علل، علایم و علاج بیماری آرتریت روماتوئید

هفته نامه سلامت - دکتر سیده زهرا میرفیضی، فوق تخصص روماتولوژی و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی مشهد: «آرتریت روماتوئید» بیماری مزمنی است که با درد، تورم، خشکی خو محدودیت حرکت مفاصل همراه است. مفصل قسمتی است که دو یا چند استخوان به یکدیگر متصل شده و حرکت می کنند که ترشح مایع لزجی از قشای مفصلی این روند را آسان تر منی کند.

در آرتریت روماتوئید سیستم ایمنی به دلایل نامشخصی، به سلول های غشای مفصلی حمله می کند و سبب التهاب در غشای مفصلی می شود.

در نتیجه این لایه نازک، ضخیم می شود و در محل مفصل مبتلا، تورم، گرمی و گاهی قرمزی بروز می کند. با پیشرفت بیماری بافت های ملتهب بر غضروف و استخوان های اطراف اثر می گذارد و سبب تخریب آنها می شود. رباط ها و تاندون ها نیز ضعیف می شوند و قادر به محافظت از مفصل در برابر فشارهای روزمره نیستند.

مطالعات نشان می دهد بیشترین صدمات به استخوان ها و مفاصل طی یکی دو سال اول بیماری خر می دهد که ضرورت تشخیص سریع و شروع به موقع درمان مناسب را می طلبند.

در بعضی موارد علاوه بر مفاصل زانو، آرنج، مچ دست و مفاصل بین انگشتان، سایر قسمت های بدن مانند عضلات پوست، ریه ها، اعصاب محیطی و چشم نیز گرفتار می شود یا برخی بیماران دچار خستگی، کاهش وزن و تب خفیف می شوند که به همین دلیل «بیماری روماتوئید» گفته می شود. اگرچه ممکن است این بیماری در هر سنی حتی کودکان و جوانان نیز دیده شود اما عموما در میانسالی بروز می کند و علائم بیماری در سنین مختلف، متفاوت خواهد بود. شیوع آرتریت روماتوئید در زنان 3 برابر مردان و بیشتر بین 30 تا 60 سالگی است.

علائم و نشانه های بیماری

آرتریت روماتوئید خصوصیاتی دارد که آن را از سایر بیماری های مفصل متمایز می کنند، به طوری که در این بیماری بیشتر مفاصل کوچک دست ها و پاها معمولا به طور قرینه درگیر می شود، به عنوان مثال هر دو زانوی چپ و راست یا مچ یا هر دو دست، همچنین ابتلا به این بیماری با تورم و درد مچ دست ها و مفاصل بین بندهای انگشتان نزدیک به مچ همراه است.

دردناک بودن مفاصل، ورم احساس گرما در مفاصل و حساس بودن به فشار، خشکی مفاصل به خصوص صبح ها و پس از استراحت طولانی، خستگی، احساس کسالت و تب های گهگاه نیز از علائم شایع این بیماری است. از طرفی، علائم بیماری در افراد متفاوت است و غالبا روند مزمنی دارد و بیمار با دوره های عود و خاموشی بیماری روبرو است. در موارد کمتری، علائم بیماری همیشگی است و به سرعت پیشرفت می کند.

علل زمینه ساز بیماری

گرچه علل دقیق ابتلا به این بیماری هنوز مشخص نشده، تحقیقات نشان می دهد مجموعه ای از عوامل ژنتیک و محیطی در این زمینه دخیل هستند. به عنوان مثال زمینه ژنتیک در بعضی افراد، آنها را بیشتر مستعد ابتلا به این بیماری می کند. البته نه به این معنی که لزوما فرزندان افراد مبتلا نیز به این بیماری دچار می شوند. در رابطه با عوامل محیطی نیز محققان بر این باورند سیگار کشیدن می تواند زمینه ابتلا به این بیماری را تشدید کند. همچنین به نظر می رسد عوامل هورمونی متعدد مانند تغییرات هورمونی دوران بارداری و شیردهی احتمال بیماری را بیشتر کند.

از طرفی مصرف قرص های ضد بارداری می تواند نقشی پیشگیرانه داشته باشد. البته باید اشاره داشت در این زمینه باورهای اشتباهی نیز وجود دارد. به عنوان مثال سرما یا تغییرات آب و هوایی و زندگی در مناطق سرد و مرطوب، کمبود یا افزایش ویتامین ها، مواد مغذی، بالا بودن چربی و قند خون، جذب نامناسب یا بازگشت مواد دفعی از روده ها و عفونت قسمت های مختلف بدن، به طور مستقیم در ابتلا به آرتریت روماتوئید نقشی ندارند.

راهکارهای تشخیص

تشخیص بیماری آرتریت روماتوئید در مراحل اولیه مشکل است زیرا اولا هیچ آزمایش خاصی به تنهایی نمی تواند نشان دهنده بیماری باشد. به علاوه، علائم در افتراد متفاوت است و شاید مشابه بیماری هایی مانند آرتریت باشد. ممکن است در مراحل اولیه علائم جزیی باشد و پزشک چند نوبت معاینه را برای بیمار ضروری بداند. بررسی سابقه پزشکی فرد، معاینات بالینی ، آزمایش های مختلف و عکسبرداری از مفاصل در روند تشخیص دقیق بیماری ضروری خواهد بود.

روش های درمان

طی سال های اخیر پیشرفت های خوبی در زمینه کنترل و درمان بیماری انجام گرفته است. با اعمال یک برنامه درمانی مناسب، علاوه بر تسکین و بهبود درد، روند التهاب مفاصل نیز کاهش می یابد. سیر تخریب مفاصل متوقف می شود یا کاهش می یابد و توانایی بیمار برای انجام فعالیت های روزمره بیشتر خواهد شد. روش های درمان بیماری شامل اصلاح شیوه زندگی، درمان های دارویی، جراحی و پیگیری منظم روند درمان خواهد بود. ایجاد تعادل مناسب بین فعالیت های روزمره، استراحت و تحرک فرد مبتلا به آرتریت روماتوئید بسیار اهمیت دارد و وی باید تحت نظر پزشک تمرینات ورزشی انجام دهد،

استفاده از اسپیلت های محافظ مفاصل و وسایل کمک کننده مانند کفش مناسب، صندلی دسته دار، توالت فرنگی و ... نیز برای بهبود شیوه زندگی بیمار باید مورد توجه قرار گیرد. خواب کافی، ورزش منظم، ارتباط مطلوب با کادر درمان و روش های کسب آرامش مانند تمرین آرام سازی نیز در کاهش استرس و اضطراب ناشی از بیماری موثر خواهد بود. از نظر علمی نیز هیچ نوع ماده غذایی خاصی برای بیماری آرتریت روماتوئید مفید یا مقصر شناخته نشده است. البته یک استثنا در مورد روغن ماهی وجود دارد که به دلیل وجود ترکیبات خاص خود اثر ضد التهابی دارد.

به طور کلی تغذیه این بیماران باید شامل مقدار کافی کالری، پروتئین و کلسیم باشد تا نیازهای غذایی تامین و از بروز چاقی پیشگیری شود. مکمل ویتامین D نیز معمولا تجویز می شود. مصرف داروهای مختلف مانند کورتیکو استروئیدها، مسکن ها و ... صرفا باید تحت نظر پزشک باشد و در صورتی که پزشک جراحی را ضرورت بداند، این روش درمان پیشنهاد می شود. مراقبت های منظم پزشکی نیز در این باره بسیار مهم است تا وضعیت بیماری، میزان تاثیر و عوارض داروها و تغییر علائم توسط پزشک کنترل شود تا ادامه روند درمان و تغییر در تجویز داروها تنظیم شود.

پیشگیری و درمان پوکی استخوان در مبتلایان به آرتریت روماتو.ئید، به خصوص اگر کورتون مصرف می کنند، باید مورد توجه باشد. پس از سنجش تراکم استخوان، ممکن است نیاز به مصرف کلسیم، ویتامین D و داروهای ضد پوکی استخوان باشد. انجام واکسیناسیون سالانه ضد آنفلوآنزا و یک نوبت واکسن ضد پنوموکوک نیز به این بیماران توصیه می شود. همچنین با توجه به شیوع بیماری های ایسکمیک قلبی در مبتلایان به آرتریت روماتوئید، اندازه گیری چربی خون لازم خواهد بود.

مشکلات بارداری در خانم های مبتلا به آرتریت روماتوئید

بارداری در خانم های مبتلا به آرتریت روماتوئید مانند افراد سالم است. بیماری در بیشتر بیماران طی دوران بارداری فروکش می کند و نیاز به مصرف دارو کمتر می شود اما معمولا پس از زایمان احتمال عود بیماری وجود دارد. همچنین مصرف برخی داروها در زمان بارداری و شیردهی ممنوع است و خانم ها و آقایان مبتلا که از داروهای متوترکسات یا لفونومید استفاده منی کنند، باید ۳ ماه پیش از اقدام به بارداری، تحت نظر پزشک دارو را قطع کنند.

بخور نخورهای آرتریت روماتوئید

ترجمه مریم سادات کاظمی: گرچه تغذیه یکی از مهم ترین اصول حفظ تندرستی است که تاثیر بسزایی در پیشگیری و کنترل بیماری ها دارد، اما در واقع یک برنامه غذایی خاص نمی تواند به طور قطع از بروز این بیماری پیشگیری کند یا به درمان کامل آن بینجامد. با این حال مسئله جالب این که ابتلا به آرتریت روماتوئید در ساکنان جنوب دریای مدیترانه به طور قابل توجهی کم است.

مطالعات انجام گرفته در این باره نشان می دهد روغن زیتون، انواع روغن های ماهی، میوه ها و سبزیجات عوامل محافظت در برابر این بیماری هستند. در حالی که گوشت، نیتریت ها و دریافت خیلی زیاد آهن عوامل تشدید کننده محسوب می شوند. از طرفی بررسی های بالینی نیز ثابت می کند روزانه مصرف ۳ گرم امگا ۳ موجود در روغن ماهی و ۱۰ گرم روغن زیتون نتایج مثبتی خواهد داشت.

نتایج مطالعه دیگری نیز حاکی از آن است افرادی که رژیم مدیترانه ای مبتنی بر مصرف بالای میوه ها و سبزیجات، ماهی و روغن زیتون دارند کمتر دچار التهابات می شوند و احساس سرزندگی و قابلیت های فیزیکی آنها افزایش می یابد. رعایت این رژیم غذایی به بهبود وضعیت خانم های بیمار نیز کمک می کند. در این زمینه بعضی متخصصان رژیم گیاهخواری را نیز در بهبود وضعیت مبتلایان به آرتریت روماتوئید موثر می دانند. حال آن که رژیم مدیترانه ای علاوه بر تاثیرات ذکر شده در تنظیم سیستم ایمنی بدن نیز نقش دارد و امکان رعایت آن در مدت طولانی تر نسبت به رژیم گیاهخواری بیشتر است.

امگا 3 با منشأ خوراکی های دریایی:

اسیدهای چرب امگا ۳ موجود در ماهی های چرب و روغن ماهی می تواند به کاهش درد، شیوع درد در مفاصل مختلف، مدت خشکی صبحگاهی مفاصل و استفاده از داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی کمک کند. بر اساس تحقیقات نیاز روزانه بدن به امگا ۳ برای کاهش التهاب حدود ۳ گرم است. این مقدار با رژیم غذایی معمول کاملا تامین نمی شود و حتما باید ۳ وعده ۱۵۰ گرمی ماهی چرب مانند کنسرو ساردین در روغن آزاد و ... در هفته به علاوه روزانه یک گرم مکمل امگا ۳ در تغذیه افراد گنجانده شود.

روغن زیتون:

روغن زیتون سرشار از آنتی اکسیدان هاست و خواص ضد التهابی بالایی دارد. مصرف روزانه یک قاشق سوپ خوری ۱۵ (میلی لیتر) روغن زیتون برای بدن کافی است. البته باید انواع کاملا خالص یا اولین روغن تهیه شده از زیتون تحت سرما استفاده شود زیرا روغن های تصفیه شده بخش زیادی از آنتی اکسیدان ها را از دست داده اند. بهتر است روغن زیتون بدون گرما دیدن و همراه سالاد یا به جای کره یا نان میل شود. البته می توان از آن برای طبخ سبزیجات و تهیه مافین ها و بیسکویت ها استفاده کرد. روغن زیتون را در بطری های قهوه ای یا سبز تیره خریداری کنید.

گردو و آووکادو:

توصیه می شود مصرف روزانه دانه هایی مانند گردو، بادام، پسته و فندق البته به شکل خام و بدون نمک و همچنین آووکادو در برنامه غذایی گنجانده شود. مقدار زیاد آنتی اکسیدان های موجود در این مغزها و همچنین چربی های مشابه روغن زیتون در آووکادو در مقابله با آرتریت روماتوئید مفید خواهد بود.

میوه ها و سبزی ها:

میوه ها و سبزی ها سرشار از ویتامین های C، A، اسید فولیک و آنتی اکسیدان ها هستند که در بهبود عملکرد سیستم ایمنی بدن، مقابله با تاثیر منفی رادیکال های آزاد و کاهش آسیب به مفاصل نقش دارند. مصرف روزانه یک سهم از میوه ها و سبزی های مختلف ضامن دریافت کافی آنتی اکسیدان ها خواهد بود. در واقع، رنگ های متفاوت این خوراکی ها به دلیل آنتی اکسیدان های مختلف است که این تنوع در مصرف نیز اهمیت دارد.

دریافت کافی ویتامین D:

ویتامین D علاوه بر تاثیر مثبت بر توده استخوانی نقش موثری در سیستم ایمنی بدن نیز دارد. در واقع مطالعات ارتباط میان دریافت کافی ویتامین D و کاهش خطر ابتلا به D را تایید می کنند. در نواحی مدیترانه، تابش فراوان نور خورشید نیاز به این ویتامین را به خوبی تامین می کنند اما ساکنان نواحی سرد یا افرادی که به دلایل مختلف بیشتر ساعات روز را در محیط های بسته سپری می کنند، حتما باید تحت نظر پزشک مکمل های ویتامین D مصرف کنند. منابع غذایی حاوی این ویتامین محدود هستند و از میان آنها می توان به تن ماهی ساردین در روغن، ماهی آزاد پخته، شیر و روغن های غیر هیدروژنه غنی شده با ویتامین D و زرده تخم مرغ اشاره کرد.

کاهش مصرف گوشت قرمز:

انواع گوشت قرمز چه به شکل معمول یا فراوری شده، حاوی ترکیباتی هستند که می توانند التهابات را افزایش دهند. همچنین آهن موجود در آنها در اکسیداسیون و آسیب های آن به مفاصل نقش دارند. علاوه بر این، گوشت های فراوری شده حاوی نیتریت نیز هستند که در بروز این بیماری مفصلی تاثیرگذار خواهد بود. حبوبات بهترین جایگزین گوشت قرمز هستند و یک فنجان حبوبات پخته معادل ۱۵۰ گرم گوشت پروتئین دارد. از مجموع ۱۴ وعده غذای اصلی در هفته توصیه می شود ۳ وعده ماهی، ۵ وعده حبوبات، ۳ وعده مرغ و تخم مرغ و دیگر خوراک یهای دریایی و ۳ وعده گوشت قرمز باشد.

کاهش مصرف امگا 6

مقدار بسیار زیاد اسیدهای چرب امگا ۶ (اسید لینولئیک) می تواند در افزایش التهابات نقش داشته باشد. روغن های هسته انگور، سویا، آفتابگردان، ذرت و جوانه گندم سرشار از اسیدهای چرب امگا ۶ است که توصیه می شود روغن زیتون خالص یا روغن کانولای مرغوب مصرف شود.

توصیه ساده اما کاربردی

غلات سبوس دار را جایگزین غلات تصفیه شده کنید زیرا عملکرد سیستم ایمنی را تقویت می کنند.

مخلوط سرکه با روغن زیتون یا روغن ماهی با آبلیمو به عنوان یک چاشنی سالم روش عالی برای تامین اسیدهای چرب در طول روز است.

کنسرو ماهی راهکار سریع و عالی برای افراد پر مشغله است تا از فواید ماهی بی بهره نمانند.

کنار میوه های فصل می توانید دیگر میوه های مورد علاقه را در فریزر نگهداری کنید و به تنهایی یا در ترکیب با ماست یا غلات میل کنید.

همیشه چند دانه پسته، بادام یا گردو را به عنوان میان وعده سالم همراه داشته باشید.

آرتریت روماتوئید بیماری التهابی است که تغییر در میکروبیوت های روده ای در بروز آن تاثیر دارد. پروبیوتیک ها میکروارگانیسم هایی هستند که می توانند فلور روده ای را تنظیم کرده و به تسکین علائم بیماری کمک کنند.

منبع: Passportante.fr

شیوع آرتریت روماتوئید در زنان ۳ برابر مردان است

آرتریت روماتوئید حدود 1 درصد جمعیت جهان را درگیر می کند. به دلیل ماهیت فرسایشی و ناتوان کننده شدید بیماری به خصوص در مراحل پیشرفته، آرتریت روماتوئید هزینه های سنگینی به ساختار اقتصاد و سلامت جوامع تحمیل می کند.

بر اساس تحقیقات، شیوع ابتلا به آرتریت روماتوئید در خانم ها 3 برابر آقایان است و گرچه در فاصله سنین 40 تا 65 سالگی بیشترین آمار ابتلا را دارد اما در افراد جوان تر نیز دیده می شود.

این بیماری در نواحی مختلف دنیا گستردگی بالایی دارد و برخلاف تصور، ساکنان اروپا و آمریکای شمالی بیشتر مستعد ابتلا به آرتریت روماتوئید هستند و مبتلایان در نواحی محروم مانند نواحی روستایی غرب آفریقا کمتر در معرض پیشرفت بیماری قرار دارند.

عوامل متعددی در بروز این بیماری تاثیر دارند که یکی از مهم ترین آنها سیگار کشیدن است. تحقیقات نشان می دهد شیوع ابتلا به آرتریت روماتوئید در افراد سیگاری 4 برابر غیرسیگاری هاست.

آمارها نشان می دهد حدود 580 هزار نفر در انگلستان و ولز از عوارض ناتوان کننده این بیماری رنج می برند. در ایالات متحده آمریکا نیز 1.3 میلیون نفر مبتلا به آرتریت روماتوئید هستند که سالانه حدود 128 میلیارد دلار هزینه های درمان و مبالغ غیر مستقیم از جمله کاهش نیروی کار و بازدهی تولید را بر این کشور تحمیل می کنند.

علاوه بر این باید خاطرنشان کرد بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید در معرض خطر فزاینده معلولیت و فوت زودهنگام هستند و این احتمال نسبت به افراد سالم هم سن آنها 2 برابر خواهد بود. از طرفی، این بیماری 42 درصد مرگ و میر ناشی از آرتریت و دیگر ناراحتی های روماتیسمی را در بر می گیرد.

منبع: News-Medical.net