بازيگراني كه لباس روحاني بر تن كردند

روزنامه اعتماد : يكي از نقش‌هاي وسوسه‌انگيز براي بازيگران مرد حضور در نقش روحاني است؛ تعدادي از بازيگران ايراني فرصت ايفاي اين نقش را داشته‌اند و گاه برخي علاوه بر جذابيت‌هاي نقش خود چيزي به آن اضافه كرده و نقش روحاني را به عنوان كاري متفاوت در كارنامه خود ثبت كرده‌اند و برخي نيز بيش از داشته‌هاي خود نقش به آن نيفزوده‌اند و به‌طور كلي قرار گرفتن در اين جايگاه به واسطه حساسيت‌ها و اهميت روحانيون در جامعه خود نقش را فارغ از نوع ايفاي آن تماشايي مي‌كند.

بازيگران در قباي روحانيت

فيلم‌هايي كه فضايي تاريخي دارند، خود فرصتي براي حضور روحانيون در فيلم‌ها به وجود مي‌آورد. خسرو شكيبايي در همين شرايط نقش آيت‌الله مدرس را در مجموعه «مرغ حق» به كارگرداني هوشنگ توكلي بازي كرد. فخرالدين صديق‌شريف هم در مجموعه «شكار شاه» ساخته سعيد نيك‌پور نقش سيدجمال‌الدين اسدآبادي را ايفا كرد.


نگاه تاريخي فيلم «فرزند صبح» بهروز افخمي زمينه تصوير كردن دو نقش مهم امام خميني(ره) و فرزند فقيد ايشان حاج سيداحمد خميني را ايجاد كرد و عبدالرضا اكبري و محمدرضا شريفي‌نيا اين دو نقش را ايفا كردند.

فيلم‌هايي كه درباره روحاني‌ها ساخته مي‌شود، بستري است براي تصوير كردن شمايل روحانيون مقابل دوربين مانند پرويز پرستويي و شاهرخ فروتنيان در «مارمولك» ساخته كمال تبريزي و بهروز شعيبي در «طلا و مس» به كارگرداني همايون اسعديان كه نقش طلبه‌يي را ايفا كرد. مهران رجبي هم در فضاي مربوط به طلبه‌ها و روحاني‌هاي فيلم «زير نور ماه» ساخته رضا ميركريمي ايفاي نقش روحاني را برعهده داشت.


افشين هاشمي در «خيلي دور، خيلي نزديك» رضا ميركريمي، رضا كيانيان در دو مجموعه «كيف انگليسي» ضياءالدين دري، محمدرضا گلزار در «توفيق اجباري» محمدحسين لطيفي، فخرالدين صديق‌شريف در «اخراجي‌ها»ي مسعود ده‌نمكي، هدايت هاشمي در «لطفا مزاحم نشويد» محسن عبدالوهاب، حامد بهداد در «كيميا و خاك» عباس رافعي، پارسا پيروزفر در «وقت چيدن گردوها»ي ايرج امامي، فرهاد اصلاني در «يه حبه قند» رضا ميركريمي، داريوش كاردان در مجموعه «سقوط يك فرشته» بهرام بهراميان، محمدرضا شريفي‌نيا در «صندلي خالي» سامان استركي و اخيرا پژمان بازغي در «روز ملاقات» مهرداد غفارزاده در نقش روحاني نقش‌آفريني كرده‌اند.

پرويز پرستويي؛ روحاني پرحاشيه

تصور مي‌شد فيلم «مارمولك» از آن جهت كه نقش اصلي آن را كسي با لباس روحانيت بازي مي‌كند حساسيت‌برانگيز باشد و دقيقا همين‌طور شد و فيلم قبل از اكران با حاشيه روبه‌رو شد؛ نمايش آن در بيست و دومين جشنواره فيلم فجر جوايز بين‌المذاهب را برايش به همراه داشت، اما اين موضوع از آن مواردي نبود كه فقط نظر مديران سينمايي درباره آن اهميت داشته باشد و واكنش‌ها و جوسازي‌هايي خارج از سينما صورت گرفت و فيلم را از نيمه اكران به پايين كشيد و سازندگان آن را با تهديدهاي جدي روبه‌رو كرد و در نهايت فيلم تبريزي را ناكام و مخاطبان را از ساخته كمدي تبريزي محروم كرد. نخستين تصوير روحاني در اين فيلم با حضور شاهرخ فروتنيان شكل مي‌گرفت، او كه در كنار تخت رضا مارمولك با بازي پرويز پرستويي در بيمارستان بستري بود، «شازده كوچولو» در دست داشت و مطالعه مي‌كرد و لباس‌هاي او فرصتي براي رضا مارمولك به وجود آورد تا با شمايلي متفاوت از بيمارستان بگريزد و در موقعيتي متفاوت قرار بگيرد.

رضا مارمولك كه دزدي با همه ويژگي‌هاي چنين شخصيتي بود، با اين لباس از بيمارستان خارج مي‌شود و به روستايي مرزي مي‌رود تا از مرز بگريزد، اما اتفاقات اين روستا و البته لباسي كه بر تن دارد، مانعي تازه براي اوست.

پرستويي در ايفاي نقش دووجهي دزد و روحاني موفق ظاهر شد تا حدي كه مي‌توان با قطعيت گفت حتي اين نقش او را بيش از حاج كاظم «آژانس شيشه‌يي» در ذهن عموم مخاطبان ماندگار كرد؛ اين بازيگر با درك درست از نقش خود و البته با اتكا به فيلمنامه و كارگرداني موقعيت‌هاي كميك را به درستي درك كرد و شايد همين خنديدن تماشاگران به گفته‌هاي يك روحاني روي منبر و بالا رفتن او از ديوار بود كه براي «مارمولك» و سازندگانش دردسرساز شد.

تقريبا اكثر مخالفان فيلم كه از شهرستان‌ها موضع‌گيري خود را در مقابل اين فيلم آغاز كردند، بازگشت شخصيت اصلي فيلم را در پايان كار ناديده گرفتند و با تكيه بر نكات ذكر شده فيلم تبريزي را توهين به جامعه روحانيت ارزيابي كرد و تبريزي را از پرداخت به اين طيف و پرستويي را از تكرار اين نقش منصرف كردند. پرستويي به واسطه جايگاه خاصي كه نقش رضا مارمولك در ذهن‌ها پيدا كرد، با وجود همه موفقيتش در ايفاي اين نقش سخت ديگر در ادامه راه بازيگري لباس روحاني بر تن نكرد تا همه او را با لباس روحاني جعلي رضا مارمولك به خاطر داشته باشند.

رضا كيانيان؛ روحاني‌اي با كيف انگليسي

رضا كيانيان بازيگري است كه نوع بازيگري او همواره نام او را پيش از نقش مقابل تماشاگر قرار مي‌دهد؛ اما از معدود دفعاتي كه به جا آوردن كيانيان كار سختي براي تماشاگر مي‌شود، زماني است كه او لباس روحاني به تن مي‌كند.

او در «كيف انگليسي» اين لباس را بر تن كرد. او در «كيف انگليسي» با كاري خاص روي صداي خود و نوع بيانش توانست آنچه از او انتظار مي‌رفت را برآورده كند.

كيانيان در معدود قسمت‌هايي از اين مجموعه مقابل دوربين ظاهر شد، اما نوع بازيگري او و ارتباط مستقيم او با شخصيت اصلي داستان با بازي علي مصفا سبب شد تلاشي كه كيانيان براي ايفاي اين نقش صرف كرد به خوبي ديده شود، در عين حال به واسطه متعهد بودن داستان و نقش به الگوي در ذهن جا افتاده روحانيت ايفاي چنين نقشي براي كيانيان مساله‌ساز نشد.



«فرزند صبح» و چهره‌هاي روحاني‌اش

بهروز افخمي بيش از هفت سال سرگرم كامل كردن «فرزند صبح» بود و تلاش در اين مدت طولاني به واكنش‌هاي منفي منتقدان در بيست و نهمين جشنواره فيلم فجر و در نهايت بلاتكليف شدن فيلم در اكران منجر شد. او ماجــراي زندگـي امام خميني (ره) را دستمايه اين فيلم قرار داد و مقاطعي از كودكي، جواني، ميانسالي و پايان عمر ايشان را تصوير كرد. در دو بخش جواني و ميانسالي امام خميني، هادي حيدري و عبدالرضا اكبري لباس روحاني بر تن كرده و نقش ايشان را ايفا كردند.

با توجه به حساسيت نقش مربوط به دوران ميانسالي ايشان يكي از بازيگران تلويزيون و سينما بازي در نقش را برعهده گرفت. عبدالرضا اكبري كه گريم اعمال شده روي چهره او، امتياز بالايي براي كار او در اختيارش قرار داد، با سكوت‌ها و حركات صورت سعي كرد به شخصيتي كه تصويرش همچنان در ذهن‌ها باقي است، نزديك شود.

هرچند نتيجه كار فيلم چندان مورد توجه تماشاگران قرار نگرفت و انتظارات هفت هشت ساله را برآورده نكرد، اما ايرادي هم به صورت مشخص از بازي اكبري در اين نقش حساس گرفته نشد.

در مقطع پايان عمر امام (ره) ديگر تصويري از ايشان ديده نمي‌شود و بر اساس پي او وي ايشان چهره فرزند فقيدشان حاج سيداحمد خميني با بازي محمدرضا شريفي‌نيا ديده مي‌شود. به گفته بازيگر اين نقش خانواده فرزند امام‌(ره) با بازيگري شريفي‌نيا در اين نقش موافق بودند و اين بازيگر نيز در فرصت محدودي كه براي حضور مقابل دوربين در اختيار داشت، تلاش كرد مسووليت سخت بازيگري را در نقشي كه تصوير او براي بسياري خاطره‌انگيز و زنده است، به درستي ايفا كند.

خسرو شكيبايي؛ مرغ حق آيت‌الله مدرس

زماني كه خسرو شكيبايي درگذشت، يكي از بهترين بازي‌هاي او كه همواره از آن ياد شد و بسيار به عنوان حضوري شگفت‌انگيز از آن ياد كردند، بازي شكيبايي در مجموعه «مرغ حق» در نقش آيت‌الله مدرس و مونولوگ طولاني او در مجلس، تحسين همگان را به همراه داشت.

قدرت بيان او در آن لحظات و نزديك شدن او به چهره‌يي تاريخي، تصويري ماندگار از بازيگري ساخت كه در كارنامه كاري خود نقش‌هايي بسيار متفاوت گرد هم آورد.

فيلم‌هايي با نگاهي به روحانيون


منوچهر محمدي، تهيه‌كننده فيلم‌هاي «طلا و مس»، «مارمولك» و «زير نور ماه»، به‌طور مشخص دغدغه تصوير كردن روحانيون بر پرده سينما را دارد.

او اين حركت را با فيلم «زير نور ماه» آغاز كرد. حرف او بر سر ترديد‌هاي يك طلبه براي ملبس شدن بود و اينكه پذيرش لباس تا چه حد مي‌تواند براي كسي كه دوره تحصيلي خود را به پايان رسانده امكان‌پذير باشد.

موضوع اين فيلم بر گرفته از دغدغه‌هاي گروهي خاص در جامعه بود، اما كيفيت فيلم ميركريمي و نگاه انساني موجود در فيلم مخاطبان آن را بسيار گسترده‌تر از اين گروه خاص كرد.

به واسطه فضاي فيلم، افراد زيادي با لباس روحاني مقابل دوربين قرار گرفتند اما يكي از چهره‌هايي كه خود نيز با لباسش واكنش‌هاي اطرافيان را به همراه داشت، مهران رجبي بود. در بخشي از فيلم اين لباس دردسرهايي را براي اين بازيگر موجب مي‌شود و اين با بازي رجبي سروشكل درستي به خود مي‌گيرد.

بهروز شعيبي كه تجربه حضور در پشت دوربين را داشته، در فيلم «طلا و مس» در نقش مقابل نگار جواهريان نقش طلبه‌يي جوان را برعهده دارد كه در زندگي شخصي خود با مشكلاتي روبه‌رو مي‌شود و اين چالش‌هايي ميان جايگاه اجتماعي او، مسيري كه در آن گام برمي‌دارد و زندگي خانوادگي‌اش، قرار مي‌دهد.

شعيبي با همه تجربه كم خود در زمينه بازيگري به نوعي اين نقش را ايفا كرد كه هرچند بيشتر حضور جواهريان در اين فيلم مورد توجه قرار گرفت، اما توانست همراهي خوبي با اين بازيگر داشته باشد و كاري قابل قبول مقابل تماشاگر قرار دهد.

صديق‌شريف؛ بازيگر نقش‌هاي روحاني

فخرالدين صديق‌شريف در فيلم‌ها و مجموعه‌هاي مختلفي در نقش روحاني حاضر شده‌ است كه مي‌توان از مهم‌ترين آنها به نقشش در فيلم «اخراجي‌ها»ي مسعود ده‌نمكي و مجموعه «شاه شكار» سعيد نيك‌پور اشاره كرد.

روحاني فيلم «اخراجي‌ها» يكي از معدود شخصيت‌هايي است كه از افتادن در شوخي‌هاي فيلم دور مي‌ماند و شايد تجربه شوخي با چهره روحاني در فيلم «مارمولك» سازنده «اخراجي‌ها» را از انجام دادن اين ريسك بزرگ بازداشت و فخرالدين صديق‌شريف روحاني فيلم را به عنوان چهره‌يي مثبت در كنار مجموعه‌يي از شخصيت‌هاي حاضر براي خنداندن تماشاگر قرار داد.

او در مجموعه «شاه شكار»، نقش سيدجمال‌الدين اسدآبادي را بازي كرد؛ نقشي كه به گفته او براي ايفاي آن تحقيقات و مطالعاتي طولاني و فراتر از آنچه فيلمنامه در اختيارش قرار داد، انجام داده بود. نقش سيدجمال‌الدين اسدآبادي نخستين حضور اين بازيگر در تلويزيون بود.

پارسا پيروزفر؛ وقت چيدن گردوها



پارسا پيروزفر در «وقت چيدن گردوها» ساخته ايرج امامي براي تصفيه نفس خود و مطالعه درس‌هايش به عنوان يك طلبه در جوار مرقد عارفي ساكن مي‌شود. چالش‌هاي ميان او و متولي اين مرقد داستان را پيش مي‌برد. اين فيلم فرصتي براي نمايش به دست نياورد.

محمدرضا گلزار نيز در ميان همه نقش‌هايي كه بازي كرده، در بخش ابتدايي فيلم «توفيق اجباري» نقش يك روحاني را بازي مي‌كند. اين فيلم كه در اصل به ماجراي زندگي يك ستاره سينما مي‌پردازد، در ابتداي كار فرصتي براي ديده شدن گلزار در لباس يك روحاني به وجود مي‌آورد.

پژمان بازغي نيز به تازگي در فيلم مهرداد غفارزاده نقش يك روحاني را ايفا كرده كه البته هنوز حاصل كار اين بازيگر ديده نشده است و داريوش كاردان نيز در مجموعه «سكوت يك فرشته» چنين نقشي ايفا كرد.

مجموعه «سقوط يك فرشته» ساخته بهرام بهراميان نيز فرصتي بود تا داريوش كاردان در نقش يك روحاني ظاهر شود.

حامد بهداد در «كيميا و خاك» ساخته عباس رافعي با لباس روحاني مقابل دوربين حاضر شد و اين كار براي بازيگري كه همواره نمود بيروني نقش‌هايي كه ايفا كرده، گاه بيش از حد توقع بوده، كاري متفاوت از او محسوب مي‌شود. او نقش يك استاد دانشگاه و روحاني را در اين كار برعهده داشته؛ فيلمي كه هنوز اكران عمومي نشده است.

محمود پاك‌نيت در فيلم سينمايي «پنجشنبه آخر ماه» به كارگرداني ماشاءالله شاهمرادي‌زاده در نقش يك روحاني ظاهر شده است. در اين فيلم شخصيت روحاني در موقعيتي قرار مي‌گيرد كه اتفاقات كميكي را به همراه دارد. اين فيلم ماجراي چند جوان را روايت مي‌كند كه قصد دارند در خانه‌يي دور هم جمع شده و پارتي برگزار كنند اما ناگهان يك روحاني به اين خانه وارد مي‌شود و برنامه‌ها را تغيير مي‌دهد.

حسين محجوب نيز در فيلم «او» ساخته رهبر قنبري نقش يك روحاني را بازي كرده است. او براي اين حضور در بيست و دومين دوره جشنواره فيلم فجر مورد تقدير ويژه هيات داوران قرار گرفت. اين فيلم روايتي از مردي روحاني است كه در دامنه‌هاي كوه سبلان به عنوان امام جماعت مورد اعتماد است و مردم براي بيان مشكلات خود به او مراجعه مي‌كنند.

حضورهاي كوتاه و به‌يادماندني


رضا ميركريمي بعد از تجربه «زير نور ماه» در «خيلي دور، خيلي نزديك» هم نگاهي به شخصيتي روحاني دارد. افشين هاشمي در قامت يك روحاني در بخشي از مسير دكتر عالم با بازي مسعود رايگان قرار مي‌گيرد و با سخنانش ناخواسته تصويري ديگرگون از مرگ در مقابل چشمان دكتر عالم قرار مي‌دهد.

فرهاد اصلاني نيز در فيلم ديگري از رضا ميركريمي لباس روحاني به تن مي‌كند؛ شخصيتي كه ترديدها و نگراني‌هاي او گاه انتقادهاي برخي تفكرهاي تندرو را به همراه داشت. اصلاني با وجود آنكه نقش روحاني را در اين فيلم ايفا مي‌كند، به صورت متظاهرانه از دين و دينداري نمي‌گويد و بيشتر درگير مسائل شخصي خود است، اما قرار گرفتن او در كنار باجناق‌‌ها و دنياي متفاوت آنان، اعتقادهاي مذهبي او را به رخ مي‌كشد.

بازي اصلاني در كنار جنازه دايي در حالي كه تلاش مي‌كند نگراني خود را از مرگ و بيماري‌اش كه به تازگي متوجه آن شده، فراموش كند، يكي از بخش‌هاي به‌يادماندني فيلم است.

اما آنچه هدايت هاشمي در فيلم «لطفا مزاحم نشويد» محسن عبدالوهاب از يك روحاني ارائه مي‌كند، در فاصله ميان خلق لحظات كميك و جدي در رفت و آمد است.

دزديده شدن كيف او از سوي يك دزد و درخواست عجيب او براي روضه‌خواني پاي تلفن منجر به رفت و آمد در ميان اين دو فضا مي‌شود.