علیرضا شجاع نوری: عاشق مختار بودم اما نشد...

برترین ها به نقل از هفت صبح : علیرضا شجاع نوری در این گفت و گو خاطرات ۱۷ ساله اش از فیلم روز واقعه را مرور می کند و از نپذیرفتن نقش مختار در سریال «مختارنامه» که قرار بود او ایفاگر آن باشد می گوید.

دقیقا ۱۷ سال پیش بود که برای اولین بار فیلم «روز واقعه» در سینماها اکران شد و با استقبال خوبی از سوی مخاطبان مواجه شد. شجاع نوری که با همین یک فیلم در سینما و بین مردم ماندگار شد در طی ۱۷ سالی که از ساخت این فیلم می گذرد فقط در یک فیلم سینمایی دیگر به نام تردید به کارگردانی واروژ کریم مسیحی بازی کرده و در طوی یان مدت بیشتر در نقش تهیه کننده ظاهر شده است. البته او به تازگی در فیلم سینمایی محمد(ص) به کارگردانی مجید مجیدی در نقش عبدالمطلب پدربزرگ پیامبر اسلام ظاهر شده است تا آمار بازیگری خود در کارهای مذهبی - تاریخی را به دو برساند.


البته او قبل از این می توانسنت با حضور در سریال مختارنامه و بازی در نقش مختار نه تنها این عدد را به سه برساند بلکه کار ماندگار دیگری را هم به کارنامه اش اضافه کند ولی به دلایلی که خودش در مصاحبه به آن اشاره می کند این اتفاق رخ نداد. مصاحبه شجاع نوری علاوه بر مرور خاطره هایش از این سریال به نکات جالبی درمورد ماندگاری روز واقعه اشاره می کند که در ادامه آن نکات را می خوانید.

*معمولا روند انتخاب بازیگران در کارهای مذهبی - تاریخی جالب توجه و خاطره انگیز است. نقش شما هم در طول زمان تبدیل به یکی از ماندگارترین نقش های تاریخی - مذهبی در سینما و بین مردم شد. ۱۷ سال پیش چه روندی طی شد که برای بازی در نقش عبدالله در فیلم سینمایی «روز واقعه» انتخاب شدید؟

شاید اول برایتان جالب باشد که بدانید در زمانی که برای این نقش انتخاب شدم مشغول چه کاری بودم. من از سال ۶۱ به همراه آقای بهشتی و چند نفر از دوستان، بنیاد سینمایی فارابی را راه انداختیم و هرکدام مسئولیت قسمتی از این مجموعه را عهده دار شدیم. من هم بنا بر تجربه هایی که داشتم بخش امور بین الملل را به عهده گرفتم و چون سینمای ایران در آن زمان کاملا برای دیگر کشورها ناشناخته بود وظیفه ام شناساندن سینمای بعد از انقلاب به جهانیان بود.

این کار را خیلی دوست داشتم و کار هم به شدت نیازمند استمرار بود. در عین حال عاشق بازیگری هم بودم اما به هر حال کاری که شروع کرده بودم خیلی مهم بود.و تا قبل از روز واقعه هم بارها پیشنهادهای مختلفی به من برای بازی شده بود ولی هر بار تاکید می کردم اگر شخص دیگری وجو دارد که می تواند به جای من در آن فیلم بازی کند او را انتخاب کنند، من در آن مقطع نمی توانستم حیت به مدت یک ماه ثابت در ایران باشم به همین دلیل هم از سازندگان خیلی از فیلم ها عذرخواهی می کردم. به نظرم کاری که در زمینه امور بین الملل برای سینامی ایران انجام می دادم در آ« مقطع بسیار مهم و حیایت بود و خوشبختانه الان هم می بینم با گذشت نزدیک به سه دهه تلاش های آن زمان در شناساندن سینمای ایران به عرصه بین الملل تا حدود زیادی به ثمر نشسته است.

*پس روز واقعه فیلم خیلی خاصی بوده که شما حاضر شدید با تمام آن مشکلات حضور در آن را بپذیرید.

بله. اصل ماجرا این بود که در یک ملاقات کاری با آقای اسدی ایشان گفتند که این نقش را برای من در نظر گرفته اند و اگر در آن بازی نکنم فیلم را نخواهند ساخت. خود آقای اسدی می گفت که حدود ۴۰۰ بازیگر را باری این نقش تست کرده بودند و هیچ کدام نتوانسته بودند رضایت او را جلب کنند. در آن زمان حدود ۱۵ میلیون تومان هم هزینه فیلم شده بود و تمام لباس ها و دکورها ساخته و آماده شده بود. من هم گفتم اگر آقای بهشتی موافقت کنند که در این فیلم بازی کنم مشکلی نیست، آقای اسدی به همراه آقای شایسته که تهیه کننده کار بودند قبول کردند که رضایت آقای بهشتی را بگیرند و به این ترتیب یک نسخه سناریور در اختیارم قرار گرفت. من که در همان زمان عازم سفر به خارج از کشور بودم در هواپیما سناریو را خواندم و خیلی از آن خوشم آمد. در بازگشت از سفر، آقای بهشتی هم با حضور من در فیلم موافقت کردند.


*همان زمان خبرهایی بود مبنی بر اینکه فیلمبرداری روز واقعه با یک سری بازیگر شروع شده ولی به یکباره کار متوقف و همه بازیگران عوض شده اند. بعد از مدتی هم دوباره با تیم بازیگری کاملا متفاوت فیلمبرداری آغاز شده بود. شما از ابتدا جزو گروه بازیگران بودید یا در سری دوم که پروژه اصلی شروع شد به آن پیوستید؟

همان گونه که گفتید فیلمبراری این فیلم ابتدا با گروه دیگری از بازیگران و در داخل دکور آغاز شد. مثلا در گروه اول آقای خسرو شجاع زاده قرار بود ایفاگر نقش عبدالله باشند و فکر می کنم آقای پرویز پورحسینی هم حضور داشتند. خیلی در جریان جزییات آن پروژه اول نیستم، فقط می دانم که چند دقیقه ای از کار هم فیلمبرداری شد ولی دیدند دکور و فضای داخلی جواب نمی دهد و باید کار را در فضای واقعی فیلمبرداری کنند به همین دلیل کل کار عوض شد و در این عوض شدن فضا آقای اسدی تصمیم گرفتند که بازیگران هم کلا عوض شوند. من هم جزو دسته دومی بودم که وارد کار شدم.

*مثل اینکه قرار بود هدیه تهرانی برای اولین کارش در بازیگری نقش راحله که در نهایت به لادن مستوفی رسید بازی کند. یادتان می آید که چه اتفاقی افتاد که آن زمان خانم تهرانی در این فیلم حضور پیدا نکرد؟

در کل پروژه هیچ وقت خانم تهرانی را ندیدم و ن زمان هم نمی شناختمشان. فقط یادم هست که در اتاق گریم عکسشان را زده بودند و به من هم گفتند که این خانم ایفاگر نقش راحله خواهند بو دو فعلا منتظر جوابشان هستند و چند روز بعد خانم تهرانی به عوامل گفته بود که بنا به دلایلی نمی تواند نقش را ایفا کند و نیامد.

*در طی ۱۷ سالی که از ساخت این فیلم می گذرد تقریبا هر سال یک بار و از یکی از شبکه ها در ایام تاسوعا و عاشورا روی آنتن می رود و هنوز هم مخاطب خودش را دارد و دیده می شود. فکر می کنید علت این تکرارهای مجدد برای این فیلم چیست؟ چقدر تک بودن چنین فیلمی در سینما ممکن است علت اصلی این تکرارهای مکرر باشد؟

البته علت این مسئله را من نباید بگویم ولی به نظرم مهم ترین دلیلش این بود که روز واقعه برای بهتربودن نسبت به فیلم دیگری ساخته نشد، ساخته نشد که بهترین فیلم ژانر تاریخی مذهبی باشد، روز واقعه کاملا مخلصانه و متواضعانه ساخته شد. ما در این فیلم قرار نبود از طرف گروه های خاص سیاسی حمایت شویم یا مسئول بیانیه دادن و رساندن حرفی غیر از واقعه کربلا به مخاطب باشیم. شاید هیچ کدام از ما هم فکر نمی کردیم کار این گونه از آب درآید. خیلی تکراری است که این جمله را بگوییم ولی واقعیت این است که ما واقعا به دلیل عشق و ارادتی که به امام حسین(ع) داشتیم در این کار دور هم جمع شدیم. ضمن اینکه در کنار همه این ها، تیمی که آن زمان باعث ساخت این فیلم شد همان زمان و حتی الان جزو بهترین و بزرگترین آدم های سینما و تلویزیون هستند.

*اگر اشتباه نکنم در میان شخصیت های اصلی فیلم فقط شخصیت شما، دوبلورش شخص دیگری بود. باتوجه به اینکه احساس زیادی در دیالوگ های این فیلم نهفته بود و مسلما شما که آن نقش را بازی کردید خیلی بیشتر از همه به آن احساس نزدیک بودید هیچ وقت به این فکر نکردید که کاش خودتان دوبله این نقش را برعهده می گرفتید؟

اولا لازم است بگویم که آقای ژرژ پطرسی خیلی خوب به جای من در این فیلم صحبت کردند و در این موضوع شکی نیست ولی حرف شما درست است. همیشه این حس را داشته ام ولی به همان دلیلی که ابتدا توضیح دادم متاسفانه به علت مشغله بسیار زیادی که در فارابی داشتم وقت نداشتم سر دوبله هم حضور داشته باشم و پس از پایان فیلمبرداری خیلی سریع دوباره به انجام کارهای فارابی مشغول شدم.

حتی یادم هست که فیلمبرداری به دستور آقایا بهشتی چندین روز متوقف شد تا من ب توانم در کارهای اجرایی جشنواره فیلم فجر آن سال کمک کنم و در آن شرایط با اینکه واقعا دوست داشتم حتی برای یک بار تجربه هم که شده به جای شخصیت خودم صحبت کنم ولی واقعا به علت فشردگی زیاد کاری وقت نبود و این اتفاق رخ نداد.


*فکر می کنید باتوجه به پیشرفت تکنیک های جلوه های ویژه و بصری در سینما و تلویزیون ایران در چند سال اخیر و کمکی که به ساخت سریال های مذهبی و تاریخی کرده اگر روز واقعه الان ساخته یا دوباره بازسازی می شد بازهم به همین میزان علاقه مند برایش وجود داشت؟

اولا غیرمستقیم به گوش خودم خورده که مدیران تلویزیون یکی از آرزوهای شان این است فیلمی بسازند که برای همیشه از پخش فیلم روز واقعه بی نیاز شوند و تا به حال هرچه هم در توان داشته اند به کاره گرفته اند ولی هنوز این اتفاق نیفتاده چون همان گونه که گفتم هدف شان ساختن فیلمی بهتر از روز وقعه است نه اینکه بخواهند برای امام حسین(ع) یک فیلم خوب و تاثیرگذار بسازند. در جواب سوال شما هم باید بگویم شاید جلوه های ویژه بتواند اتفاق خاصی را در فیلمی مثل روز واقعه رقم بزند ولی به نظرم تماشاگر ما عاشق همین سادگی و بی شیله پیله بودن فیلم روز واقعه شده است.

*الان در خیلی از فیلم ها و سریال هایی که در مورد حادثه قیام عاشورا ساخته می شود سختگیری های زیادی درمورد نشان دادن وقایع آن دوران و آدم هایی که در آن روز در کربلا بودند وجود داشت، در زمان ساخت روز واقعه هم از این سختگیری ها وجود داشت؟ اصلا صحنه یا صحنه هایی از فیلم وجود داشت که بنا به همین علت در نسخه نهایی حذف یا اصلاح شود؟

«روز واقعه» کلا همین چیزی است که شما می بینید و حتی یک فریم هم از آن حذف نشده است. مهم ترین ویژگی روز واقعه این بود که از کنار به وقایع عاشورا پرداخت. ما هیچ کدام از واقیع کربلا را مستقیم نشان ندادیم ولی همه آن اتفاقات در بطن و مضمون فیلم کاملا حس و درک می شد. خیلی صحنه ها کاملا دارای ابهام بود و تفسیرهای متنوعی می شد از آن کرد. در برخی از صحنه ها عبدالله استاره ای از شمایل بزرگسان کربلا بود بدون اینکه تصویری از آن بزرگان نشان داده شود. صحنه ای که سرها روی نیزه هستند هیچ کس نمی تواند بگوید که متعلق به کیستند یا کسی نمی تواند ادعا کند دو دست بریده شده ای که دست آن مرد است، دست های حضرت ابوالفضل(ع) است و لی مخاطب به راحتی می تواند حسی که می خواهد را با دیدن آن صحنه ها به دست آورد.

به نظرم بیشتر از اینکه فیلم خیلی حرف ها را بزند حس تماشاگر از دیدن صحنه های فیلم است که باعث می شود خیلی حرف ها ناخواسته به او زده و خیلی تصاویر ناخودآگاه برایش تداعی شود. اصلا به نظرم نشان دادن مستقیم بعضی از بزرگان و برخی صحنه های کربلا باعث می شود که حس درست مخاطب آسیب ببیند. به هر حال هرکسی با نگاه خودش کربلا و وقایعش را می بیند و اگر ما مستقیما تصاویری از این حادثه را نشان دهیم مطمئنا با تصور برخی از مخابان همخوانی نخواهد داشت و در نتیجه قدرت باورپذیرشدن را در بین مخاطب از دست خواهیم داد. به نظرم این غیرمستقیم اشاره کردن فیلم روز واقعه به مسائل کربلا یکی از بزرگ ترین ویژگی های مثبتش برای جذب مخاطبان بود.

*طی دو دهه، سه نقش تاریخی اساسی به شما پیشنهاد شد. اولین نقش «عبدالله» در «روز واقعه» بود و سومین نقش، «عبدالمطلب» پدربزرگ پیامبر اسلام در فیلم سینمایی «محمد(ص)» که هم اکنون در حال فیلمبرداری است اما دومین نقش مختار ثقفی در سریال مختارنامه بود، درحالی که همه فکر می کردند شما با آغوش باز این نقش را خواهید پذیرفت ولی در کمال ناباوری آن را رد کردید و فریبرز عرب نیا جایگزین شما شد. واقعا علت اصلی ردکردن این نقش که می توانست دریچه جدیدی را در دنیای بازیگری به روی شما باز کند چه بود؟

خیلی خوشحالم که این سوال را پرسیدید. همیشه دوست داشتم یک بار داوود میرباقری را ببینم و به او بگویم که چقدر حیف شد این سریال را بازی نکردم. واقعا تقصیر من نبود که این نقش را از دست دادم. آقای میرباقری خیلی به من لطف داشت و امیدوارم هنوز هم داشته باشد. او این نقش را به من پیشنهاد داد و من در آن زمان در تدارک تهیه دو فیلم سینمایی بودم.

ما در مهرماه با هم صحبت کردیم و آقای میرباقری به من گفتند با توجه به تمام شدن پیش تولید کاری که با من دارند حداکثر تا اسفند تمام خواهد شد و نهایتا صحنه های جنگ باقی می ماند که آن صحنه ها هم بعد از عید فیلمبرداری می شود. من هم قبول کردم و برای تست گریم آماده شدم ولی وقتی بیشتر در جریان پروژه قرار گرفتم، بزرگی پروداکشن، تعداد بازیگران و کلا فضای کار و فیلمنامه را دیدم متوجه شدم که این کار مطمئنا به زمان بسیار بیشتری نسبت به آنچه آقای میرباقری تخمین زده اند نیاز دارد به همین دلیل تصور کردم این کار مسلما با این وضعیت ساخته نخواهد شد و از آن طرف با قبول کردن این نقش از تهیه آن دوتا فیلم هم باز می مانم، این شد که از مختارنامه کناره گیری کردم.

در حالی که اگر همان زمان ذهنیت درستی درمورد زمان فیلمبرداری کار وجود داشت و من می دانستم که باید برای انجام دادن این کار حتما پنج سال از زندگی ام را صرف کار کنم من قطعا کار را قبول می کردم چون واقعا ارزش داشت کتم را درآورم و تمام وقتم را صرفش کنم، خودم هم به شدت عاشق کار بودم. من بنا بر اطلاعاتی که آن زمان از پروژه داشتم این تصمیم را گرفتم.

*قطعا قسمت هایی از مختارنامه و فریبرز عرب نیا را هم در شمایل مختار دیده اید. آیا همان زمان که پخش می شد در ذهن تان تصویر مختار با بازی علیرضا شجاع نوری را مجسم می کردید، و فکر می کنید اگر شما ایفاگر این نقش بودید چقدر مختار متفاوت تر از این چیزی می شد که مردم طی بیش از ۴۰ قسمت دیدند؟

خب کار دیگر تمام شده و ممکن است هر حرفی که الان بزنم سوءبرداشت از آن صورت گیرد ولی مسلما مختار متفاوتی شکل می گرفت. همان گونه که من و آقای عرب نیا آدم های کاملا متفاوتی هستیم.

*در اول مصاحبه گفتید عاشق بازیگری هستید ولی در زمان روز واقعه گرفتار کارهای فارابی بودید. این گرفتاری ۱۴ سال طول کشید تا در کار «تردید» به کارگردانی واروژ کریم مسیحی حضور داشته باشید یا علت های دیگری داشت که در این ۱۷ سال کاملا از فضای بازیگری دور بودید؟ با اینکه بعد از فیلم تردید، هم شما همچنان از فضای بازیگری دور ماندید تا فیلم محمد(ص)، این خلا ۱۷ساله باعث می شود کمی به صحبت تان درمورد عاشق بازیگری بودن شک کنیم.

دلیل اولش این بود که واقعا فیلمنامه خیلی خوب و نقش موردعلاقه ام در این ۱۷ سال به من پیشنهاد نشد. ضمن اینکه نمی دانم چرا این مسئله جا افتاده بود که شجاع نوری به هیچ عنوان فیلمی بازی نمی کند و وقتی دوسان می فهمیدند که من همچنان دوست دارم بازی کنم همه با تاسف می گفتند چرا زودتر نگفتید چون مثلا ما فلان نقش را در فلان فیلم برای شما کنار گذاشته بودیم ولی چون فکر می کردیم بازی نمی کنید آن را به شخص دیگری دادیم.


*خب چرا در فیلم هایی که خودتان تهیه می کردید بازی نکردید؟

سیاست کاری ام همیشه این گونه بوده که هیچ وقت در کارهایی که تهیه می کنم بازی نکنم و هنوز هم بر این مسئله اصرار دارم. حتی اگر نقش بسیار خوبی هم در آنها برایم وجود داشته باشد.

*شما با اینکه تجربه کار در تلویزیون را با تهیه کنندگی یکسر یاز برنامه سینماچهار به دست آورده اید و در ضمن کارهای زیادی را هم در سینما تهیه کرده اید چرا هیچ وقت به سمت تهیه و تولید فیلم و سریال در تلویزیون نرفتید؟

اتفاقا چرا. یک زمانی سیمافیلم از من خواست که سریال زندگی اقبال لاهوری را برای تلویزیون تهیه و تولید کنم، خودم هم به دلیل اینکه کار تولید مشترک بود و یکی از تخصص های من هم تولید کارهای مشترک است خیلی علاقه داشتم بتوانم این کار را تهیه کنم. بهترین برنامه ریزی ها را برای سریال انجام دادم. دوست داشتم سریال عظیمی ساخته شود که بینده اش فقط در سطح ایران خلاصه نشود و حتی صحبت هایی هم با پیتر اوتول بازیگر مشهور سینمای جهان برای بازی در یکی از نقش های این سریال انجام دادم. خیلی تدارکات آماده کردیم و مطالعات زیادی هم انجام دادیم. با برخی از بهترین تهیه کننده های پاکستانی گفت و گو کردیم که زمینه برای تولید هرچه بهتر کار فراهم شود ولی گویا آقای ضرغامی، رئیس سازمان صدا سیما به علت آنچه حساسیت موضوع نامش را گذاشته بودند اعلام کردند که بهتر است ساخت این کار به شخص دیگری واگذار شود و من هم از کار کنار گرفتم. تا به حال تلاش های زیادی برای تهیه و تولید کار در تلویزیون انجام دادم ولی متاسفانه به دلیلی نامعلوم هیچ کدام از پروژه های من به ثمر نمی رسد.

*تا الان در سه دهه ۶۰، ۷۰ و ۸۰ در کارنامه کم کار شما فیلم هایی وجود دارد که بازیگر آن بوده اید. دهه ۹۰ را هم با فیلم محمد(ص) آغاز کرده اید. آیا آغاز این دهه با حضور پررنگ تر شما در عرصه بازیگری همراه خواهد بود یا همچنان کم کاری در این کار که به قول خودتان عشق شما محسوب می شود ادامه خواهد داشت؟

بسیار دوست دارم که حضورم در این عرصه پررنگ تر از همیشه باشد. خیلی ها بعد از روز واقعه به من گفتند که دیگر بازی نکنم و بگذارم با همین خاطره در ذهن مردم باقی بمانم، ولی الان احساس می کنم به اندازه کافی از آن نقش فاصله گرفته ام و واقعا این اشتیاق را دارم که خیلی حرفه ای تر به عنوان بازیگر فعالیت کنم. باید دید که آینده چه راهی جلوی پای ما خواهد گذاشت.

باز نشر: مجله اینترنتی Bartarinha.ir