رفتار ایذایی چیست؟ با انواع اختلالات آن آشنا شوید

برترین ها: اختلال های ایذایی، کنترل تکانه و سلوک، که معمولا برای اولین بار در دوران کودکی یا نوجوانی نمایان می شود، شامل حالاتی است که در آن ها مشکلاتی در زمینه خود کنترلی هیجان ها و رفتار ها وجود دارد و سبب نقض حقوق دیگران می شود.

نافرمانی مقابله جویانه

علایم

• خلق خشمگین
• از کوره در رفتن
• زودرنج
• کینه جو
• مخالفت فعالانه با مراجع قدرت
• ناراحت کردن عمدی دیگران

ویژگی اصلی این اختلال که اغلب در طول سال های پیش از دبستان رخ میدهد، الگوی مکرر و پایدار خلق خشمگین، رفتار مقابله ای و تلافی جویانه است.

در این اختلال، حداقل چهار علامت از طبقات رفتاری ذیل که بیش از شش ماه دوام داشته و در تعامل با حداقل یک نفر غیر از خواهر و برادر فرد بروز می کند، مشاهده می شود:

۱. خلق خشمگین (تحریک پذیر)

- غالبا از کوره در می رود
- غالبا زود رنج است یا به آسانی دلخور می شود
- غالبا خشمگین است یا به آسانی دلخور می شود

۲. رفتار جر و بحث (مقابله ای)

- غالبا با مراجع قدرت بحث می کند یا در مورد کودکان و نوجوانان با بزرگسالان صحبت می کند.
- غالبا فعالانه مخالفت می کند یا از انجام درخواست های مراجع قدرت یا عمل به قواعد سر باز می زند.
- غالبا به طور عمدی دیگران را ناراحت می کند.
- غالبا برای اشتباه یا بدرفتاری های خودش دیگران را سرزنش می کند.

3. رفتار تلافی جویانه (کینه توزی)

- حداقل دو بار در شش ماه گذشته کینه جویی یا تلافی جویی کرده است

این اختلال در خانواده هایی که در آن ها مراقبت از کودک به دلیل جایگزینی پیاپی مراقب های مختلف از هم گسیخته، یا در خانواده هایی که امور مراقبت از کودک به شیوه ای خشن و ناپایدار یا توام با غفلت صورت می گیرد، شایع است.

این اختلال در رفتار، با ایجاد ناراحتی در فرد یا دیگران، و محیط اجتماعی بلافصل او (خانواده، گروه همسالان، همکاران) همراه بوده، یا تاثیر منفی روی کارکرد اجتماعی، تحصیلی، شغلی یا دیگر حوزه های مهم کارکردی دارد. این رفتارها ناشی از یک اختلال روان پریشانه دیگر یا مصرف مواد نیست.

اختلال انفجاری متناوب

علایم

• خشم
• پرخاشگری کلامی
• پرخاشگری فیزیکی با یا بدون آسیب

ویژگی اصلی این اختلال که در اواخر کودکی یا در نوجوانی بسیار شایع است، فوران های پرخاشگری مبتنی بر خشم با آغازی سریع است.

فوران های پرخاشگری معمولا سی دقیقه طول می کشد و معمولا در پاسخ به تحریک کوچکی از سوی یک همکار یا دوست نزدیک روی می دهد. برون ریزی های پرخاشگرانه ممکن است مکرر یا نامکرر باشد.

در برون ریزی مکرر، به صورت دو بار در هفته و به طور متوسط در یک دوره سه ماهه علایم ذیل مشاهده می شوند:

• پرخاشگری کلامی / از کوره در رفتن، ایرادگیری، جر و بحث، جنگ کلامی
• پرخاشگری فیزیکی بدون آسیب، تخریب یا جراحت جسمانی نسبت به اموال، حیوانات یا سایر افراد

در برون ریزی نامکرر، فوران پرخاشگری فیزیکی همراه با آسیب، تخریب یا جراحت جسمانی به حیوانات و افراد سه بار در طول یک سال رخ می دهد.

شدت پرخاشگری ابراز شده دارای خصوصیات ذیل می باشد:

• به طور چشمگیری نامتناسب با محرک یا عوامل استرس زای روانی اجتماعی
• از پیش برنامه ریزی نشده
• مبتنی بر خشم
• بدون قصد دست یابی به هدف های ملموس / پول، قدرت، ارعاب

این اختلال باعث آشفتگی چشمگیری در فرد می گردد، یا به تخریب کارکرد شغلی یا بین فردی منجر می گردد و ممکن است با پیامدهای مالی یا قانونی همراه باشد. حداقل سن تقویمی برای بروز این اختلال شش سال بوده، نمی توان آن را به اختلال روانی دیگر نسبت داد و قابل استناد به یک بیماری طبی یا تاثیر فیزیولوژیک یک ماده نیست.

اختلال سلوک

علایم

• قلدری
• قساوت
• دزدی
• تخریب اموال دیگران
• دروغ گویی
• فرار از خانه
• زورگیری

ویژگی اصلی این اختلال که اولین علایم آن از اواسط کودکی تا اواسط نوجوانی پدیدار می شود، الگوی رفتاری مکرر و پایدار در نقض حقوق اساسی دیگران و قواعد اجتماعی اصلی مرتبط با سن است.

در این اختلال حداقل سه مورد از پانزده ملاک ذیل که در چهار طبقه بیان می شوند، در طول یک سال مشاهده می شود:

پرخاشگری نسبت به افراد یا حیوانات

- قلدری، تهدید کردن و ترساندن دیگران
- آغاز کردن زد و خورد جسمانی
- به کار بردن سلاحی که می تواند باعث صدمه جسمانی به دیگران شود / چوب، پاره آجر، چاقو، تفنگ
- قساوت جسمی نسبت به دیگران
- قساوت جسمی نسبت به حیوانات
- دزدی هنگام مواجهه با قربانی / کلاهبرداری، زورگیری، سرقت مسلحانه
- وادار کردن دیگران به فعالیت جنسی

تخریب اموال

- آتش افروزی به قصد تخریب اموال به صورت عمد و به قصد ایجاد آسیب
- تخریب اموال دیگران

تقلب یا دزدی

- وارد شدن به زور به خانه، ساختمان یا ماشین دیگران
- فریب دادن دیگران به وسیله دروغ
- دزدیدن اقلام با ارزش قابل توجه بدون مواجه شدن با قربانی / بلند کردن جنس از مغازه بدون شکستن درب و ورود با زور، جعل سند

نقض جدی مقررات (قبل سیزده سالگی)

- بیرون ماندن شب ها از خانه علی رغم مخالفت والدین
- حداقل دو بار فرار شبانه یا یک بار فرار طولانی از خانه در زمانی که با والدین تنی یا ناتنی زندگی می کند
- گریختن از مدرسه.

این اختلال باعث تخریب بالینی قابل توجهه در کارکرد اجتماعی، تحصیلی یا شغلی می گردد. معمولا فرد مبتلا به استثنای زمان گرفتار شدن یا مواجهه با تنبیه، احساس پشیمانی یا گناه نمی کند.

جنون آتش افروزی

علایم

• آتش افروزی عمدی بدون منفعت
• برانگیختگی عاطفی
• تسکین و لذت هنگام و بعد از آتش افروختن

ویژگی اصلی این اختلال که سن خاصی برای شروع آن تعریف نشده است، وجود دوره های آتش افروزی عمدی و هدفمند در بیش از یک موقعیت است.

افراد با این اختلال پیش از آتش افروزی، تنش یا برانگیختگی عاطفی را تجربه می کنند. شیفتگی، علاقه مندی، کنجکاوی یا مجذوب شدن به آتش و زمینه موقعیتی آن (وسایل آتش افروزی، کاربردهای آتش، پیامدهای آتش سوزی) وجود داشته و افراد دچار این اختلال به صورت مرتب تماشاگر آتش ها در همسایگی خود هستند، ممکن است زنگ هشدارها را به صدا اندازند و از موسسه ها، ابزار و کارکنان مرتبط با آتش لذت ببرند. آن ها ممکن است اوقاتی را در مراکز محلی آتش نشانی سپری کنند، برای مرتبط شدن با مراکز آتش نشانیآتش بیفروزند، یا حتی آتش نشان شوند.

این افراد هنگام آتش افروختن، تماشای تاثیرات آن یا مشارکت در عواقب پس از آن، لذت، ارضا یا تسکین را تجربه می کنند. این آتش افروزی برای بیان منافع مادی، بیان عقاید اجتماعی سیاسی، پنهان کردن فعالیت مجرمانه، بیان خشم یا کینه توزی، برای بهبود شرایط زندگی فرد، یا در پاسخ به یک هذیان یا توهم انجام نشده و حاصل اختلال در قضاوت (اختلال هوشی رشد) نمی باشد.

جنون دزدی

علایم

• دزدیدن مکرر اشیا
• تسکین و لذت حین دزدی
• افسردگی و احساس گناه

ویژگی اصلی این اختلال که غالبا در نوجوانی آغاز می شود، ناتوانی مکرر برای مقاومت در برابر تکانه های دزدیدن اشیا بدون توجه به ارزش مادی و بدون نیاز به استفاده شخصی است.

فرد پیش از دزدی، احساس تنش فزاینده ای را تجربه می کند و در حین دزدی احساس لذت، رضایت یا تسکین می کند. این دزدی برای ابراز خشم، کینه جویی یا در پاسخ به یک هذیان یا توهم انجام نمی شود.

اشیا دزدیده می شوند علی رغم این واقعیت که معمولا ارزش مادی اندکی دارند و فرد می تواند پول آن ها را پرداخت کند، غالبا آن ها را دور می اندازد و یا به آن ها بی توجهی می کند. گاهی فرد ممکن است اشیاء دزدی را ذخیره کند یا مخفیانه آن را باز گرداند.

گر چه این افراد دچار این اختلال، در صورتی که احتمال دستگیری فوری وجود داشته باشد از دزدی اجتناب می کنند اما اغلب دزدی ها را از پیش برنامه ریزی نکرده یا به طور کامل احتمال دستگیر شدن را مد نظر قرار نمی دهند.

دزدی بدون کمک گرفتن از دیگران یا به کمک دیگران انجام می شود. این افراد معمولا در برابر تکانه دزدیدن مقاومت می کنند و به اشتباه بودن کارشان آگاه هستند، از دستگیر شدن می ترسند و درباره دزدی هایشان احساس افسردگی یا گناه می کنند.

آیا اسامی این اختلالات روانی تا به حال به گوشتان خورده بود؟ شاید هم کسانی را در اطراف خود دیده باشید که از این اختلالات رنج میبرند. تجربیات خود را در قسمت نظرات با ما در میان بگذارید.