باغ فردوس، موزه سینما

همشهری سرنخ: بالاتر از سه راه زعفرانیه، میانه همهمه و شلوغی خیابان، رهگذران و خودروهایی که هر از گاهی سکوت خیابان را با بوق های کشدار خود می شکنند محله ای ساکت و قدیمی وجود دارد.

در انتهای یکی از کوچه های باغ فردوس، خانه ای اعیانی واقع شده.خانه ای زیبا که روزی به دستور محمد شاه قاجار ساخته شد اما او هیچگاه نمی دانست که سال ها بعد یعنی در سال 1381 این خانه تبدیل به موزه سینما خواهد شد و پاتوقی برای هنرمندان و اهالی هنر و سینما. آنها که عشق فیلم دارند و برای اینکه اطلاعاتشان درباره دنیای سینما بیشتر شود به این موزه می آیند.

اینجا حالا محل دنجی است که سینماگران و سینمادوستان می توانند دقایقی را با خیال راحت در طبقات موزه قدم بزنند و به تماشای تابلوها، عکس ها، تندیس ها و جایزه های هنرمندان محبوبشان، عروسک های دوران کودکی شان، دوربین های فیلمبرداری قدیمی و ... بایستند.

با ما به موزه سینما بیایید تا قسمت های دیدنی و جذاب این موزه را به شما معرفی کنیم. شاید همین گزارش بهانه ای شد تا خیلی زود شال و کلاه کنید و خودتان را به باغ فردوس و موزه سینما برسانید.

موزه سینما، از آن دسته موزه هایی است که اگر پایتان را داخل آن بگذارید حوصله تان به هیچ عنوان سر نمی رود، در گوشه گوشه این عمارت به خاطر وجود المان هایی از سینمای ایران، به راحتی می توانید حس و حال سینما و دنیای آن سوی جعبه جادویی تلویزیون را درک کنید.

موزه به بخش های مختلفی تقسیم شده است، اگر به صورت خانوادگی برای بازدید این موزه بروید نگران سر رفتن حوصله بقیه اعضای خانواده نباشید، چرا که در یک بخش بزرگترها با دیدن تصاویری از بازیگران و فیلم های قدیمی می توانند سرگرم شوند و در قسمت دیگری جوانترها می توانند اطلاعات بسیاری درباره بازیگران معاصر و هم نسل خودشان به دست بیاورند و در بخش دیگر عروسک های فیلم های کارتونی به استقبال کودکانه می آیبند. از کلاه قرمزی و پسرخاله گرفته تا عروسک های مدرسه موش ها.

عمارت باغ فردوس و تالارهای سینمایی

وقتی حوض طویلی را پشت سر گذاشته و از پله های سنگی عمارت موزه بالا آمدید، وارد سالنی می شوید که شما را قدم به قدم به طرف سالن های دیگر هدایت می کند.

تالار جشنواره ها و حضور بین الملل، تالار آبی، تالار میانی، اتاق دفاع مقدس، اتاق کودک و نوجوان، اتاق سالن های سینما، اتاق دوبله و موسیقی، اتاق ارامنه و اتاق زیرگذر تاریخ، بخش های داخلی موزه سینما را تشکیل داده است.

مثلا در بخش اتاق ارامنه کارشناسان موزه سعی کرده اند به شما نشان بدهند که ارامنه برای پیدایش سینما در ایران نقش موثری داشته اند.

شاید برایتان جالب باشد که بدانید نخستین فیلم های سیاحتی ایران توسط ارامنه فیلمبرداری شده یا در اتاق زیرگذر تاریخ، فضایی تعبیه شده و شما در این بخش با دستگاه هایی آشنا می شوید که در گذشته از آنها به عنوان دستگاه های فیلمبرداری یا صدابرداری استفاده می شده یا حتی دستگاه هایی قدیمی وجود دارد که برای دوبله مورد استفاده قرار می گرفته اند.

در واقع، شما در این بخش فرصت پیدا می کنید که نخستین تصویرسازی های ایرانیان برای روایت شاهنامه فردوسی و اسطوره های دینی را از نزدیک تماشا کنید اما اینها تنها بخشی از دیدنی های موزه سینما هستند، اگر کمی وقت بگذارید و چرخی در این موزه اسرارآمیز بزنید، اطلاعات زیادی درباره سینما دستگیرتان می شود.


دختر لر سینمای ایران

5 سال پس از اختراع دستگاه سینماتوگراف، سینما به ایران آمد. در واقع داستان از این قرار بود که مظفرالدین شاه در 24 فروردین 1279 به فرانسه سفر کرد و آنجا بود که با فیلمبرداری و نمایش فیلم آشنا شد، به همین خاطر به ابراهیم خان عکاس باشی دستور داد که همه دستگاه های مربوط به فیلم را بخرد.

سحر آذین، مدیر قسمت تالارهای موزه در این باره می گوید: «در واقع از حرم حضرت معصومه (س) در قم، سوار شدن خانم ها به ماشین دودی، شکارگاه و عمارت شمس العماره از جمله فیلم هایی است که در همان سال، ابراهیم عکاس باشی تصویربرداری کرد که ما در موزه سینما نسخه این فیلم ها را نگهداری می کنیم اما بد نیست بدانید تولید و نمایش عمومی فیلم سینمایی در ایران 30 سال بعد از این ماجرا میسر می شود.»

به گفته خانم آذین نخستین فیلم سینمایی صامت را شخصی به نام آوانس اوگانیانس در سال ۱۳۱۹ می سازد. فیلمی به نام «آبی و راوی». در این میان اولین فیلم داستانی ناطق را هم «عبدالحسین سپنتا» می سازد، فیلمی که برای خیلی از افراد اسمش آشناست، فیلمی با نام «دختر لر». حالا در موزه، نمایشگاهی طراحی و تعبیه شده است با نام اتاق آبی. شما در اتاق آبی می توانید با اولین تصویربرداری های تاریخ سینمای ایران که به دست میرزا ابراهیم خان عکاس باشی انجام شده است آشنا شوید.

نخستین آگهی های سینمایی، تصاویر اولین های سینمای ایران، بازیگران، عوامل فیلم سازی و اولین تجهیزات تولید فیلم در ایرانه، بخش های مختلف اتاق آبی را تشکیل می دهند.

حتی شما در این بخش می توانید غرفه هایی را به تماشا بایستید که مربوط به عبدالحسین خان سپنتا، ابراهیم مرادی، آوانس اوگانیانس و دیگر شخصیت های تاریخ فلیم سازی در کشورمان است و به عکس ها، دست نوشته ها و کارهایشان اختصاص داده شده است.

در بخش های دیگر شما می توانید شاهد تجهیزات قدیمی سینمای ایران باشید، تجهیزاتی مثل دوربین فیلمبرداری ۱۶ میلیمتری اوریکون.

دوربینی که اولین فیلم رنگی ایران به نام گرداب در سال ۱۳۲۲ با آن فیلمبرداری شد. در بخشی دیگر شما با شهر فرنگ آشنا می شوید، وسیله ای که شاید بیشتر در فیلم ها و سریال ها دیده باشید اما در اینجا می توانید این دستگاه را که از فیلم «حاجی واشنگتن» در سال ۱۳۶۱ به جا مانده را به راحتی و از نزدیک تماشا کنید.


هوگوی نقره ای در دستان انتظامی

کشورمان اولین جایزه بین المللی خود را با فیلم کوتاه «یک آتش» از ابراهیم گلستان و در سال 1340 به دست آورد. «هوگوی نقره ای هم اولین جایزه بین المللی سینمای ایران بود که در سال 1350 به بهترین بازیگر مرد یعنی عزت الله انتظامی اعطا شد.»

«حتما فیلم گاو را به خاطر دارید، کاری از داریوش مهرجویی. این فیلم در جشنواره شیکاگو به نمایش درآمد و در این جشنواره بود که عزت الله انتظامی، جایزه بهترین بازیگر مرد را از آن خود کرد.»

حالا با گذشت سال ها از شروع سینمای ایران، بخش جوایز و حضور بین الملل موزه سینما، فرصتی را فراهم آورده که شما جوایز بسیاری از بازیگران و دیگر عوامل سینما را در غرفه ها تماشا کنید.

جایزه نخل طلایی برای فیلم زیر درختان زیتون اثر عباس کیا رستمی، جایزه دلفان جشنواره جهانی فیلم وزارت فرهنگ در سال ۱۳۴۳، شیر ونیز یا خرس برلین تنها نمونه هایی از جوایزی هستند که عوامل سینمای ایران به دست آورده اند و حالا آنها را به غرفه های موزه سپرده اند تا شما با انواع و اقسام جایزه ها و جشنواره ها آشنا شوید و در کنار مشاهده جوایز و تندیس ها، فرصت این را هم پیدا کنید که اولین نشریات، کتاب های سینمایی و تصاویر منتقدان سینمای ایران را از نزدیک ببینید.

اگر می خواهید از بخش جوایز خارج شوید و به قسمت دیگر بروید باید از پله هایی که در انتهای این سالن وجود دارد پایین بروید تا به دیگر قسمت های هیجان انگیز موزه وارد شوید.

قسمت هایی مثل نمایشگاه سالن های سینما، اتاقی تاریک که پرده نمایشی در انتهای آن به چشم می خورد. در این اتاق، یک دستگاه نمایش فیلم وجود دارد که متعلق به دهه ۱۹۲۰ است. دستگاه نمایش فیلم با منبع نور ذغالی کار می کند، حتی صندلی های چوبی که در این اتاق تعبیه شده فضا را به گونه ای درآورده که انگار به یکی از قدیمی ترین سالن های نمایش فیلم پا گذاشته اید.

اما درست در کنار این اتاق، شما می توانید با نمایشگاه دوبله و موسیقی آشنا شوید. خانم آذین می گوید: «در این قسمت، بازدیدکنندگان می توانند از تجهیزات و ابزار قدیمی صدابرداری و صفحه های تولید موسیقی فیلم ها دیدن کنند، از تجهیزاتی همانند دستگاه گرامافون کوکی کیفی که برای پخش صفحه های ۷۸ دور از آن استفاده می شد.»

«نمایشگاه جوایز و حضور بین الملل»، اینجا جایی است که وقت بسیاری از شما را خواهد گرفت. غرفه ای که استراحتگاه جایزه های طلایی است که هر بازدیدکننده ای را مجذوب می کند. «سال ۱۳۳۰ بود که ایران با فیلم «شرمسار» کاری از اسماعیل کوشان در جشنواره ملل آسیایی که در بمبئی برگزار شد شرکت کرد و در واقع این نخستین حضور جهانی ایران در عرصه سینمایی بود.


انگشتر و کلاه علی حاتمی

یکی از غرفه های جالب این بخش، غرفه های مخصوص به لباس است. مثل لباس گلناز در فیلم دختر لر که برای فیلم «ناصرالدین شاه آکتور سینما» هم بازسازی شده است، یا لباس های رستم و گرز مخصوص به او یا چکمه های رزمی اش.

اگر علاقه مند به علی حاتمی، کارگردان محبوب و مشهور سینمای ایران هستید، در این بخش می توانید شال، کلاه و انگشتر علی حاتمی را که به نمایش درآمده ببینید.

مدیر تالارهای موزه سینما می گوید: «برای مردم بعضی از بازیگران سینمای ایران خیلی محبوب هستند، مثل آقای عزت الله انتظامی که جزو هیات رئیسه موزه سینماست و سه روز در هفته به اینجا می آید. در اینجا یکی از پرطرفدارترین غرفه ها مربوط به آقای انتظامی است که بعضی از وسایل شخصی اش مثل انگشتر یا عکس های قدیمی شان در کنار نمونه هایی از تصاویر فیلم هایش به نمایش درآمده است.»

ساموئل خاچکیان، علی حاتمی، ولی الله خاکدان، عزت الله انتظامی، رخشان بنی اعتماد، پوران درخشنده، رسول صدرعاملی، کیومرث پوراحمد و ... بخشی از افرادی هستند که در این موزه غرفه های مخصوص به خود را دارند و شما می توانید با بازدید از غرفه این افراد، اطلاعات زیادی درباره آنها و تاریخچه زندگی شان به دست آورید.

«از کسانی که سعی دارند وسایل شخصی یا نمونه کارهای یا تندیس ها و جوایزشان را به موزه سینما اهدا کنند، سه سوال می پرسیم. اینکه از این کار چه هدفی دارند؟ جایگاه موزه را چطورمی بینند و سومین سوال هم اینکه آرزویشان چیست؟ بعد با پاسخی که از آنها دریافت می کنیم کارهایشان را تحویل می گیریم و به نمایش می گذاریم اما در بین افرادی که کارهای خود را به موزه سپرده اند خیلی هایشان اعتقاد به این داشتند که این جوایز متعلق به مردم است و نباید در گوشه خانه هایشان خاک بخورد، این بود که آنها را به موزه اهدا کردند تا همه از دیدن آنها لذت ببرند.» مدیر قسمت تالارهای موزه این را می گوید.

نمایشگاه میانی هم یکی دیگر از قسمت های جالب موزه سینماست. جایی که تصاویر صحنه و پشت صحنه فیلم ها، پرتره کارگردانان، فیلمبرداران، چهره پردازان، طراحان صحنه و لباس و بازیگران، بازدیدکنندگان را حساب مجذوب خودش می کند.


یکی از اتاق های جالب موزه سینما نمایشگاهی متعلق به کودکان و نوجوانان است

از کپل تا کلاه قرمزی

کلاه قرمزی و پسرخاله از دیوار آویزان شده اند، در گوشه ای دیگر عروسک گربه فیلم «الو الو من جوجوام» شما را از پشت ویترین زیر نظر گرفته و در این میان عروسک های معروف فیلم شهر موش ها هم در این غرفه جا خوش کرده اند.

نه فقط کودکان که بزرگترها هم با آمدن به این بخش از موزه، حسابی سر ذوق می آیند. تصاویر عروسک های فیلم های کارتونی معروف ایرانی و تصاویر بازیگران خردسال فیلم های تلویزیونی، به این نمایشگاه حال و هوای دیگری داده است، اگر چه اسم اینجا نمایشگاه «کودک و نوجوان» موزه سینماست اما بزرگترها هم شاید به اندازه کودکان و نوجوانان به این نمایشگاه رفت و آمد دارند.

فیلم کیسه برنج را به خاطر دارید؟ فیلمی که در هوای سرد فیلمبرداری شد. حالا شما می تواندی کلاه بازیگر خردسال این فیلم یا ژاکت سرمه ای مجید در «قصه های مجید» یا چکمه قرمز فیلم «چکمه» را در این غرفه ببینید: «در این بخش شما می توانید تصاویر دست اندرکاران سینمای کودک را هم تماشا کنید، از انیماتور گرفته تا کارگردان و فیلمنامه نویسان و بازیگران و دوبلورهایی مانند حمید جبلی.»

در فاصله ای که فرزندانتان با این غرفه سرگرم هستند شما می توانید به غرفه روبرویی بروید، یعنی نمایشگاه دفاع مقدس.

اگر فیلم روبان قرمز را دیده باشید می توانید در غرفه این نمایشگاه، همان روبان قرمز را ببینید که پشت ویترین به نمایش درآمده. فضای این غرفه طوری طراحی شده که حس و حال سال های دفاع مقدس را برایتان زنده می کند. در پشت ویترین، چفیه ای وجود دارد که خانم آذین درباره آن می گوید: «این چفیه، چفیه مخصوص بیشتر شخصیت های اول فیلم های ابراهیم حاتمی کیاست یا قمقمه ای که در این ویترین وجود دارد در بیشتر فیلم ها مورد استفاده قرار گرفته است.»

البته اینها تنها بخش هایی از موزه سینما هستند. این موزه بخش های دیگری هم دارد که شاید لازم باشد یک بار شال و کلاه کنید و به آنجا بروید تا از همه قسمت های مختلف موزه بازدید کنید.