خطرات کم خوابی برای سلامتی

وب‌سایت پزشکان بدون مرز: بی‌خوابی شایع‌ترین اختلال خواب در جهان است. داروهای خواب‌آور نیز جزء شایع‌ترین داروهایی هستند که در سطح مراقبت اولیه تجویز می‌شوند. پژوهش‌های انجام‌شده نشان می‌دهد که حدود ٣٥ تا ٤٠ درصد جمعیت بزرگسال در کشورهای غربی از این بی‌خوابی رنج می‌برند.

کمتر از ١٠ درصد موارد بی‌خوابی توسط پزشکان مراقبت اولیه تشخیص داده می‌شود. موارد زیر از عوامل خطر بی‌خوابی محسوب می‌شوند: استرس‌های هیجانی، مهارت‌های سازگاری غیرانطباقی، اختلالات روان‌شناختی و نیز تکوین مشکلات جدی روان‌پزشکی، طلاق، بیوگی، جدایی، افزایش سن، طبقه اقتصادی- اجتماعی پایین، بی‌کاری، سیکل خواب نامنظم، سیگارکشیدن، نوشیدن قهوه و سوءمصرف الکل و موارد دیگر. در اکثر پژوهش‌ها شیوع بی‌خوابی در زن‌ها بیشتر از مردها گزارش شده است.

در جوامع در حال توسعه عواملی مانند فقر، تأثیر عمیقی روی عوامل محیطی مؤثر بر خواب در همه گروه‌های سنی دارد.

شاید برایتان عجیب باشد، ولی کم خوابی و بی خوابی به هر دلیلی که باشد، به طرز فوق العاده ای به سلامتی، فعالیت، ایمنی شما آسیب می رساند.این روزها عوارض کم خوابی یکی از مشکلات عمده در جوامع انسانی است. دل مشغولی های بیش از حد انسان ها، آن ها را دچار کم خوابی می کند که این موضوع می تواند از نظر جسمی و روحی اثرات مخربی برای افراد در پی داشته باشد. در ادامه به بررسی سرانجام ناخوشایندی خواهیم پرداخت که در صورت مداومت در بی خوابی به سراغ افراد خواهد آمد.

امروزه در جوامع شهری بی خوابی یکی از مشکلاتی است که می توان آن را به روشنی دید. در سال ۱۹۴۲ میلادی متوسط ساعت خواب هشت ساعت بود، اما هم اکنون این میزان به ۶.۸ ساعت در هر شب رسیده است. میزان متوسط خواب ایده آل برای هر فرد بالغ در طول ۲۴ ساعت شبانه روز بین ۷ تا ۹ ساعت است.

براساس آمارهای منتشر شده، بیش از ۴۰ درصد از آمریکایی روزانه کمتر از هفت ساعت می خوابند، بر این اساس بیش از ۷۰ میلیون نفر از آمریکایی ها دچار کمبود و اختلالات خواب هستند.

با وجود اینکه همگان از اهمیت میزان مناسب برای خوابیدن آگاه هستند، اما باز هم شاهد کم خوابی مخصوصا در میان جوانان هستیم. در جامعه ی ایرانی اغلب جوانان پس از بازگشت از محل کار یا دانشگاه مشغول اموراتی نظیر تماشای انواع سریال ها، فیلم های سینمایی یا انجام بازی و وب گردی هستند، از این رو بی خوابی در کشورمان نیز به مشکلی در میان جوانان تبدیل شده است.

در ادامه به بررسی 23 خطری خواهیم پرداخت که در صورت کم خوابی ممکن است گریبان گیر افرادی شود که از این مشکل رنج می برند.

1. بداخلاقی

براساس تحقیقات انجام شده از سوی جمعی از محققان، بد خلقی از جمله ی موارد مشهودی است که می توان این موضوع را از شکایات متعدد اطرافیان افرادی که کمتر از میزان طبیعی می خوابند، مشاهده کرد. این تیم از محققان شماری از افراد کم خواب را زیر ذره بین قرار داده اند و به این نتیجه رسیده اند که این افراد در برابر برخی مسائل واکنش تند تری نشان می دهند. برای مثال می توان به ایجاد مزاحمت در زمانی اشاره کرد که این افراد مشغول کار هستند.

2. سردرد

با وجود اینکه دانشمندان در قرن اخیر به ارتباط بین کم خوابی و سردرد پی برده اند، اما هنوز نتوانسته اند به روشنی ارتباط بین سردرد و کم خوابی را پیدا کنند. درد های مزمنی نظیر میگرن در اثر کم خوابی شدت می گیرند. براساس تحقیقات انجام شده توسط دانشمندان، 36 تا 58 درصد از افرادی که مبتلا به اختلالات تنفسی در زمان خواب هستند، با سردردهای غیرقابل وصفی در زمان بیدار شدن روبرو می شوند. دلیل این سردردها بیدار شدن های متوالی در طول خواب است که به بی خوابی منجر می شود.

3. ناتوانایی در یادگیری

بی خوابی در میان نوجوانان و جوانان به موضوعی همه گیر تبدیل شده است. مطالعات دانشمندان حکایت از این دارد که تعویض ساعت آغاز به کار مدارس راهنمایی از ساعت 7:30 به 8:30 منجر به بالا رفتن نمره ی دانش آموزان در شماری از درس ها شده است. بر این اساس، نمره ی دانش آموزان در درسی نظیر ریاضی و قرائت به ترتیب 2 و 1 امتیاز افزایش یافته است.

بی خوابی در حافظه ی کوتاه مدت نیز بی تاثیر نیست. با توجه به اینکه حافظه ی کوتاه مدت بخش مهمی از چرخه ی یادگیری است، از این رو بی خوابی می تواند تاثیر شگرفی روی توانایی افراد برای به یاد آوردن کلماتی داشته باشد که روز پیش آن ها را به حافظه ی خود سپرده اند. در یک مطالعه ی دیگر دانشمندان به این نتیجه رسیده اند که در صورت تمایل به یادگیری و مطالعه ی یک موضوع برای اولین بار و تکرار آن، بی خوابی می تواند تاثیر منفی داشته باشد. این تاثیر منفی حتی پس از به خواب رفتن بعد از یادگیری نیز از بین نمی رود.

4. چاقی

افرادی که دچار اختلالات خواب هستند و به میزان کافی نمی خوابند، دچار اختلالات هورمونی شده و در نتیجه اشتهای بیشتری برای خوردن غذاها با کالری بالا دارند که این موضوع بسیار خطرناک است. هرچند در زمان بیدار بودن می توان کالری بیشتری را سوزاند، اما این میزان کالری سوخته شده در برابر حجم بیشتری از کالری ها که پس از خوردن غذا وارد بدن می شود، تاثیری ندارد.

5. مشکلات بینایی

کم خوابی می توان مشکلاتی را در بینایی افراد ایجاد کند که از جمله ی آن می توان به ایجاد دید تونلی، دو بینی و تار شدن بینایی اشاره کرد. میزان بی خوابی رابطه ی مستقیمی با اختلالات بینایی دارد، بطوریکه هر چه میزان بی خوابی بیشتر باشد، احتمال ایجاد اختلالات بیشتر شده و در نتیجه مشکلات زیادی نیز برای فرد مورد نظر پیش می آید. همچنین امکان ایجاد توهم آشکار نیز در افراد کم خواب وجود دارد.

6. افزایش بیماری قلبی

دانشمندان با انجام تحقیقاتی به این نتیجه رسیده اند که با بیدار ماندن افراد برای بیش از 88 ساعت، فشار خون افزایش می یابد. براساس یافته های محققان، افرادی که در هر شبانه روز تنها 4 ساعت می خوابند در مقایسه با افرادی که 8 ساعت می خوابند، ضربان قلب بالاتری دارند. غلظت پروتئین واکنشی نوع C که یکی از علامت های ابتلا به بیماری های قلبی است در افرادی که کم خواب هستند، بیش از سایرین به چشم می خورد.

7. کند شدن سرعت عمل

عکس العمل و به بیان بهتر سرعت عمل افراد در اثر بی خوابی تحت تاثیر قرار می گیرد. دانشمندان برای اثبات ادعای خود، آزمایش هایی را انجام داده اند. محققان دو گروه از دانشجویان را مورد آزمایش قرار داده اند، بطوریکه تست هایی را در رابطه با تصمیم گیری سریع به عمل آورده اند، با این تفاوت که یکی از دو گروه در میان تست خوابیده اند، ولی گروه دیگر چنین اجازه ای نداشته اند. نتیجه ی تست گویای این موضوع است که افرادی که خوابیده اند، به شکل بهتری به سوالات پاسخ داده اند. این تست در مورد ورزشکاران نیز انجام شده است.

8. آسیب پذیری در مقابل بیماری ها

سازمان دفاعی بدن، وظیفه ی مبارزه با انواع باکتری ها و به بیان بهتر میکروارگانیسم ها را دارا است، بطوریکه حتی در صورت زخمی شدن نقطه ای از بدن و ایجاد زخم، سیستم دفاعی قادر است از نفوذ میکروب ها به بدن از ناحیه ی آسیب دیده و ایجاد عفونت جلوگیری کند. حال در صورت بی خوابی حتی برای یک شب، سیستم دفاعی بدن به اندازه ای ضعیف می شود که تا حدودی قدرت آن برای مبارزه با میکرو ارگانیسم ها از بین می رود.

9.زیاد شدن غیرعادی ادرار

زمانی که انسان به خواب می رود، سیستم تولید ادرار در بدن فرآیند آرام تری را در پیش می گیرد و از این رو است که اغلب افراد در زمان خواب نیازی به استفاده از سرویس های بهداشتی ندارند. اما زمانی که فردی در طول شب بیدار می ماند، خبری از فرآیند آرام تولید ادرار نیست. دانشمندان چنین وضعیتی را تولید بیش از حد ادرار شبانه می نامند. این موضوع عاملی برای شب ادراری در برخی کودکان و حتی بزرگسالان است، چراکه فرآیند تولید ادرار در این افراد با وجود به خواب رفتن به حالت معمول به فعالیت ادامه می دهد.

10. عدم تمرکز و حواس پرتی

انجام اموراتی نظیر مطالعه یا گوش دادن به توضیحات استاد در کلاس درس که نیازمند تمرکز است، به خواب فرد بستگی مستقیمی دارد. دانشمندان روی این موضوع تاکید دارند که در صورت بی خوابی، افراد باید در انتظار مشکلاتی نظیر نبود تمرکز و حواس پرتی باشند. در صورت بی خوابی، فرد در کسری از ثانیه به حالتی وارد می شود که نمی توان آن را خواب یا بیدار عنوان کرد.

11. تولید نشدن واکسن و بالا رفتن احتمال ابتلا به بیماری

محرک های موجود در بدن، آنتی بادی هایی را برای مبارزه با ویروس های خاصی تولید می کنند. همانطور که اشاره کردیم زمانی که فرد به اندازه ی کافی نمی خوابد، سیستم دفاعی بدن دچار مشکل شده و در نتیجه نمی تواند به خوبی کار کند. در یک تحقیق که در همین راستا انجام شده، به 19 تن از داوطلبان واکسن هپاتیت تزریق شد. ده تن از این افراد در طول شبانه روز هشت ساعت می خوابیدند، اما باقی افراد شرکت کننده در این آزمایش شب ها بیدار می ماندند. پس از گذشت چهار هفته، میزان آنتی بادی ساخته شده در بدن افرادی که در طول شبانه روز 8 ساعت خوابیده بودند، دو برابر افرادی بود که بیدار مانده بودند.

البته تحقیقات دیگری نیز در این خصوص انجام شده که از جمله ی آن می توان به تاثیر بی خوابی روی واکسن آنفولانزا اشاره کرد. در این تحقیق مشاهده شد که بی خوابی تاثیری در روند ایجاد آنتی بادی ندارد و از این رو دانشمندان به این نتیجه رسیده اند که بی خوابی فقط می تواند در مورد بیماری های خاصی چنین تاثیری داشته باشد.

12. اختلال در تکلم

بی خوابی تاثیر شگرفی روی نحوه ی حرف زدن افراد دارد، بطوریکه در طول یک آزمایش، افرادی که برای 36 ساعت بیدار نگه داشته شده اند، بصورت متمادی از واژه های تکراری و جملات کلیشه ای استفاده کرده اند. همچنین باید به این نکته اشاره کرد که این افراد با تن صدای ثابت و بصورت بسیار آرام و تقریبا نامفهوم کلمات را ادا می کردند. افرادی که از کم خوابی رنج می برند، توانایی بیان تفکرات خود در قالب جملات را نداشته و نمی توانند آنچه را که در ذهن دارند، به درستی انتقال دهند.

13. سرماخوردگی

اگر شما نیز جزو افرادی هستید که در اغلب روزها احساس سرما کرده و دوست دارید تا کنج گرمی را برای رسیدن به آرامش پیدا کنید، شاید به اندازه ی کافی نمی خوابید. آزمایش های صورت گرفته نیز این موضوع را اثبات کرده است. محققان 153 داوطلب را پس از دو هفته در معرض سرمای یکسانی قرار داده اند. براساس اطلاعات ارائه شده از بین این 153 نفر افرادی که در دو هفته ی گذشته در هر روز کمتر از 7 ساعت خوابیده اند، سه برابر بیش از سایر افراد که بیش از 8 ساعت خوابیده اند، در معرض سرماخوردگی قرار دارند. کیفیت خواب را نیز در این بین می توان موثر خواند. یافته های محققان نشان می دهد افرادی که 92 درصد از زمان در رختخواب بودن را می خوابند، 5.5 برابر بیش از افرادی که 98 تا 100 درصد از این زمان را می خوابند، احتمال سرماخوردگی دارند.

14. مشکلات سیستم گوارشی

از هر 250 آمریکایی یک نفر به بیماری التهاب روده مبتلا است و اختلالات خواب نیز علائم این بیماری را افزایش می دهد. در صورتی که کم خوابی بصورت مداوم تکرار شود، سندروم التهاب روده شدید تر می شود، بطوریکه 10 تا 15 درصد از آمریکایی به علت بی خوابی با این مشکل دست و پنجه نرم می کنند. همچنین باید به این نکته اشاره کرد افرادی که از بیماری کرون رنج می برند، در صورت بی خوابی دو برابر سایر افراد در معرض خطر عود کردن این سندروم در مقایسه با افراد عادی قرار دارند.

15. افزایش تصادفات رانندگی

رانندگی در حالت خواب آلودگی به اندازه ی رانندگی در زمان استفاده از مشروبات الکلی خطرناک است و از این رو توصیه می شود رانندگان در صورت بی خوابی اقدام به رانندگی نکنند. خوابیدن در هنگام رانندگی به دلیل خیرگی و ثابت بودن وضعیت راننده امری معمول است که این موضوع خطر تصادف را افزایش می دهد. براساس تحقیقات انجام شده، خلبانان، رانندگان کامیون، پزشک های شیفت و افرادی که باید شب ها بیدار بمانند، بیش از سایرین در خطر خواب در زمان رانندگی قرار دارند که این موضوع شانس تصادف را بالا می برد.

16. درد

افرادی که از مشکلاتی نظیر دردهای مزمن رنج می برند، معمولا نمی توانند به میزان کافی بخوابند، چراکه درد نقطه ای از بدن در زمان خواب وی را بیدار می کند. اخیرا محققان به این نتیجه رسیده اند که بی خوابی می تواند باعث افزایش درد در افراد شود. تحقیقات نشان می دهد که در صورت بیدار ماندن، مقاومت فرد در برابر دردهای ایجاد شده کمتر شده و در نتیجه فرد مورد نظر کمتر از پیش قادر است تا محرک های درد را تحمل کند.

17.ابتلا به دیابت

بیدار ماندن در ساعاتی که بدن براساس ساز و کارش برای خوابیدن و کاهش متابولیسم آماده می شود، در صورت استمرار می تواند منجر به ایجاد مقاومت در برابر انسولین و در نتیجه مبتلا شدن به بیماری دیابت نوع دوم شود. براساس تحقیقات انجام شده روی نوجوانان، مشخص شده که تغییرات برای بالا بردن میزان خواب افراد خطر ابتلا به بیماری دیابت را کاهش می دهد. همچنین باید به این موضوع اشاره کرد که با وجود رعایت رژیم غذایی، در صورت مداومت در کم خوابی خطر ابتلا به بیماری دیابت افزایش پیدا می کند.

18. به هم ریختگی

در صورتی که دقت کرده باشید، افرادی که دچار بی خوابی هستند، در شرایط آرمانی خود به سر نمی برند. تحقیقات صورت گرفته حاکی از این موضوع است، جراحانی که کمتر از سایرین می خوابند، 20 تا 32 درصد بیشتر دچار اشتباه می شوند. همچنین ورزشکارانی که عملکرد آن ها رابطه ی مستقیمی با تمرکز دارند، در صورت بی خوابی نمی توانند نتیجه ی لازم را دریافت کنند.

19. سرطان

محققان هنور در ابتدای راه تحقیقات برای یافتن رابطه بین کم خوابی و سرطان هستند. با توجه به اینکه بی خوابی منجر به ضعف سیستم ایمنی بدن شده و بدن را برابر ابتلا به بیماری ها قرار می دهد، می توان انتظار داشت که شانس ابتلا به انوع سرطان ها نیز با استمرار بی خوابی افزایش یابد. تحقیقات اولیه دانشمندان نیز با تایید این موضوع، خطر ابتلا به سرطان هایی نظیر پستان و سرطان روده ی بزرگ را در افرادی که دچار اختلالات خواب هستند، بالا عنوان کرده اند.

20. مشکلات حافظه

اختلال خواب در افراد سالخورده می تواند ساختار حافظه بلند مدت را در این افراد تغییر دهد. همچنین مشکلاتی نیز در حافظه ی مرتبط با خواب در جوانان رویت شده که دچار کمبود خواب هستند. تحقیقات صورت گرفته در سال 1924 نشان از این دارد، افرادی که بیشتر می خوابند، دچار فراموشی کمتری شده و حافظه ی آن ها بهتر عمل می کند. کم خوابی نشانه های آلزایمر را در افراد تقویت می کند.

21. اختلالات ژنتیکی

براساس تحقیق جامعی که در سال 2013 میلادی برای سنجش تاثیر میزان خواب روی افراد انجام گرفت، تمام جنبه های منفی بی خوابی بر سلامتی انسان ها مشخص شد. براساس یافته ی دانشمندان کم خوابی باعث اختلال در عملکرد ژن های بدن انسان می شود. براساس تحقیقات صورت گرفته، در حالی که فردی در طول یک هفته هر شب کمتر از 6 ساعت بخوابد، عملکرد بیش از 700 ژن مختل می شود. از جمله ی ژن های مورد نظر می توان به مواردی اشاره کرد که رابطه ی مستقیم با سیستم حفاظتی بدن دارند.

برخی از ژن ها براساس الگوی شبانه روز فعالیت می کنند که در صورت به هم خوردن الگوی خواب فرد، این ژن ها نمی توانند براساس الگوی معمول فعالیت کرده و در نتیجه ساز و کار فعالیت این جز از بدن دچار بی نظمی می شود.

22. ناخشنودی و افسردگی

دانیل کانمان، روانشانسی است که جایزه ی نوبل را در زمینه ی روانشناسی از آن خود کرده است. وی با انجام تحقیقی، از 909 نفر از زنانی که کار می کنند، خواسته تا جزئیات مربوط به حالات روانی و احساسات خود را بصورت روزانه ثبت کنند. هرچند اختلاف در درآمد این خانم ها کمی در روحیه ی این افراد تاثیرگذار است، اما کم خوابی را باید یکی از دو عامل تاثیرگذاری خواند که بیشترین اثر را در افسردگی و ناخشنودی افراد دارند.

مطالعه ی دیگری نیز نشان می دهد بانوانی که دارای زندگی زناشویی موفقی هستند، خواب خوبی را نیز تجربه می کنند. هنوز مشخص نیست که کیفیت خواب در این افراد در اثر زندگی زناشویی موفق است یا زندگی آن ها تحت تاثیر خواب مناسب. همچنین تحقیقات نشان داده که افراد مبتلا به بی خوابی، دو برابر بیش از سایرین در معرض ابتلا به افسردگی قرار دارند. همچنین باید به این نکته اشاره کرد که اقدام برای درمان بی خوابی منجر به بهبود افسردگی در افراد نیز شده است.

23. مرگ

بسیاری از بیماری ها ریشه در کم خوابی و کاهش تعداد ساعات خواب دارند. اما افرادی که روزانه کمتر از 7 تا 8 ساعت بخوابند، دچار مرگ زودرس خواهند شد. به بیان بهتر خوابیدن کمتر از میزان توصیه شده شانس مرگ را در سنین پایین تر افزایش می دهد.