هومیاپاتی یا مشابه درمانی چیست؟

ماهنامه همشهری تندرستی: گاهی دچار بیماری هایی می شویم که با رفتن نزد پزشکان مختلف و درمان های گوناگون هم درمان نمی شوند و درد همچنان به قوت خود باقی است. در این زمان بعضی بیماران به دنبال درمان های تکمیلی می افتند؛ درمان هایی مانند طب های سنتی، هومیوپات و ...

اما این گونه روش های درمانی چگونه عمل می کنند و چطور می توانند موثر واقع شوند؟ چرا بعضی افراد می توانند پاسخ مثبتی از آن بگیرند و درمان شوند ولی عده ای دیگر اعتقادی به این روش ها ندارند و اغلب هم نتیجه خوبی نمی گیرند. ولی عملکرد این نوع درمان ها چگونه است و چطور عمل می کنند. روش های قدیمی و نوینی که گاهی به کمک شکل معمول و متداول پزشکی می آیند تا به درمان دردهای مرموز و نامفهوم بیایند. در این خصوص با دکتر آرش احمدی، عضو جامعه بین الملل هومیوپات گفتگو کرده ایم.

هومیوپات

هومیوپات از زمان بقراط وجود داشته. او اعتقاد داشته درمان به دو صورت است؛ «هومیوپاتی» و «آنتی پاتی». هومیو به معنای مشابه است و پاتی هم به معنای بیماری. بنابراین «هومیوپات» هم به معنای مشابه بیماری است. یعنی در این روش به جای مبارزه با بیماری با وارد کردن «مشابه» آن بیماری را درمان می کنیم و برای بدن شرایط مشابه بیماری را فراهم می کنیم تا خودش به مبارزه با عامل اصلی بیماری رود.

این شرایط تقریبا مانند شرایط روبرو شدن بدن با واکسن است؛ یعنی از میکروب یا آنتی ژن مرتبط با میکروب ضعیف یا کشته و بسیار رقیق شده استفاده می شود تا سیستم ایمنی را تحریک کند تا آرایش دفاعی در مقابل عامل بیماری که شبیه آن است به وجود بیاورد.

تاریخچه هومیوپات

د ر سال 1796 «ساموئل هانمن» آلمانی درباره قانون مشابهت تعریف خاصی ارائه می کند. او وقتی در حال ترجمه کتاب داروشناسی از زبان فرانسه به آلمانی بوده به کلمه ای به نام کینین می رسد که در واقع پوست درخت گنه گنه است و درباره آن نوشته شده که بیماری مالاریا را به این دلیل درمان می کند که تلخ است و اثر تونیک دارد. به همین خاطر هانمن به فکر جستجوی بیشتر در مورد آن می افتد. بنابراین آن را روی خودش آزمایش می کند. میزانی از آن را هم در دهانش می گذارد و پس از چند بار مصرف متوجه می شود علائمی شبیه مالاریا (یعنی تب و لرز و تعریق) در بدنش ظاهر می شود که از علائم اصلی مالاریاست ولی بعد از قطع مصرف کینین یا همان پوست درخت گنه گنه علائم بیماری هم برطرف می شود.

هانمن این آزمایش را چندین بار تکرار می کند و باز هم همان علائم را مشاهده می کند. بنابراین نتیجه می گیرد که پوست درخت گنه گنه به این دلیل می تواند مالاریا را درمان کند که خودش توانایی بروز علائمی مانند مالاریا در بدن را دارد. بنابراین قانونی را به نام «قانون مشابهت» در مجله معروف آن زمان با این مضمون چاپ می کند: «مشابه می تواند مشابه را درمان کند» و در آن درمان با این شیوه را توضیح می دهد. در صورتی که معمولا درمان با مخالف خود انجام می شود نه مشابه، مثلا برای درمان گلودرد دارویی برخلاف و مخالف آن را مصرف می کنند.

فرآیند درمان

در روش هومیوپاتی یا درمان از طریق مشابهت ساموئل هانمن به این فکر می افتد که باید موادی را پیدا بکند که با تجویز آنها به بیمار «قانون مشابهت» اجرا شود.

در این روش ماده ای برای بیمار تجویز می شود که بتواند علائمی شبیه بیماری را در انسان سالم به وجود بیاورد؛ همان گونه که کینین (پوست درخت گنه گنه) بردی درمان بیماری مالاریا مفید واقع شده بود. وقتی این ماده به بیماری که مالاریا دارد داده می شود، با ایجاد علائمی شبیه بیماری، درمان صورت می گیرد.

توجه داشته باشید این کار باعث شدت یافتن بیماری نمی شود. در واقع هنگامی که ماده دارویی با سیستم داروسازی هومیوپاتی به گونه ای ریزوضعیت برای بیمار تجویز شود - حتی اگر ابتدا باعث شدت علائم شود - ولی علائم به سرعت کاهش پیدا می کند و وضعیت بیمار بهتر می شود.

فرآیند آن هم به این صورت است که «نیروی حیاتی» یعنی مجموعه ای از «سیستم روحی ذهنی، عصبی، غددی و روحی» را که می توان به آن «سیستم ایمنی» بدن هم گفت، تحت الشعاع قرار می دهد.

داروهای هومیوپات

داروهای هومیوپات در کارخانه های مخصوص، رقیق و آماده می شود و دوز مصرفی را هم پزشک متخصص مشخص می کند. در سیستم درمانی هومیوپات 4 هزار دارو وجود دارد که 70 درصد آنها گیاهی هستند و بقیه نیز مواد معدنی و حیوانی هستند که روز به روز نیز به تعداد این داروها اضافه می شود.

اما برای عمل آوردن مواد طبیعی رقیق می شوند که درجه رقت آنها نیز بسیار متفاوت است. این داروها در بعضی موارد خیلی رقیق نیستند ولی در موارد دیگری رقت های بسیار بالایی دارند. به این دلیل گاهی این داروها محکوم به تاثیرات «تلقینی» می شوند؛ درست مثل واکسن که آنها هم بسیار رقیق می شوند.

پژوهش های مختلفی بر روش های ساخت واکسن انجام شده است که نشان می دهند مواد رقیق شده هومیوپاتی هم قابل اثر خواهند بود و تاثیر آنها بیش از جنبه تلقین بر بدن تاثیر می گذارد.

تحقیقات زیادی صورت گرفته نشان می دهند تاثیر داروهای هومیوپات بیش از «دارونما»هاست. با توجه به این که هومیوپاتی در دامپزشکی نیز بسیار استفاده می شود نشان می دهد که نمی تواند جنبه تلقینی داشته باشد زیرا دام نمی تواند تلقین پذیر باشد. کودکان نیز پاسخ خوبی به این روش درمانی داده اند که باز هم نشان می دهد هومیوپات نمی تواند جنبه تلقینی داشته باشد. البته درصدی از میزان تاثیر هر داروی درمانی در پزشکی بر اساس تلقین است اما نکته مهم این است که چه میزانی از تاثیر دارو بیش از جنبه تلقینی آن است.

باور ذهنی

اگر بخواهیم بدانیم میزان باور به بهبود داروهای طب های مکملی مانند هومیوپات تا چه میزان می تواند بر نتیجه موثر باشد؛ باید بدانیم تنها تاثیری که باور و اعتقاد ایجاد می کند این است که بیمار مراحل درمان را با پزشک خود به خوبی طی می کند و پیگیر مصرف به موقع داروهای خود است که البته این موضوع برای هر روش درمانی موثر خواهد بود. در واقع نداشتن باور ذهنی و اعتقاد به موثر واقع شدن درمان باعث شکست خوردن درمان می شود زیرا در این صورت بیمار پیگیر مراحل درمان نخواهد بود.

انواع درمان

نحوه درمان های هومیوپاتی دو نوع است؛ کلاسیکال و مدرن. در هومیوپاتی کلاسیکال معمولا بیمار در هر مراجعه (تقریبا ماهی یک بار) حجم کوچکی از یک ماده دارویی را دریافت می کند و در طول درمان هم شیوه زندگی خاصی به او توصیه می شود. به علاوه پرهیز از چند ماده غذایی که جزء محرک ها هستند و تاثیر داروهای هومیوپات را کمتر می کنند مانند نعنا، سیر و قهوه...

اما در درمان مدرن، دارو تکرار می شود و نتایج خوبی هم به دنبال خواهد داشت. البته این دو شیوه برتری به یکدیگر ندارند و هر بیمار می تواند طبق شیوه پزشک خود به درمان ادامه دهد.

علائم گمراه کننده

در طب های «کل نگر» - یعنی طبی که برای درمان یک بیماری کلیه نشانه های بدن را مد نظر قرار می دهد؛ نه فقط نشانه های یک عضو - که هومیوپاتی هم یکی از همین شیوه ها محسوب می شود - زمان زیادی لازم است تا نشانه های واقعی بدن مشخص شوند. گاهی خود ما به اشتباه گمان می کنیم علت اصلی یک بیماری فقط خاص همان عضوی است که درد هم در همان ناحیه است. حال آن که همیشه هم به این صورت نیست و گاهی پیش می آید که مثلا عامل اصلی یک بیماری را می توان در جای دیگری یافت که با شناخت و آگاهی از آن، تمام مشکلات هم به طور اتوماتیک برطرف خواهند شد.

پزشک در این نوع درمان ها برای رسیدن به تشخیص درست، سوالات زیادی از بیمار می کند. می توان گفت به طور متوسط میزان وقتی که پزشکان هومیوپات برای گرفتن نشانه های بیماری صرف می کنند، بیش از طب های دیگر است. به این دلیل که باید بتواند علائم را از تمامی قسمت های بدن به دست بیاورد. علاوه بر این که باید حتما هم نشانه های ذهنی، روحی و همچنین نشانه های عمومی مثل میزان حرارت بدن، تمایل به بعضی غذاها و تاثیر مثبت و منفی آنها بر بیمار، میزان تشنگی و تمایل به نوشیدن آب یا میزان گرمی و سردی دلخواه برای نوشیدنی ها را هم بررسی کند و بتواند نوع دارو را با توجه به گرفتن این اطلاعات تعیین و تجویز کند.

توجه به نشانه ها

آنچه بیمار می گوید می شود «بیان بیمار». اما چیزی که پزشک تشخیص می دهد فقط بر اساس بیان بیمار نیست. در واقع توجه به سندرم هاست که به معنای قرار گیری نشانه ها در کنار همدیگر است؛ یعنی توجه به نشانه ها و مطابقت دادن آنها با مواد دارویی هومیوپات. مثلا وقتی بیمار برای سردرد به پزشک هومیوپات مراجعه می کند، پزشک به دقت از ویژگی های سردرد، نوع درد، انتشار، زمان های ابتلا، علت شروع و حتی نشانه های همراه آن مانند بیماری و ... سوال می کند.

در واقع علت ابتلای به بیماری بسیار مهم است. گاهی یک ضربه، وارد شدن شوک، ناراحتی های روحی یا مصرف بعضی غذاها دلیل اصلی ابتلا به بیماری هستند. مثلا این که سردرد به دلیل قرار گرفتن به مدت طولانی زیر نور آفتاب باشد یا بیمار سال ها به آن مبتلا باشد با نوع سردردهای عصبی که مثلا پس از طی فشارهای مالی به وجود آمده باشند، بسیار متفاوت هستند.

البته این سوالات و معاینات در هر نوع طبی وجود دارند چون برای تشخیص بسیار مهم هستند. اما توجه به «جزییات» در هومیوپات بیشتر است، زیرا گاهی علت اصلی درد در جای دیگری به غیر از محل درد مثلا «سر» است ولی درد در آن ناحیه بروز کرده است. در واقع آنچه در هومیوپاتی مهم است، توجه کافی به نشانه ها و مطابقت آنها با مواد طبیعی است. با توجه به این که هومیوپاتی یک طب مکمل است، یعنی در کنار طب های غیر سنتی یا طب غربی، کارایی خود را نشان می دهد، بنابراین در این نوع درمان هیچ وقت بیمار را از مصرف داروهای مهم دیگری که قبلا برای او تجویز شده منع نمی کنیم. این نوع طب ها «تکمیل کننده» درمان های دیگر هستند. به همین خاطر هم مصرف هیچ گونه داروی مهمی که از قبل برای سلامتی بیماران تجویز شده در هومیوپاتی ممنوع نخواهد شد.

اهمیت پاسخ های بیمار

با توجه به این که پزشکان هومیوپات با دقت به پاسخ هایی که بیمار به آنها می دهد، نوع بیماری او را تشخیص می دهند، اگر بیمار به هر دلیلی نتواند نشانه ها و علائم را به طور صحیح به پزشک اعلام کند، این موضوع باعث گمراه شدن پزشک در تشخیص درست بیماری نمی شود. از آنجایی که این نوع طب کل نگر است و پزشک از کنار هم قرار گرفتن نشانه ها به تشخیص می رسد؛ اگر بیمار در پاسخ های خود شک و تردید داشته باشد، با توجه به نشانه های دیگر می توان به تشخیص منطقی دست یافت.