خدافظظظ جناب خان!

روزنامه هفت صبح: عروسک محبوب خندوانه که سال پیش پدیده تلویزیون شد، این روزها وضعیت خوبی ندارد. هفت صبح دلایل ناکامی آن را بررسی کرده است؛ مقصر سازندگان برنامه هستند یا اعمال سلیقه مدیران؟!

متاسفانه سری سوم «خندوانه» همچنان جان نگرفته و این نگرانی را ایجاد کرده که نکند تا آخر بر همین منوال پیش برود. دلایل ضعف برنامه را پیش تر به شکل جزء به جزء بررسی کرده بودیم که یکی از آنها به جناب خان باز می گشت. این عروسک، سال پیش پدیده تلویزیون لقب گرفت و به تنهایی توانست بخش زیادی از موفقیت سری دوم «خندوانه» را تضمین کند. حالا اما جناب خان دچار رخوت شده و از روزهای اوج فاصله گرفته. چرایی اش موضوع این گزارش است. ابتدا شش ضعف اساسی جناب خان بررسی شده و در ادامه نقبی زده ایم به دوران موفقیت این عروسک.

یادآوری برگ برنده ها البته به معنای رجوع تمام و کمال به گذشته نیست چرا که آسیب بدیهی آن افتادن به تکرار است. با این حال کنار گذاشتن مشخصه های جناب خان به شکل تمام و کمال هم اشتباه هولناکی است. نمی دانیم در این اتفاق همه تقصیرها متوجه سازندگان «خندوانه» است یا جناب خان گرفتار اعمال سلیقه مدیران تلویزیون شده.

با چه عروسکی مواجهیم؟ این سوالی است که پاسخ های آن می تواند بیانگر وضع فعلی جناب خان باشد. در شش آیتم مشخصات او مرور شده که متاسفانه همگی پاشنه آشیلش هستند و همین باعث شده با آن کاراکتر دوست داشتنی فاصله ای بسیار داشته باشد. نخستین ایراد جناب خان خارج شدن از قالب فانتزی و جدی شدن است. کمرنگ شدن بلاهت او باعث می شود شوخی هایش با عیار آدم های واقعی سنجیده شود و به دل ننشیند. پیامد این جدیت ورود به حوزه هایی است که نباید وارد شود و نیز نصیحت های گل درشتی است که هضم آن سخت است. شعرهای تکراری و نداشتن نوآوری دو عامل دیگری هستند که باعث شده اند جذابیت جناب خان کمرنگ شود.

پاشنه آشیل

۱- جدی شدن

بخش زیادی از جذابیت جناب خان به بلاهت او باز می گشت؛ بلاهتی دوست داشتنی که از قِبَل آن حرف های جدی بیان می کرد و اتفاقا تاثیرگذار بود و به خنده صرف محدود نمی شد. بیننده ها خیلی زود متوجه شدند با یک عروسک مواجه هستند که «حرف های درست» می زند اما «سادگی کودکانه ای» دارد. در سری جدید خندوانه، جناب خان به مرور جدی شد و حالا با یک عروسک عاقل مواجهیم. طبیعی است که با این بلوغ عجیب، بخش زیادی از پتانسیل او از بین می رود و موقعیت های جذاب خلق نمی شود. این تغییر کاربردی، دست عوامل برنامه را بسته و حالا امکان رها کردن جناب خان در موقعیت های مختلف فراهم نیست.

۲- گنده گویی

معلوم نیست چرا محمد بحرانی و رامبد جوان دوست دارند که از جناب خان یک فیلسوف بسازند و به بهانه های مختلف او را وارد فاز جدی کنند. یکی از ضعف های بزرگ جناب خان در فصل جدید این است که دائم فاز جدی بودن برمی دارد و از مسائل مهمی چون جنگ و میهن دوستی حرف می زند و در این زمینه ها هم شروع می کند به گنده گویی و نصیحت کردن. او معمولا در این بخش حرف هایی می زند که به هیچ عنوان در قواره اش نیست و اصلا نباید به آن ورود کند. اجرای نوحه «ممد نبودی» هم از همان اتفاق هایی بود که اصلا در حد و قواره این عروسک نبود.

ورود به منطقه ممنوعه

یکی از عواقب بد جدی شدن جناب خان ورود به حوزه هایی است که به شدت علیه این کاراکتر تمام شده. او به تناوب وارد جلد آدم های واقعی می شود و حرف هایی می زند که نه به نفع او و نه خوشایند اصل مسئله است. اجازه دهید واضح تر بگوییم و از یک مثال عینی که اخیرا رخ داده وام بگیریم. جناب خان در سالروز سوم خرداد از دوستش گفت که از آب می ترسیده اما با شروع جنگ غواص می شود و دیگر از او خبری نبوده تا این که سال پیش با شهدای دسته بسته غواص به میهن باز می گردد. بعد هم ممد نبودی ببینی را خواند... مسئولان تلویزیون چنین نگاهی به جناب خان دارند یا نظر سازندگان خندوانه است؟

۴- حضور بیش از حد

پیش تر در تحلیل «خندوانه»، حضور بیش از حد جناب خان در فصل سوم را یکی از عوامل ضعیف شدن برنامه برشمردیم و نوشتیم در فصل دوم ذره ذره خرج کردن جناب خان باعث می شد تمنای مواجهه بینده با او بیشتر باشد. بعد هم اشاره کردیم در فصل جدید، جناب خان بیش از حد در برنامه مورد استفاده قرار می گیرد. این حجم از حضور در حالی است که خود جوان پیش تر اعلام کرده بود حواسش به استفاده قاعده مند از عروسک محبوب برنامه هست. حالا اما به طور میانگین می توان جناب خان را در خندوانه دید و طبیعی است که بیننده از این همه حضور دلزده شود. آن هم در شرایطی که این عروسک به ورطه تکرار افتاده است.

۵- درجا زدن

جناب خان در فصل قبلی در هر قسمت یک چیز تازه ای برای مخاطب رو می کرد، یعنی قسمتی نبود که مخاطب از حضور او دلزده شود و یا حرکات و حرف هایش تکراری باشد. جناب خان حتی هر چند وقت یک بار یک تکیه کلام جدید هم رو می کرد. همه این اتفاق ها در فصل سوم تعطیل شده و جناب خان در یک دور تکرار و در جا زدن افتاده است. در فصل سوم او نه تنها چیز تازه ای رو نکرده که حتی اتفاقات و تکیه کلام های جذاب فصل قبل را به دلیل استفاده بیش از حد مستهلک کرده و از جذابیت شان کاسته است.

۶- شعرهای تکراری

یکی از ویژگی های منحصر به فرد جناب خانه در فصل قبل شعر و آوازهای بداهه ای بود که معمولا برای مهمان مهم برنامه اجرا می کرد. بحرانی معمولا با استفاده از آثار و ویژگی های مهمان، شعری را آماده و اجرا می کرد. این اتفاق از آن جهت که برای یکسری از افراد خاص اجرا می شد قابل توجه بود اما حالا و در فصل جدید او برای هر مهمانی شعر و آواز می خواند و به نوعی این ماجرا را دچار یکنواختی کرده و از جذابیتش به شکل زیادی کاسته است. او این اشتباه را یک بار در فصل دوم خندوانه و در قسمت مربوط به قرعه کشی مسابقه استند آپ کمدی تکرار کرده بود.

جذابیت هایی که داشت

عشق احلام

جذاب ترین وجه شخصیتی جناب خان، عاشق پیشگی اش بود. برای محبوبش، احلام شعر می خواند، حرف های عاشقانه می زد، از خواستگاری های مداوم و شکست های عشقی و تلاش هایش برای اینکه جلوی بهنام، شوهر شهلام، کم نیاورد حرف می زد. دلش می گرفت، بغض می کرد و همه مهمان ها را واسطه می کرد تا بروند با پدر احلام حرف بزنند و دلش را به دست بیاورند.

لبوفروشی

شخصیت جناب خان از مجموعه «کوچه مروارید» شبکه نمایش خانگی به خندوانه آمد. از همان ابتدا یک لبوفروش جنوبی خالی بند بود که در تمام سازمان ها و ادارات، مویرگی نفوذ داشت. در واقع ظاهرا لبو می فروخت و در کنار این شغل، تجارت های مختلفی می کرد. مدام هندزفری تو گوشش بود، به لبوها اسانس های مختلف می زد، برای لبو شعرهای مختلف می خواند و با کشورهای مختلف تجارت لبوی آلوئه ورایی می کرد.

بازی سن ژرمن

یکی از ویژگی های جناب خان این بود که مدام لاف می زد و حتی می گفت که تیم پاری سن ژرمن را خریده و حالا مشغول جابجایی تیم است. او از این بابت، طعنه ظریفی هم به وضعیت فوتبال می زد. مسئله خرید تیم «پاری سن ژرمن» آنقدر در آن دوره باب شد که چند روزی در صفحه ویکی پدیای فارسی این تیم، جلوی نام مالک نوشته شده بود جناب خان و در توضیح آن هم آمده بود: «هم اکنون جناب خان صددرصد سهام باشگاه را خریده است.»

تکیه کلام های جذاب

جناب خانه به خاطر تکیه کلام های جذابی که می گفت و تاکیدهای بامزه اش روی مسائل مهم مختلف بین مردم گل کرد. تکیه کلام هایی مثل «قربانت»، «بوس بوس»، «خدافظظظظ»، «میام برات» و ... یا شیوه تعجب کردنش زمانی که رامبد اسم عجیبی به زبان می آرود برای مردم جذاب بود و حتی تا مدت ها همین آهنگ «سیاهه نارگیله...» توی زبان مردم افتاده بود و همه جا خوانده می شد.

کَل کَل با رامبد

جدای از قیافه، لحن صحبت کردن، تکیه کلام ها و رقص و آواز، مهمترین نکته ای که باعث شده مردم از این کاراکتر در «خندوانه» خوششان بیاید کل کل های مداومش با رامبد و ایجاد موقعیت های نمایشی به همراه او بود. رامبد و جناب خان مدام کل کل داشتند. جناب خان تمام لحظات سعی می کرد حال رامبد را بگیرد و رامبد هم به این راحتی ها در مواجهه با این موقعیت ها کنار نمی آمد.

ضعف اصلی رابطه میان جناب خان و رامبد در فصل سوم، دقیقا از همین تغییر جنس روابط آنها شکل می گیرد. جناب خان تا می آید شروع کند یک مقدار با رامبد کل بیندازند، او از موضع یک پدر مهربان وارد می شود، به او محبت می کند، او را می بوسد و نهایتا جناب خان هم از موضعش پایین می آید در صورتی که دقیقا همین رابطه پر از کل کل میان آن دو بود که جذاب به نظر مخ رسید.

رابطه با مهمان ها

مهمترین و جذاب ترین بخش های حضور جناب خان در «خندوانه»، زمان تعامل او با مهمان ها شکل می گرفت. جناب خان برای هر مهمانی به استودیو نمی آمد. در واقع حضورش در کنار هر کدام از مهمان ها کاملا فکر شده بود. اتاق فکر برنامه تصمیم می گرفت رویارویی جناب خان با دام یکی از مهمان ها می تواند جذاب باشد و چند روز در هفته و در هر روز چه مدت زمانی باید در استودیو حضور پیدا کند. در واقع برای حضور او کنار مهمان ها برنامه ریزی دقیقی وجود داشت و رامبد جوان سعی می کرد خارج از این برنامه وارد عمل نشود و کاری نکند که حضور جناب خان کنار مهمان ها از جذابیت بیفتد اما در سری جدید این مسائل کاملا کمرنگ یا حذف شده.

حذف سوالات جذاب

حضور جناب خان صرفا برای شوخی و خنده کنار مهمان ها نبود. جناب خان کاملا در بطن مصاحبه رامبد با مهمان ها وارد می شد و گهگاه سوالات جذابی هم از آنها می پرسید. در واقع جناب خان سوالاتی را از مهمان های برنامه می پرسید که رامبد به دلیل برخی ملاحظات امکان پرسیدن آنها را نداشت. درست مثل مصاحبه با غلامعلی حداد عادل. جناب خان به راحتی و با تمسخر با واژگان عجیب و خنده دار فرهنگستان زبان فارسی روبرو شد و حداد عادل را مجبور به پاسخگویی کرد. این جنس رویارویی در فصل سوم، عملا اتفاق نمی افتد.

محدود شدن بداهه

بخش مهمی از سوالات یا شوخی های جناب خان با مهمان های برنامه، بداهه و در لحظه بیان می شد. محمد بحرانی با توجه به اطلاعات خودش و صحبت هایی که در پشت صحنه انجام شده بود، نکات ار مطرح می کرد و همین مسئله هم باعث می شد که همه چیز بسیار عادی و بدون برنامه ریزی مشخص پیش برود. حالا با توجه به اینکه جناب خان از وضعیت بداهه پردازی خارج شده و در فصل جدید برایش متن نوشته می شود، دیگر همین شوخی ها و سوالات او از مهمان برنامه هم کنترل شده است.