بینوایان، فیلمی پرستاره و اسکار پسند!

روزنامه شرق: از آنجا که تاکنون هرآنچه به فیلم «بینوایان» مربوط می‌شود پرهیاهو و جنجال برانگیز بوده است- از سیل جوایز متعدد درخشان و جهانی‌اش گرفته تا چیزهای دیگر- بی شک شما هم درباره این فیلم که توفانی در کیف پول شما به پا کرده است، مطالبی شنیده‌اید.

احتمالا می‌دانید که تام هوپر (که پیش از این فیلم«سخنرانی پادشاه» را کارگردانی کرده بود) برای ساختن فیلم اقتباسی خود بر اساس یک تئاتر موزیکال، بین‌المللی برگرفته از رمان سیاسی قرن نوزدهمی نوشته ویکتور هوگو، تمام بازیگران فیلم‌اش را وادار کرد تا سر صحنه فیلمبرداری به صورت زنده آواز بخوانند.

و قطعا این را هم می‌دانید که آن هاتاوی، که نقش فانتین- مادری تنها و رنجور که از روی ناچاری به تن‌فروشی روی آورده است- را در فیلم ایفا می‌کند؛ به خاطر ضجه‌زدن‌ها، تحریرهای خوش‌آوا و کوتاه کردن موهایش سر صحنه فیلمبرداری، بار دیگر نام خود را به عنوان یکی از بازیگران مشهور و توانمند مورد علاقه داوران اسکار بر سر زبان‌ها انداخت.

حتما این را هم با تماشای پوسترها و پیش پرده‌های فیلم متوجه شده‌اید که هاف جکمن به خوبی توانسته مصیبت‌زدگی و بیچارگی ژان والژان، محکوم فراری سابق، را به نمایش بگذارد و از طرفی هم راسل کرو، که نقش بازرس ژاور را ایفا می‌کند، توانسته با بازی‌اش به طور آزاردهنده‌ای بیننده را دچار سوء هاضمه کند.

تنها مطلب باقی‌مانده آن است که: فیلم«بینوایان» دلایل قانع‌کننده‌ای برای کج‌خلق شدن راسل کرو داشت؛ از آواز خواندن به سبک برادوی گرفته- کاری که اصلا مورد علاقه او نبود- تا پوشیدن آن لباس شق‌و‌رق که انگار این مرد محترم را به زور در آن چپانده بودند. (اوه! فکرش را بکنید برای راسل کروی خوش تیپ، با آن لباس‌های باشکوه در فیلم «ارباب و فرمانده»: انگار دنیا به آخر رسیده بود! ) جکمن هم حق داشت عصبانی و بدخلق شود، البته چون سابقه بازیگری در تئاترهای موزیکال را داشت به راحتی توانست در صحنه‌ای که ژان والژان یک جفت شمعدان نقره را از یک کشیش می‌دزدید، در قالب آواز هیجانش درباره پیداکردن خداوند را، به خوبی نشان دهد.

باز هم ادامه بدهم و تمام جزییاتی که این نسخه پر از تصنع از بینوایان موجب می‌شود آرزوی مرگ بکنم را برایتان بگویم؟ البته میلیون‌ها مخاطب که در مقایسه با من رئوف‌تر و سخاوتمندتر هستند، از صرفه جو بودن فیلم رضایت دارند و برایش غش و ضعف می‌کنند. (اگرچه این صرفه جویی شامل مدت زمان فیلم نمی‌شود؛ چرا که فیلم تقریبا به اندازه قیام پاریس در سال ۱۸۳۲ طولانی است.)

دهن کجی‌ها و متکبرانه راه رفتن‌های ساشا بارون و هلنا بونهم کارتر در نقش خانم و آقای تناردیه و کلاهبردارهای‌شان مجهز به طنزی تلخ است که به جزو لاینفک هر دو آنها تبدیل شده است. مطمئنا، تبدیل کردن یک تئاتر موزیکال به یک فیلم ماندگار چالشی دلهره‌آور است. و مطمئنا در مقابل فیلم‌های موفقی همچون«کاباره»، «بانوی زیبای من» و «پادشاه و من»؛ فیلم‌های ناموفقی مثل«اجاره»، «اویتا» و «مامامیا!» وجود دارد.

اما این اقدام خطیر و ساختن فیلمی از روی یک تئاتر موزیکال، در واقع یادآور ظرافتی است که موزیکال اولیه بینوایان داشته است، ظرافتی که فیلم فاقد آن است - با آن موسیقی و اشعار بی شور و هیجان ساخته الن باوبیل، کلود مایکل شونبرگ و هربرت کرتزمر و شخصیت‌هایی که بیشتر تقلیدی از شخصیت‌های«الیور توییست» هستند!

و حتی اگر شما همسایه آقای هوپر باشید که از این نمایش لذت برده است و شاهد مراحل هفت‌گانه تولید فیلم بوده و اسم گربه‌اش را تحت تاثیر همان یک الف بچه فیلم که سرنوشتش را به دست یک عده انقلابی بزرگسال انداخته است؛ گاوروش گذاشته‌اید، خب، از دیدن فیلم مات و مبهوت خواهید شد: چون این فیلم به ظاهر«معتبر» در واقع یک کارناوال خیابانی سخیف است که همچنان که از خیابان‌های شهر جوایز می‌گذرد، چیزی جز اندکی زرق و برق از خود برجای نمی‌گذارد.

تصور كن من دوربين دارم

اکنون به نظر می‌رسد که هیو جکمن هر کاری می‌تواند انجام بدهد. او نقش یک پنگوئن را بازی کرده که آواز الویس پریسلی می‌خواند، موشی که در چاه توالت افتاده و با سیفون پایین رفته است، یک شعبده‌باز کارکشته (در فیلم معرکه «پرستیژ» کریستوفر نولان) و البته، ولورین. او سه بار مجری مراسم اهدای جوایز تونی بوده و یک‌ بار هم برنده این جایزه شده است.

اکنون او در «بینوایان» تام هوپر موفق شده است تا نقشی ماندگار را بر عهده بگیرد، نقش ژان والژان، سارقی که تبدیل به یک نجات بخش می‌شود. کار دیگری هست که او بتواند انجام بدهد؟ اینکه یک مصاحبه عالی داشته باشد. تایم با این بازیگر درباره همه چیز صحبت کرده است، از سال‌هایی که یک نوجوان خودخواه بوده است تا مخاطرات به قدیس بدل شدن.

‌ با (نمایش) «بینوایان» چطور ارتباط برقرار کردی؟

در اواخر دوره نوجوانی بودم که این اثر به روی صحنه آمد، بنابراین موسیقی متن آن را خوب می‌شناختم. همه آن را دیده بودند و همه جا اجرا شده بود و موسیقی آن همیشه در اتومبیل همکلاسی من پخش می‌شد. او یکی از دوستان من بود که ماشین داشت، بنابراین دایم این موسیقی را می‌شنیدیم. این نمایش را تقریبا پنج بار دیدم.

من همیشه از طرفداران پروپا قرص آن بودم. یکی از اولین امتحان‌های بازیگری که برای موزیکال دادم برای «دیو و دلبر» بود و من «ستاره‌ها» را خواندم و آن آدمی که امتحان می‌گرفت، گفت: «بیندازش دور، هرگز در این نقش نخواهی بود! برو پی کارت.» در واقع کمرون (مکینتاش، تهیه‌کننده «بینوایان») پیش‌تر چندین بار از من خواسته بود نقش بازرس ژاور را بازی کنم.

‌ پس چه شد که نقش ژان والژان به تو رسید؟

برای من نقش بسیار بهتری بود تا ژاور. به نظرم اولین نفری بودم که تام (هوپر، کارگردان «بینوایان») تست بازیگری از او گرفت. بیشتر مثل یک کارگاه بود که خود او به آن سرک می‌کشید. او صندلی‌اش را بر می‌داشت، حدود پنج فوت از من فاصله می‌گرفت و می‌گفت: «تصور کن من دوربین دارم. بگذار در این فضای خودمانی آن را به کار بیندازیم.» چیزی که لازم بود همه ما روی آن کار کنیم این بود که توجه کنیم گاهی اوقات موقع آواز خواندن، چهره آدم به شکل عجیبی کج و کوله می‌شود.

این مساله در یک کلوزآپ که روی پرده‌ای به عرض ۴۰ فوت نمایش داده می‌شود، ممکن است بسیار آزار‌دهنده باشد، بنابراین لازم بود که تمرین کنیم. مهم‌تر این بود که کاری کنیم آوازها در این فضای خودمانی موثر از کار درآید؛ مخصوصا در تک خوانی‌هایی که به شدت شخصی و واقعا خصوصی هستند. ما نمی‌خواستیم آنها را دکلمه مانند، عریض و طویل، یا آوازهایی اپراگونه از کار در بیاوریم و هدف‌مان این بود که مفهوم شعر را حفظ کنیم.

‌ پدرتان شما و خانواده را کمابیش به تنهایی بزرگ کرد. نمی‌دانم آیا شما جنبه‌هایی از والژان را در پدرتان دیده بودید یا نه.

من جوان‌ترین فرزند خانواده بودم. من هشت ساله بودم و بزرگ‌ترین خواهرم ۱۶ یا ۱۷ سال داشت. از این لحاظ، درست می‌گویید و چه جالب که شما به این نکته اشاره کردید. هرچه بیشتر به والژان نگاه می‌کردم، بیش از پیش پدرم را می‌دیدم. نکته واقعا ستایش‌برانگیزی که در هر دو نفرشان دیدم فروتنی واقعی آنها بود. هرگز ندیدم پدرم درباره هیچکس یک کلمه بد بگوید. وقتی داشتم بزرگ می‌شدم، فکر می‌کردم که او فردی ساکت است که با کسی ارتباط برقرار نمی‌کند و خیلی حرف نمی‌زند.

اما حالا تصور می‌کنم که او نیازی به این نداشت که درباره خودش یا اینکه چه‌کار کرده است، حرف بزند. کارهای بزرگ بسیاری انجام داد اما نیازی به این نداشت که کسی بابت کارهای باورنکردنی که انجام داده بود از او تشکر یا تقدیر کند. هرگز ناله و نفرین نکرد و کاری که انجام داد هرکول‌وار بود، که پنج بچه قد و نیم‌قد را با داشتن یک کار تمام وقت از آب و گل درآورد. فکر نمی‌کنم هرگز زمانی داشته که به خودش اختصاص بدهد.

خوب به خاطر می‌آورم که یک خویشاوند دور آمده بود تا در خانه ما اقامت کند. یک روز مرا کنار کشید و گفت: «شماها خیلی بی‌بته‌اید!» منظورش من و برادرهایم بود. «پدرتان ساعت هفت از سر کار می‌آید و یکراست به آشپزخانه می‌رود و برای شما آشپزی می‌کند. آن وقت یک ‌بار هم نشد که شما بگویید: سلام پدر، امروز چطور گذشت؟»

این حرفش واقعا من را بیدار کرد. آن موقع تقریبا ۱۴ سال داشتم و واقعا تکان خوردم از اینکه فهمیدم پدرم چه کارهایی کرده بود و در زندگی روزمره چه می‌کرد. یک جنبه مشترک دیگر آن دو این است که پدر من عمیقا مذهبی است. البته پدرم خیلی درباره خدا یا دین صحبت نمی‌کند. یکی از همان آدم‌های مذهبی است که اعتقاد دارد عمل بسیار گویاتر از کلمات است.

‌ تام هوپر گفته که بازی در نقش شخصیت خوب همیشه سخت است. شما چطور پیچیدگی را وارد چنین شخصیتی کردید؟

تله‌ای که در مورد ایفای نقش والژان وجود دارد این است که او می‌تواند در همان ۱۰ دقیقه اول فیلم کسل‌کننده و قدیس گونه شود. خیلی زود تحولی عظیم را از سر می‌گذراند؛ از موجودی که به اشتباه به زندان افتاده اما حیوان‌گونه و حریص است و حتی از مردی که به او بخشش می‌کند، می‌دزدد، به انسانی بدل می‌شود که احساس شرم می‌کند. به سادگی می‌شد از او شخصیتی قدیس‌گونه درآورد.

چنین کاری به نوعی کسالت آور می‌شد. موضوعی که هوگو در نیمه دوم کتاب بخش‌هایی بسیار طولانی را به آن اختصاص داده است، ارتباط والژان با (دخترخوانده‌اش) کوزت است و اینکه چقدر این موضوع پیچیده است. در اینجا مردی را می‌بینیم که در سن ۵۱ سالگی برای اولین بار در زندگی‌اش عشق را تجربه می‌کند و بهمنی از احساسات بر سر او فرود می‌آید و همه نوع پیچیدگی به دنبال آن می‌آید. همان‌طور که همه ما، به عنوان انسان، می‌دانیم، به محض آنکه خوشبختی را احساس کنیم، دچار این وحشت می‌شویم که مبادا آن را از دست بدهیم.

بررسی فیلم‌های اقتباس شده از داستان «بینوایان» ویکتور هوگو

«بینوایان» در ده پرده