فیلم هایی که بی خود و بی جهت توقیف شدند!
اکران آرام «قصه ها» و «از رییس جمهور پاداش نگیرید» یک بار دیگر نشان داد برخی فیلم ها دچار حساسیت کاذب و غیرمنطقی می شوند؛ عمدتا هم این هیاهو به کمک فیلم نمی آید. حاشیه مهمترین فیلم های خارج شده از محاق را آنالیز کرده ایم؛ از «باشو غریبه کوچک» تا فیلم های تبریزی و بنی اعتماد.
روزنامه هفت صبح - احمد رنجبر، مرجان فاطمی: اکران آرام «قصه ها» و «از رییس جمهور پاداش نگیرید» یک بار دیگر نشان داد برخی فیلم ها دچار حساسیت کاذب و غیرمنطقی می شوند؛ عمدتا هم این هیاهو به کمک فیلم نمی آید.
در ادمه حاشیه مهمترین فیلم های خارج شده از محاق را آنالیز کرده ایم؛ از «باشو غریبه کوچک» تا فیلم های تبریزی و بنی اعتماد.
عمر توقیف فیلم های سینمایی در کشور ما به قدمت خود سینما است، ربطی به دوره خاصی هم ندارد. تا امروز فیلم هایی که از محاق بیرون آمده اند و در معرض قضاوت عموم قرار گرفته اند این سوال را پیش می آورد که اصلا هدف چه بوده که جلوی نمایش یک فیلم گرفته شده و حالا که نمایش عمومی دارد چه ضرری داشته؟
تازه ترین نمونه های آن را می توان در اکران سال ۹۴ و در رأس آن «از رییس جمهور پاداش نگیرید» و «قصه ها» جستجو کرد. فیلم کمال تبریزی هفت سال در محاق بود. گفته می شد فیلم به اعمال و مناسک حج توهین کرده. خودتان فیلم را ببینید اذعان می کنید که نه توهینی در آن هست و نه متلکی به سیاسیون؛ جز اینکه کمال تبریزی موفق نشده از پس ایده ای که در ذهن داشته بربیاید. «قصه ها» هم در حال اکران است؛ بدون حاشیه ای خاص.
به این بهانه فیلم های مهمی که رفع توقیف شده اند را بررسی کرده ایم تا مشخص شود این هیاهو چه سرانجامی داشته؟ درست بوده یا نادرست؟ اصلا مردم به این سر و صداها اهمیت می دهند؟ نتیجه کلی می گوید: نه!
از رییس جمهور پاداش نگیرید/ کمال تبریزی
* چرا توقیف شد؟ در آستانه جشنواره بیست و هشتم فیلم فجر زمزمه هایی مبنی بر توقیف «از رییس جمهور پاداش نگیرید» به گوش می رسید تا اینکه چند روز بعد رسما وزیر ارشاد وقت این خبر را تایید کرد. درست در روز سه شنبه ۲۹ دی سال ۸۸ سید محمد حسینی اما به طور مصداقی درباره توقیف فیلم حرفی نزد و به کلیات بسنده کرد: «وقتی فیلمی معیارها و موازین ارزشی را رعایت نکند، قطعا توقیف می شود.»
بعدها جواد شمقدری و علیرضا سجادپور بارها عنوان کردند فیلم تبریزی که آن زمان «پاداش» نام داشت نیاز به اصلاحات و حتی فیلمبرداری مجدد دارد.
همزمان سیما فیلم «پاداش» را به تهیه کننده واگذار کرد و اینچنین هم فیلم به محاق رفت و هم تلویزیون از تصمیم برای پخش نسخه سریالی آن انصراف داد. در این حیص و بیص اخباری که به بیرون درز می کرد حکایت از این داشت که «پاداش» به اعمال و مناسب حج توهین کرده.
* چند وقت توقیف بود؟ ۷ سال
* چطور رفع توقیف شد؟ جواد شمقدری در اواخر حضورش در سازمان سینمایی خیلی تلاش کرد مشکل «پاداش» را حل کند اما نشد و سرنوشت فیلم به دولت یازدهم رسید. در نهایت چند صحنه فیلم مجددا فیلمبرداری شد، برخی دیالوگ ها حذف شدند و برخی صحنه ها بیرون کشیده شد.
* حاشیه اکران: «از رییس جمهور پاداش نگیرید» از دو هفته پیش روی اکران سینماها رفته؛ البته بدون سینماهای حوزه هنری. در این مدت برخی رسانه های اصولگرا اعتراض کرده اند که چرا همزمان با ماه رمضان فیلمی موهن به اعمال حج اکران شده. واقعیت اما این است که «از رییس جمهور پاداش نگیرید» تلاشی نافرجام برای طرح یک انتقاد به برخی مسئولان است و از معبر آن می خواهد تحول یک انسان ریاکار را نشان دهد؛ همان کاری که تبریزی در «لیلی با من است» کرد و موفق بود.
این بار اما تلاشش به بار ننشسته و یکی از ضعیف ترین ساخته هایش رقم خورده. فیلم حالا بدون حساسیت و سروصدا در حال اکران است و کسی بعد از دیدن فیلم نمی داند دقیقا کی و کجا به اعمال حج توهین می کند!
* چه فیلم هایی در محاق دارد؟ خیابان های آرام.
قصه ها/ رخشان بنی اعتماد
* چرا توقیف شد؟ رخشان بنی اعتماد «قصه ها» را سال ۹۰ در سکوت کامل خبری و البته بدون داشتن پروانه ساخت کلید زد. همین نداشتن پروانه ساخت بهترین بهانه برای مسئولین وقت سینمایی بود تا فیلم را توقیف کنند. هر چند که آنها به لحاظ محتوایی هم با فیلم زاویه داشتند. «قصه ها» دو سالی در آرشیو خاک خورد تا اینکه در دولت یازدهم مجوز نمایش گرفت.
* چند وقت توقیف بود؟ ۴ سال
* چطور رفع توقیف شد؟ «قصه ها» از جمله فیلم توقیف شده و بازمانده از دولت دهم است که البته در دولت یازدهم هم برای اکران با موانع زیادی روبرو شد. نمایش فیلم در جشنواره فجر واکنش منفی طیفی از منتقدان دولت را به همراه داشت. این اعتراض ها و انتساب فیلم به جریانی خاص موجب شد تا «قصه ها» یک سال دیگر هم در آرشیو بماند تا اینکه اردیبهشت ماه خیلی بی سروصدا روی پرده رفت.
* حاشیه اکران: «قصه ها» از ۱۷ اردیبهشت اکران عمومی شد اما حوزه هنری سینماهایش را در اختیار این فیلم قرار نداد. حتی شنیده می شد فیلم به سرنوشت «خانه پدری» دچار می شود، به ویژه آن که برخی نمایندگان مجلس اعتراضات شان را در قبال این تصمیم رسانه ای کرده بودند.
فیلم اما به نمایش درآمد و در روزهای اول باعث شد تا نمایندگان مجلس، وزیر ارشاد و رییس سازمان سینمایی را به مجلس فرا بخوانند. آنها پاسخ دادند و نمایندگان ظاهرا قانع شدند.
رخشان بنی اعتماد هم در دفاع از فیلمش و چگونگی ساخت «قصه ها» با رسانه های مختلف از اصلاحات و میانه و اصولگرا گفتگو کرد و درباره آن توضیح داد. حتی به تلویزیون رفت و در برنامه «هفت» حرف هایش را زد. آب از آب هم تکان نخورد چرا که اصلا «قصه ها» برخلاف پیش بینی ها فروش مطلوبی نداشته و هنوز هشتصد میلیون را رد نکرده. این همه اعتراض و نگرانی و هیاهو برای چه بود؟!
* چه فیلم هایی در محاق دارد؟ ندارد.
تسویه حساب/ تهمینه میلانی
* چرا توقیف شد؟ «هیچ وقت به ما رسما اعلام نشده که این فیلم توقیف شده، بلکه مسئولان قبلی نمایش آن را به زمان مناسب موکول کردند که با توجه به رفع توقیف از بسیاری از فیلم های توقیف شده به نظر می رسد زمان مناسب نمایش فیلم «تسویه حساب» فرا رسیده است و من امید زیادی دارم که فیلم به زودی اکران شود.»
این روایت تهمینه میلانی از سرنوشت «تسویه حساب» در آبان ۸۸ است. او این فیلم را در دوره صفار هرندی در وزارت ارشاد و مسئولیت جعفری جلوه در معاونت سینمایی ساخته بود اما فرصت نمایش پیدا نکرد.
* چند وقت توقیف بود؟ ۳ سال
* چطور رفع توقیف شد؟ «من فیل «تسویه حساب» را هم ندیده ام اما یادم می آید قبل از شروع فیلمبرداری خانم میلانی درباره ایده محوری فیلمش با من صحبت کرد، به ایشان گفتم که موضوع خوب و ارزشمندی است اما نکته این است که بیان سینمایی این کار آیا خواب خواهد داد یا خیر؟»
این هم روایت جواد شمقدری است از سرنوشت فیلم «تسویه حساب» آن هم در زمانی که هنوز معاون هنری رییس جمهور بود.
شمقدری با وزارت ارشاد دولت نهم و معاونت سینمایی زاویه داشت. به همین دلیل وقتی خودش معاون سینمایی شد شروع کرد به رفع توقیف فیلم ها. «تسویه حساب» ابتدا در جشنواره بیست و هشتم فجر داوری شد و بلافاصله در نوبت اکران قرار گرفت. چند دیالوگ و نمای کوتاه هم برای اکران کوتاه شد. قید مثبت 13 هم به آن خورد.
* حاشیه اکران: منتقدان روی خوشی به «تسویه حساب» نشان ندادند اما فیلم فروش معقولی داشت و در مدت 68 روز نمایش به بیش از یک میلیارد تومان فرش دست یافت. نکته جالب آن که برخی رسانه های اصولگرا از فیلم تعریف و حتی گفتگوی مفصلی با میلانی چاپ کردند. در شهرستان ها اما حساسیت برخی مسئولان بالا بود؛ مثل اردبیل و مشهد. با این حال اکران فیلم بدون هیاهو و حساسیت به پایان رسید.
* چه فیلم هایی در محاق دارد؟ ندارد.
آتشکار/ محسن امیریوسفی
* چرا توقیف شد؟ محسن امیریوسفی سال ۸۶ برای «آتشکار» پروانه ساخت گرفت و داستان سهراب (حمید فرخ نژاد) کارگر کارخانه ذوب آهن اصفهان که به اجبار همسرش باید عمل وازکتومی انجام دهد را کارگردانی کرد.
اسفند همان سال پروانه نمایش فیلم صادر شد و قرار بود اردیبهشت ۸۷ در گروه سینمایی عصر جدید اکران شود ولی درست ۱۰ روز مانده به آغاز نمایش، بدون هیچگونه دلیلی جلوی نمایش فیلم گرفته می شود. حتی خود کارگردان هم در مصاحبه ای اعلام کرد دلیل توقیف فیلم را نمی داند. بعدا مسئولان سینمایی به طور ضمنی درون مایه آن و ارتباط زن و مرد را عامل اصلی توقیف «آتشکار» عنوان کردند.
* چند وقت توقیف بود؟ ۳ سال
* چطور رفع توقیف شد؟ «اتشکار» هم به لطف رفع توقیف های انبوه در ابتدای دولت دهم و حضور جواد شمقدری در سازمان سینمایی از محاق خارج شد. فیلم ابتدا در جشنواره برای اصحاب رسانه و منتقدان به نمایش درآمد و اتفاقا با استقبال بالا همراه شد. بعد هم اکران عمومی شد.
* حاشیه اکران: «آتشکار» در فصل مرده اکران یعنی بهمن و اسفند ۸۹ روی پرده سینماها رفت و شکست بدی خورد. بعدی از مدتی نسخه دی وی دی آن به شبکه نمایش خانگی آمد. در حالی که مردم اصلا توجهی به فیلم نداشتند برخی رسانه ها دست به انتقاد زدند. در اصفهان هم «آتشکار» خیلی زود از پرده پایین آمد.
علیرضا سجادپور مدیر وقت اداره ارزشیابی ارشاد هم اینطور واکنش نشان داد: «به مسئولان استان ها اجازه داده ایم برای فیلم هایی که برایشان محدودیت سنی تعیین شده است، خودشان تصمیم گیری کنند.»
البته بعدا نسخه دی وی دی «آتشکار» در همه شهرهای کشور و از جمله خود اصفهان توزیع شد. این بار اما کسی آنها را جمع نکرد و اعتراضی هم به گوش نرسید! عدم استقبال از «آتشکار» بار دیگر این سوال را ایجاد کرد که واقعا دلیل این همه هیاهو چه بود؟
* چه فیلم هایی در محاق دارد؟ خواب تلخ و آشغال های دوست داشتنی.
به رنگ ارغوان/ ابراهیم حاتمی کیا
* چرا توقیف شد؟ غالب ساخته های حاتمی کیا آغشته به زهر انتقاد هستند. هیچ کدام اما به رغم داشتن اشاره مستقیم، به محاق نرفته اند. او سال ۸۲ دست روی سوژه ای جذاب و حساس گذاشت و در «به رنگ ارغوان» ماجرای عشق یک مامور وزارت اطلاعات و سرپیچی اش از مافوق را به تصویر کشید.
این فیلم قرار بود در جشنواره بیست و سوم اکران شود ولی نمایش خصوصی فیلم واکنش هایی را برانگیخت که در نهایت خود وزارت اطلاعات حکم به توقیف آن داد.
ابراهیم حاتمی کیا نامه ای خطاب به یونسی، وزیر اطلاعات وقت نوشت و به حکم او تمکین کرد. بعد از آن هر چه اخبار از سوی تهیه کننده به رسانه ها راه می یافت از بلاتکلیفی «به رنگ ارغوان» خبر می داد.
* چند وقت توقیف بود؟ شش سال
* چطور رفع توقیف شد؟ سال ۸۸ «به رنگ ارغوان» با وساطت جواد شمقدری، معاون سازمان سینمایی و دستور رییس جمهور از محاق بیرون آمد و در جشنواره بیست و هشتم اکران شد. جایزه بهترین فیلم، بهترین کارگردانی و بهترین فیلمبرداری را هم به دست آورد.
* حاشیه اکران: «به رنگ ارغوان» در بهترین زمان یعنی نوروز ۸۹ و بلافاصله بعد از جشنواره اکران عمومی شد اما مورد استقبال قرار نگرفت تا جایی که فروش آن حتی به چهارصد میلیون نرسید.
«به رنگ ارغوان» یک ملودرام جذاب و دوست داشتنی است اما شاخک مردم به کلید واژگانی مثل وزارت اطلاعات، توقیف، تمرد و ... واکنش نشان نداد. احتمالا این تنها فیلمی است که در زمان خود می توانست موفق تر باشد.
* چه فیلم هایی در محاق دارد؟ گزارش یک جشن.
آدم برفی/ داود میرباقری
* چرا توقیف شد؟ در جشنواره سیزدهم فیلم فجر برای نخستین بار از «آدم برفی» رونمایی شد؛ فیلمی که خیلی زود واکنش های متضادی برانگیخت اما عمدتا علیه فیلم بود. همین باعث شد سه سال فرصت نمایش عمومی پیدا نکند. دلیل توقیف هم مشخص بود: زن پوشی اکبر عبدی. این اتفاق در دوره معاونت عزت الله ضرغامی رخ داد.
* چند وقت توقیف بود؟ ۳ سال
* چطور رفع توقیف شد؟ بعد از روی کار آمدن دولت اصلاحات و در زمان معاونت سینمایی سیف الله داد، «آدم برفی» رفع توقیف شد و بر پرده سینماها رفت. فیلم اصلاحیه هم نداشت و با همان کیفیت اکران شد.
* حاشیه اکران: گروه های معترض خیلی زود نسبت به اکران «آدم برفی» واکنش نشان دادند و تجمع های مختلفی در اعتراض به اکران آن داشتند، به ویژه اینکه اکران فیلم همزمان شده بود با نمایش «تحفه هند» محمدرضا زهتابی.
همین حساسیت ها را نسبت به سیاست های فرهنگی دوره اصلاحات بیشتر کرده بود. خیلی از مردم اما از فیلم استقبال کردند آن هم در شرایطی که خیلی ها بعد از توقیف فیلم نسخه بی کیفیت «آدم برفی» را دیده بودند.
بعد از مدتی اما سروصداها خوابید و اصلا کسی یادش نبود چرا این همه جار و جنجال راه افتاده. بامزه تر اینکه «آدم برفی» بعد از آن روی آنتن تلویزیون هم رفت و بارها پخش شد. در ادامه هم نسخه قانونی آن با فرمت های سی دی و دی وی دی روانه بازار شد.
«آدم برفی» جزو فیلم هایی است که توقیف به کمکش آمد. البته از کیفیت خود فیلم هم نمی توان به راحتی چشمپوشی کرد.
* چه فیلم هایی در محاق دارد؟ ندارد.
دیدار/ محمدرضا هنرمند
فیلم در جشنواره مورد توجه داوران بود و در نهایت سیمرغ بلورین نقش اول زن را برای مینا لاکانی به همراه داشت. سازندگان اما وقتی درخواست اکران فیلم را به وزارت ارشاد بردند، پاسخ منفی گرفتند. مشخصا دلیل توقیف فیلم اعلام نمی شد اما بعدا معلوم شد مسئولان وقت نگران اعتراض برخی به خاطر درونمایه فیلم و عاشق شدن جوان مسلمان به دختر ارمنی بوده اند؛ به ویژه آن که او اسیر هم شده و سال ها در اسارت گذرانده بود. حتی مسلمان شدن همسرش حساسیت ها را کم نکرد.
* چند وقت توقیف بود؟ ۳ سال
* چطور رفع توقیف شد؟ با روی کار آمدن دولت اصلاحات و در زمان مسئولیت سیف الله داد در سازمان سینمایی، مجوز فیلم صادر شد و «دیدار» روی پرده سینماها رفت. فیلم حک و اصلاح خاصی هم نداشت.
* حاشیه اکران: اعتراض هایی به «دیدار» شد اما مسئولان سینمایی پای آن ایستادند و به مرور حساسیت ها کم شد و فیلم به اکرانش ادامه داد. این فیلم استقبال نسبی مخاطبان را به همراه داشت اما همه اش را نمی توان به پای عنوان «توقیفی»اش ریخت.
یکی از دلایل عمده آن حضور مهران مدیری است که با «ساعت خوش» چهره شده بود و محبوبیتی فراوان به دست آورده بود. بامزه اینکه خیلی ها از بازی و چهره متفاوت مدیری متعجب شدند چرا که خبر نداشتند این فیلم ریشه در قبل از «ساعت خوش» دارد.
* چه فیلم هایی در محاق دارد؟ ندارد.
بانو/ داریوش مهرجویی
* چرا توقیف شد؟ داریوش مهرجویی طعم توقیف و رفع توقیف را پیش از انقلاب چشیده. با این حال توقیف «بانو» طولانی تر از بقیه است. او سال ۱۳۷۰ سراغ این فیلم رفت اما خیلی زود مهر توقیف خورد و هفت سال در محاق ماند.
مهرجویی در این فیلم نگاهی نمادین به جامعه داشت که خیلی زود تعابیر فرامتنی از آن بیرون کشیده شد. می گویند نوع نگاه فیلم به قشر فرودست و مستضعف و وجود صحنه هایی از رقص و آواز این فیلم را به مدت هفت سال در صف انتظار اکران قرار داد.
* چند وقت توقیف بود؟ ۷ سال
* چطور رفع توقیف شد؟ این فیلم هم مشمول نگاه باز مسئولان سینمایی وزارت ارشاد شد. پاییز سال ۷۷ «بانو» با اندکی تغییر به پرده سینماها آمد. برخی منتقدان از فیلم استقبال کردند، برخی اما آن را نپسندیدند.
* حاشیه اکران: «بانو» خیلی زود با واکنش اعتراضی روزنامه های ارزشی آن دوران روبرو شد. هفته نامه پرتو چند سال پیش درباره این واکنش ها گفته بود: «نسخه نمایش داده شده «بانو» نیز باعث واکنش های تندی از سوی منتقدین ارزشی شد. برداشت ها و تأویل های افراطی از فیلم و تفسیر نشانه ها و گزاره های تصویری فیلم تا مدت ها بعد از اکران موضوع و دستمایه بحث های سینمایی و سیاسی قرار گرفت.»
فیلم اما روی اکران ماند و فروش معقولی داشت. بعد از مدتی نسخه ویدئویی آن وارد شبکه نمایش خانگی شد. در واقع حساسیتی از سوی مردم دیده نشد.
* چه فیلم هایی در محاق دارد؟ ندارد.
باشو غریبه کوچک/ بهرام بیضایی
* چرا توقیف شد؟ بهرام بیضایی سال ۶۴ بر اساس ایده بازیگر فیلمش و با دیدن جنگ زده های جنوبی کشورمان که به شمال آمده اند، «باشو غریبه کوچک» را ساخت. فیلم اما به مذاق مسئولان وقت خوش نیامد و برچسب ضد جنگ به آن خورد.
فیلم محصول دورانی است که همه تولیدات سینمای ایران در خدمت تهییج حس حماسی و تشویق مردم به حضور در جبهه ها بود. «باشو غریبه کوچک» اما به تبعات جنگ و بی خانمانی بخش عظیمی از هموطنان مان می پرداخت؛ به همین خاطر نگاه انسانی فیلم خیلی زود از سوی مسئولان پس زده شد و گفتند شاید وقتی دیگر! با این حال برخی علت توقیف فیلم را به خاطر حضور سوسن تسلیمی در آن می دانستند.
* چند وقت توقیف بود؟ چهار سال
* چطور رفع توقیف شد؟ سال ۶۸ به اقتضای فضای جامعه و پایان جنگ، مسئولان تشخیص دادند حالا وقت آن است که «باشو غریبه کوچک» روی پرده برود. جرح و تعدیل هم نداشت.
* حاشیه اکران: فیلم بیش از همه به مذاق منتقدان خوش آمد و هنوز جزو محبوب های آنها است. در میان فیلم های اکشن که علاقه اول مخاطبان بود، فیلم بهرام بیضایی هم توانست فروش مقبولی به دست بیاورد.
نکته جالب اینکه بعدها فیلم روی آنتن تلویزیون رفت و حالا هم که بعد بیست سال از ساخت آن، در گروه هنر و تجربه اکران شده. «باشو غریبه کوچک» از معدود فیلم هایی است که به خودی خود و با تکیه بر ارزش هایی که دارد محبوب مانده نه حاشیه های توقیفش.
* چه فیلم هایی در محاق دارد؟ ندارد.
پ
برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان
اپلیکیشن برترین ها
را نصب کنید.
ارسال نظر