خطر بیماری سوءهاضمه، اگر به موقع درمان نشود

سوءهاضمه یکی از بیماری هایی است که از نظر پزشکی هیچ علت ارگانیک مشخصی برای آن پیدا نشده است اما مبتلایان به آن احساس ناراحتی شدید هنگام یا بعد از غذا خوردن پیدا می کنند.

ماهنامه همشهری تندرستی: سوءهاضمه یکی از بیماری هایی است که از نظر پزشکی هیچ علت ارگانیک مشخصی برای آن پیدا نشده است اما مبتلایان به آن احساس ناراحتی شدید هنگام یا بعد از غذا خوردن پیدا می کنند. نوع تغذیه، فشارهای عصبی و استرس عامل تشدید کننده آن است و نباید این بیماری را آسان گرفت. اگر به موقع درمان نشود می تواند خطرناک باشد.

آنچه پیش روی شماست گفتگو با دکتر شهرام آگاه فوق تخصص بیماری های کبد و گوارش و مدرس دانشگاه علوم پزشکی ایران درباره سوءهاضمه، نحوه درمان و تبعات آن است.

آیا منشأ و علت سوءهاضمه مشخص است؟

- کاهش وزن، بی اشتهایی و سابقه سرطان معده در بستگان درجه یک از مواردی هستند که اگر فرد مبتلا به سوءهاضمه باشد، نیاز به انجام اندوسکوپی را ضروری می کند. سوءهاضمه یک درد گوارشی بدون زخم است که با علائمی چون احساس درد هنگام غذا خوردن یا سوزش شکم، نفخ، احساس گاز زیاد در شکم، تهوع و استفراغ همراه است. البته ثابت شده که استرس و تنش های روحی در دستگاه گوارش تاثیر زیادی دارد، به طوری که هم در حرکات دستگاه گوارش و هم در آنزیم های هضمی و جذبی تاثیرگذار است.

خطر بیماری سوءهاضمه، اگر به موقع درمان نشود

یعنی سوءهاضمه یک بیماری عضوی و عملکردی است که استرس و اضطراب می تواند آن را تشدید کند؟

- بله، استرس می تواند فرد را دچار دل درد یا استفراغ کند. شدت درد نشان دهنده وجود یا نبود زخم نیست به نحوی که بعضا دون زخم هم بیمار ممکن است دردهای شدید داشته باشد. در واقع با تاثیر استرس بر دستگاه گوارش می تواند سوءهاضمه را تشدید کند.

چرا وقتی بیمار دچار دل درد و نشانه های سوءهاضمه است در آزمایش ها و آندوسکوپی نرمال نشان داده می شود؟

- در این مواقع بیمار دچار سوءهاضمه بدون زخم است اما باید توجه داشت که بعضا سنگ کیسه صفرا و سندرم روده تحریک پذیر می توانند علایم مشابهی ایجاد کرده و با سوءهاضمه اشتباه گرفته شود. بیمار مبتلا به سوءهاضمه بدون زخم، بعد از مصرف غذا در ناحیه سر دل ورم می کند یا احساس درد شدید یا درد برای چند ساعت خواهد داشت. به طور کلی غذا خوردن می تواند باعث بهتر یا بدتر شدن درد شود. گاهی اوقات هم ممکن است حالت تهوع ایجاد کند. گاهی در هنگام استرس یا ناراحتی های عصبی، دل درد بدتر می شود.

چه عللی باعث سوءهاضمه بدون زخم می شوند؟

- هنوز مشخص نیست. برخی پزشکان تحریکاتی مثل اسید معده و حساسیت نسبت به بعضی از غذاها را دلیل آن و برخی هم استرس و ناراحتی عصبی را موثر می دانند.

در صورت درمان نشدن، سوءهاضمه می توانند سبب سرطان دستگاه گوارش هم شود؟

- بیمارانی که دچار سوءهاضمه هستند درصد کمی ممکن است مبتلا به سرطان باشند اما سوءهاضمه به خودی خود منجر به سرطان دستگاه گوارشی نمی شود.

بیشتر در چه سنی افراد دچار بیماری سوءهاضمه می شوند؟

- ممکن است در هر سنی باشد، اما با توجه به شیوع بیش از حد بیماری های گوارش در ایران می توانیم سن مبنا را ۴۵ سال قرار دهیم. اگر فردی سن بالای ۴۵ سال دارد و به درد در قسمت فوقانی دستگاه گوارش مبتلا است، توصیه می شود در ابتدای کار حتما یک آندوسکوپی فوقانی انجام دهد.

اما اگر سن زیر ۴۵ سال است و علائم هشدار دهنده ای مانند کاهش وزن، استفراغ پیشرونده، دردی را که باعث بی خوابی فرد شود، ندارد، نیاز به انجام آندوسکوپی نیست. فرد باید از نظر ابتلا به میکروب هلیکوباکترپیلوری آزمایش شود اما کاهش وزن، بی اشتهایی و سابقه سرطان معده در بستگان درجه یک داشته باشد، فرد در سن زیر ۴۵ سال باید آندوسکوپی شود.

در کودکان چطور؟

- دل درد در ابتدای نوزادی ممکن است کولیک یا آلرژی به شیر یا ریفلاکس معده به مری باشد. در کودکان می بایست عفونت های گوارشی را هم رد کرد. علاوه بر این، اختلالات مادرزادی، انسداد روده به دلیل پیچ خوردگی باید مد نظر باشد. گاهی در کودکان دل درد ممکن است به دلیل حساسیت غذایی باشد. در بعضی از کودکان دل دردهای شدید و اختلالاتی که نیاز به جراحی دارند، می تواند دلیلش باشد. اگر دل دردهای شدید در کودکان وجود داشت، باید به پزشک مراجعه کرد.

وقتی فرد دچار سوءهاضمه عملکردی شود، دارو چقدر در درمان موثر است؟

- درست است که استرس ممکن است سوءهاضمه را تشدید کند، اما سوءهاضمه را به حساب استرس نباید گذاشت. در شرایطی خاص، باید برای فرد آزمایش یا اندوسکوپی انجام شود. اگر آندوسکوپی نرمال بود و یا فرد بر اساس تشخیص پزشک ؟؟؟ نداشت، داروهای ضد اسید بین یک تا دو ماه تجویز می شود اما اگر جواب نداد، داروها را تغییر می دهند. اگر مجموعه داروها باعث بهبود بیمار نشد، ممکن است داروهای ضد افسردگی با دوز کم شروع شود و استرس، اضطراب و وسواس مورد بررسی قرار بگیرد و در صورت وجود آنها نیاز به درمان اساسی دارد.

چه داروهایی سوءهاضمه را تحریک می کند؟

- بعضی از داروها خودشان ممکن است باعث سوءهاضمه شوند. به عنوان نمونه آسپرین یا خانواده آن یا برخی آنتی بیوتیک ها اگر پزشک تشخیص دهد، دلیل سوءهاضمه بیمار مصرف دارو است، آنها را متوقف می کند.

آیا افراد مبتلا به این بیماری باید رژیم غذایی خاصی هم داشته باشند؟

- بعضی از غذاها ممکن است سوءهاضمه را تشدید کند. در بعضی از بیماران قهوه، غذاهای چرب و پر ادویه، نوشابه های گازدار، سیگار و الکل علایم را بدتر می کند.

طب سنتی هم در درمان می تواند موثر باشد؟

- بسیاری از داروهای گیاهی در طب سنتی برای درمان سوءهاضمه استفاده می شوند که خیلی از آنها در داروخانه ها هم در دسترس هستند. یکی از داروهایی که مدت هاست در همه کشورها مورد استفاده قرار می گیرد، نعناع یا ترکیبات آن است که بعضی از علایم بیماری را کاهش می دهند اما باید دانست که انتخاب داروی گیاهی هم اگر طولانی مدت مصرف می شود، باید با تایید پزشک آگاه و آشنا به آن داروها صورت بگیرد.

جنسیت هم در این بیماری سوءهاضمه موثر است؟

- خیر. البته تفاوت آماری معنی داری بین مردان و زنان وجود ندارد گرچه زخم پپتیک که مردم آن را همان زخم معده می شناسند، در مردان بیشتر است.

چرا برخی خانم ها در دوران بارداری دچار مشکلات گوارشی می شوند؟

- رفلاکس یعنی نشت اسید از معده به ازوفاژ (مری)، در طول بارداری شایع است. به دلیل تغییرات هورمونی و بزرگ شدن فضای شکم در نتیجه بزرگ شدن جنین، رفلاکس تشدید می شود. در افرادی که پیش از بارداری مبتلا به رفلاکس هستند، ممکن است در دوره بارداری این موضوع تشدید شود. رژیم غذایی و پرهیز از غذاهای تند و چرب، قهوه و کاکائو می تواند در کاهش رفلاکس در دوره بارداری کمک کند.

آیا بیماری دستگاه گوارش فصلی است؟ دلیلی برای آنها وجود دارد؟

- شروع فصلی زخم اثنی عشر در بهار و پاییز است. این موضوع در همه کشورهای جهان شایع است. خیلی چیزها اپیدیمولوژی است. نمی شود دلیل آنها را گفت.

مراقب دل تان باشید

۱. دقت در رعایت بهداشت فردی - مخصوصا بهداشت دهان و دندان - واجب است.

۲. غذاهایی را که با بدن تان سازگاری ندارد مصرف کنید، این را بهتر از هر کسی به تجربه می دانید.

۳. پرخوری نکنید، می توانید دفعات بیشتری غذا بخورید با حجم کمتر.

۴. ساعت وعده های غذایی را تغییر ندهید، سر ساعت غذا بخورید.

۵. میان وعده روزانه را صرف هله هوله های «اشتها کورکن» نکنید.

۶. بنشینید و آهسته غذا بخورید، با آرامش و البته بدون اضطراب و عصبانیت.

۷. غذا را خوب بجوید.

۸. سعی کنید بعضی از انواع غذاها را کمتر استفاده کنید. مثلا مرغ، ماهی کبابی و سیب زمینی آب پز را جایگزین گوشت قرمز، پنیر و دیگر سرخ کردنی ها کنید.

۹. متنوع غذا بخورید، چون اشتهای تان باز و هضم غذا سریع و آسان تر می شود.

۱۰. مصرف فیبر را افزایش دهید. بعضی از میوه ها، عموما سبزیجات و نان سبوس دار سرشار از فیبر هستند. البته بعضی از اقلام مثل خیار و گوجه در مورد بعضی ها منجر به بازگشت اسید معده می شود.

۱۱. از مصرف ادویه های تند و سرکه پرهیز کنید.

۱۲. حواس تان باشد: نمک را هم زیاد مصرف نکنید، همه جوره مضر است.

۱۳. کافئین حال معده را خراب می کند؛ حواس تان به مصرف چای سیاه، قهوه و نوشابه های گازدار باشد.

۱۴. آب پرتقال سوزش معده را بیشتر می کند و مصرف سیگار و الکل حال این عضو حیاتی را به کلی به هم می ریزد.

۱۵. با معده سنگین به رختخواب نروید. یادتان باشد که دست کم فاصله بین شام و خواب باید دو ساعت باشد.

۱۶. لباس های تنگ نپوشید. اگر فشار روی امعاء و احشا را کم کنید، سوزش معده هم کم می شود.

۱۷. ورزش کنید و بکوشید وزن تان را در اختیار بگیرید و در صورت لزوم کاهش دهید.

۱۸. اگر احساس کردید که ضمن یبوست مزاج، شکم تان هم باد دارد و دچار ورم معده شده اید و در ناحیه شکم احساس درد دارید، حتما به پزشک مراجعه کنید.

۱۹. سر خود داروی معده و گوارش مصرف نکنید.

۲۰. خیلی از زنان باردار به سوزش معده مبتلا می شوند، مخصوصا در ماه های دوم و سوم بارداری. پرهیز از غذاهای چاشنی دار و سرخ شده توصیه می شود.