۶ نقش ماندگار امیر جعفری

روزنامه هفت صبح : امیر جعفری نقش های خوب یا به عبارتی «شاه نقش» کم نداشته. یادمان نرود داریم درباره نقش های سینمایی و تلویزیونی این بازیگر صحبت می کنیم وگرنه با دخیل دانستن تئاتر باید دایره را خیلی خیلی وسیع تر دید. به همین قدر کفایت کنیم که او جزو بازیگران رکورددار کسب جایزه جشنواره تئاتر فجر است. شش نقش مهم سینمایی و تلویزیونی جعفری را با شرح دلیل گزینش کرده ایم؛ از «بدون شرح» تا «بیگانه».

در این بین نقش های دیگری هم می توانند جا بگیرند که در سینما می توان به «نان، عشق، موتور هزار»، «قارچ سمی»، «کیفر» و پستچی سه بار در نمی زند» اشاره کرد.

امیر جعفری در «پستجی سه بار در نمی زندن» نقشی سخت را تجربه کرد. سخت ازت این منظر که کاراکتر ابرام خودش اهل نمایش بود و رفتارش همه نمایشی. مرد لوطی مرام قصه عاشق مهوش است و البته نمی خواهد نقابی که بر چهره گذاشته را بردارد.جعفری پیش تر در نمایش «شکلک» چنین تجربه ای داشت و حالا مدل تصویری ابرام جاهل مسلک را به تصویر می کشید. مردی که نمونه اش را زیاد اطراف مان دیده ایم.

در «پستچی سه بار در نمی زند» وجهی دیگر از او را شاهدیم. دیالوگ های سنگین اما بامزه ابرام که جعفری آن را به شیوه خود بیان می کند، مزیت دیگر فیلم است. جعفری در دیگر همکاری اش با فتحی در «کیفر» وجه دیگری از توانایی اش را نشان داد که البته این نقش خیلی به چشم نیامد.

در این مطلب سه نقش جعفری در تلویزیون به طور ویژه آنالیز شده اند اما به این جمع می توان بازی های دیگر را هم افزود.

* نام کاراکتر: امیر

* نام اثر: بیگانه

* چرا موفق شد؟ بارزترین تصویری که از امیر جعفری در ذهن مانده به واسطه شخصیت های برون ریزی است که بازی کرده. شخصیت هایی که داد و فریاد راه می اندازند و به قول معروف «اگزجره» هستند.


جعفری در «بیگانه» اما با وجود پیشینه ای که از نقش داریم، خیلی خویشتن دار است و سعی می کند تلاطم درونی نقش را بدون فریاد نشان دهد. اصلا یکی از وجوه افتراق این نقش با آنچه مارلون براندو در حد اعلا ایفا کرده، همین خویشتن داری است.یعنی بهرام توکلی و بازیگر فیلم نخواسته اند یک «اتوبوسی به نام هوس» ایرانی بسازند.

* ویژگی نقش: امیر در «بیگانه» آدمی است که مدام بد می آورد. از کار اخراج شده، خواهرزنش اموال را به باد داده، همسرش باردار شده و ... او باید در این شرایط به اصطلاح جوش نیاورد.

انتخاب امیر جعفری توسط بهرام توکلی از این منظر تحسین برانگیز است که اتفاقا این بازیگر هم نقش برون ریز و هم نقش های خویشتن دار (به ویژه در چند فیلم متاخر) بازی کرده. جنس نقش اما به جعفری اجازه می دهد وجه دیگری از بازیگری اش را نشان دهد و خشم و دلخوری اش را از طریق حرکات چشم و بدن نشان دهد.

* نام کاراکتر: فریدون کیان فر

* نام اثر: نفوذی

* چرا موفق شد؟ شخصیت فریدون کیان فر بالا و پایین زیاد دارد. ابتدا آدمی است شلوغ و شر که با داد و فریاد قصد پیشبرد هدفی که پس ذهنش است را دارد و در ادامه باید ساکت باشد.


همانطور که گفتیم امیر جعفری بازیگری است که نقش های برون ریز زیاد بازی کرده و حالا باید میان این ویژگی و سکون شخصیت، توازن و تعادل ایجاد کند. آنچه باعث شده «نفوذی» در زمره فیلم های موفق این بازیگر قرار گیرد، حفظ این تعادل و ارائه دو جنس بازی متفاوت است.

* ویژگی نقش: فریدن کیان فر آدم غریبی است؛ در اسارت به خاطر هدفش مورد سوءظن نیروهای وطنی است و در کشور بدنامی اش برای خانواده مشکل ایجاد کرده. صدایش را هم بریده اند و نمی تواند حقایق مهمی را افشا کند.

به دنبال فرصتی برای رسوایی سوءاستفاده کنندگان است و از همه طرف تحت فشار. آنچه باعث می شود مخاطب برای غبت فریدون دل بسوزاند و با او همراه شود، حسی است که در چشم و اکت بازیگر منتقل می شود. امیر جعفری در این فیلم یکی از بهترین نقش های بغض دار سینما را به نام خود زد.

* نام کاراکتر: دوست ایرج

* نام اثر: بی پولی

* چرا موفق شد؟ اینکه در یک فیلم نقشی کوتاه و فرعی داشته باشی اما بتوانی خودت را در کانون توجه مخاطب قرار دهی؛ یعنی موفق شده ای. این اتفاق برای امیر جعفری در «بی پولی» افتاد.


فیلم داستان بهرام رادان و لیلا حاتمی است اما نقش آنقدر جذاب است که جزو کارهای خوب سینمایی جعفری هم شده. بخش عمده ای از این موفقیت را باید به پای فضای تاثیرگذاری گذاشت که حمید نعمت الله در «بی پولی» خلق کرد. جعفری هم به واسطه سال ها تجربه حواسش بود چطور فضا را مال خود کند.

* ویژگی نقش: نقش آدم های معتاد در سینما و تلویزیون زیاد دیده ایم اما معدود هستند نقش هایی که متفاوت ارائه شده باشند. امیر جعفری یکی از معتادان متفاوت را به نام خود زد. او نه رنگ پریده است، نه می لرزد نه داخل جوی آب افتاده، بلکه دقیقا از همان جنسی است که به وفور اطراف مان می بینیم.

اوج جذابیت این نقش، دیالوگ هایی است که جعفری به شیوه خودش بیان می کند: «من با این حالم هندوونه بخورم...» شیرینی کاراکتر با ملاحت جعفری دو چندان شده است.

* نام کاراکتر: فرید

* نام اثر: بدون شرح

* چرا موفق شد؟ «بدون شرح» اولین حضور جعفری در تلویزیون بود. در دهه هشتاد و زمانی که بازار سریال های ۹۰ شبی داغ بود، مهدی مظلومی برای یکی از نقش های اصلی اش دست روی او گذاشت.


جعفری به عنوان یک تازه وارد خیلی خوب از عهده این نقش کمدی برآمد و نشان داد برای جذابیت یک سریال، الزامی به استفاده مداوم از بازیگران کمدی شناخته شده نیست.

جعفری بعد از این سریال با تلویزیون های کمدی «من مستاجرم»، «کمربندها را ببندیم» همکاری کرد و به همین دلیل هم تصور می شد به دلیل شروع فعالیتش در عرصه کمدی، قصد دارد کمدین باقی بماند، بخصوص اینکه در سینما هم در فیلم «نان و عشق و موتور ۱۰۰۰» ابوالحسن داوودی باز هم در نقشی کمدی ظاهر شد.

* ویژگی نقش: مهمترین عامل جذابیت نقش فرید در «بدون شرح» بده بستان های جذاب امیر جعفری با فتحعلی اویسی بود. فرید به عنوان داماد کاووسی و سردبیر هفته نامه شهر قشنگ، در لفاظی و پاچه خواری پیشتاز بود و تکیه کلام های جالبی مثل «خوووب چیزیه آقا خووووب» یا لحن جالب ادا کردن «آقای کاووسی» باعث شد تا آن زمان توجه بسیاری را به سمت خودش جلب کند.

* نام کاراکتر: جلال فتوحی

* نام اثر: میوه ممنوعه

* چرا موفق شد؟ جعفری با نقش جلال در «میوه ممنوعه» اولین حضور متفاوت تلویزیونی اش را تجربه کرد. مخاطبانی که در «بدون شرح»، «من مستاجرم»، «کمربندها را ببندیم» و «برای آخرین بار» با چهره کمدی او روبرو شده بودند، حالا برای اولین بار مقابل کاراکتری جدی، حقه باز و شدیدا متعصب از او قرار می گرفتند.


جعفری در این سریال قدرت بازیگری اش را به مخاطبان تلویزیون نشان داد و کاری کرد تا آنها او را در این شخصیت هم بپ۱ذیرند. البته قبل از «میوه ممنوعه» او در «قارچ سمی»، نقش جدی را تجربه کرده بود اما برای مخاطبان تلویزیونی اش، این اولین نقش متفاوت او بود.

* ویژگی نقش: جلال، پسر بزرگ خانواده فتوحی، به رقم قلدری و ادعاهای فراوانش، شخصیت چندان پیچیده ای ندارد؛ در تفکرات سنتی و متعصبانه اش غرق است، تسبیح از دستانش نمی افتد اما در پشت این ظواهر، حاضر است به خاطر پول، دست به هر کاری بزند.

در واقع نقش جلال، از آن دسته کاراکترهایی است که مصداق وایعی اش را در جامعه و به خصوص میان کسبه بازار زیاد می بینیم. البته خودش در گفتگوهای مختلفی توضیح داده بود علت اصلی متفاوت بودن نقش، دیالوگ هایی است که علیرضا نادری برایش نوشته و از طرف دیگر، مقابل علی نصیریان، مجبور شده تا خوب بازی کند.

* نام کاراکتر: عطا

* نام اثر: زیر هشت

* چرا موفق شد؟ نوروز ۸۹ سریال کمدی «چاردیواری» با بازی امیر جعفری روی آنتن رفت؛ سریالی که جعفری در امتداد نقش های کمدی اش بازی کرد و اتفاقا هم اثر موفقی از کار درآمد.


درست سه ماه بعد او بار دیگر با سریال «زیر هشت» به تلویزیون برگشت. یک سریال تلخ اجتماعی که این بازیگر نقی کاملا متفاوت با آنچه که در «چاردیواری» ارائه داده بود، در آن ایفا می کرد. همین عامل موجب شد تا بازی «امیر جعفری» در این سریال حسابی به چشم بیاید.

* ویژگی نقش: «عطا» بی شک شاه نقش این بازیگر در کارهای تلویزیونی اش است. مخاطب دو نوع بازی کاملا متفاوت از جعفری در این سریال می بیند. او در سکانس های زندان که در حسرت بیرون آمدن و انتقام است، یک بازی درونی ارائه می دهد. او همه این حس ها را با سکوت و نگاهش هب مخاطب منتقل می کند اما زمانی که پا از زندان بیرون می گذارد، خشم و عصیانش را عریان می کند.

در این سکانس همه چیز بیرونی است، زد و خورد، داد و فریاد. جعفری همه اینها را در عین نمایش عریان عصیان و سرکشی خیلی کنترل شده بیرون می ریزد تا به این شکل «عطا» کاملا در ذهن مخاطب تا مدت ها ماندگار شود.