودیت زمان سخت‌تر بود اما اکنون بازیگران به شرایط نسبی خوبی رسیده‌اند.

نمایش "طپانچه خانم" به نویسندگی محمد امیریاراحمدی و کارگردانی شهاب‌ حسین‌پور اواخر ۲۹ مهرماه اجراهای عمومی خود را در سالن چهارسو مجموعه تئاترشهر آغاز می کند.