فیلم ایرانی در سالی که گذشت

ماهنامه تجربه - گیسو فغفوری: سال ۹۴ آغاز اتفاقات متفاوتی بود که می تواند سال افزایش اعتماد به مسئولانی باشد که بر سر کار بودند اما گاهی هم برخی کدورت ها پیش می آمد. با مرور در تمام این سال ها می بینیم سینماگرانی هستند که همواره در نزدیکی مسئولان قرار دارند و در عین حال جایگاه ویژه ای هم در بین هم صنفان خود دارند. در عین حال برخی چهره ها هم هستند که هر کاری می کنند، بخت شان باز نمی شود اما امسال چند تجربه اکران اتفاق افتاد و همانطور که پیش بینی می شد با استقبال مردم روبرو شدند. نمونه اش هم فیلم های قصه ها و خواب تلخ است؛ آثاری که پس از سال ها و مسیر سختی که پشت سر گذاشتند اکران شدند اما نمونه دیگری هم در سینمای ایران امتحان شد و همان تجربه اکران فیلم حضرت «محمد ص» بود؛ فیلمی که تجربه های جدید را در سینمای ایران پشت سر گذاشت، همکاری در عالی ترین سطح با هنرمندان جهانی، ساخت دکورهایی ماندگار که شاید سرمایه ای برای فیلم های بعدی باشد. اما بار دیگر سینمای ایران نشان داد که هر چقدر تا مرحله قبل از اکران موفق باشد، امکان بازگشت سرمایه بدون وجود سالن های سینما ممکن نیست. هر چند سینماهای کشور در یازده ماه سپری شده از سال ۱۳۹۴ با ۷۰ میلیارد تومان، رکورد فروش را به خود اختصاص داد و ۱۲ میلیون و ۶۰۰ هزار بیننده داشتند و از نظر فروش ۲۰ میلیارد نسبت به سال گذشته اضافه شده است اما نکته همچنان غمگینانه فروش در پردیس های سینمایی، نه سینماهای دو، سه ساله است.

شلاق بر تن سینماگران

حجت الله ایوبی از جمله دیپلمات هایی است که توانسته ارتباط موثری با سینماگران برقرار کند. رابطه حسنه با خانه سینما از جمله شاخصه های او است. می توان به صحبت هایش در جمع هیات مدیره پیشین خانه سینما اشاره کرد که گفته است: «از همکاران در سازمان سینمایی خواستم تا فهرستی از کارهایی را که می توانیم به خانه سینما واگذار کنیم، تهیه کنند که اگر چنین شود بنده باید استعفا بدهم.»


او به ارتباط حسنه با سینماگران اعتماد دارد و در عین حال از عده ای که با اتفاقات بد برای سینما خوشحال می شوند یاد می کند. خانه سینما که با تجربه سینماگرانی همچون عسگرپور، توحیدی و سریر و ... در ایام تعطیلی از هم پاشیده نشد و ارتباطش با اعضایش حفظ شد، با تغییر هیات مدیره و انتخاب رضا میرکریمی به عنوان مدیرعامل فعالیت های خود را ادامه می دهد.

فعالیت هایی که به گفته عسگرپور مجموعه ای از فعالیت های صنفی، معیشتی را حتی در دوران تعطیلی دربر می گرفت و آن طور که مدیرعامل پیشین - عسگرپور - گفته است: «امروزه بعضی از مسئولان به ما می گویند ما در آن دوره خیلی نگران شما بودیم اما شرایط ما مانند این بود که در حیاطی شلاق بخوریم و در این وضعیت عده ای از پنجره به ما می نگریستند و عده دیگری سرشان را پایین انداخته بودند. نگرانی بزرگ من این است که چه تضمینی وجود دارد و این اتفاقات دوباره پیش نیاید.»

او با اشاره به اظهارنظر بعضی از سینماگران مبنی بر اینکه خانه سینما باید از کار سیاسی دست بکشد، افزود: «شاید تصور این دوستان این بود که وقتی از دیوار خانه ما بالا آمدند و وارد حیاط شدند، ما باید پیش همان کسانی می رفتیم که این کار را انجام داده بودند و لابد این کار را فرهنگی می دانستند.»

دلخوری ها

می توان احمدرضا درویش و ابراهیم حاتمی کیا را جزو دلخوران سال گذشته دانست. درویش که در طول سال گذشته بارها و بارها خبر اکران و بعد عدم اکران فیلم «رستاخیز» ساخته ۶ ساله او مطرح شد، در آخرین واکنش به عدم اکران نامه ای برای مقامات بالای سینما و فرهنگ نوشت و ضمن استعفا از شورای عالی سینما گفت: «با تشکیل دولت تدبیر و امید و ترسیم افق های جدید در رویکردهای فرهنگی و هنری در بیانات رییس جمهور محترم، چشم اندازی پر امید پیش روی هنرمندان و نخبگان قرار گرفت ولی متاسفانه این امید به دلیل عملکرد جنابعالی و سایر مسئولان فرهنگی ذیربط تبدیل به یأس و تزریق ناامیدی در اصحاب فرهنگ و هنر شد. نمونه بارز عدم وجود ضمانت لازم اجرایی و حقوقی در صدور مجوزهای صادره و بلاتکلیفی مادی و معنوی صاحبان آثار هنری در لغو مجوزهای صادره از سوی آن وزارت می باشد. در حال حاضر نمونه روشن آن، توقف و جلوگیری از ادامه نمایش عمومی فیلم سیمایی «رستاخیز» در سینماهای سراسر کشور است! فیلمی که با هدف ترویج فرهنگ عاشورا توسط عاشقان نهضت امام حسین (علیه السلام) در بخش خصوصی ساخته شده است. به شهادت رییس سازمان امور سینمایی و ریاست محترم کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی، فیلم رستاخیز با فتاوای مراجع عظام مطابقت داشته و همه مجوزهای قانونی را کسب نموده است.»


برای «قصه ها» هم چند بار مشکل عقب افتادن اکران پیش آمد، حتی این شائبه مطرح شد که در جشن خانه سینما با توجه به برخی مصلحت ها فیلم «قصه ها» هیچ جایزه ای نگیرد و اکثر تندیس های جشن سینمای ایران به فیلم «چند متر مکعب عشق» برسد. محسن امیریوسفی هم که بی تردید مظلوم همیشه تاریخ است و فیلم «آشغال های دوست داشتنی» او همچنان امکان اکران ندارد. هر چند در نهایت در گروه «هنر و تجربه» امکان اکران «خواب تلخ» فراهم شد.


ابراهیم حاتمی کیا هم با فیلم «بادیگارد» بار دیگر به دوران اوج خودش بازگشت اما هیچ سهمی در این دوره داوری ها برایش در نظر گرفته نشد. داوران این دوره جشنواره فیلم فجر او را در هیچ رشته ای شایسته ندانستند، البته غیر از سیمرغی که برای بازیگری به پرستویی داده شد اما نکته مهم این است که عدم تعلق سیمرغ حاشیه های فراوانی داشت. از یک طرف داوران هم چون فخیم زاده تاکید کردند که مگر چه اتفاقی افتاده است. فقط در یک جشنواره جایزه نگرفته. مگر او را از کجا حذف کردند؟ خود حاتمی کیا هم نسبت به ایوبی واکنش نشان داد و آرزو کرد: «خدا کند به او صدارت سفارت فرانسه را بدهند و بگذارد ما هم در عالم سینما کار خود را انجام دهیم.» او پیش تر هم گفته بود: «آقای روحانی! فرهنگ، مردانی بزرگ می طلبد نه کسانی که ۲۴ ساعت هم پای حرف هایشان نایستند.»

زبان فیلمساز

امسال فیلمسازان زن حضور فعالی در سینمای ایران داشتند. حتی در بخشی از زمان اکران ۴ فیلمساز زن همزمان آثاری را بر پرده داشتند. این نشان از فعالیت های متنوع کارگردانان دارد.

برنامه هفت


یکی از اتفاقات متفاوت امسال آغاز به کار برنامه هفت با تهیه کنندگی «بهروز افخمی» است؛ برنامه ای که در همین مدت کم توانسته بیشترین فحاشی ها را به سینماگران داشته باشد و از هیچ گونه چالش نسبت به سینمای ایران فروگذار نمی کند. افخمی اعتقاد دارد که سینمای ایران مرده است و تلویزیون ۴۰-۳۰ میلیون بیننده دارد. او معتقد است می خواهد مردم را به آشتی با سینما ترغیب کند. در این مدت درگیری بین مسعود فراستی و سینماگران، بهروز افخمی بین اسعدیان و پرستویی تنها مواردی اندک از این ماجراها بود.

برجام و سینما

با برداشته شدن تحریم که به تدریج در حال آغاز شدن است، مسئولین از برخی مشکلات پیش آمده در این زمینه سخن می گویند. مثلا ایوبی در برنامه با اشاره به بعد روانی تحریم برای آینده ابراز امیدواری کرد و گفت: «اگر به قبل از تحریم بازگردیم، به یاد می آوریم که چگونه تمام رشته های هنری ما در کشورهای گوناگون به مد روز تبدیل شده بود؛ از موسیقی و هنرهای تجسمی تا تئاتر و سینما ولی به تدریج این حضور کم شد و متاسفانه به نقطه صفر رسید. رییس بنیاد «شمس تبریزی و مولانا» در عین حال با ابراز خرسندی از لغو تحریم ها تاکید کرد: «حالا مطمئنم با این اتفاق بزرگ و تاریخی که آن را مدیون خیلی چیزها از جمله مقاومت مردم و سیاست های درست اقتصادی دولت هستیم، وضعیت هنرهای ما در دیگر کشورها تغییرات مثبتی خواهد داشت.»

حق مولف


سینماگران از کپی آثارشان که در شبکه های ماهواره ای رخ می دهد، در اتوبوس ها و هواپیماها بدون پرداختی، نمایش داده می شود، ناراضی هستند. اینگونه بود که ۱۱۰ هنرمند در نامه ای خواستار تعیین و رعایت حق مولف در سینمای ایران شدند. در این نامه نوشته شد: «ما خواستار تعیین و رعایت حق مولف در سینمای ایران هستیم و انتظار داریم مدیران سینمایی، مدیران تلویزیون، مدیران اصناف ذیربط و ... در نخستین گام، رسمیت آن را در سازمان سینمایی و صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران تحقق بخشند. بدیهی است برای کمک به انجام این کار، به سهم خود، یاری دهنده آنان خواهیم بود.»
نام های امضا کننده پرویز کیمیاوی، فرمان آرا، واروژ کریم مسیحی و ... را دربر می گرفت. البته خانه سینما هم حمایت کرد. همچنین شورای راهبردی تحقیق و توسعه سینمای ایران در بیانیه چهارمش با عنوان «سالن های سینما را خصوصی کنید...!» بر واگذاری سالن های سینما به بخش خصوصی تاکید کرد.

هنر و تجربه

یکی از اتفاقات خوبی که همچنان ادامه دارد و اتفاقا با موفقیت هم بوده است، گروه هنر و تجربه است که تاکنون بیش از 40 فیلم سینمایی و همین حدود فیلم کوتاه و مستند را اکران کرده است و فروش موفقی از نظر میزان صندلی داشته است. هر چند عده ای معتقدند که هزینه یک و نیم میلیاردی که صرف این برنامه شده است، هدر دادن بودجه است اما قابل توجه است که هنر و تجربه تنها جایی است که واقعا دولت بی منت هزینه اش را اهدا می کند و وظیفه اش را انجام می دهد. می توان ابراز امیدواری کرد که امسال جشنواره خاص هنر و تجربه به صورت مجزا برگزار شود.»

سینماگران همراه مردم


سه اتفاق مهم افتاد که سینماگران همراه مردم شدند؛ یکی در حادثه تشییع پیکر ۱۷۵ غواص دست بسته که در خرداد امسال به وطن بازگشتند و یکی از باشکوه ترین تشییع های تاریخ ایران رخ داد و دیگری فاجعه منا و کشته شدن بیش از حدود ۴۰۰ نفر از حجاج ایرانی بود که مراسم باشکوهی به یاد این عزیزان در خانه سینما برگزار شد. آخرین حضور هنرمندان هم شرکت در انتخابات دهمین دوره مجلس شورای اسلامی بود که در اسفند رخ داد و هنرمندان از اصغر فرهادی تا مهناز افشار با حضور در پای صندوق رأی به لیست اصلاح طلبان رأی دادند.