آیا از وضعیت تیرویید خود مطلع اید؟

ماهنامه پیام یاقوت: همان طور که اکثر ما می دانیم بیماری و مشکلات تیرویید به آن دسته از بیماری هایی اطلاق می شود که در آن تیرویید بیش از مقدار طبیعی هورمون ترشح می کند. هنگامی که تیرویید بیش از اندازه و ظرفیت خود کار کند یا به اصطلاح هورمون زیادی تولید کند، گفته می شود که فرد مبتلا به پرکاری تیرویید می باشد. طبق بررسی های انجام شده طی یک سال میلیون ها نفر در سراسر دنیا با یان مشکل روبرو هستند، به همین دلیل لازم است همه ما با علائم و نشانه های این بیماری آشنا شویم تا مطمئن شویم که یکی از این بیماران نیستیم.

بسیاری از خانم هایی که در سنین یائسگی یا در دوران پیش از یائسگی هستند به هیپرتیروییدیسم (پرکاری غده تیرویید) یا هیپوتیروییدیسم (کم کاری غده تیرویید) مبتلا می شوند. چون تیرویید یکی از غدد هورمون ساز بدن ما است، باید تا آنجا که می توانیم به اهمیت آن پی برده و مراقب آن باشیم. به طور طبیعی و از آنجایی که تیرویید غده ای هورمون ساز است، می توان انتظار داشت که به راحتی می تواند از حالت تعادل خارج شود، مخصوصا در خانم هایی که در دوران یائسگی هستند. با این حال، حتی اگر شما نزدیک به یائسگی نیستید یا هنوز یائسه نشده اید بایستی در مورد علائم مشکوک به بیماری های تیروییدی آگاه و هوشیار باشید.

فعالیت غده تیرویید می تواند در نتیجه عوامل مختلفی نظیر استرس، تغییرات زندگی، بیماری یا حتی رژیم غذایی، زیاد یا کم شود. عملکرد ضعیف تیرویید نه تنها می تواند شما را کاملا بی انرژی سازد بلکه می تواند باعث بسیاری از دیگر مشکلات سلامتی و بیماری هایی گردد که شما از آن اطلاع ندارید. پس با توجه به مطالب ذکر شده در بالا و با در نظر گرفن اهمیت این غده مهم لازم دانستیم تا در این مقاله ابتدا به انواع مشکلات تیرویید پرداخته و سپس به نشانه های این بیماری اشاره کنیم تا در صورت برخورد با این علائم سریعا پیگیری و درمان را آغاز کنید.

بیماری ها و اختلالات تیرویید

در زیر به برخی از شایع ترین اختلالات بیماری تیرویید اشاره می گردد:

گواتر: این عارضه به تشکیل یک برآمدگی در گردن گفته می شود. گواتر سمی با پرکاری تیرویید همراه است. گواتر غیرسمی که تحت عنوان گواتر ساده و یا بومی شناخته شده است، ناشی از کمبود ید است.

پرکاری تیرویید: این عارضه ناشی از تولید بیش از حد هورمون تیرویید می باشد. افراد مبتلا به پرکاری تیرویید اغلب حساس به گرما، بیش فعال و دچار پرخوری افراطی می باشند. گواتر گاهی اوقات یک عارضه جانبی ناشی از پرکاری تیرویید است. این وضعیت به دلیل تحریک بیش از حد تیرویید و التهاب بافت تیرویید رخ می دهد.

کم کاری تیرویید: این عارضه یک بیماری شایع است که مشخصه آن تولید بسیار کم هورمون تیرویید می باشد. در نوزادان، این عارضه تحت عنوان کرتینیسم شناخته شده است. کرتینیسم دارای عوارض جانبی بسیار جدی، از جمله رشد غیرطبیعی استخوان و عقب ماندگی ذهنی است. اگر شما (در بزرگسالی) مبتلا به کم کاری تیرویید هستید، ممکن است دارای علائم حساسیت به سرما، کم اشتهایی، تنبلی و کندی عمومی باشید. کم کاری تیرویید اغلب قبل از تشخیص پزشکی، به مدت سال ها نادیده انگاشته می شود.

رژیم غذایی: رژیم غذایی فقیر از مواد مغذی، به خصوص ید و سلنیوم (عناصر معدنی کمیابی که برای عملکرد تیرویید بسیار مهم می باشند)، خطر ابتلا به اختلالات تیرویید را افزایش می دهد. غده تیرویید برای تولید مقادیر کافی هورمون های تیروییدی به عناصر سلنیوم و ید نیازمند است.

اگر شما به کم کاری تیرویید متبلا شده باشید، ممکن است وحشت کرده و بسیار ناراحت شوید. ولی شما می توانید در طول زندگی خود با آن کنار بیایید. اما نیاز است که شما رژیم غذایی و شیوه زندگی خود را به طور کامل تغییر دهید. برای جلوگیری از عود علائم کم کاری تیرویید، باید یک برنامه آگاهانه و مداوم برای مصرف مواد غذایی روزمره خود داشته باشید.

باید از موادی که می توانند علائم شما را شعله ور سازند و فعالیت های روزانه شما را با اختلال رو به رو کنند، دوری نمایید. اگر شما با عزمی راسخ به برنامه رژیم غذایی کم کاری تیرویید خود پایبند باشید، هیچ گونه نگرانی در مورد عود علائم نخواهید داشت.

ندول منفرد تیرویید: تشکیل ندول های منفرد یا توده در غده تیرویید بسیار شایع است. طبق تخمین و برآوردهای انجام شده، بیش از نیمی از جمعیت دارای یک ندول در غده تیرویید خود هستند. اکثریت این ندول ها خوش خیم هستند. معمولا توسط بیوپسی آسپیراسیون با سوزن ظریف (FNA) ندول های سرطانی تعیین می گردد.

سرطان تیرویید: سرطان تیرویید نسبتا شایع است. با این حال، میزان زنده ماندن بیماران تا مدت طولانی در حد عالی است. در برخی موارد، علائمی مانند گرفتگی صدا، درد گردن، و بزرگ شدن غدد لنفاوی در افراد مبتلا به سرطان تیرویید رخ می دهد.
سرطان تیرویید می تواند هر کسی با هر سنی را مبتلا سازد. اما در زنان و افراد بالاتر از سی سال، احتمال بروز این بیماری بیشتر است.

تیروییدیت: این عارضه به التهاب تیرویید گفته می شود، که ممکن است با عملکرد غیرطبیعی تیرویید (به خصوص پرکاری تیرویید) در ارتباط باشد. التهاب می تواند باعث مرگ سلول های تیرویید شود. در نتیجه تیرویید قادر به تولید هورمون های کافی برای حفظ متابولیسم طبیعی بدن نخواهدبود. پنج نوع تیروییدیت وجوددارد و هر کداماز آن ها نیاز به درمان خاص خود دارد.

علائم و نشانه های این بیماری

خستگی دائم: یکی از نشانه های اصلی مشکلات تیروییدی، خستگی همیشگی می باشد. این خستگی به شکلی است که شما نیاز دارید که چندین بار در طول روز دراز کشیده و حتی یک خواب کوتاه نیم روزی داشته باشید. در بیماری های تیروییدی حتی اگر شما در طول شب خواب کاملی داشته باشید، در طول روز احساس خستگی مفرط خواهیدکرد.

غده تیرویید مسئله تولید انرژی در بدن می باشد، و این غده را اصطلاحا مولد یا ژنراتور متابولیسم بدن می نامند. خستگی دائمی معمولا در افرادی که از پرکاری غده تیرویید رنج می برند مشاهده می شود، همچنین این افراد به دلیل بالا بودن تولید انرژی در بدنشان دارای علائمی نظیر عدم تمرکز، وحشت زدگی و عصبی بودن نیز هستند.

ریزش مو: آیا شما همواره دچار ریزش مو هستید، یا هنگام دوش گرفتن مقدار زیادی از موهایتان کنده شده و می ریزد؟ ریزش مو یکی دیگر از علائم مهم بیماری های تیرویید است. اگرچه ریزش مو می تواند به وسیله عوامل متعددی مثل کمبود ویتامین، استرس یا تغییرات هورمونی ساده ایجاد شود ولی یکی از عوامل اصلی ایجادکننده ریزش مو بیماری های تیروییدی هستند.
اگر ریزش مو با دیگر علائم مربوط به بیماری های تیروییدی همراه شود، باید آن را جدی گرفته و از سلامت تیرویید خود مطمئن شویم.

خشکی پوست: پوسته پوسته شدن و خشکی کلی پوست بدن می تواند نشانه ای از عملکرد نامناسب غده تیرویید باشید. اگر شما دائما از لوسیون ها، کرم ها و روغن های مرطوب کننده برای خشکی پوستتان استفاده می کنید و هیچ نتیجه مثبتی در بهبود پوستتان ندارند، ممکن است این مشکل نشانه ای از بیماری تیروییدی باشد. علائمی نظیر خشکی پوست سر و شوره سر نیز می توانند نتیجه بیماری های غده تیرویید باشند.

افزایش وزن: تقریبا هرکسی که از کم کاری یا عملکرد نادرست غده تیرویید رنج می برد، دچار افزایش وزن می شود. غده تیرویید هورمون هایی را تولید می کند که مسئول متابولیسم سالم در بدن هستند و اساس غده تیرویید متابولیسم و سوخت و ساز بدن را اجرا می کند. دو هورمون T3 و T4 که به وسیله غده ترویید ساخته می شوند مسئول تنظیم سرعت متابولیسم بدن می باشند. هر زمانی که این هورمون ها به طور نرمال و در سطوح بهینه فعالیت نکنند، سرعت متابولیسم بدن فورا پایین می آید.

کاهش وزن: پرکاری تیرویید به علت اینکه بدن مقادیر زیادی از هورمون های T3 و T4 را ساخته و ترشح می کند، ممکن است باعث کاهش وزن در افراد مبتلا گردد.

در صورتی که این کاهش وزن ممکن است برای بسیاری از خانم ها مطلوب به نظر آمده و چیزی باشد که مدت ها آرزوی آن را داشته اند، ولی واقعیت این است که پرکاری تیرویید برای خودش کابوس وحشتناکی است. به سختی خوابیدن، لرزش دست ها و پاها، وحشت زدگی و عصبانیت، آشفتگی همیشگی، کوتاهی تنفس، تپش قلب، درد عضلانی و حتی افزایش وزن نهایی به دلیل خوردن بیش از حد، همه اینها می تواند از علائم پرکاری تیرویید باشد.
اگر شما به کاهش وزن خیلی زیاد داشته و این علائم را نیز در خود مشاهده می کنید بایستی حتما به پزشک مراجعه و ارزیابی شوید.

افسردگی: اکثر افرادی که مشکل تیروییدی دارند از افسردگی نیز رنج می برند. به طور تخصصی، آزمایش خون شما می تواند سطح هورمون های تیروییدی را در حد نرمال نشان دهد. ولی با این حال مقدار هورمون های تیرویید شما می تواند کمی بالاتر یا کمی پایین تر از مقادیر نرمال باشد. این بدین معنی است که در حالی که شما از لحاظ پزشکی نرمال تشخیص داده شدید ولی سطح هورمون های شما ممکن است کمی با حد نرمال تفاوت داشته باشد.

افسردگی می تواند نشانه بسیاری از مشکلات و بیماری های جسمی و روانی باشد. تیرویید هم می تواند بطور همزمان مبدا بسیاری از مشکلات نظیر استرس، تغییر رژیم غدایی، دیگر تغییرات هورمونی و افسردگی نیز باشد. متاسفانه، دارهای ضدافسردگی تاثیر بسیار منفی بر روی عملکرد تیرویید دارند.

تورم و بزرگ شدن گلو: دیگر نشانه مهم بیماری های تیروییدی بزرگ شدن و تورم گلو می باشد. بطور تخصصی این بیماری تیرویید را گواتر می نامند و عمدتا به دلیل کم کاری غده تیرویید ایجاد می شود. عوامل ایجادکنننده تورم غده تیرویید یا گواتر در مواد غذایی نظیر سویای فرآوری شده، سبزیجات خانواده کلم و بسیاری موارد دیگر وجود داشته و می توانند واقعا عملکرد مطلوب غده تیرویید را کاهش دهند. افرادی که گیاهخوار بوده و به میزان زیاد از سویا و این سبزیجات استفاده می کنند معمولا دچار این مشکل می شوند.

عوامل ایجادکننده تورم در غده تیرویید، باعث تورم و بزرگ شدن گلو می شوند و اینطور به نظر می رسد که توده ای در گلو وجود دارد. اگر این مشکل را مشاهده کردید سریعا به یک متخصص مراجعه کنید.

درمان

اکثر متخصصی لووتیروکسین سدیم را برای درمان این بیماری تجویز می کنند که به صورت قرص با یک درمان تک دوز روزانه داده می شود که بسته به میزان TSH تجویز می شود. به طور مثال در بیمارانی که عملکرد تیرویید تقریبا صفر است روزانه 100 تا 150 میکروگرم یا در بیمارانی که زیر 60 سال دارند و نشانه های بیماری قبلی در آنها دیده می شود دوز لووتیروکسین 50 تا 100 میکروگرم است.

هدف نهایی این درمان رسیدن به حد نرمال TSH است که اگر ۲ یا ۳ سال طبیعی بود و تغییری نکرد نیازی به ادامه درمان نیست. هورمون تیرویید در بدن بسیار کند عمل می کند و بنابراین چند ماه پس از شروع درمان طول می کشد تا در علایم بهبودی مشاهده شود.

از آنجا که بسیاری از موارد هیپوتیروییدی، دائمی و اغلب پیشرونده هستند ضروری است که درمان این وضعیت در طول زندگی فرد ادامه پیدا کند و درمان دارویی در کم کاری تیرویید هیچ گاه قطع نمی شود. اندازه گیری دوره ای سطح TSH و وضعیت بالینی برای اطمینان از اینکه دوز مناسب تجویز شده است ضروری است چرا که ممکن است نیاز به تعدیل دوزهای درمانی در زمان های مختلف وجود داشته باشد. بسیار مهم است که دوز دارو در زنانی که تصمیم به باردار شدن دارند به خوبی تنظیم شود؛ چرا که هیپوتیروییدی می تواند بر رشد و نمو جنین تاثیر بگذارد.

غالبا در طی حاملگی جایگزینی هورمون تیرویید تغییر می کند و بنابراین مراقبت بیشتری لازم است. داروها و مکمل های مختلفی (به خصوص آهن) می توانند بر جذب هورمون تیرویید تاثیر بگذارند و بنابراین سطح هورمون نیاز به مراقبت های بیشتری در طی بیماری یا تغییر داروها دارد.

رژیم های غیردارویی

آزمایش های منظم، وضعیت ورزش منظم و رژیم غذای پرفیبر برای این بیماران توصیه می گردد. غذاهای دریایی، انواع سبزیجات، لبنیات و تخم مرغ که حاوی مقادیر متفاوتی از ید هستند نیز برای آنان مفید است. مصرف زیاد کلم، شلغم، هلو، بادام زمینی، دانه های سویا و اسفناج به آنان توصیه نمی شود و باید مصرف این نوع مواد غذایی را محدود نمایید.